اۆتونوميالى وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ قىزمەت بايانداماسى (ىقشامدالعانى)
(2023 - جىلى 1 - ايدىڭ 6 - كۇنى اۆتونوميالى وبلىستىق 15 - كەزەكتى حالىق قۇرىلتايىنىڭ 2 - ماجىلىسىندە جاسالدى)
اۆتونوميالى وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى نياز اشىم
2022 - جىلعى نەگىزگى قىزمەتتەر
2022 - جىل وتە اۋمالى - توكپەلى، اسا قيىن ٴبىر جىل بولدى. اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم مەن وبلىستىق پارتكومنىڭ دۇرىس باسشىلىعىندا، وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتى شي جينپيڭ جاڭا ٴداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جەتەكشى ەتۋگە تاباندى بولىپ، پارتيا 19 - قۇرىلتايىنىڭ جانە پارتيا 19 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ كەزەكتى جالپى ماجىلىستەرىنىڭ رۋحىن، پارتيا 20 - قۇرىلتايىنىڭ رۋحىن مۇقيات ۇيرەنىپ، دايەكتىلەندىرىپ، ورتالىقتىڭ حالىق قۇرىلتايى قىزمەت ٴماجىلىسىنىڭ رۋحىن، 3 - رەتكى ورتالىقتىڭ شينجياڭ قىزمەتى اڭگىمە ٴماجىلىسىنىڭ رۋحىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ شينجياڭدى كوزدەن كەشىرگەندە سويلەگەن ماڭىزدى ٴسوزىنىڭ، ماڭىزدى نۇسقاۋىنىڭ رۋحىن دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، اۆتونوميالى رايوندىق 10 - كەزەكتى پارتكوم 3 -، 5 -، 6 - جالپى ٴماجىلىسىنىڭ رۋحىن جانە وبلىستىق پارتكومنىڭ قىزمەت ٴماجىلىسىنىڭ رۋحىن دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، نازاردى جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى باسقارۋ جالپى جوباسىن تولىق، دالمە - ٴدال دايەكتىلەندىرۋگە شوعىرلاندىرىپ، ىندەتتىڭ ىقپالى سياقتى ٴتيىمسىز فاكتورلاردى بەلسەنە جەڭىپ، وزەكتى توڭىرەكتەپ، جالپى جاعدايعا قىزمەت وتەپ، حالىق تىلەگىن ارقاۋ ەتىپ، بۇقاراعا قىزمەت وتەۋدى، جۇيە جانە قابىلەت قۇرىلىسىن، قىزمەت وتەۋ، جونگە سالۋدى وسىزامانداندىرۋدى توڭىرەكتەپ، نەگىزگى زاڭ مەن زاڭداردا جۇكتەلگەن مىندەت پەن بورىشتى ادالدىقپەن اتقارىپ، اۆتونوميالى وبلىستىڭ رەفورما، دامۋ، ورنىقتىلىق ىستەرىنە حالىق قۇرىلتايىنىڭ كۇش - قۋاتىن ۇستەدىك.
وسى ٴبىر جىلدا، ٴبىز نازاردى پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شەشىمدەرى مەن ورنالاستىرۋلارىنا باسا شوعىرلاندىرىپ، ورتالىقتىڭ جانە اۆتونوميالى رايوندىق، وبلىستىق پارتكومنىڭ حالىق قۇرىلتايى قىزمەتى ماجىلىستەرىنىڭ رۋحىن كۇش سالا تياناقتاندىرىپ، حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىنىڭ فۋنكتسياسىن كۇشەيتىپ، دەڭگەيىن جوعارىلاتۋدى ىلگەرىلەتتىك. پارتيا 20 - قۇرىلتايىنىڭ رۋحىن ۇيرەنۋدى، ۇگىتتەۋدى ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، وسكەلەڭ ساياسي سانالىلىق جانە ساياسي جاۋاپكەرلىك ارقىلى ىشكەرىلەي ۇيرەنىپ، جەتە ٴتۇسىنىپ، شىنايى تياناقتاندىرىپ، پارتيا 20 - قۇرىلتايىنىڭ رۋحىن ۇيرەنۋدىڭ، ۇگىتتەۋدىڭ، دايەكتىلەندىرۋدىڭ تەرەڭدەۋىن، كوكەيگە ۇيالاۋىن، ناقتىلانۋىن ىلگەرىلەتىپ، اۆتونوميالى وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن جەبەۋدىڭ پارمەندى قوزعاۋشى كۇشىنە شىنايى اينالدىردىق. وبلىستىق پارتكومنىڭ حالىق قۇرىلتايى قىزمەت ٴماجىلىسىن ويداعىداي اشۋعا دەن قويا دايىندالىپ، وبلىسقا توتە قاراستى اۋداندىق، قالالىق پارتكومداردى حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىنە باسشىلىقتى كۇشەيتىپ، ٴار دارەجەلى حالىق قۇرىلتايلارىندا ورىن تەۋىپ وتىرعان قيىنشىلىقتار مەن ماسەلەلەردى كۇش سالا شەشۋگە قۋزاۋشىلىق جاسادىق. ٴار دارەجەلى حالىق قۇرىلتايلارىنىڭ زاڭ بويىنشا مىندەت وتەۋ يدەيالىق سانالىلىعى مەن زاڭ بويىنشا باقىلاۋ ارەكەت سانالىلىعىن جوعارىلاتىپ، «ۇكىمەتتىڭ، باقىلاۋ - تەكسەرۋ كوميتەتىنىڭ، سوتتىڭ، پروكۋراتۋرانىڭ» حالىق قۇرىلتايىنىڭ قاۋلى جانە قارارلارىن اتقارۋداعى زاڭمەن باسقارۋ تانىمى جانە ۋاكىلدەردىڭ كەڭەستىك جوباسى مەن ۇسىنىستارىن ٴبىرجاقتى ەتۋ ساياسي تانىمىن كۇشەيتىپ، بۇكىل وبلىستىڭ حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىنىڭ جاعدايىنا، مىندەتىنە دۇرىس تۇجىرىم جاسالىپ، «حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋ ارناسى مەن ساتىسىنا قادام تاستاۋىن ىلگەرىلەتۋدىڭ» قۇلشىنۋ بەتالىسىن ايقىنداپ، «ىرىقتى، جاڭاشىل، ەگجەي - تەگجەيلى، ناقتى، شىندىققا جۇگىنۋ» سىندى قىزمەت ٴادىسىن جاسامپازدىقپەن العا قويىلىپ، بۇكىل وبلىسىمىزدىڭ حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىنىڭ العا قاراي ارشىندى قادام تاستاۋىنا مۇمكىندىك جاسادىق.
