«اۋىلداستار قاجەت ەتسە بولعانى، مەن دايىنمىن»
− قۇلجا اۋدانى ونيار قالاشىعى بولەكەي قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ بۇرىنعى شۋجيى مامەتجان ٴومار تۋرالى
لي جيان (ٴوز ٴتىلشىمىز)
قۇلجا اۋدانى ونيار قالاشىعى بولەكەي قىستاعىندا 30 نەشە جىل قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى بولعان مامەتجان ٴومار كوپتەگەن داڭقتارعا يە بولعان: 2015 ـ جىلى ”اۆتونوميالى رايوننىڭ ۇلتتار ىنتىماعى العاباسارلىعىنداعى وزات جەكە“ اتاعىنا يە بولدى؛ 2016 ـ جىلى ”جۇڭگونى اسەرلەندىرگەن“ 2015 ـ جىلعى جىل كەيىپكەر بولىپ سايلاندى؛ پارتيا قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىعى قارساڭىندا ”1 ـ شىلدە وردەنىنە“ يە بولدى... وسى جارقىراعان داڭقتاردىڭ ىشىندە تاعى ٴبىر وردەن ونىڭ ٴومىر بويى قىزمەت وتەگەن قىستاق تۇرعىندارىنان كەلدى: پارتيا بولماسا، مامەتجان ٴومار سياقتى جاقسى كادر بولماسا، بولەكەي قىستاعىنىڭ بۇگىنگى كۇنى بولماس ەدى. ول ەڭ تولىمدى قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى!“
”ٴومىر بويى پارتياعا ىلەسەمىن، پارتيا ٴۇشىن قىزمەت ىستەيمىن، حالىق ٴۇشىن قىزمەت وتەيمىن“
مامەتجان ٴوماردىڭ بالالىق شاعى جاپا - ماشاقاتپەن وتكەن، قىستاقتاعىلاردىڭ كومەگىنە سۇيەنىپ كۇن كورگەن، وقۋعا قاجەتتى قۇرال - جابدىقتارىن، قىستىق اياق كيىمىن تۇگەلدەي ۇكىمەتتىڭ قارجىلاي كومەگىمەن العان. ول ۇنەمى بىلاي دەيدى: ”مەن كەدەي بالامىن، پارتيا مەن بولەكەي قىستاعىنىڭ تۇرعىندارى بولماسا، مەنىڭ بۇگىنگى كۇنىم بولماس ەدى“. 40 نەشە جىلدىڭ الدىندا ول پارتياعا كىرگەن كەزدە ”ٴومىر بويى پارتياعا ىلەسۋگە، پارتيا ٴۇشىن قىزمەت ىستەۋگە، حالىق ٴۇشىن قىزمەت وتەۋگە بەل بايلاعان“. 1981 - جىلى مامەتجان ٴومار اۋىلداستارى جاعىنان قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيلىعىنا سايلانىپ، كوپ ۇلتتى ۇلكەن شاڭىراقتىڭ تىرەگىنە اينالدى. سول كەزدە بولەكەي قىستاعى ٴالى دە كەدەي ەدى، ونىڭ باستاۋىندا بولەكەي قىستاعى كەدەي قىستاقتان وزات قىستاققا اينالدى. 2001 - جىلى مامەتجان ٴومار ناۋقاستانىپ وپەراتسيا جاساتقاندىقتان، قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى مىندەتىن ەندىگارى وتەمەيتىن بولدى.
سول جىلدارى قىستاقتىڭ ٴتۇرلى قىزمەتتەرىندە ماسەلە تۋىلا باستادى: قىستاق كوللەكتيۆىنىڭ قارىزى 520 مىڭ يۋان بولىپ، قايشىلىق پەن داۋ - شار كوبەيىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ جوعارىعا ارىزدانۋى تولاستامادى. وسى كەزدە كوپتەگەن قىستاق تۇرعىندارى: «ساقا شۋجي مىندەتىن قايتادان جالعاستىرسىن، مامەتجان ٴومار بىزگە جالعاستى شۋجي بولسىن!» دەيدى.
