شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ٴتىلشىسى  ۋاڭ حاۋميڭ

سۋ جاۋجىڭنىڭ سۋرەتى

شينحۋا اگەنتتىگى تاراتقان

«سۋ جاۋجىڭ كەدەي ەگىنشى وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن، بالا شاعىندا وتباسى تاپشىلىقتا وتكەندىكتەن، نەبارى 3 جىل جەكەشە مەكتەپتە وقىعان...». سامبىر - سامبىر كىتاپ وقىعان داۋىس گۋاڭدۇڭ ولكەسى جۋحاي قالاسى تاڭجياۋان قالاشىعى چي - اۋ قىستاعىنداعى جاۋجىڭ ەسكەرتكىش مەكتەبىنەن شىعىپ جاتتى. وسى ٴبىر قىزىل تاربيە ساباعىن 5 - جىلدىقتىڭ 1 - كلاسى، ياعني «سۋ جاۋجىڭ (11) - كلاسى» وقىپ جاتقان ەدى.

جاز باسىندا تاڭجياۋان قالاشىعى چي - اۋ قىستاعىندا گۇلدەر قۇلپىرىپ، ٴشوپ جايقالا وسكەن. 1885 - جىلى جۇڭگو جۇمىسشىلار قوزعالىسىنىڭ ايگىلى باسشىسى سۋ جاۋجىڭ وسى ارالداعى كەدەي وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ونىڭ بايىرعى تۇراعىنىڭ جانىنداعى الاڭدا سۋ جاۋجىڭنىڭ ٴمۇسىنى ٴۇن - ٴتۇنسىز قاسقايىپ تۇر.

سۋ جاۋجىڭنىڭ بايىرعى تۇراعى جىم - جىرت ٴارى تار كوشەنىڭ تۇكپىرىندە، ٴۇيدىڭ الدىنداعى شاعىن اۋلا الاسا داۋالمەن قورشالىپ، كىشكەنتاي قاقپا شاتىرشاسى سالىنعان. تەڭبىل - تەڭبىل داۋال بەدەرى سان وزگەرىستى باستان كەشىرگەن زاماننان سىر شەرتىپ تۇرعانداي.

1903 - جىلى 18 جاستاعى سۋ جاۋجىڭ كۇن كورىس ٴۇشىن شياڭگاڭداعى شەتەل كەمەسىندە قارا جۇمىسشى بولىپ ىستەيدى ٴارى توڭكەرىس ٴۇشىن شاپقىلاعان سۇن جۇڭشانمەن جولىعادى.

1917 - جىلى روسسيا وكتابر توڭكەرىسىنىڭ جەڭىس حابارى جۇڭگو تەڭىزشىلەرى اراسىندا تارايدى. سۋ جاۋجىڭ جاڭا مادەنيەت قوزعالىسىنا قاتىستى كىتاپتاردى وقۋ ورايىنا يە بولىپ، ماركسيزمنىڭ توڭكەرىس نازارياسىن ۇيرەنەدى.

1921 - جىلى 3 - ايدا سۋ جاۋجىڭ مەن لين ۋيمين قاتارلىلار شياڭگاڭدا جۇڭحۋا تەڭىزشىلەر جۇمىسشى ۇيىمى بىرلەسكەن باس ۇيىمىن قۇرۋدى دارىپتەيدى. 1922 - جىلى 1 - ايدا شياڭگاڭ تەڭىزشىلەرى جۇرگىزگەن زور جۇمىس تاستاۋ ەرەۋىلىندە سۋ جاۋجىڭ جۇمىس تاستاۋ باس باسقارماسى جالپى ىستەر ٴبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى جانە كەلىسسوز ۋاكىلىنىڭ ٴبىرى بولىپ سايلانادى.

1925 - جىلى كوكتەمدە سۋ جاۋجىڭ جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا مۇشە بولادى. سول جىلى 6 - ايدا ول جانە دىڭ جۇڭشيا قاتارلىلار جۇڭگو مەن شەتەلدى ٴدۇر سىلكىندىرگەن «گۋاڭجوۋ - شياڭگاڭ زور جۇمىس تاستاۋىنا» باسشىلىق ەتەدى. پارتياعا مۇشە بولعاننان كەيىن سۋ جاۋجىڭ ىلگەرىندى - كەيىندى مەملەكەتتىك باس جۇمىسشى ۇيىمى دايىندىق كوميتەتىنىڭ مۇشەسى، جۇڭحۋا تەڭىزشىلەر جۇمىسشى ۇيىمى بىرلەسكەن باس ۇيىمىنىڭ باستىعى، مەملەكەتتىك باس جۇمىسشى ۇيىمى اتقارۋ كوميتەتىنىڭ باستىعى مىندەتىن وتەيدى. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ 5 - قۇرىلتايىندا سۋ جاۋجىڭ ورتالىق كوميتەتتىڭ مۇشەسى، ساياسي بيۋرونىڭ كانديدات مۇشەسى بولىپ سايلانادى؛ پارتيانىڭ 7 - تامىز ماجىلىسىندە جانە جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ 6 - قۇرىلتايىندا تۇگەلدەي پارتيا ورتالىق كوميتەتى ساياسي بيۋروسىنىڭ مۇشەسى، تۇراقتى مۇشەسى بولىپ سايلانادى.