وسى ٴبىر جىلدا ٴبىز ساياسي تانىمدى كۇشەيتىپ، ساياسي قاسيەتكە تاباندى بولىپ، كەلەلى، ماڭىزدى ىستەردە حالىق قۇرىلتايىنىڭ جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋىن تولىق ايگىلەدىك. پارتكومنىڭ قىزمەت ورنالاستىرۋىن تىعىز توڭىرەكتەپ، حالىق قۇرىلتايىنىڭ زاڭ شىعارۋ، باقىلاۋ، ۋاكىلدەر سياقتى قىزمەتتەردى جوسپارلادىق جانە جەبەدىك. تۇتاس جىلدا ارناۋلى تاقىرىپتا تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى، زاڭنىڭ اتقارىلۋىن تەكسەرۋدى، ۋاكىلدەردىڭ كوزدەن كەشىرۋىن 10 رەت ۇيىمداستىرىپ، تارباعاتاي جانە التاي ايماقتىق حالىق قۇرىلتايى قىزمەت كوميتەتىنە 8 رەت ارناۋلى تاقىرىپتا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جانە زاڭنىڭ اتقارىلۋىن تەكسەرۋ قىزمەتىن ورىستەتۋدى مىندەتتەپ، 8 قۇندى تەكسەرۋ - زەرتتەۋ بايانداماسى جاسادىق. تۇتاس جىلدا 18 رەت تۇراقتى كوميتەت ٴماجىلىسىن، مەڭگەرۋشىلەر ٴماجىلىسىن اشىپ، «ۇكىمەتتىڭ، باقىلاۋ - تەكسەرۋ كوميتەتىنىڭ، سوتتىڭ، پروكۋراتۋرانىڭ» قىزمەت بايانداماسىنان 14 ىن تىڭدادىق جانە قارادىق؛ زاڭ بويىنشا 6 نۇسقا كەلەلى قاۋلى شىعارىپ، مەملەكەت ورگاندارىنداعى قىزمەتكەرلەردەن 133 ادامدى مىندەتكە تاعايىندادىق، مىندەتىنەن بوساتتىق؛ پارتكومنىڭ ٴتۇيىندى قىزمەت مىندەتتەرىن مىقتاپ ارقاۋ ەتىپ، جاۋاپكەرشىلىكتى تولىق ادا ەتىپ، ٴتۇرلى قىزمەتتەردىڭ ورنىقتى ورىستەتىلۋىن، ناقتى ونىمدىلىككە قول جەتكىزۋىن ىلگەرىلەتتىك.
وسى ٴبىر جىلدا، ٴبىز زاڭمەن باسقارۋ ۇستانىمىن بەرىك ورناتۋدى كۇشەيتىپ، شينجياڭدى زاڭمەن باسقارۋ قىزمەت تالابىنىڭ حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىندە تەرەڭدەۋىن، ناقتىلانۋىن كۇش سالا ىلگەرىلەتتىك. تۇراقتى كوميتەتتىڭ زاڭ ۇيرەنۋ ٴتۇزىمىن ورناتىپ، زاڭمەن باسقارۋ تانىمىن، زاڭمەن باسقارۋ وي جەلىسىن ۇزدىكسىز كۇشەيتتىك. «ٴبىر جوبا، ەكى باعدارلامانىڭ» حالىق قۇرىلتايىنا ساياتىن قىزمەت مىندەتىن جانە اۆتونوميالى وبلىستى زاڭمەن باسقارۋ كوميتەتىنىڭ جاۋاپكەرلىك ٴبولىسىن سانالىلىقپەن ارقالاپ، شينجياڭدى زاڭمەن باسقارۋدىڭ تالاپتارىن حالىق قۇرىلتايىنىڭ ناقتى قىزمەتتەرىندە بۇلجىتپاي تياناقتاندىردىق. وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ زاڭ شىعارۋ، باقىلاۋ، ۋاكىلدەر قىزمەتى سىندى ٴۇش ٴتۇرلى ەرەجەسىنە ىشكەرىلەي وزگەرىس ەنگىزىپ جانە ونى كەمەلدەندىرىپ، زاڭ - ٴتۇزىم، قازىنا - ەكونوميكا، قورشاعان ورتا قارجىسى جانە قوعامدىق قۇرىلىس سىندى ٴتورت ارناۋلى كوميتەتتىڭ مىندەت وتەۋ تىزىمدىگى مەن اينالىم مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ جانە كەمەلدەندىرىپ، وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ قىزمەتىن اناعۇرلىم جۇيەلىلەندىردىك، تارتىپتەندىردىك، تۇزىمدەندىردىك. زاڭدى ٴادىل اتقارۋدى جەبەۋدى شينجياڭدى زاڭمەن باسقارۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ ماڭىزدى كۇش سالۋ ٴتۇيىنى ەتىپ، اۆتونوميالى وبلىستىڭ قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگاندارىنىڭ زاڭ اتقارۋدى ارناعا ٴتۇسىرۋ قۇرىلىسى جاعدايىن ارناۋلى تەكسەرىپ - زەرتتەپ، قاتىستى جاعدايلار جونىندەگى مالىمەتتەردى تىڭداپ جانە قاراپ، بۇكىل وبلىستىڭ قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگاندارىنىڭ حالىق ٴۇشىن زاڭ اتقارۋ تانىمىن ونان ارى بەكەمدەۋىن ىلگەرىلەتىپ، زاڭ اتقارۋ ٴتاسىلى مەن ٴادىسىن جاقسارتىپ، زاڭ اتقارۋدىڭ تەبىندى، جاناسىمدى بولۋىنا مۇمكىندىك جاسادىق. ٴاربىر دەلونى ٴبىرجاقتى ەتۋ بارىسىندا ادىلدىك پەن ادىلەتتىلىكتى حالىق بۇقاراسىنا شىنايى سەزىندىردىك.
