汉文 ىلە اقپارات تورابىنا حوش كەلدىڭىزدەر!
ٴبىر تۇرعىننىڭ قاجىرلى قۇلشىنىسى ٴبىر قىستاقتىڭ بەت - بەينەسىن وزگەرتتى
2022-05-18 11:48:06     كورىلىم:رەت كەلۋ قاينارى:ىلە گازەتى  جاۋاپتى رەداكتور:گۇلدەن ماقسات قىزى

ۋاڭ جىحۋا (ٴوز ٴتىلشىمىز)


ٴبىر تىگىن ماشيناسىمەن ٴبىر شاعىن شەبەرحانادان باستاپ، 3 مىڭنان استام ٴار ۇلت شاكىرتىن تاربيەلەپ، بۇكىل قىستاقتاعى ايەلدەردى باستاپ، باقىتتى تۇرمىسقا قول جەتكىزگەنگە دەيىن گۋ شۇيمەيدىڭ قاجىرلى قۇلشىنىس جولى قۇلجا اۋدانى ٴۇشون حۇيزۋ ۇلتتىق اۋىلى توقشىجۇزى قىستاعىنىڭ وزگەرىسىنە تۇرتكى بولدى. قىستاقتاعى ۇلكەندەر گۋ شۇيمەيدىڭ بويجەتكەن قىزدان قۇرمەتكە بولەنىپ، «گۋ اپاي» دەپ اتالىپ كەتۋىن باقىت سانايدى. گۋ شۇيمەي قىستاقتىڭ بارعان سايىن كورىكتەنە تۇسكەنىن، اۋىلداستاردىڭ تۇرمىسىنىڭ بارعان سايىن جاقسارعانىن كورىپ، مۇنى دا باقىت سانايدى. وسى ەكى ٴتۇرلى باقىت توعىسىپ، توقشىجۇزى قىستاعىنىڭ مەشەۋ قىستاقتار قاتارىنان وزىق قىستاقتار قاتارىنا ٴوتۋىنىڭ دامۋ سيمفونياسىنا اينالدى.

4 - ايدىڭ 25 - كۇنى ادەتتەگى كۇندەردىڭ ٴبىرى ەدى، ال گۋ شۇيمەي ەرەكشە قاربالاستىققا ٴتۇستى: تاپسىرىس بويىنشا ەندى عانا ٴبىتىپ بولعان زاتتاردى جەتكىزىپ بەرۋگە ورنالاستىرۋ كەرەك، باسقا اۋداننىڭ كاسىپورىندارى كەلىپ ەكسكۋرسيالاماق، بولىمشە زاۆودتىڭ تاپسىرىس بەرۋ توقتامىنا قول قويۋعا قۋزاۋ سالىپ جاتىر ... تىگىنشى ۇستازدان بەدەلدى دە شەبەر ايەل كاسىپكەرگە اينالۋدا ونىڭ وزگەلەردەن ارتىق جەرى جوق، ارتىقشىلىعى سول قاي - قاشان دا باسقالارعا كومەكتەسكىسى كەلەتىن، اۋىلداستاردىڭ ٴتىپتى دە جاقسى تۇرمىس كەشىرۋىن ٴۇمىت ەتەتىن ىزگى نيەتى بولعاندىعىندا.

گۋ شۇيمەي كىشكەنتايىنان توقشىجۇزى قىستاعىندا وسكەن، كورشىلەرمەن ٴبىر ٴۇيلى جانداي تاتۋ - ٴتاتتى وتەتىن. بالا كەزىندە ول قىستاقتاعى بالالارمەن بىرگە وينايتىن، كىمنىڭ ۇيىنە بارسا دا قارنى اشپايتىن، ٴبىر شىنى ٴسۇتتى شاي، ٴبىر جاپىراق نان بولسا دا، كوپشىلىك بىرگە ٴبولىپ جەيتىن، ىنتىماقتى ٴوتۋدىڭ، ٴبىرىن - ٴبىرى ٴسۇيۋدىڭ تۇقىمى ونىڭ جۇرەگىندە ەرتە وركەن جايعان. وتباسىنىڭ ىقپالى جاس وركەننىڭ ٴوسىپ - جەتىلۋىنە ىقپال جاسايدى، ەگىن ەگۋ تەحنيكاسىن بىلەتىن اكەسى ىرىقتىلىقپەن قىستاقتىڭ مىندەتتى تەحنيگى بولسا، تىگىنشىلىك ونەرى بار شەشەسى قىستاقتاعى ۇلكەندەر مەن بالالارعا اقىسىز كيىم تىگىپ بەرەتىن، اكە - شەشەسىنەن كورگەندەرى گۋ شۇيمەيدىڭ باسقالارعا كومەكتەسۋدى قۋانىش سانايتىن قاسيەتتى جەتىلدىرۋىنە تۇرتكى بولادى.

