مىڭ شيا (ٴوز ٴتىلشىمىز)

2012 - جىلدان 2022 - جىلعا دەيىن وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار كەڭ ساياساتتىق ورتا مەن بايلىق باسىمدىعىنان تولىق پايدالانىپ، جوعارى ساپالى دامۋ ستراتەگياسىن تاباندىلىقپەن اتقارىپ، قۇرىلىمدى رەتتەۋ مەن تيپىن وزگەرتىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋدى زور كۇشپەن ىلگەرىلەتتى. ونەركاسىپ ەكونوميكاسىنىڭ جالپى مولشەرى ۇزدىكسىز ارتىپ، كاسىپ قۇرىلىمى ۇزدىكسىز ساپالىلانىپ، كاسىپورىنداردىڭ وزەكتى باسەكەلىك قۋاتى كۇن سايىن كۇشەيىپ، جاڭادان گۇلدەنگەن قوزعاۋشى ەنەرگيالار ۇزدىكسىز جارىققا شىعىپ، ساپا ونىمدىلىگى ورنىقتى جوعارىلاپ، ونەركاسىپ وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار ەكونوميكاسىنىڭ ارتۋىن جەبەيتىن جاڭا نەگىزگى كۇشكە اينالدى. 

ٴبىر توپ ساندى مالىمەت وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار ونەركاسىبىنىڭ قارىشتاپ دامۋ اياق الىسىن تۇسىندىرەدى: 2002 - جىلى وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار ونەركاسىبىنىڭ ارتقان قۇنى ٴبىر ميلليارد 970 ميلليون يۋان بولدى؛ 2010 - جىلى وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار ونەركاسىبىنىڭ ارتقان قۇنى 10 ميلليارد يۋاندىق ۇلكەن وتكەلدەن ٴوتىپ، 10 ميلليارد 520 ميلليون يۋان بولىپ، 2002 - جىلداعىدان 4.3 ەسە ارتتى؛ 2021 - جىلى وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار ونەركاسىبىنىڭ ارتقان قۇنى 27 ميلليارد 614 ميلليون يۋانعا جەتىپ، تاعى دا تىڭ ورەگە كوتەرىلدى. 

ەكونوميكانىڭ جالپى مولشەرى قارىشتاپ ارتتى، ونەركاسىپتىڭ جەتەكشىلىك قۋاتى كۇن سايىن كۇشەيدى 

وتكەن 10 جىلعا قايىرىلا قاراساق، وبلىسقا توتە قاراستى ورىنداردىڭ ونەركاسىبىندە ۇزدىكسىز كەرەمەت ناتيجە جاراتىلدى.

بۇرىن وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار ٴداستۇرلى ەگىن، مال شارۋاشىلىعىنىڭ مەنشىكتى الابى بولاتىن، ونەركاسىپتە اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرىن مانەرلەۋ، قۇرىلىس ماتەريالدارى سياقتى ٴداستۇرلى كاسىپتەردى نەگىز ەتەتىن. 2000 - جىلى مەملەكەتتىڭ باتىس بولەكتى قاۋىرت اشۋ ستراتەگياسىن اتقارۋىنا بايلانىستى، 2010 - جىلى جاڭا كەزەكتى شينجياڭعا باعىتتامالى كومەكتەسۋ قىزمەتى باستالدى، 

وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار شينجياڭ چيڭحۋا ەنەرگيا توبى شەكتى سەرىكتەستىگى، ىلە چۋاننيڭ بيولوگيالىق تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگى، ىلە شينتيان كومىر حيميا ونەركاسىبى شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى سياقتى ٴبىر توپ ٴىرى نىسان كاسىپورىندارىن ەنگىزىپ، كاسىپ قۇرىلىمىن ساپالىلاندىردى. 2014 - جىلى 2 - رەتكى ورتالىقتىڭ شينجياڭ قىزمەتى اڭگىمە ٴماجىلىسى اشىلدى. ىلە - شالا «ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول» باستاماسى ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىلدى. مەملەكەت ساياساتىنىڭ قولداۋىندا، وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار دامۋدىڭ التىن مەزگىلىن مىقتى ۇستادى، ونەركاسىپتەنۋ ورەسى ۇزدىكسىز جوعارىلادى. ونەركاسىپ قۇرىلىمى ۇزدىكسىز ساپالىلاندى، ونەركاسىپتىڭ جۇمىسقا قابىلداۋ قۋاتى ۇزدىكسىز كۇشەيدى، ٴۇش كاسىپتىڭ قۇرىلىم قاتىناسى 2015 - جىلعى 23.4: 27.9: 48.7 نان 2021 - جىلعى 19.7: 28.6: 51.7 نا رەتتەلىپ، كومىر، كومىر حيميا ونەركاسىبى، بولات - تەمىر جانە ٴتۇستى مەتال، ەلەكتر، توقىماشىلىق، بيولوگيالىق ٴدارى - دارمەك، اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرىن مانەرلەۋ، قۇرىلىس ماتەريالدارى سياقتىلاردى نەگىز ەتكەن وسى زامانعى كاسىپ جۇيەسى العاشقى ادىمدا قالىپتاسىپ، ٴونىم قۇنى 10 ميلليارد يۋاننان اساتىن كاسىپ ۇشكە، 5 ميلليارد يۋاننان اساتىن كاسىپ ەكىگە، 3 ميلليارد يۋاننان اساتىن كاسىپ ۇشكە جەتتى، وبلىسقا توتە قاراستى ورىنداردىڭ ونەركاسىپ ەكونوميكاسى ساپانى جاپپاي جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىكتى جوعارىلاتاتىن ساپالى دامۋ كەزەڭىنە ٴوتتى. 

سونىمەن بىرگە، وبلىستىق پارتكوم مەن ۇكىمەت جاعدايدى باعامداپ، ونەركاسىپتە قۋاتتى وبلىس بولۋ ستراتەگياسىن ورتاعا قويدى. «ونەركاسىپتەنۋ اياق الىسىن جەدەلدەتۋدەن» «ونەركاسىپتى تياناق ەتكەن وبلىس قۇرۋعا»، ودان « ونەركاسىپتە قۋاتتى وبلىس قۇرۋعا» دەيىن، 10 جىلدا وبلىسقا توتە قاراستى ورىنداردىڭ ونەركاسىپتەنۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋ وي جەلىسى ۇزدىكسىز تەرەڭدەپ، عىلمي دامۋدىڭ ونىمدىلىگى ۇزدىكسىز كورنەكتىلەنىپ، جالپىلىق قۋاتى ۇزدىكسىز كۇشەيدى. 

ٴتۇيىندى كاسىپتەر قارىشتاپ دامىپ، ونەركاسىپ قۇرىلىمى ۇزدىكسىز ساپالىلاندى

وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار 10 جىلدا حالىقتىق قارجى قوسۋعا بەلسەنە دەم بەرىپ، ٴتۇرلى ٴادىس - امالداردى قولدانا وتىرىپ «مىقتىلاردى، الۋەتتىلەردى قابىلداپ»، تىرەكتى كاسىپ سالاسى بىرتىندەپ قالىپتاسىپ، ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالاسى تىڭ كۇش بولىپ قوسىلىپ، ٴتۇيىندى كاسىپ سالاسى قارىشتاپ دامىپ، ونەركاسىپ قۇرىلىمى ۇزدىكسىز ساپالىلاندى. 

تاياۋدا ٴتىلشى ىلە شينتيان كومىر حيميا ونەركاسىبى شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگىنە باردى. بۇل سەرىكتەستىكتىڭ كومىردەن وندىرگەن تابيعي گازى جياڭسۋ - جىجياڭ وڭىرىنە توقتاۋسىز جەتكىزىلىپ، مەملەكەتتىڭ ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە، ەل ٴىشى بازارىنىڭ ٴىرى اينالىمىن جەبەۋگە سارقىلماس قوزعاۋشى كۇش ۇستەپتى.