وسى ٴبىر جىلدا، ٴبىز زاڭ شىعارۋ قىزمەتىن ۇزدىكسىز تەرەڭدەتىپ، ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋگە زاڭمەن باسقارۋ قامتامسىزدىعىن ازىرلەدىك. اۆتونوميالى وبلىستىڭ رەفورما، دامۋ، ورنىقتىلىق ٴىس جۇزىندىگىن شىعار ٴتۇيىن ەتۋگە تاباندى بولىپ، وبلىستى زاڭمەن باسقارۋدىڭ تۇزىمدىك قاجەتىن ىشكەرىلەي زەرتتەپ، قوعامداعى ٴارقايسى جاقتاردىڭ زاڭ شىعارۋ قىزمەتىنە قاتىناسۋ اياسىن كەڭەيتىپ، نەگىزگى ساتى زاڭ شىعارۋ بايلانىس تۇيىنىنەن 7 سىن قۇرىپ، زاڭ شىعارۋ جونىندە ىلگەرىندى - كەيىندى 4 رەت تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، رەت سانى بويىنشا 10 مايدان اڭگىمە ٴماجىلىسىن اشىپ، 28 زاڭ شىعارۋ ۇسىنىسىن جيناپ، 5 جىلدىق زاڭ شىعارۋ جوباسى مەن جىلدىق زاڭ شىعارۋ جوسپارىن عىلىمي تۇردە جاسادىق. زاڭ شىعارۋدى، وزگەرتۋدى، كۇشىنەن قالدىرۋدى، ٴتۇسىندىرۋدى قاتار جۇرگىزۋگە تاباندى بولىپ، «ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ <جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇيلەنۋ زاڭىن> اتقارۋ قوسىمشا بەلگىلەمەسىن» كۇشىنەن قالدىرىپ، توقتاتىپ، «ىلە اڭعارىنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن قورعاۋ ەرەجەسىنە»، «قۇلىستاي جايلىمىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ ەرەجەسىنە»، «شاۋەشەك قالاسىنىڭ وزەن ەكولوگياسىن قورعاۋ ەرەجەسىنە» تۇزەتۋ جۇرگىزۋ، وزگەرىس ەنگىزىپ، «ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ كاسىپتىك وقۋ - اعارتۋ، ٴوندىرىس پەن وقىتۋدى توعىستىرۋ، مەكتەپ پەن كاسىپورىن سەلبەستىگىن جەبەۋ ەرەجەسىن» جاسادىق. 2 ۇكىمەت ەرەجەسىن، 7 ولشەمدى قۇجاتتى، ٴبىر پروكۋراتۋرانىڭ ولشەمدى قۇجاتىن ەستەلىككە الىپ تەكسەرىپ، ولشەمدى قۇجاتتاردىڭ زاڭدىق قاتاڭدىعىنا، تۇزىمدىك ۇقىپتىلىعىنا شىنايى كەپىلدىك ەتتىك.