1985 - جىلدان باستاپ گۋ شۇيمەي شەشەسىنەن ۇيرەنگەن تىگىنشىلىك تەحنيكاسىنا سۇيەنىپ شاعىن تىگىنحانا اشادى. ول جۇمىستى ۇقىپتى ىستەپ، اقىنى لايىقتى العاندىقتان الارماندارى بارعان سايىن كوبەيەدى. قىستاقتاعى كوپتەگەن قولى بوس بويجەتكەندەر ونى ۇستاز تۇتىپ ونەر ۇيرەنگىسى كەلەدى، ول كەلگەندەرىنىڭ بەتىن قايتارماي اقىسىز تاربيەلەيدى. ايلار اۋناپ، جىلدار جىلجىپ، گۋ شۇيمەيدىڭ كىسىلىك قاسيەتى، ونەرى اۋىزدان - اۋىزعا تارالىپ، ۇستاز تۇتۋعا كەلگەندەردىڭ اياعى ۇزىلمەيدى، قىستاقتان توڭىرەكتەگى اۋداندارعا دەيىن كەڭەيىپ، ٴار ۇلتتان شاكىرت تاربيەلەيدى. «ول كەزدە ٴبىر ونەردى يگەرۋ وتە ماقتانىشتى ٴىس بولاتىن. مەنىڭ دە باسقا ويىم جوق، شاكىرتتەرىمدى جاقسى تاربيەلەپ، ولارعا وسى ونەردى ۇيرەتىپ، ٴوز ەڭبەگىمەن كۇنەلتۋىنە مۇمكىندىك جاساۋدى ويلادىم» دەيدى گۋ شۇيمەي.

بار ىقىلاسىمەن ونەر ۇيرەتۋدەن سىرت، گۋ شۇيمەي قيىنشىلىعى بار شاكىرتتەرىنىڭ جۇمىسقا ورنالاسۋىنا، يگىلىك جاراتۋىنا بار كۇشپەن كومەكتەستى. شاكىرتى ٴوزى دۇكەن اشقىسى كەلسە، ول ورىن تاڭداۋعا، زات كىرگىزۋگە كومەكتەسىپ، قارجىلاي قولداۋ كورسەتتى، سونداي - اق تاپسىرىستارىنان شاكىرتتەرىنە ٴبولىپ بەرىپ ىستەتتى. شاكىرتتەرى ەمدەلۋدە اقشادان تارىقسا، اقشا شىعارىپ ولاردى شيپاحاناعا اپاردى؛ شاكىرتتەرىندە تىگىن ماشيناسى بولماسا، ونى دا اقىسىز بەردى... شاكىرتتەرى قيىنشىلىققا ۇشىراسا بولعانى، ول دەر كەزىندە كومەك قولىن سوزىپ وتىردى. وسى جىلداردا كۇيەۋى ەكەۋى كومەكتەسكەن ادامداردىڭ سانى، بەرگەن اقشا مەن زاتتىڭ مولشەرى ەستەرىندە انىق قالماپتى.

