دىڭ ىنميڭ:

«قوشتاسۋ» ولەڭىن جازىپ قالدىرىپ، سوڭعىلاردى جىگەرلەندىردى «ينتەرناتسيونال ٴانىن» اسقاقتاتا شىرقاپ، ادىلەت ٴۇشىن جان قيدى

شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ٴتىلشىسى چي جيان

دىڭ ىنميڭنىڭ سۋرەتى.   شينحۋا اگەنتتىگى تاراتقان 

  1931 - جىلى 4 - ايدىڭ 5 - كۇنى شاندۇڭ ولكەسى جينان قالاسى ۋيبا جولى حوۋ شاڭىراعى اۋلاسى جازا الاڭىندا گۇيجوۋدا تۋعان شۇيزۋ ۇلتىنان شىققان جاس اياعىنا كىسەن، قولىنا كوزىر سالىنىپ، باسقا 20 نەشە كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسىمەن بىرگە «ينتەرناتسيونال ٴانىن» اسقاقتاتا شىرقاپ، ادىلەت ٴۇشىن جان قيدى.

  بۇل جاستىڭ ەسىمى - دىڭ ىنميڭ. 1921 - جىلى 7 - ايدا دىڭ ىنميڭ شاڭحايعا بارىپ جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ مەملەكەتتىك 1 - قۇرىلتايىنا قاتىناسىپ، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ قۇرىلۋىنا ات سالىسادى. سول رەتكى قۇرىلتايدا نەبارى 20 جاستاعى ول بىردەن - ٴبىر از ۇلت ۋاكىلى ەدى.

  دىڭ ىنميڭ 1901 - جىلى گۇيجوۋ ولكەسى ليبو اۋدانى يۇيپيڭ قالاشىعى شۇيپۋ قىستاعىنداعى شۇيزۋ ۇلتى شاڭىراعىندا دۇنيەگە كەلگەن. جاڭا ۇلگىدە تاربيە العان ول ورەن شاعىندا اتا مەكەنىنە باتىلدىقپەن قوش ايتىپ، ەلدى قۇتقارۋ اقيقاتىن ىزدەۋگە اتتانادى. 1918 - جىلى شاندۇڭداعى تۋىسقاندارىنىڭ قارجىلاي كومەكتەسۋىمەن ول جينان ولكەلىك 1 - ورتا مەكتەپكە ەمتيحان بەرىپ قابىلدانىپ، العاباسار باسىلىمداردى وقىپ، ماركسيزم يدەياسىن قابىلداي باستايدى جانە تۇسىنەدى.

  4 - مامىر قوزعالىسى بۇرق ەتە تۇسكەننەن كەيىن، دىڭ ىنميڭ وقۋشىلار بىرلەستىگىنىڭ باستىعى، قوسىمشا باسپا ٴبولىمىنىڭ باستىعى بولىپ سايلانىپ، مەكتەپ گازەتىن جاۋاپتى بولىپ شىعارىپ، وقۋشىلاردى ساباق تاستاۋ قوزعالىسىنا ۇيىمداستىرادى. وقۋشىلار قوزعالىسى كەزىندە ول جينان ولكەلىك 1 - شىفاننىڭ وقۋشىلار كوسەمى ۋاڭ جينمەيمەن ٴبىر كورىپ ەسكى تانىسىنداي ارالاسىپ، توڭكەرىستىك جاۋىنگەر دوستىق ورناتادى.

  1925 - جىلى 2 - ايدا دىڭ ىنميڭ مەن ۋاڭ جينمەي جياۋجي تەمىر جول مەكەمەسى جوعارى جىگىندەگىلەردىڭ ىشكى الاۋىزدىعى تۋىلعان ورايدان پايدالانىپ جياۋجي تەمىر جولى جانە سىفاڭ پاراۆوز زاۆودىنىڭ جۇمىسشىلارىنىڭ تۇتاس زاۆود بويىنشا كەڭ كولەمدە جۇمىس تاستاۋىن قوزعايدى. 30 - مامىر قوزعالىسىنىڭ الدى - ارتىندا ول تاعى چيڭداۋ رىشاڭ ٴجىپ ٴيىرۋ زاۆودى جۇمىسشىلار وداقتاستىعىنىڭ كەڭ كولەمدە جۇمىس تاستاۋىن نەگىز ەتكەن جۇمىسشىلار قوزعالىسىن ۇيىمداستىرىپ جانە وعان باسشىلىق ەتىپ، 3 ايدان استام ۋاقىتتا 30 - مامىر قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسىنە اينالادى.

  1925 - جىلى 11 - ايدا شاندۇڭ جەرگىلىكتى كوميتەتى ورگانى جاۋلار جاعىنان بۇلدىرىلگەندە، ول تۇتقىندالىپ تۇرمەگە ٴتۇسىپ، راقىمسىز ازاپتاۋعا ۇشىرايدى. كەيىن تۇرمەدە وكپە تۋبەركۋلەزىن جۇقتىرعاندىقتان، پارتيا ۇيىمىنىڭ جان - جاقتاپ قۇتقارۋى ارقىلى كەپىلمەن سىرتتا ەمدەلۋگە شىعادى.