وسى ٴبىر جىلدا، ٴبىز زاڭنىڭ اتقارىلۋ جاعدايىن باقىلاۋدى، تەكسەرۋدى تيتتەي دە بوساڭسىتپاي كۇشەيتىپ، ٴتۇرلى قىزمەتتىڭ باستان - اياق زاڭمەن باسقارۋ ارناسىندا جۇرگىزىلۋىن ىلگەرىلەتتىك. «جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قوسىننان شەگىنگەن اسكەريلەردى قامتاماسىزداندىرۋ زاڭىن» دايەكتى اتقارۋ احۋالى جونىندە زاڭ اتقارۋ تەكسەرۋىن جۇرگىزىپ، قاتىستى جاعدايلار جونىندەگى مالىمەتتەردى تىڭداپ جانە قاراپ، وبلىستىق ۇكىمەتكە قوسىننان شەگىنگەن اسكەريلەردى ورنالاستىرۋ، كاسىپتەنۋگە كومەكتەسۋ، قامقورلىق جاساۋ سياقتى جاقتارداعى قاراۋ پىكىرىن ورتاعا قويدىق. وبلىستىق ۇكىمەت پەن قوسىننان شەگىنگەن اسكەريلەر ىستەرى تاراۋى 22 تارماقتى رەتتەۋ - تۇزەتۋ شاراسىن اقىلداسىپ بەلگىلەپ، قوسىننان شەگىنگەن اسكەريلەرگە قىزمەت وتەۋ ورتالىعى، قىزمەت وتەۋ پۋنكتى سياقتى بايلىقتان پايدالانۋدى اناعۇرلىم ساپالىلاندىرىپ، ارناۋلى قارجىمەن قامتاماسىزداندىرۋ جانە زاڭدىق ۇگىت تەبىنىن ارتتىرىپ، تۇتاس قوعامدا ارميانى قۇرمەتتەيتىن، ارميانى قولدايتىن، ارميانى سۇيەتىن قويۋ راي قالىپتاستىردىق. اۆتونوميالى وبلىستىڭ «جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ جابايى وسىمدىكتەردى قورعاۋ ەرەجەسىن» جانە «اۆتونوميالى رايوننىڭ جابايى وسىمدىكتەردى قورعاۋ ەرەجەسىن» اتقارۋدى دايەكتىلەندىرۋ، تياناقتاندىرۋ احۋالى جونىندە زاڭ اتقارۋ تەكسەرۋىن ورىستەتىپ، اۆتونوميالى وبلىستىڭ «ەكى ەرەجەنى» دايەكتىلەندىرۋ، تياناقتاندىرۋ جونىندەگى مالىمەتىن تىڭدادىق جانە قارادىق. ۇكىمەتكە «ەكى ەرەجەنى» ۇگىتتەۋ قىزمەتىنىڭ جەتەرسىزدىگى، جابايى وسىمدىكتەردى قورعاۋدىڭ قازىرگى جاعدايىن جاقسارتۋعا تۋرا كەلەتىندىگى، جابايى وسىمدىك بايلىعى ارحيۆىنىڭ كەمەلدى تۇرعىزىلماۋى سياقتى ماسەلەلەردى اتاپ كورسەتىپ، ۇكىمەتتىڭ جەرگىلىكتى ورىنداعى از كەزدەسەتىن وسىمدىكتەر، وزىندىك ەرەكشەلىككە يە وسىمدىكتەر، تۇقىمى قۇرۋ الدىندا تۇرعان وسىمدىكتەردى قورعاۋ قىزمەتىنە باسا ٴمان بەرۋىن ىلگەرىلەتىپ، ورگانيزمدەردىڭ الۋان تۇرلىلىگىن، ەكولوگيالىق تەپە - تەڭدىكتى قورعاۋعا قۋزاۋشىلىق جاسادىق.
وسى ٴبىر جىلدا، ٴبىز جوسپار مەن مەجە ەسەپتى جانە مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىكتى باقىلاۋدى ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، تۇتاس وبلىس ەكونوميكاسىنىڭ ورنىقتى، اقاۋسىز اينالىمىن كۇش سالا جەبەدىك. قازىنالىق مەجە ەسەپ پەن سوڭعى ەسەپتى جانە جوسپاردىڭ اتقارىلۋىن، مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىكتى باسقارۋ احۋالىن تەكسەرۋدى حالىق قۇرىلتايى باقىلاۋىنىڭ بەلگىلەنگەن ارەكەتى ەتۋگە تاباندى بولىپ، 2021 - جىلعى قازىنالىق سوڭعى ەسەپ بايانداماسىن جانە 2021 - جىلعى قازىنالىق باقىلاۋ قىزمەتى بايانداماسىن جانە قازىنالىق باقىلاۋدا بايقالعان ماسەلەلەردى رەتتەۋ - تۇزەتۋ احۋالى جونىندەگى باياندامانى تىڭداپ جانە قاراپ، 2022 - جىلى 1 - ايدان 10 - ايعا دەيىنگى مەجە ەسەپتىڭ اتقارىلۋ جانە مەجە ەسەپتى رەتتەۋ جاعدايى جونىندەگى باياندامانى تىڭداپ جانە قاراپ، 2022 - جىلى وبلىسقا توتە قاراستى ۇكىمەتتىك قارىز شەگىن رەتتەۋ احۋالى جونىندەگى مالىمەتتى تىڭداپ جانە قاراپ، 2022 - جىلى 1 - ايدان 10 - ايعا دەيىنگى جوسپاردىڭ اتقارىلۋ جاعدايى جونىندەگى باياندامانى تىڭداپ جانە قاراپ، تارباعاتاي مەن التاي ايماعىنىڭ مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىكتى باسقارۋ جاعدايى جونىندە ارناۋلى تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋىن ۇيىمداستىرىپ جانە مىندەتتەپ، حالىق قۇرىلتايىنىڭ باقىلاۋ - تەكسەرۋ ناقتى ونىمدىلىگىن كۇشەيتىپ، تۇتاس وبلىس ەكونوميكاسى دامۋىنىڭ قيىندىقتى جەڭە ورگە ۇمتىلىپ، ورنىقتى قاداممەن جاقسارۋعا قاراي بەتالۋىن ىلگەرىلەتتىك.