2010 - جىلى 5 - ايدا ىلە شينتيان كومىر حيميا ونەركاسىپ نىسانى جاپپاي جۇمىس باستادى. 12 جىلدان بەرى بۇل سەرىكتەستىك جاڭا دامۋ ۇستانىمىن دايەكتىلەندىرىپ، ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتىپ، عىلىم - تەحنيكادا قامال الۋ ارقىلى 22 ٴتۇرلى كەلەلى تەحنيكادا، جابدىقتا جانە ماتەريالدا جاڭالىق اشۋدى جۇزەگە اسىرىپ، جالپى 18 ميلليارد يۋانعا جۋىق قارجى قوسىپ، مەملەكەتتىك كومىردى جىنتىكتەي مانەرلەۋدەن ۇلگى كورسەتەتىن كاسىپورىن قۇردى؛ 2020 - جىلى عىلىم - تەحنيكا مينيسترلىگى جاعىنان مەملەكەت بويىنشا جوعارى، جاڭا تەحنيكالى كاسىپورىن بولىپ باعالاندى؛ 2021 - جىلى جىلىنا 2 ميلليارد تەكشە مەتر كومىردەن تابيعي گاز ايىرۋ نىسانى مەملەكەت بويىنشا ساپالى ينجەنەريا التىن سيلىعىنا يە بولدى. بۇل سەرىكتەستىك وبلىسقا توتە قاراستى ورىندارداعى بايلىق اشۋ تيبىندەگى كاسىپورىنداردىڭ ەنەرگيانى جىنتىكتەي مانەرلەۋ كاسىپورىندارىنا قاراي ٴساتتى بۇرىلىس جاساۋىنىڭ ۇلگىسى سانالادى.

كوپ جىلدان بەرى وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار ەكونوميكانى دامىتۋدىڭ كۇش سالۋ ٴتۇيىنىن ناقتى ەكونوميكاعا قويىپ، ونەركاسىپتىڭ قامداۋ جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورماسىن بەلسەنە تەرەڭدەتىپ، ونەركاسىپتىڭ نەگىزىن بەكەمدەپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋدى جانە تيبىن وزگەرتىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋدى ىلگەرىلەتىپ، باتىسقا ەسىك اشۋدىڭ كاسىپ سالاسى بەلەسىن قالىپتاستىرىپ، وبلىسقا توتە قاراستى ورىنداردىڭ ەرەكشەلىگىن ايگىلەيتىن وسى زامانعى ونەركاسىپ جۇيەسىن جەدەل قۇردى. قازىرگە دەيىن وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار كومىر، كومىر حيميا ونەركاسىبىن، بولات - تەمىر جانە ٴتۇستى مەتال مانەرلەۋدى، ەلەكتر ەنەرگياسىن نەگىز ەتكەن جەتەكشى كاسىپ سالاسىن، جاڭا ەنەرگيا، جاڭا ماتەريال، بيولوگيالىق كاسىپ، وزىق جابدىق جاساۋدى نەگىز ەتكەن ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالاسىن، اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن جىنتىكتەي مانەرلەۋدى، توقىماشىلىق، كيىم - كەشەك كاسىبىن نەگىز ەتكەن ەڭبەككۇش شوعىرلانعان كاسىپ سالاسىن قالىپتاستىردى؛ «ەكى قورعاس، ەكى قۇلجانى» ٴبىر تۇلعالاندىرا دامىتۋ ستراتەگياسىن ىشكەرىلەي اتقارۋ ارقىلى «ەكى ۇيەك، ٴبىر رايون، كوپ توپ» سىندى كاسىپ قۇرىلىمىن كۇش سالا قۇرىپ، جۇمىس ٴبولىسى ۇيلەسىمدى، باسىمدىعى ٴبىر - ٴبىرىن تولىقتايتىن، ٴوزارا بايلانىستى وڭىرلىك كاسىپ سالاسىن دامىتۋدىڭ جاڭا جاعدايىن قالىپتاستىردى.

