باس بەتكە قايتۋ | 中文 ىلە اقپارات تورابىنا حوش كەلدىڭىزدەر!
اراتۇرىكتى قورعاۋ 40 كۇندىك شايقاسىنداعى قان كەشكەن داڭقتى شاقتار
2021-06-14 11:59:15كەلۋ قاينارى:تيانشان تورى  جاۋاپتى رەداكتور:گۇلدەن ماقسات قىزى

  

 انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى چىڭ يۋەيۋە

    بەيشان تاۋى جەڭىس شوقىسىنداعى سوعىس قامالىنىڭ ورنى. 

 سۋرەتتى اراتۇرىك اۋداندىق پارتكوم ۇگىت ءبولىمى بەرگەن

    4 - ايدىڭ 29 - كۇنى قۇمىل قالاسىنان شىعىپ شىعىس تيانشان تاۋىنىڭ يرەلەڭدەگەن تاۋ جولىن بويلاي وتتىك، جىل بويى قار باسىپ جاتاتىن قارلىق شىڭى بىردە كورىنىپ، بىردە كورىنبەي كەلەدى، ءبىر اسۋدان تۇسە قالعانىمىزدا الدىمىزدان اراتۇرىك اۋدانى كورىندى. اۋدان قالاشىعى تاۋ جاستانا ورنالاسىپتى، قالاشىقتىڭ ورتاسىندا اراتۇرىكتى قورعاۋ 40 كۇندىك شايقاسىنىڭ قۇرباندار قابىرستاندىعى تۇر.

    قۇرباندار ەسكەرتكىشىن ورتالىق ەتكەن قابىرستاننىڭ ءبىر جاعىنداعى 32 قۇرباننىڭ قابىرىندا اراتۇرىكتى قورعاۋ شايقاسىنداعى ”قۇرىش قاھارمان لياننىڭ“ قۇرباندارى ماڭگىلىك ۇيقىدا جاتىر. بۇل اراعا كەلگەن ادامداردىڭ بارلىعى بيىك باسپالداقتاردى باسىپ، ەسكەرتكىشتىڭ الدىنا كەلىپ، قۇرباندارعا ءيىلىپ قۇرمەت ءبىلدىردى.

    71 جىل ءوتتى، سوعىستىڭ ىس - تۇتەگى الدەقاشان تاراعان، ءبىراق ادامدار قاھارمانداردى ۇمىتقان جوق. اراتۇرىكتى قورعاۋ 40 كۇندىك شايقاسى ەسكەرتكىشى، قۇرباندار قابىرى، قاھارماندار رۋحى مۇناراسى، ەسكەرتكىش ساراي جانە تاۋداعى شايقاس جۇرتتارى ادامداردىڭ قاستەرلەي كورىپ، جىگەرلەنە العا ىلگەرىلەۋى ءۇشىن سول ءبىر شۇعىلالى تاريحتى وسىناۋ ولكەگە ماڭگىلىككە ويىپ جازىپ قالدىرعان.

    قاھارمانداردىڭ قانى ۇرپاقتار بويى جالعاستى

    اراتۇرىك وزەنىنىڭ بويى، سۋ سىلدىراي اعىپ، اعاش پەن ءشوپ جاپ - جاسىل بولىپ ءوسىپ تۇر. 4 - ايدىڭ 29 - كۇنى اراتۇرىك اۋداندىق جوعارى دارەجەلى ورتا مەكتەبىنىڭ وقۋشىلارى رەتىمەن قاتارعا ءتىزىلىپ مەكتەپ اۋلاسىنان شىعىپ، وزەن بويىنداعى تاس جولدى بويلاپ، اراتۇرىكتى قورعاۋ 40 كۇندىك شايقاسى ەسكەرتكىش سارايىنا باردى، يدەيا - ساياسي مۇعالىمى وسى ارادا وقۋشىلارعا ساباق ءوتتى.