وسى ٴبىر جىلدا، ٴبىز قورشاعان ورتانى قورعاۋدىڭ جىلدىق نىسانا - مىندەتتەرىنىڭ ورىندالۋ احۋالىن ٴجىتى قاداعالاپ، ۇكىمەتتىڭ قورشاعان ورتانى قورعاۋ قىزمەتىندەگى ولقىلىقتاردى تولىقتاۋىن ىلگەرىلەتتىك. «ىلەنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن قورعاۋ ساپارى» تاقىرىبىنداعى زاڭنىڭ اتقارىلۋىن تەكسەرۋدى ۇزدىكسىز ورىستەتتىك. اۆتونوميالى وبلىستىڭ 2021 - جىلعى ورتا جاعدايى مەن ورتانى قورعاۋ نىساناسىنىڭ ورىندالۋ جاعدايى، سونداي - اق اۆتونوميالى رايوننىڭ قورشاعان ورتانى قورعاۋدى باقىلاۋ - تەكسەرۋدە اڭىس ەتىلگەن ماسەلەلەردى رەتتەۋ - تۇزەتۋ جاعدايى جونىندەگى مالىمەتتى تىڭدادىق جانە قارادىق. ماسەلەگە بەتپە - بەت كەلگەندە بۇركەمەلەمەۋ، رەتتەۋ - تۇزەتۋدى ىلگەرىلەتۋ، ۇنامسىز ىستەردى جاسىرماۋعا تاباندى بولىپ، ۇكىمەتكە اۋىل - قىستاق قورشاعان ورتاسىن رەتتەۋ - وڭاۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ بىركەلكى بولماۋى، تۇرمىستىق لاس سۋدى ٴبىرجاقتى ەتۋدىڭ كەنجە قالۋى، اۋىل - قىستاقتاردا دارەتحانانى جاڭالاۋدان ۇلگى كورسەتۋدىڭ ىلگەرىلەتىلۋى ٴبىرشاما باياۋ بولۋى، ٴىشىنارا اۋدان، قالالارعا باعىمشىلىقتىڭ لاستاۋىن جونگە سالۋدىڭ تىڭعىلىقتى بولماۋى سياقتى ماسەلەلەردى اڭىس ەتتىك. وبلىستىق ۇكىمەت تۇراقتى كوميتەتتىڭ قاراۋ پىكىرىنە وسكەلەڭ ٴمان بەرىپ، ارناۋلى ٴماجىلىس اشىپ زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، بايقالعان ماسەلەلەردى دەرەۋ تەكسەرىپ، دەرەۋ تۇزەتىپ، ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ قىزمەتىن جاپپاي ىلگەرىلەتۋدىڭ ٴونىمدى بىرىككەن كۇشىن قالىپتاستىرىپ، ورتا جاعدايىنىڭ ۇزدىكسىز جاقسارۋىن ىلگەرىلەتتىك.
وسى ٴبىر جىلدا، ٴبىز حالىق تۇرمىسىنداعى قولامتالى تۇيىندەرگە باسا نازار اۋدارىپ، وقۋ - اعارتۋ ىستەرى مەن قونىستانۋ ورتاسىنىڭ حالىقتىڭ تىلەگىنە اناعۇرلىم ويداعىداي ۇيلەسۋىن ىلگەرىلەتتىك. بۇقارا كوڭىل ٴبولىپ وتىرعان ماسەلەلەردى حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىنىڭ كىرىسۋ ٴتۇيىنى جانە كۇش سالۋ ٴتۇيىنى ەتۋگە تاباندى بولىپ، بالا باقشاسى وقىتۋ قىزمەتىنىڭ جاعدايىنا ارناۋلى تاقىرىپتا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، وبلىستىق ۇكىمەتتىڭ بالا باقشاسى وقىتۋ قىزمەتىنىڭ جاعدايى جونىندەگى بايانداماسىن تىڭدادىق جانە قارادىق. ۇكىمەتكە ورنالاستىرىلۋى ۇيلەسىمدى الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ جۇيەسىن جەدەل ورناتىپ، بالا باقشاسى وقىتۋ بايلىعىن بىركەلكى ورنالاستىرۋدى جەدەل ىلگەرىلەتىپ، زاڭ بويىنشا باقىلاۋ - باسقارۋ تەبىنىن ارتتىرۋ سياقتى پىكىر - ۇسىنىستاردى العا قويىپ، ۇكىمەت پەن وقۋ - اعارتۋ تاراۋلارىنىڭ مەكتەپ باسقارۋ ۇستانىمىنا اناعۇرلىم بۇرىلىس جاساۋىن، بالا باقشاسى وقىتۋ جوباسىن ساپالىلاندىرۋىن، بايلىقتى بىرىكتىرىپ پايدالانۋدى كۇشەيتۋىن ىلگەرىلەتىپ، حالىق رازى بولاتىن بالا باقشاسى تاربيەسىن قۇلشىنا ويداعىداي جۇرگىزۋگە كۇش سالدىق. وبلىسقا توتە قاراستى اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىستانۋ ورتاسىن وڭاۋ قىزمەتىنە «قايىرىلا قاراۋ» ورىستەتىپ، وبلىسقا توتە قاراستى اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىس ورتاسىن وڭاۋ ارەكەتىنىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋدى ىلگەرىلەتتىك. اۆتونوميالى وبلىسقا توتە قاراستى اۋىل - قىستاقتىڭ قونىستانۋ ورتاسىن وڭاۋ ارەكەتىنىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋدى ىلگەرىلەتتىك.