تاياۋ جىلداردان بەرى وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار ونەركاسىپتىڭ ساپالى دامۋىن جەدەل ىلگەرىلەتىپ، ساۋداگەر شاقىرىپ، قارجى ەنگىزۋ، كاسىپ باقشاسى رايونى قۇرىلىسى، ەرەكشە كاسىپ شوعىرىن جەتىلدىرۋ، كاسىپ سالاسى تىزبەگىن قۇرۋ، تىزبەكتى كەڭەيتۋ، تىزبەكتى ۇزارتۋ جاعىنا ٴتۇيىندى تۇردە كۇش سالىپ، ونەركاسىپ كاسىبىنىڭ ورنالاسۋىن ۇزدىكسىز ساپالىلاندىردى. 2021 - جىلعا دەيىن وبلىسقا توتە قاراستى ورىنداردا جيىنى 9 ونەركاسىپ باقشا رايونى ىرگە تەپتى، باقشا رايونىنىڭ ٴوندىرىس جالپى ٴونىم قۇنى 2015 - جىلعى 12 ميلليارد 954 ميلليون يۋاننان 2021 - جىلعى 24 ميلليارد 900 ميلليون يۋانعا ارتتى؛ كولەمدەنگەن 235 كاسىپورىن ىرگە كوتەرىپ، 2015 - جىلداعىدان 82 كاسىپورىن كوبەيىپ، كاسىپ ەرەكشەلىگى ايقىن، سەلبەستىك جاساپ شوعىرلانۋى العاشقى ادىمدا كورنەكتىلەنگەن، باستاماشى، تىرەكتى، جەتەكشى كاسىپورىن قوسىنى العاشقى ادىمدا قالىپتاستى. كولەمدەنگەن ونەركاسىپ كاسىپورىندارىنىڭ جالپى ٴونىم قۇنى 2015 - جىلعى 28 ميلليارد 33 ميلليون يۋاننان 2021 - جىلعى 65 ميلليارد 296 ميلليون يۋانعا جەتتى.

«جاساۋدان» «زەردەلى جاساۋعا» قاراي قارىشتادى. ونەركاسىپتىڭ ساپاسىن جوعارىلاتۋ اياق الىسى جەدەلدەدى

شاندۇڭ ەنەرگيا توبى شينجياڭ ەنەرگيا - حيميا سەرىكتەستىگىنىڭ ىلە 1 - كەنى شينجياڭداعى تۇڭعىش مەملەكەتتىك دامۋ جانە رەفورما كوميتەتىنىڭ تەكسەرىپ ماقۇلداۋىنان وتكەن ون ميلليون توننا دارەجەلى وسىزاماندانعان كەن قۇدىعى. وندا 2021 - جىلى وندىرىسكە قوسىلعان ٴبىرمىڭ 505 ۋاتتىق زەردەلىلەنگەن جۇمىس مايدانى بار، قۇدىقتىڭ تەرەڭدىگى 2 مىڭ 50 مەتر. قازىپ الۋعا بولاتىن زاپاس كەن قور مولشەرى 7 ميلليون 500 تونناعا جەتەدى، بۇل كەن «ەكراندا كورسەتىپ، الىس ارالىقتان مەڭگەرۋ سيپاتتى اۆتوماتتى قازۋ» سىندى جاڭا ۇلگىنى نىسانا ەتىپ، قۇرىلعىلاردى ساپالىلاندىرىپ جانە ونىڭ دارەجەسىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتىپ، زەردەلى پايدالانۋدى كۇشەيتىپ، جۇمىس ورىسىندە حاۋىپسىز، جوعارى ٴونىمدى كەن اشۋعا كەپىلدىك ەتتى.