    ”مەكتەبىمىز يدەيا - ساياسي ساباق فورماسىندا جاڭالىق اشىپ، ساباقحانانى قىزىل تاربيە بازالارىنا دەيىن كەڭەيتىپ، قالىڭ وقۋشىلاردى ومىردەن وتكەن الدىڭعى اعا بۋىندارعا ساعىنىش بىلدىرۋگە، قاھارمانداردى ساعىنا ەسكە الۋعا، تاريحتى ەستە بەرىك ساقتاۋعا جەتەكتەدى“، - دەدى اراتۇرىك اۋداندىق جوعارى دارەجەلى ورتا مەكتەپ پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى گاۋ حۇڭجيان. ول بيىل جىل باسىنان بەرى بۇل مەكتەپ وقىتۋشى - وقۋشىلار اراسىندا ”ارداگەر قۇربانداردىڭ ءىزىن باسىپ، ۇلت رۋحىن جالعاستىرۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق قيمىلىن ورىستەتىپ، يدەيا - ساياسي ساباعىنىڭ ءمورالدىق تاربيە يقۋاتىن جوعارىلاتىپ، وتانشىلدىق تاربيەسىن كۇشەيتكەندىگىن ايتتى.

    اراتۇرىك مىڭ شاقىرىمدىق لانجوۋ - شينجياڭ جەلىسىندەگى قاتىناس قامالى. 1949 - جىلى شينجياڭ بەيبىت ازات بولىپ، بۇقارا كۇتكەن جاڭا ءومىر كەلىپ جەتتى. الايدا كەلەسى جىلى 3 - ايدىڭ اياعىندا شىڭ شىساي زامانىنان - اق قۇمىلدى يەمدەنىپ جاتقان يولۋاستىڭ قول استىنداعى 700دەن استام باندى اراتۇرىكتە تۇرعان ارمياعا تۇتقيىل شابۋىل جاساپ، اراتۇرىكتى قورعاۋ شايقاسى باستالدى.

    40 كۇن ۋاقىتتا جۇڭگو حالىق ازاتتىق ارمياسى 6 - جۇن 16 - شى 46 - تۋان 1 - يىڭىنىڭ ورىنباسار يىڭجاڭى حۋ چيڭشان 2 - لياننىڭ 100دەن استام كوماندير - جاۋىنگەرىن باستاپ، جاۋدىڭ تالاي رەتكى سۇراپىل شابۋىلىن تويتارىپ، جاۋ اسكەرىنىڭ سانى ءبىز جاقتان 7 ەسە كوپ جاعدايدا وسى جەردىڭ اماندىعىن قورعادى. كەيىن پىڭ دىحۋاي ارنايى تەلەگرامما جولداپ، 2 - لياننان حال سۇراپ جىگەرلەندىردى. 2 - ليانگە ”قۇرىش قاھارمان ليان“ داڭق اتاعى بەرىلدى.

    ”تاۋ ەتەگىندە جاۋ ءتورت جاقتان قورشادى، قاپالاقتاپ قار جاۋىپ تۇر، ارميامىزدىڭ كوماندير - جاۋىنگەرلەرى قارۋ - جاراعىن سايلاپ، قايسارلىقپەن شايقاسىپ، 40 كۇندى وتكىزگەندە ارتتان كومەك كەلىپ، اقىرى جاۋدى جەڭدى...“، - دەدى اراتۇرىكتى قورعاۋ 40 كۇندىك شايقاسى ەسكەرتكىش سارايىنىڭ تۇسىندىرمەشىسى زادام ابدۇراحىمان تەبىرەنە.