ونىڭ دەنساۋلىق جاعدايىن ەسكەرىپ، ۇيىندەگىلەر مامەتجان ٴوماردى بۇل ”بىلىققا“ جولاماۋعا ٴناسيحاتتايدى. ٴبىراق ول بىلاي دەدى: ”مەن كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسىمىن، پارتيا ۇيىمى مەن اۋىلداستار ماعان سەنەدى، مەن قاشقىن اسكەر بولا المايمىن“. سونىمەن 2006 - جىلى 54 جاستاعى مامەتجان ٴومار ۇيىمنىڭ تاپسىرماسى مەن قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ٴۇمىتىن ارقالاپ، ناۋقاستانىپ جۇرسە دە بولەكەي قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيلىعىنا تاعى تاعايىندالادى.
قىستاق دارەجەلى قازىنا باسقارۋ ماسەلەسىنە قاراتا، ول مال - مۇلىكتى اداقتاۋ گرۋپپاسىن قۇرىپ، قازىنا باسقارۋ جانە دەموكراتيالىق شەشىم جاساۋ، باقىلاۋ ٴتۇزىمىن ورناتۋ جانە كەمەلدەندىرۋ ارقىلى قىستاق قىزمەتىن بىرتىندەپ ارناعا تۇسىرەدى. سونىمەن بىرگە، قىستاق ”ەكى كوميتەتى“ قىستاق كادرلارى مەن ولاردىڭ تۋىس - تۋعاندارىنىڭ تومەن باعادا كوتەرمەگە العان كوللەكتيۆ اتىزىن باتىلدىقپەن قايتارىپ الدى ٴارى زاڭدا بەلگىلەنگەن ٴتارتىپ بويىنشا بازار باعاسىنا ساي اشىق باسەكەمەن كوتەرمەگە بەردى. ٴىشىنارا كادرلاردىڭ قيانات جاساۋ ماسەلەسىن قىستاق ”ەكى كوميتەتى“ ٴتارتىپ، ەرەجە بويىنشا ٴادىليا ورگاندارىنىڭ ٴبىر جاقتى ەتۋىنە تاپسىرىپ بەردى. ”كوللەكتيۆ مال - مۇلىككە قيانات جاساعان قىستاق كادرلارىنىڭ ىشىندە تۋماسا دا بىرگە تۋعانداي ەتەنە وتكەن ادامدارىڭ بار، ولارعا قالاي قولىڭ باتار ەكەن“ دەپ كۇڭكىلدەگەندەر دە بولدى. مۇنداي كۇدىكتى پىكىرلەرگە مامەتجان ٴومار: ”پارتيا تۋى استىندا انت بەرەمىن، تارتىپكە، زاڭعا قايشىلىق جاساعان ادامدار مەن ىستەرگە قارسى باتىل كۇرەس جۇرگىزەمىن، مەيلى كىم پارتيا ٴتارتىبى مەن مەملەكەت زاڭىنا قايشىلىق جاساسا دا، استە، جول بەرمەيمىن“ دەپ باتىل تويتارىس جاسادى.
بولەكەي قىستاعىنىڭ اقاۋسىز دامۋىنا ىقپال جاساعان «اۋرۋ وشاعى» الىنىپ تاستالىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كوڭىلى جاي تاۋىپ، قايشىلىق پەن داۋ - شار تەز ارادا ٴبىر جاقتى ەتىلگەندىكتەن كەلەسى جىلى قىستاق كوللەكتيۆىنىڭ كىرىسى ٴبىر ميلليون 300 مىڭ يۋاننان اسادى.