ىلە چۋاننيڭ بيو - تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگى ٴوندىرىس بارىسىندا حالىقاراداعى كەمەلدى، وزىق بيولوگيالىق اشىتۋ، حيميالىق جولمەن الۋ، فەرمەنتسىزدەندىرۋ، مەڭگەرۋ جانە ەنەرگيانى ۇنەمدەپ، ورتانى قورعاۋ تەحنيكاسىن قولدانۋمەن بىرگە، زەرتتەۋ - اشۋ، جاڭالىق اشۋدى سەرىكتەستىك دامۋىنىڭ وزەكتى قوزعاۋشى كۇشى ەتىپ، دەربەس جاڭالىق اشۋ ارقىلى ٴتۇيىندى تەحنيكالاردا، ٴتۇيىندى بۋىنداردا، ٴتۇيىندى سالالاردا شەشۋشى سيپاتتى قامال الدى. قازىرگە دەيىن چۋاننيڭ بيو - تەحنيكا سەرىكتەستىگى جالپى 102 پاتەنت ۇقىعىن ٴوتىنىش ەتتى. مۇنىڭ ىشىندە 86 پاتەنت ۇقىعى مەملەكەتتىك ٴبىلىم مەنشىگى ۇقىعى مەكەمەسى جاعىنان مويىندالدى جانە قورعالدى.

وتكەن جىلى قارجى قوسىلىپ، ىرگە تەپكەن 5 مىڭ ادامدى جۇمىستاندىرا الاتىن قۇلجا اۋدانى توقىماشىلىق كاسىبى باقشاسىنىڭ 2 - مەرزىمدىك ينجەنەرياسى وبلىسقا توتە قاراستى ورىنداردىڭ توقىما ونەركاسىبىنىڭ جوعارى تەحنيكالانۋىن جەبەۋدى جەدەلدەتىپ، ٴجىپ ٴيىرۋ، كەزدەمە توقۋ، گۇل باسۋ - بوياۋ، وتباسى توقىما بۇيىمدارى، كيىم - كەشەك سياقتى جىنتىكتەي مانەرلەۋ ونەركاسىبىن بار كۇشپەن دامىتىپ، توقىماشىلىقتىڭ تۇتاس كاسىپ تىزبەكتىك دامۋىن جۇزەگە اسىراتىن بولادى. كەلەشەكتە بۇل جەر شينجياڭداعى ماڭىزدى توقىماشىلىق، كيىم - كەشەك كاسىبى مانەرلەۋ بازاسى بولماق.

جوعارىدا اتالعان بىرنەشە كاسىپورىن نىسانى − جاقىنعى جىلداردان بەرى وبلىسقا توتە قاراستى ورىنداردىڭ جاڭا تەحنيكا، جاڭا تۇعىر، جاڭا ۇلگى مەن ناقتى ەكونوميكانىڭ تەرەڭدەي توعىسۋىن جەبەپ، «جاساۋدان» «زەردەلى جاساۋعا» قاراي قارىشتاۋدى ىلگەرىلەتىپ، ونەركاسىپ كاسىپ سالاسىنىڭ دارەجەسىن جوعارىلاتۋدى جاپپاي جەبەگەندىگىنىڭ بىرنەشە ۇلگىسى ەسەپتەلەدى.