    ”ەكسكۋرسيالاۋشىلارعا، اسىرەسە، جاس وقۋشىلار مەن بالالارعا جەڭىستىڭ وڭاي - وسپاق قولعا كەلمەگەندىگىن سەزىندىرۋ ءۇشىن، ەسكەرتكىش سارايىندا ىقپالداسۋ - سەزىنۋ سارايى اشىلدى. سارايدا سول جىلدارداعى شايقاس كورىنىستەرى ەلىكتەمەلى ۇلگىدە قايتا كورسەتىلدى. ەكسكۋرسيالاۋشىلار مۇندا ۇزدىكسىز قامال الدى، الايدا ءبىرتالايى 1 - قامالدان وتە المادى، وسى كەزدە بارىپ كوپشىلىك سول جىلدارداعى ارميامىزدىڭ كوماندير - جاۋىنگەرلەرىنىڭ جاۋدى الدەنەشە رەت شەگىندىرۋىنىڭ قانداي جاپالى بولعاندىعىن سەزىنە الادى“، - دەدى زادام ابدۇراحىمان.

    تاريحتى ەستە بەرىك ساقتاپ، ۇلتتار ىنتىماعىن قورعادى

    قابىرستاندىقتان سولتۇستىك جاقتاعى ۇلكەن تاۋعا كوز سالعاندا، ازاتتىق ارميانىڭ سول جىلدارى ءوز جاندارىمەن قورعاعان بەكىنىسى قاز - قالپىندا كورىنەدى. باسپالداقپەن ورلەپ بەيشان تاۋىنداعى جەڭىس شوقىسىنا شىققاندا، بالشىقتان سالىنعان بەكىنىستەگى وق تەسكەن جەرلەر، ت. ب. اپ - ايقىن كوزگە تۇسەدى.

    ”1964 - جىلى مەن 18 جاستاعى كەزىمدە حىناننان شينجياڭعا اسكەر بولىپ كەلدىم. 1968 - جىلى 9 - ايدا كەزىندە 40 كۇندىك قورعاۋ شايقاسى بولعان بەكىنىسكە تۇرۋعا ورنالاستىرىلدىم“ ، - دەدى بيىل 76 جاستاعى جاڭ حىڭچيڭ، - ”ول ارا ستراتەگيالىق ماڭىزدى جەر، بۇل جوتانى جاقسى ساقتاعاندا توڭىرەكتەگى 4 تاۋ ساعاسىن دا مەڭگەرۋگە بولادى. مەن داۋالدىڭ بارلىق جەرىندەگى زەڭبىرەك وعىنىڭ ىزىنە قاراپ، قۇربانداردى ەسىمە الىپ، ولارعا شەكسىز قۇرمەت ءبىلدىردىم“. قازىر سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىستىق ارميادان زەينەتكە، پەنسياعا شىققان، كادرلار دەمالىس ورنىندا تۇرىپ جاتقان ول ءوزىنىڭ 30 جىلدىق شەكارا قورعانىسى ومىرىندەگى سول ۇمىتىلعىسىز كۇندەردى ەسىنە الدى.

    ”كەزىندە شايقاسقا قاتىناسقان 2 - لياننىڭ جاۋىنگەرى دۋان ۋىنحى بىرنەشە جىلدىڭ الدىندا وسى اراعا كەلىپ جاۋىنگەر سەرىكتەرىنە ازا ءبىلدىردى، كوپتەگەن ادامدار مۇنى ەستىگەننەن كەيىن ارنايى كەلىپ ساقا قاھارمانمەن قول الىستى، سول جەردە تۇرعان ادام تۇگەلدەي قاتتى تەبىرەندى“، - دەدى زادام ابدۇراحىمان. 2019 - جىلى اۆتونوميالى رايوندىق قوسىننان شەگىنگەن اسكەريلەر ىستەرى مەڭگەرمەسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى دۋان ۋىنحىنىڭ ۇرىمجىدەگى ۇيىنە ”داڭقتى وتباسى“ تاقتايشاسىن ءىلدى، 89 جاستاعى دۋان ۋىنحى قاريا كوزىنە ىستىق جاس الىپ، اسكەري قۇرمەت بەردى.