وسى ٴبىر جىلدا، ٴبىز جالپى بارىستىق حالىق دەموكراتياسىن دامىتۋدى ارقاۋ ەتىپ، ۋاكىلدەردىڭ تۇلعالىق رولىن ساۋلەلەندىرۋدى جەبەدىك. تۇراقتى كوميتەت قۇرامىنداعىلاردىڭ ۋاكىلدەرمەن بايلانىس جاساۋ، ۋاكىلدەردىڭ حالىق بۇقاراسىمەن بايلانىس جاساۋ سىندى «قوس بايلانىس» ٴتۇزىمىن ىشكەرىلەي تياناقتاندىرىپ، ىلگەرىندى - كەيىندى 278 حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلىن زاڭنىڭ اتقارىلۋىن تەكسەرۋگە، ارناۋلى تاقىرىپتا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋگە 8 رەت ۇسىنىس ەتىپ، ۋاكىلدەردىڭ پىكىر - ۇسىنىستارىن تولىق تىڭداپ جانە قابىلداپ، ۋاكىلدەردىڭ كوپىرلىك، دانەكەرلىك رولىن ٴونىمدى ساۋلەلەندىردىك. العاشقى تاعايىندالعان ۋاكىلدەر مەن وبلىسقا توتە قاراستى اۋدان قالا، اۋىل (قالاشىق) حالىق قۇرىلتايى ٴتوراعالارى، ٴمالى باسقارماسى حالىق قۇرىلتايى قىزمەت كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىلەرى كۋرسىن 3 كەزەك اشىپ، وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرى مەن حالىق قۇرىلتايى كادرلارىنان 50 ادامدى نانجيڭ قالاسىنا ۇيرەنۋگە جانە تەكسەرۋگە ۇيىمداستىرىپ، 120 حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلىن وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار مەن تارباعاتاي ايماعىندا ٴوزارا بايلانىس جاساۋ فورماسىندا شوعىرلى تەكسەرۋ جۇرگىزۋگە ۇيىمداستىرىپ، ۋاكىلدەردىڭ مىندەت وتەۋ قابىلەتىن تاربيەلەۋ، ۇيرەنۋ جانە امالياتتىق جاتتىعۋ بارىسىندا جوعارىلاتتىق. وبلىسقا توتە قاراستى ورىنداردان جانە تارباعاتاي، التاي ايماقتارىنان 1001 ولشەمدى «حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرى بايلانىس پۋنكتىن» قۇردىق؛ بۇكىل وبلىستاعى 16 مىڭنان استام 5 دارەجەلى حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىن ارالاستىرىپ، گرۋپپاعا ٴبولىپ ۇيىمداستىرىپ، بايلانىس پۋنكتىنە تۇگەل ەنگىزىپ، «پارتيا 20 - قۇرىلتايىن قارسى الۋ، ۋاكىلدەر سان مىڭداعان وتباسىن ارالاۋ»، «ىلەنى زاڭمەن باسقارۋ ۋاكىلدەر ساپارى» نەگىزگى تاقىرىپتىق امالياتتىق قيمىلدارىن كەڭىنەن ورىستەتىپ، حالىق بۇقاراسى جاپپاي كوڭىل ٴبولىپ وتىرعان ٴبىر توپ قولامتالى، قيىن ماسەلەلەردى شەشۋدى جەبەدىك. ۋاكىلدەردىڭ كەڭەستىك جوبالارىن، ۇسىنىستارىن ٴبىر جاقتى ەتۋدى ۋاكىلدەردىڭ زاڭ بويىنشا مىندەت وتەۋىن قولداۋ جانە قامتاماسىز ەتۋدەگى ماڭىزدى قىزمەتى ەتۋگە تاباندى بولىپ، ۇكىمەتتىڭ، باقىلاۋ - تەكسەرۋ كوميتەتىنىڭ، سوتتىڭ، پروكۋراتۋرانىڭ ۋاكىلدەر العا قويعان 5 كەڭەستىك جوبانىڭ، 168 ۇسىنىستىڭ ناقتى، ٴونىمدى ٴبىر جاقتى ەتىلۋىن ىلگەرىلەتىپ، ۋاكىلدەردىڭ كەڭەستىك جوباسىن، ۇسىنىستارىن ٴبىر جاقتى ەتۋدى دامۋدى جەبەيتىن، حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جاسايتىن، حالىق جۇرەگىن جىلىتاتىن ساياسات - شارالارعا شىنايى، ٴونىمدى تۇردە اينالدىردىق.
وسى ٴبىر جىلدا، ٴبىز تارباعاتاي جانە التاي ايماقتىق حالىق قۇرىلتايى قىزمەت كوميتەتىنىڭ بەلسەندى رولىن ساۋلەلەندىرۋىن بار كۇشپەن قولداپ، ەكى ايماقتىڭ اناعۇرلىم ويداعىداي دامۋدى جۇزەگە اسىرۋىن جەبەدىك. قىزمەت جاعىندا زور كۇشپەن قولداۋ كورسەتۋگە، كاسىپتىك جاقتا دەن قويا جەتەكشىلىك ەتۋگە تاباندى بولىپ، تارباعاتاي جانە التاي ايماقتىق حالىق قۇرىلتايى قىزمەت كوميتەتىنە باسشىلىقتى شىنايى كۇشەيتىپ، ەكى ايماقتىڭ حالىق قۇرىلتايى قىزمەت كوميتەتىنىڭ قىزمەت جاعدايى جونىندەگى مالىمەتىن ارناۋلى تىڭداپ، ەكى ايماقتىڭ حالىق قۇرىلتايى قىزمەت كوميتەتىنىڭ زاڭ بويىنشا مىندەت اتقارۋىنا تولىق كەپىلدىك ەتتىك. ەكى ايماقتىڭ حالىق قۇرىلتايى قىزمەت كوميتەتى بۇكىل وبلىسىمىزدىڭ حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىنىڭ جالپى جاعدايىنا سانالى بويسۇنىپ، وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتى ورنالاستىرعان مىندەتتەردى جاپپاي ورىنداۋ نەگىزىندە وڭىرلىك دامۋدىڭ كۇش سالۋ ٴتۇيىنىن، كىرىسۋ ٴتۇيىنىن ونان ارى ٴدال تاۋىپ، زاڭدا بەلگىلەنگەن مىندەت جاۋاپكەرشىلىگى بويىنشا بەلسەنە ٴىس تىندىردىق.