«جاساۋدان» «زەردەلى جاساۋعا» قاراي قارىشتاۋدى ىلگەرىلەتۋ بارىسىندا تەحنيكالىق دارەجەسىن جوعارىلاتۋ − نەگىزگى ۇمتىلىس بەتالىسى. وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار ماشينا - ەلەكتر جابدىقتارى، توقىماشىلىق، ەلەكتر قۋاتى، قۇرىلىس ماتەريالدارى، بولات - تەمىر، كومىر، جەڭىل ونەركاسىپ، بيولوگيالىق ٴدارى - دارمەك سياقتى كاسىپ سالالارىن ٴتۇيىندى بەتكە الىپ، ٴبىر توپ تەحنيكالىق جاڭالاۋ ٴتۇيىندى نىسان قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، «كوبەيتكىشتە» جاڭالىق اشۋ ونىمدىلىگىن جارىققا شىعاردى. 2021 - جىلى وبلىسقا توتە قاراستى ورىنداردا 27 تەحنيكا جاڭالاۋ نىسانى اتقارىلىپ، 2 ميلليارد 55 ميلليون يۋان قارجى قوسىلدى؛ وسى جىلى وبلىسقا توتە قاراستى ورىندارداعى 19 كاسىپورىن اۆتونوميالى رايون دارەجەلى كاسىپورىندار تەحنيكا ورتالىعى بولىپ بەلگىلەندى، 2022 - جىلى تاعى 5 كاسىپورىن وسى قاتارعا قوسىلدى؛ 2021 - جىلى وبلىسقا توتە قاراستى ورىنداردا اۆتونوميالى رايون دارەجەلى 47 «ارناۋلى، سارا، ەرەكشە، جاڭا» ورتا، شاعىن كاسىپورىن بار بولىپ، مۇنىڭ ىشىندە 11 كاسىپورىن اۆتونوميالى رايون دارەجەلى «شاعىن الپاۋىت كاسىپورىن» اتاعىنا يە بولدى.

بۇدان تىس، وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار زەردەلى جاساۋ كاسىبىن دامىتۋ باعىتىن كورنەكتىلەندىرىپ، زەردەلى جاساۋ كاسىبىمەن شۇعىلداناتىن ٴبىر توپ ٴتۇيىندى كاسىپورىندى سارالاپ شىعىپ، وبلىسقا توتە قاراستى ورىنداردىڭ زەردەلى جاساۋ كاسىبىنىڭ دارەجەسىن جوعارىلاتۋدى ىلگەرىلەتتى. قامداۋ جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورما نەگىزگى جەلىسىن ارقاۋ ەتىپ، وبلىسقا توتە قاراستى ورىنداردا «ونەركاسىپتەندىرۋ مەن ينفورماتسيالاندىرۋدىڭ توعىسۋىن» بەتالىس ەتىپ، ونەركاسىپتىڭ دامۋ ومىرشەڭدىك قۋاتىن تاسقىنداتىپ، ونەركاسىپتىڭ قارىشتاۋ ۇلگىسىندەگى دامۋى مەن ينفورماتسيالاندىرۋدىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتتى.

وبلىسقا توتە قاراستى ورىندارداعى ونەركاسىپ قۇرىلىمىنىڭ ۇزدىكسىز ساپالىلانۋىنا ىلەسە بازاردىڭ سۇرانىسىنا ۇيلەسەتىن، قوسىمشا قۇنى جوعارى ونىمدەردىڭ ماڭىزدىلىعى كۇن سايىن كورنەكتىلەنىپ، ونەركاسىپ ەكونوميكاسىنىڭ اينالىم ساپاسى ٴونىمدى جوعارىلادى، جاڭا ەكونوميكا، جاڭا كاسىپ كۇيى ۇزدىكسىز كوپتەپ شىعىپ، ونەركاسىپ ەكونوميكاسىنىڭ دامۋى تەز قارقىنمەن ارتۋدان جوعارى ساپالى دامۋ كەزەڭىنە قاراي ٴوتتى. بيىل العاشقى جارتى جىلدا وبلىسقا توتە قاراستى ورىنداردىڭ كولەمنەن جوعارى ونەركاسىبىنىڭ ارتقان قۇنى 10 ميلليارد 600 ميلليون يۋانعا جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %21.5 ارتىپ، ارتۋ قارقىنى تۇتاس شينجياڭداعى ايماق، وبلىس، قالالار بويىنشا 2 - ورىندى يەلەدى.