قاتاڭ كۇرەس ورتاسىندا ۇزاق ۋاقىت بويى جان اياماي ىستەگەن سۋ جاۋجىڭ زورىعىپ اۋىرىپ، 1929 - جىلى ناۋقاستان قايتىس بولادى. ٴومىرىنىڭ سوڭعى مينۋتتارىندا سۋ جاۋجىڭ ٴباز - باياعىسىنداي بۇقارانى كۇرەس جاساۋعا ۇيىمداستىرۋدى ەسىنەن شىعارماي، كوڭىلىن سۇراي بارعان جوۋ ىنلاي قاتارلىلارعا: «قالىڭ حالىق تۇرمىس كەشىرۋگە شاراسىز قالدى، توڭكەرىس جاساۋ كەرەك، ول ٴبىزدىڭ ۇيىمداستىرۋىمىزدى كۇتىپ تۇر». «كوپشىلىك ٴبىر نيەتپەن كۇش بىرىكتىرىپ، جابال سەلبەسىپ، توڭكەرىستىڭ سوڭعى جەڭىسىنە قول جەتكىزۋىمىز كەرەك!»، - دەيدى.

جاۋجىڭ ەسكەرتكىش مەكتەبى ٴمورال - تاربيە باسقارماسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى گو تيڭتيڭ وسى قىزىل تاربيە ساباعىن بەرەتىن وقىتۋشى، ول: «قىزىل گەندى جالعاستىرۋ ٴبىزدىڭ جاۋاپكەرشىلىگىمىز»، - دەدى.

2008 - جىلى 8 - ايدا چۇڭچيڭ ۋشي اۋدانىنا وقۋ - اعارتۋعا كومەككە بارىپ قايتىپ كەلگەن لو جىيۇڭ ارالداعى وسى مەكتەپكە بارىپ وقىتۋشىلىق ىستەۋدى ىرىقتىلىقپەن ٴوتىنىپ، مەكتەپ باستىعى مىندەتىن وتەپ، تۇپ - تۋرا 13 جىل ىستەيدى.

لو جىيۇڭ بىلاي دەدى: «جاۋجىڭ» دەگەن ٴسوز ماڭگى وشپەيتىن قىزىل تاڭبا. وسى بىرنەشە جىلدا ٴار جىلى 9 - ايدىڭ 3 - كۇنى جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىستىڭ جەڭىسكە جەتكەندىگىن ەسكە ٴتۇسىرۋ كۇنىندە مەكتەپ سۋ جاۋجىڭ كلاسىنىڭ اشىلۋ سالتىن وتكىزەدى؛ سۋ جاۋجىڭنىڭ تۋعان كۇنى 11 - ايدىڭ 11 - كۇنى مەكتەپ جەلىلەس قيمىل ورىستەتەدى؛ 9 - ايدىڭ 30 - كۇنى قۇربانداردى ەسكە ٴتۇسىرۋ كۇنى مەكتەپ تاعى ساقا جاۋىنگەرلەردى وقۋشىلارعا قىزىل حيكايا ايتىپ بەرۋگە ۇسىنىس ەتەدى...

ول مىنالاردى ٴبىلدىردى: مەكتەپ «سۋ جاۋجىڭ رۋحى» − قايسارلىقپەن العا ۇمتىلاتىن شايقاس جۇرگىزۋ رۋحىن، شىندىقتى ٴىس جۇزىنەن ىزدەيتىن عىلمي رۋحتى، اتاق - ابىروي قۋماعان شىندىققا ۇمتىلۋ رۋحىن، شىنايى دا جايدارى سەلبەسۋ رۋحىن اسقاقتاتادى. «ٴاربىرىمىز وسى ٴبىر قىزىل رۋحتىڭ ىقپالىن قابىلداۋدامىز»، - دەدى لو جىيۇڭ.

(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 9 - كۇنى گۋاڭجوۋدان بەرگەن حابارى)