بيىلعى ٴبىر جىلدىق قىزمەت جوسپارى
2023 - جىلعى اۆتونوميالى وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ جالپى تۇلعالىق قىزمەت وي جەلىسى: شي جينپيڭ جاڭا ٴداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جەتەكشى ەتۋگە تاباندى بولىپ، پارتيا 20 - قۇرىلتايىنىڭ رۋحىن، ورتالىقتىڭ حالىق قۇرىلتايى قىزمەتى ٴماجىلىسىنىڭ رۋحىن ىشكەرىلەي ۇيرەنىپ، دايەكتىلەندىرىپ، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ حالىق قۇرىلتايى تۇزىمىنە تاباندى بولۋ جانە ونى كەمەلدەندىرۋ جونىندەگى ماڭىزدى يدەياسىن ۇيرەنىپ، دايەكتىلەندىرىپ، نازاردى جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى باسقارۋ جالپى جوباسىنا شوعىرلاندىرىپ، پارتيا باسشىلىعىنىڭ، حالىقتىڭ قوجايىن بولۋىنىڭ، مەملەكەتتى زاڭمەن باسقارۋدىڭ ورگانيكالى بىرلىگىنە تاباندى بولىپ، تۋراشىلدىقتان تايماي، جاڭالىق اشۋعا تاباندى بولىپ، جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، ىسكەرلىك كورسەتۋ جاعىنا شىنايى كۇش سالىپ، تياناقتاندىرۋدى ىلگەرىلەتۋ جاعىندا شىنايى ەرەجە شىعارۋعا تالپىنىپ، حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتۋ. وسى جىل ىشىندە 2 جەرگىلىكتى سيپاتتى زاڭ شىعارۋ مىندەتىن ورىنداپ، 6 ٴتۇرلى ارناۋلى تاقىرىپتا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، 5 ٴتۇرلى زاڭنىڭ اتقارىلۋىنا تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، ۇكىمەتتىڭ، باقىلاۋ - تەكسەرۋ كوميتەتىنىڭ، سوتتىڭ، پروكۋراتۋرانىڭ 13 ٴتۇرلى قىزمەت بايانداماسىن تىڭداۋ جانە قاراۋ، ۋاكىلدەردى 4 رەت كوزدەن كەشىرۋگە ۇيىمداستىرۋ، ٴبىر رەت باعىتتامالى ارناۋلى تاقىرىپتا پىكىر الىپ، ٴبىر رەت قىزمەت باعالاۋىن ورىستەتىپ، حالىق قۇرىلتايىنىڭ فۋنكتسيالىق رولىن ٴتىپتى دە اناعۇرلىم تىڭعىلىقتى، ٴونىمدى ساۋلەلەندىرۋ.
ٴبىرىنشى، پارتيانىڭ حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىنە جاپپاي باسشىلىعىنا بۇلجىماي تاباندى بولۋ. «ەكىنى تۇراقتاندىرۋدى» باتىل قورعاپ، «ەكىنى قورعاۋدى» باتىل ورىنداۋ. شي جينپيڭ جاڭا ٴداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جەتە ۇيرەنۋگە، جەتە يگەرۋگە ۇزدىكسىز كۇش سالىپ، پارتكومنىڭ قىزمەت تالابىنا تىعىز ىلەسىپ، حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىن ىلگەرىلەتۋ تانىمىن بەرىك ورناتىپ، حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ ساياسي كەپىلدىك رولىن ساۋلەلەندىرىپ، پارتيانىڭ دارىپتەمەسى مەن ويىن باستاماشىلدىقپەن دايەكتىلەندىرىپ، پارتيانىڭ حالىققا باسشىلىق ەتىپ، قوعامدى ٴونىمدى جونگە سالۋىنا جاپپاي كەپىلدىك ەتۋ.
ەكىنشى، جاڭا داۋىردەگى حالىق قۇرىلتايىنىڭ زاڭ شىعارۋ قىزمەتىن ىشكەرىلەي جاقسى ىستەۋ. رەفورما، دامۋ، ورنىقتىلىقتىڭ قاجەتىن ارقاۋ ەتىپ، ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تىلەگىنە ۇيلەسىپ، «شاعىن، تەز، يكەمدىلىكتى»، ەرەكشەلىككە يە بولۋدى كورنەكتىلەندىرىپ، زاڭ شىعارۋ نىساندارىنىڭ ساپالىسىن تاڭداۋ، ولشەمدىسىن تاڭداۋ. جىلدىق زاڭ شىعارۋ جوسپارىن اتقارۋعا مۇقيات ۇيىمداستىرىپ، حالىق تىلەگىن، حالىق رايىن زاڭ - ەرەجە شىعارۋ قىزمەتىنىڭ تۇتاس بارىسىنا ٴسىڭىرىپ، زاڭ - ەرەجە شىعارۋ ساپاسىن جوعارىلاتۋ. ەستەلىككە الۋ، تەكسەرۋ ٴتۇزىمى قۇرىلىسى مەن قابىلەت قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، قۇجات بولسا، ٴسوزسىز، ەستەلىككە الۋدى، ەستەلىككە العاندى ٴسوزسىز، تەكسەرۋدى، قاتەلىك بولسا، ٴسوزسىز، تۇزەتۋدى جۇزەگە اسىرىپ، مەملەكەتتى زاڭمەن باسقارۋدى بىرلىككە كەلتىرۋ مەن زاڭ - ەرەجەلەردىڭ ٴونىمدى اتقارىلۋىن باتىل قورعاۋ.