”اۋىلداستاردى جاقسى تۇرمىسقا كەنەلتۋ − مەنىڭ ەڭ ۇلكەن ارمانىم“
مامەتجان ٴومار: ”وتكەن عاسىردىڭ 80 ـ جىلدارىندا ٴبىر جولى پوچتا ـ تەلەگراف مەكەمەسىنىڭ كادرى موتوتسيكلمەن قىستاققا حات جەتكىزىپ كەلدى، مەن موتوتسيكلگە قاراپ تۇرىپ، قىستاعىمىزداعى بۇقارا قاشان موتوتسيكل مىنە الار ەكەن دەگەندى ويلادىم. اۋىلداستاردى جاقسى تۇرمىسقا كەنەلتۋ مەنىڭ ەڭ ۇلكەن ارمانىم“، ـ دەدى. ول بولەكەي قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى بولعان كەزدە قىستاق تۇرعىندارىن باستاپ ٴادىس - امال قاراستىرىپ، نىسان ىزدەپ، قارجى تاۋىپ، 480 شارشى مەترلىك كوللەكتيۆ دۇكەن سالىپ، كەرپىش زاۆودىن جانە سويىس قوي باعىمشىلىق شاعىن رايونىن قۇرىپ، قىستاقتىڭ كوللەكتيۆ شارۋاشىلىعىن ۇزدىكسىز الۋەتتەندىردى. قىستاق كوللەكتيۆىنىڭ قالتاسى قامپايعان سوڭ، ول قىستاق تۇرعىندارى ٴۇشىن ناقتى ٴىس ىستەپ، جول شىراقتارىن ورناتىپ، اسفالت جول سالىپ، ماشينالى قۇدىق قازىپ، تومەن ٴونىمدى اتىزداردى وزگەرتتى...
مۇنان سىرت، بولەكەي قىستاعىندا ادام كوپ، جەر از بولۋ سىندى جاعدايعا قاراتا ول قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنداعىلاردى باستاپ وتباسىلارىن بىردەن ارالاپ جاعداي ۇعىسىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ اۋقاتتانۋ جولىن اشۋىنا كومەكتەستى. باعىمشىلىقپەن شۇعىلداناتىن ٴىرى وتباسى ما يۇيلين ەڭبەكشىل دە جاپاكەش ەدى. 2011 ـ جىلى مامەتجان ٴومار وعان تاۋىق فەرماسىنىڭ كولەمىن كەڭەيتىپ، يۇيلين تاۋىق باعىمشىلىق سەلبەستىك كووپەراتيۆىن قۇرىپ، ماشينالاسقان باعىمشىلىقتى العا قويۋدى ۇسىنىس ەتتى ٴارى ما يۇيليندى بۇراتالا قالاسىنا تەكسەرۋ جۇرگىزۋگە ەرتىپ باردى. قايتىپ كەلگەننەن كەيىن مامەتجان ٴومار اۋدان باسشىلارىنا مالىمەت بەرىپ، ما يۇيليننىڭ ٴوسىمى ەسەپتەن كوتەرىلەتىن قارىز اقشا الۋىنا كومەكتەسىپ، باعىمشىلىق كولەمىن 150 مىڭ تاۋىق باعا الاتىن ەتىپ كەڭەيتەدى. 2021 ـ جىلدىڭ سوڭىنا كەلگەندە يۇيلين تاۋىق باعىمشىلىق سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ باعىمشىلىق كولەمى العاشقى كەزدەگىدەن 3 ەسەگە كەڭەيىپ، 2 ميلليون يۋانعا جۋىق پايدا تاۋىپ، قىسـتاقتاعى 30 بوس ەڭبەككۇشتىڭ جۇمىسقا ورنالاسۋىن شەشىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كىرىسىن ارتتىرىپ، اۋقاتتانـۋىنداعى ماڭىزدى كاسىپكە اينالدى.