    جەڭىس شوقىسىندا جەلبىرەپ تۇرعان بەس جۇلدىزدى قىزىل تۋدىڭ الدىندا توپ - توپ ەكسكۋرسيالاۋشىلار بىرگە ەستەلىك سۋرەتكە تۇسەدى. اراتۇرىك قالاشىعى جىنشيڭ الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ كادرى گۇلنۇر مامەت جۇپ قۇراعان تۋىسى شيۋ شياڭرۇڭمەن بىرگە وسى ارادا ەستەلىك مانىنە يە سۋرەتكە ءتۇستى. گۇلنۇر مامەت بىلاي دەدى: ”شايقاس جۇرتىنا بارۋدان تەرەڭ اسەر الدىم. شايقاس قانداي قاتىگەز، قاھارماندار قانداي ۇلى دەسەڭىزشى!“.

    شيۋ شياڭرۇڭ جىنشيڭ الەۋمەتتىك اۋماعىنداعى ساقا پارتيا مۇشەسى، ول بىلاي دەدى: ”قاھارمانداردىڭ بوداۋى بولعاندىقتان دا، ءبىزدىڭ قازىرگى باقىتتى تۇرمىسىمىز بولعان. مەن قاشاندا وزىمە پارتيا مۇشەسىندىك ولشەممەن قاتاڭ تالاپ قويىپ، باستاماشىلدىق رولىمدى ساۋلەلەندىرىپ، ۇلتتار ىنتىماعىنا ءوز كۇشىمدى قوسامىن“.

    قىزىل مادەنيەت - ساياحات ساپارى

    اراتۇرىك اۋدان قالاشىعىنىڭ باتىس جاعىنداعى دوڭگەلەك توبەنىڭ باسىندا ءبىر اق ءمارمار ءمۇسىن بار، وندا سۋ شەلەگى تەڭدەلگەن ءبىر اتتىڭ ەكى اياعىمەن اسپانعا شاپشىپ، بار كۇشىمەن جالاما شىڭعا شىقپاق بولعانى بەينەلەنگەن. ءمۇسىننىڭ جانىندا ءبىر قابىر بار، قابىردىڭ قۇلىپتاسىنا ”اسكەري ەڭبەك سىڭىرگەن اتتىڭ قابىرى“ دەگەن جازۋ ويىلعان. نەشە ونداعان جىلداردان بەرى بۇل اتتىڭ حيكاياسىن تىڭداعان قانشاما ادامنىڭ كوزىنە جاس العانىن كىم ءبىلسىن.

    اراتۇرىكتى قورعاۋ 40 كۇندىك شايقاسى باستالعاننان كەيىن 2 - لياننىڭ كوماندير - جاۋىنگەرلەرى بەيشان تاۋىنىڭ توبەسىندە قورشاۋدا قالىپ، سۋى مەن استىعى قاتار تاۋسىلىپ، جاعداي وتە قيىنداسادى. كەزدەيسوقتا كەلىپ قالعان ءبىر كۇرەڭ ات جاۋىنگەر ۋ شياۋنيۋدىڭ جاتتىقتىرۋىمەن وزدىگىنەن تاۋدان ءتۇسىپ سۋ اكەلۋ، استىق تاسۋ سىندى اۋىر مىندەتتى ۇستىنە الادى. جاۋدىڭ قۋعىنداۋىنا تۇسكەن كەزدە ات، ءتىپتى، جاتا قالىپ جاسىرىنۋدى نەمەسە كەرى باعىتتا ءجۇرىپ جاۋدى الجاستىرۋدى دا بىلەدى، وسىلايشا ول ءار جولى تاۋ باسىنا سۋدى ءساتتى جەتكىزىپ، جالعىز ءوزى تىرشىلىك جەلىسىن ۇزبەي جالعاستىرادى.