ٴۇشىنشى، جاڭا داۋىردەگى حالىق قۇرىلتايىنىڭ باقىلاۋ قىزمەتىن ىشكەرىلەي جاقسى ىستەۋ. نازاردى حالىق بۇقاراسى كوڭىل ٴبولىپ وتىرعان قولامتالى، قيىن ماسەلەلەرگە شوعىرلاندىرىپ، «جەر باسقارۋ زاڭى»، «قاتتى كۇيدەگى قوقسىق زاتتاردىڭ ورتانى لاستاۋىنان ساقتانۋ زاڭى»، «اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ زاڭى» سياقتى زاڭداردىڭ، زاڭ - ەرەجەلەردىڭ اتقارىلۋ جاعدايىن باقىلاۋ - تەكسەرۋدى كۇشەيتىپ، جۇمىستانۋدى جەبەۋ، ونەركاسىپ باقشا رايونى، الەۋمەتتىك اۋماقتى جونگە سالۋ سياقتى قىزمەتتەرگە ارناۋلى تاقىرىپتىق تەكسەرىپ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، سوت مەكەمەسىنىڭ اكىمشىلىك سوت جۇرگىزۋ قىزمەتىنە ارناۋلى تاقىرىپتا پىكىر الىپ، اكىمشىلىك قىزمەت وتەۋدى باسقارۋ تاراۋلارىنا قىزمەت باعالاۋىن جۇرگىزىپ، جابىق باقىلاۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، حالىق قۇرىلتايىنىڭ باقىلاۋىنداعى «سوڭعى جۇمىستاردى» ىشكەرىلەي ساپالىلاندىرۋ.
ٴتورتىنشى، جاڭا داۋىردەگى حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرى قىزمەتىن ىشكەرىلەي جاقسى ىستەۋ. حالىق تىلەگىن قابىلداۋ، حالىقتىڭ اقىل - پاراساتىن شوعىرلاندىرۋ قىزمەت مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ، ۋاكىلدەردىڭ مىندەت وتەۋىنە قىزمەت وتەۋدى قامتاماسىز ەتۋدى جانە ونى باسقارۋدى، باقىلاۋدى كۇشەيتۋ. «ۋاكىلدەر سان مىڭداعان وتباسىن ارالاۋ» جانە «ىلەنى زاڭمەن باسقارۋ ۋاكىلدەر ساپارى» تاقىرىبىنداعى امالياتتىق قيمىلدى ىشكەرىلەي ويداعىداي ورىستەتىپ، حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىنىڭ «وتاۋ، كەڭسە، پۋنكت» سياقتى تەكشەلەرىنەن تولىق پايدالانىپ، حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىن پارتيا 20 - قۇرىلتايىنىڭ رۋحىن ويداعىداي ۇيرەنۋگە، ۇگىتتەۋگە، دايەكتىلەندىرۋگە ۇيىمداستىرىپ، حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىنىڭ رولىن ويداعىداي ساۋلەلەندىرۋ.
بەسىنشى، جاڭا داۋىردەگى حالىق قۇرىلتايىنىڭ وزىندىك قۇرىلىسىن كۇشەيتۋدى تەرەڭدەتۋ. حالىق قۇرىلتايىنىڭ پارتيا قۇرىلىسىن مىقتى، ناقتى يگەرىپ، قىزمەت ستيلىن ۇزدىكسىز جاقسارتۋ. زاڭمەن باسقارۋ نازارياسى مەن حالىق قۇرىلتايىنىڭ كاسىپتىك ۇيرەنۋ كۋرستارىن ۇدايى ورىستەتىپ، زەردەلى حالىق قۇرىلتايى قۇرىلىسىن جەدەل ىلگەرىلەتىپ، حالىق قۇرىلتايىنىڭ ٴارقايسى ارناۋلى كوميتەتتەرىنىڭ جوعارى ٴونىمدى اينالىمىن تولىق قامتاماسىز ەتۋ. قىزمەتتى سايكەستىرۋدى كۇشەيتىپ، قىزمەتتىڭ بىرىككەن كۇشىن نىعايتىپ، تۇراقتى كوميتەتتىڭ مىندەت اتقارۋ قابىلەتىن كۇشەيتۋ.
ۋاكىلدەر، حالىق قۇرىلتايىنىڭ مىندەتى ايبىندى دا قاسيەتتى، حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىنىڭ بورىشى داڭقتى. ٴبىز شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ توڭىرەگىنە اناعۇرلىم تىعىز ىنتىماقتاسىپ، اۆتونوميالى رايوندىق جانە اۆتونوميالى وبلىستىق پارتكومنىڭ دۇرىس باسشىلىعىندا، پارتيا 20 - قۇرىلتايىنىڭ رۋحىن جەتەكشى ەتىپ، ٴار ۇلت حالقىنا تىعىز سۇيەنىپ، ٴورىس اشا جاڭالىق جاراتىپ، قايراتتانا العا ۇمتىلىپ، كۇش سالا ناقتى ىستەپ، حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىن كۇش سالا العا ىلگەرىلەتىپ، جاڭا ٴداۋىردىڭ جاڭا جورىعىندا كوركەم ىلە قۇرۋدىڭ تىڭ جاعدايىن جاراتۋعا اناعۇرلىم زور ۇلەس قوسايىق!
(رەتتەگەن: ٴوز ٴتىلشىمىز كاميلا حالمۇرات)