قىستاق تۇرعىندارىن باستاپ باقىتتى تۇرمىسقا تالپىنۋ جولىندا مامەتجان ٴومار بولەكەي قىستاعىنداعى ٴاربىر ادامدى ەسىنەن شىعارمادى. 2008 - جىلى 28 جاستاعى قىستاق تۇرعىنى لي سۋلان راك ناۋقاسىنا شالدىعادى، ەكى رەت وپەراتسيا جاساتۋ، 3 رەت حيميالىق جولمەن ەمدەلۋ بارىسىندا ونىڭ وتباسىنىڭ ەكونوميكالىق جاعدايى كۇرت تومەندەپ كەتەدى. مامەتجان ٴومار جاعدايدان حابار تاپقاننان كەيىن قولىنداعى 800 يۋان اقشاسىن دەرەۋ لي سۋلاننىڭ شەشەسىنىڭ قولىنا تابىس ەتەدى. سودان كەيىن ول قايتا - قايتا اۋدانعا شاقپىلاپ، قاتىستى ورىنداردى سايكەستىرۋ ارقىلى لي سۋلانعا 3000 يۋان سالماقتى اۋرۋدان قۇتىلدىرۋ كومەك قاراجاتىن شەشىم ەتكىزىپ بەرەدى. ول جانە قىستاقتاعى باعىمشىلىق ٴىرى وتباسىلارى مەن پارتيا مۇشەلەرىن لي سۋلانعا جىلۋ اتاۋعا جۇمىلدىرادى. ٴوزى اي سايىن لي سۋلانعا 300 يۋان ەمدەلۋ قاراجاتىن بەرىپ تۇرادى. ەكى جىلدان كەيىن كوپشىلىكتىڭ كومەگىندە لي سۋلاننىڭ ناۋقاسى بىرتىندەپ جاقسارادى. قازىر لي سۋلان شاعىن دۇكەن اشىپ، تۇرمىسى بارعان سايىن جاقسارىپ كەلەدى.
مامەتجان ٴوماردىڭ باستاۋىندا 10 ۇلتتان قۇرالعان، 1442 قىستاق تۇرعىنىنان ۇيىمداسقان بولەكەي قىستاعىنداعىلار ٴوزارا ٴبىر - بىرىنە قول ۇشىن بەرىپ، قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ قارسىسىنداعى ورتالىق الاڭداعى قىزىل اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسىپ، كۇن نۇرىندا جارقىراپ تۇر.
ەگەر بولەكەي قىستاعىنا بارساڭىز، ٴتۇپ ـ ٴتۇزۋ اۋىل ـ قىستاق نەگىزگى جولىنىڭ وڭتۇستىك پەن سولتۇستىكتى تۇتاستىرعانىن، كۇن ەنەرگيالى جول شىراقتارىنىڭ بەينە قاتار تۇزەگەن جاۋىنگەرلەردەي جولدىڭ ەكى جاعىندا ٴتىزىلىپ تۇرعانىن كورەسىز. الىستاعى ايبىندى تيانشان تاۋى، جاقىن ماڭداعى قىزىل توبەلى، كوك قابىرعالى ۇيلەر ادامداردىڭ الاڭسىز تۇرمىس كەشىرىپ جاتقانىن اڭعارتادى.
”قىستاقتاعى بۇقارا قاشان موتوتسيكل مىنە الار ەكەن؟“ دەگەن مامەتجان ٴوماردىڭ سول جىلدارداعى سۇراعىنىڭ جاۋابى رەتىندە 2021 ـ جىلعى بولەكەي قىستاعىنىڭ كوللەكتيۆ شارۋاشىلىق كىرىسى 3 ميلليون يۋاننان اسىپ، كىسى باسىندىق كىرىسى 22 مىڭ يۋانعا جەتتى.
”قازىر قىستاعىمىزدا وتباسى سايىن موتوتسيكل بولعاندى بىلاي قويعاندا، ونان دا ماڭىزدىسى، كوپتەگەن ادامدار جەڭىل اۆتوكولىك ٴمىنىپ ٴجۇر“. مامەتجان ٴومار: ”مەن زەينەتكە شىعىپ، قىزمەت ورنىمنان قول ۇزسەم دە، جۇرەگىم ٴالى دە بۇقارامەن بىتە قايناسقان، اۋىلداستار قاجەت ەتسە مەن بارمىن، ـ دەدى.