    4 - ايدىڭ 10 - كۇنى «اراتۇرىكتى قورعاۋ شايقاسى» كينو فيلمىن ءتۇسىرۋ نىسانىن باستاۋ ءماجىلىسى اراتۇرىك اۋدانىندا اشىلدى. بۇل ساحنالىق وپەرا «ەڭبەك سىڭىرگەن اسكەري ات» فيلمىنەن كەيىنگى قورعاۋ شايقاسىن نەگىز ەتكەن تاعى ءبىر ادەبيەت - كوركەمونەر تۋىندىسى. كينو - فيلمدى جاقسى ءتۇسىرۋ ءۇشىن اراتۇرىك اۋدانىنىڭ مادەنيەت تاراۋى قوعامنان جاۋىنگەر ۋ شياۋنيۋدىڭ اسكەري بولىمنەن كەتىپ، اۋىلىنا قايتقاننان كەيىنگى ءومىرى جونىندەگى دەرەكتەردى جينادى.

    سول جىلعى سوعىستان كەيىن اسكەري ەڭبەك سىڭىرگەن اتقا قىزىل گۇل تاعىلىپ، 3 - دارەجەلى ەڭبەك جازىلادى، قاتىستى تاراۋ ات جونىندە ”قوسىننان ماڭگى شەگىنبەسىن“ دەگەن ۇيعارىم جاساپ، 2 - لياننىڭ جاۋىنگەرلەرى ونى ولگەنگە دەيىن باعادى. ات ولگەننەن كەيىن جاۋىنگەرلەر وعان سالتاناتتى جەرلەۋ سالتىن وتكىزىپ، بەيشان تاۋىنىڭ جەڭىس شوقىسىنىڭ ەتەگىنە جەرلەپ، ەسكەرتكىش ورناتادى.

    ”اراتۇرىكتى قورعاۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىندە حالىق ارمياسى از اداممەن كوپ ادامدى جەڭۋدىڭ، ءالسىز كۇشپەن قۋاتتى كۇشتى جەڭۋدىڭ كەرەمەتىن جاراتتى. اراتۇرىكتىك رەتىندە، ءبىز قۇرباندار قالدىرعان جاقسىلىققا بولەنۋدەمىز. ادەبيەت - كوركەمونەر فورماسىمەن قىزىل مادەنيەت مۇرالارىن قورعاۋ جانە جالعاستىرۋ جاۋاپكەرشىلىگىمىز بار“، - دەدى اراتۇرىك اۋداندىق مادەنيەت، دەنە تاربيە، راديو - تەلەۆيزيا جانە ساياحات مەكەمەسىنىڭ باستىعى ايشام مۋسا.

    تۇتاس وڭىرلىك ساياحاتتى ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن، اراتۇرىك اۋدانى قۇرباندار قابىرستانىنىڭ سىرتىنان اراتۇرىك وزەنىن بويلاي جاساندى كورىنىس بەلدەۋىن سالىپ، اۋدان قالاشىعىنداعى باستى كورىنىس تۇيىندەرىن جالعاستىرعان كولەمدى ساياحات باقشاسى − يشۇييۋان باقشاسىن تۇلعالادى. قورعاۋ شايقاسىنىڭ جۇرتى قاتارلى قىزىل كورىنىس تۇيىندەرى يشۇييۋان كورىنىس وڭىرىمەن كىرىكتىرە ورنالاستىرىلدى. سونىمەن يشۇييۋان باقشاسى قۇمىل قالاسىنىڭ ماڭىزدى قىزىل مادەنيەت ساياحاتتىق بەلگى جەرىنە اينالدى.

    ”ءبىز اراتۇرىكتىڭ قىزىل ساياحات بايلىعىن تايانىش ەتىپ، كوپتەگەن وتانشىلدىق تاربيەسى جانە توڭكەرىستىك ءداستۇر تاربيەسى ەرەكشە ساياحات جەلىسىن اشىپ، اراتۇرىكتىڭ قىزىل كورىنىس تۇيىندەرىنىڭ پارتيا تاريحىن ۇيرەنۋ تاربيەسىنە اناعۇرلىم زور رول اتقارۋىنا مۇمكىندىك جاسادىق“، - دەدى اراتۇرىك شيكۋاڭ توراڭعى مادەنيەت - ساياحات شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى مان شياۋشيا.