2014 - جىلى گۋ شۇيمەي اۋداندىق، اۋىلدىق پارتكومداردىڭ، ۇكىمەتتەردىڭ جانە ٴار دارەجەلى تاراۋلاردىڭ قولداۋىندا قۇلجا اۋدانى ۋيۋە شۇيمەي كيىم - كەشەك شەكتى سەرىكتەستىگىن قۇرىپ، 200 - 300 ادامدى شوعىرلى كاسىپتەندىرۋگە جەتەكتەدى. بۇل تاربيەلەۋ، جوبالاۋ، ٴوندىرۋ، ساتۋ ٴبىر تۇلعالانعان شاعىن، ۇساق كيىم - كەشەك ٴوندىرىس كاسىپورنى، جۋىقتاعى بىرنەشە جىلداعى دامۋىنا ىلەسە، ىلگەرىندى - كەيىندى قۇلجا اۋدانى جاڭاتام قالاشىعى، ونيار قالاشىعى، قۇلجا قالاسى كەپەكجۇزى اۋىلى سياقتى جەرلەردە 4 قىزمەت شەبەرحاناسىن قۇرىپ، كۇنەس اۋدانى مەن نىلقى اۋدانىندا بولىمشە زاۆود قۇرىپ، 100 دەن استام ايەلدى جۇمىسقا ورنالاستىردى. گۋ شۇيمەيدىڭ «ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنداعى مەملەكەتتىك ۇلگىلى جەكە»، «مەملەكەتتىك 8 - ناۋرىز قىزىلتۋشىسى»، «مەملەكەت بويىنشا ەڭ تاڭداۋلى وتباسى»، «اۆتونوميالى رايون بويىنشا ۇزدىك پارتيا مۇشەسى» سياقتى قول جەتكىزگەن داڭقتارى ساناپ تاۋىسقىسىز.

سەرىكتەستىك جۇمىسشى ۇيىمىنىڭ ٴتورايىمى گۇلي زىكىردىن گۋشۇيمەيگە ىلەسىپ ىستەگەنىنە 10 جىل بولعان، ونىڭ گۋ شۇيمەيگە العىسى شەكسىز. «بۇرىن  تۇرمىسىم قيىنشىلىق قىسپاعىندا بولىپ، ۇيىمدە ەشتەڭە جوق بولاتىن. گۋ اپەكە ماعان تەحنيكا ۇيرەتىپ قانا قويماي، زاۆودقا جۇمىسقا ورنالاستىرىپ، بىرتىندەپ كەمەلدەنۋىمە شابىت بەردى» دەدى. سول كۇنى 50 نەشە ايەلدى باستاپ چاپچال سىبە اۆتونوميالى اۋدانىندا جۇمىس ىستەپ جاتقان گۇلي زاۆودتا جۇمىس جوق كەزدە، ولار سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەپ، ايىنا 5 مىڭ يۋاننان استام كىرىس كىرگىزەتىندىگىن، قازىر وتباسىندا كەرەكتى زاتتاردىڭ ٴبارى بار ەكەنىن، گۋ اپەكەسىنىڭ ارقاسىندا بۇگىنگىدەي تاماشا تۇرمىسقا كەنەلگەندىگىن ايتتى.

30 نەشە جىلدان بەرى گۋ شۇيمەي حانزۋ، ۇيعۇر، قازاق، حۇيزۋ، دۇڭشياڭ، قىرعىز ۇلتتارىنان 3 مىڭنان استام شاكىرتتى تەگىن تاربيەلەدى ٴارى ولاردىڭ ٴبىر ٴبولىمىنىڭ شارۋاشىلىق قۇرۋىن، جۇمىستانۋىن ىسكە اسىرىپ، جەرگىلىكتى ورىن ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا، قوعام ورنىقتىلىعىنا جانە بۇقارانىڭ كىرىسىن ارتتىرۋعا ۇلەس قوستى.

«بۇرىن كوپتەگەن ايەل ٴۇي جۇمىسىمەن اينالىسىپ سىرتقا شىققىسى كەلمەيتىن، قازىر كوپشىلىكتىڭ يدەياسى مەن كوزقاراسىندا، رۋحاني بەت - بەينەسىندە زور وزگەرىستەر بولدى، ونەر ۇيرەنە الاتىندارى ونەر ۇيرەندى، سىرتقا شىعىپ جۇمىستانعىسى كەلەتىندەر جۇمىستاندى، كوپتەگەن ايەلدەر قۇلشىنۋ ارقىلى ٴوز تۇرمىسىن وزگەرتتى، بۇل مەن ٴۇشىن ٴبىر قۋانارلىق ٴجايت. وسىنىڭ ٴبارىن پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ كومەگى مەن قولداۋىنان بولە قاراۋعا بولمايدى، بارلىعىمىز بۇگىنگىدەي تۇرمىسىمىز بولعانىنا العىس ايتامىز» دەدى گۋ شۇيمەي. 