  توڭكەرىستىك كۇرەسكە قاتىناسۋ بارىسىندا دىڭ ىنميڭنىڭ اكە - شەشەسى قاتارلى تۋىستارى قۇدالاسۋ سياقتى سىلتاۋمەن وعان ٴناسيحات ايتىپ، الدىن توسقان بولاتىن، ول حاتىندا «ۇلىڭىزدىڭ كوزقاراسى تۇراقتانىپ بولدى، ويىمنان، استە، قايتپايمىن» دەپ جاۋاپ قايتارادى، ونىڭ توڭكەرىستىك ەرىك - جىگەرى ەشقاشان اۋىتقىپ كورگەن ەمەس.

  زور توڭكەرىس ساتسىزدىككە ۇشىراعاننان كەيىن دىڭ ىنميڭ شاندۇڭنىڭ جەر - جەرىن ارالاپ، پارتيا ۇيىمىنىڭ كۇرەس ورىستەتۋىنە ۇزدىكسىز باسشىلىق ەتەدى. 1929 - جىلى 1 - ايدىڭ 19 - كۇنى ول زىبو كەن رايونىنان جينانعا قايتقاندا ساتقىننىڭ وپاسىزدىعىنان قايتا تۇتقىندالىپ تۇرمەگە تۇسەدى. راقىمسىز جازانىڭ قيناۋى الدىندا ول، استە، اۋىتقىمادى، تۇرمەدە تاعى 2 رەتكى اشتىق جاريالاۋ كۇرەسىنە باسشىلىق ەتىپ، 2 رەت تۇرمەدەن قاشۋ كۇرەسىن ۇيىمداستىرىپ، ٴبىر ٴبولىم جولداستاردىڭ حاۋىپتەن قۇتىلۋىنا مۇمكىندىك اپەرەدى. 1930 - جىلى دىڭ ىنميڭ تۇرمەدە «قوشتاسۋ» اتتى تۋىندىسىن جازىپ قالدىرادى:

31 جىلدىق داۋرەن ٴوتتى قاس قاعىم،

اسقاق ارمانىم، امال نە، ىسكە اسپادىڭ؛

تايىنباي، استە، اجالدىڭ تۇسسەم ۋىسىنا،

مۇراگەرلەرىممەن جۇبانىش تابام رۋحىما.

  ليبو اۋدان ورتالىعىنىڭ سولتۇستىگىندەگى دىڭ ىنميڭنىڭ ەجەلگى تۇراعى كورمە سارايىندا 600 نەشە سۋرەتتى ماتەريال، 170 نەشە (دانا) مادەني ەسكەرتكىش، 11 جەردەگى ۋاقيعالى كورىنىس دىڭ ىنميڭنىڭ بۇكىل ومىرىندەگى ىزگى ىستەرىن تولىق كورسەتىپ تۇر. ساياحاتشىلار 3 - كورمە زالىنان ونىڭ «قوشتاسۋ» ولەڭىن كورگەن سايىن، ٴبارى سوندا ايالدايدى، كەيبىرەۋى ٴتۇسىندىرۋدى ەستىگەندە كوزدەرىنە جاس الادى.

  «دىبىس، سۋرەت - كەسكىندەر ارقىلى ەكسكۋرسياعا جەتەكشىلىك ەتۋ قۇرىلعىلارى ورناتىلعانىمەن، ٴبىز ٴالى دە قارتتاردان، ورتا جاستاعىلاردان، جاستاردان قوسىمشا مىندەتكە قابىلداپ، ٴتۇسىندىرۋ قوسىنىن قۇردىق، ارنايى ٴتۇسىندىرۋشىنىڭ ٴار ايداعى ٴتۇسىندىرۋ رەت سانى 90 رەتتەن تۇسپەۋىن تالاپ ەتەمىز». دىڭ ىنميڭ ەجەلگى تۇراعىن باسقارۋ ورنىنىڭ باستىعى چين يۋانجيان بىلاي دەدى: دىڭ ىنميڭنىڭ ٴومىرى - «اقيقاتقا تالپىنعان، توڭكەرىسكە ٴوزىن ارناعان» ٴومىر، ٴاربىر كەلۋشىنى جىگەرلەندىرۋدە.

  بۇگىنگى كۇندە دىڭ ىنميڭنىڭ مەكەنى شۇيپۋ قىستاعى كەدەيلىككە الدەقاشان قوش ايتىپ، ليبو اۋدانىنىڭ قىزىل ساياحات جانە دۇنيە جۇزىلىك جاراتىلىستىق مۇرا ابزالدىلىعىنا سۇيەنىپ، قونىسقا جايلى، كاسىپكە ىڭعايلى، ساياحاتقا قولايلى اۋىل - قىستاق ساياحاتىن دامىتۋ جولىنا ٴتۇستى.

  دىڭ ىنميڭنىڭ شوبەرە قىزى، ليبو اۋدانى ليميڭگۋان شۇيزۋ ۇلتتىق اۋىلىنىڭ باستىعى دىڭ چيڭمەي بىلاي دەدى: ٴاربىر قىزمەت ورنىمدا «پاك، كىرشىكسىز ادام بولىپ، تاباندىلىقپەن ٴىس ىستەۋ» سىندى وتباسى ٴتالىمىن باستان - اياق ەستە ساقتاپ، «قىزىل گەنگە مۇراگەرلىك ەتىپ، جاسىل مەكەن قۇرۋعا» ٴوز كۇشىمدى قوسامىن.

  (شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 6 - كۇنى گۇيياڭنان بەرگەن حابارى)