قىستاقتىڭ وزگەرىسىن اۋىزعا العاندا، توقشىجۇزى قىستاعىنىڭ ٴبىرىنشى شۋجيى، وبلىستىق سوت مەكەمەسىنىڭ وسى قىستاقتا تۇراتىن «ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ» قىزمەت اترەتىنىڭ باستىعى چىن ميڭكۇن ايتىپ تاۋىسقىسىز اسەرگە يە. 2015 ـ جىلدان قازىرگە دەيىن ول ىلگەرىندى ـ كەيىندى 4 رەت اترەت باستاپ «ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ» قىزمەتىنە قاتىناسىپ، بۇل ارانىڭ دامۋىنا بار زەيىن ـ زەردەسىن جۇمسادى. «بۇرىن بۇل ارانىڭ ورتا تازالىعى ناشار، اشىق ۇستاۋ تانىمى تومەن، قىستاقتىڭ بازا قۇرىلىسى ٴالسىز بولاتىن. وسى ماسەلەلەرگە قاراتا، ٴبىز باسشىلىق القانى يگەرۋ، قوسىندى باستاۋ، حالىق ٴۇشىن قىزمەت ەتۋ تانىمىن جوعارىلاتۋدان باستاپ ىسكە كىرىستىك. سونىمەن بىرگە، نەگىزدىك قۇرىلعىلارعا قارجى قوسۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، قىستاقتىڭ بەت ـ بەينەسىن جاپپاي جاقسارتتىق، تەك قازىر سالىنىپ جاتقان نىساندارعا قوسىلعان قارجىنىڭ ٴوزى 120 ميلليون يۋانعا جەتتى». چىن ميڭكۇننىڭ ايتۋىنشا، قازىر قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ قىزمەت بازاسىندا زور وزگەرىس تۋىلعان، قىستاق تۇرعىندارى قيمىل وتكىزەتىن شاعىن الاڭ، قىستاق ىستەرىن اقىلداساتىن شاعىن اۋلا بار بولىپ، قىستاقتىڭ 27 كيلومەتر جولى تۇگەلدەي جوندەلگەن، 520 كۇن ەنەرگيالى جول شىراعى ورناتىلعان. سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەيتىن قىستاق تۇرعىندارى 2018 ـ جىلعى 200 گە جەتپەيتىن ادامنان 2021 ـ جىلى ٴبىر مىڭ 547 ادامعا جەتكەن، ايەلدەردىڭ جۇمىسقا ورنالاسۋ مولشەرى شامامەن بۇكىل قىستاق جان سانىنىڭ %50 ىن ۇستاعان، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ جان باسىندىق ورتاشا كىرىسى 18 مىڭ 565 يۋانعا جەتكەن. بيىل وسى قىستاقتىڭ 8 مىڭ 960 مۋ جەرى كاسىپورىنعا اينالىمعا سالۋعا وتكىزىلگەن، قىستاق تۇرعىندارى ٴار مۋ جەردەن ٴبىر مىڭ 450 يۋان اينالىمعا سالۋ قاراجاتىنان يگىلىكتەنۋدەن سىرت، الدىمەن جۇمىس ىستەۋ، اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارىنان الدىمەن پايدالانۋ، اۋلا تىڭايتقىشىن ساتۋ، سابان ـ توپاندى تەگىن جەتكىزۋ، باعىمشىلىقپەن شۇعىلدانۋ سياقتى قولايلىلىقتاردان يگىلىكتەنىپ، ارتىق كىرىس كىرگىزە الادى. قاراجاتتىق جەرلەردى اداقتاۋ، كاسىپورىن قۇرۋ، مانەرلەۋ دۇكەندەرىن اشۋ سياقتى شارالار ارقىلى بيىل قىستاق كوللەكتيۆىنىڭ كىرىسى 3 ميلليون 500 مىڭ يۋاننان، ەگىنشى ـ مالشىلاردىڭ جان باسىندىق كىرىسى 20 مىڭ يۋاننان اسۋىنان ٴۇمىت بار ەكەن. بۇرىنعى ارتتا قالعان وسى قىستاق بۇگىنگى كۇندە جۇرت نازارىن اۋدارىپ، ٴتۇرلى قىزمەتتەرى اۋداننىڭ الدىڭعى لەگىنە وتكەن».