پارتيانىڭ ۇلت ساياساتىن جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، ٴار ۇلتتىڭ ۇلى ىنتىماعىنىڭ تۋىن بيىك ۇستاپ، ٴار ۇلت بۇقاراسىن ۇلى وتاندى، جۇڭحۋا ۇلتىن، جۇڭحۋا مادەنيەتىن، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىن، جۇڭگوشا سوتسياليزمدى شىنايى مويىنداۋىن كۇشەيتۋگە جەتەكتەپ، ۇلتتار ىنتىماعىن كوزقاراشىعىمىزداي قورعاپ، ومىرىمىزدەي قاستەرلەپ، اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسايىق.
− شي جينپيڭ
5 جىلدىڭ الدىندا باس شۋجي شي جينپيڭ 12 - كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 5 - ماجىلىسىندە شينجياڭ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ باياندامانى قاراۋىنا قاتىناسقاندا، ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعى ىستەرىن تاعى دا تىڭ ساتىعا كوتەرۋگە زور ٴۇمىت ارتقان بولاتىن.
قامقورلىق تيانشاندى نارلەندىرىپ، تاپسىرما ەكپىندەي ىلگەرىلەۋگە جەبەدى. شينجياڭداعى ٴار ۇلت پەرزەنتتەرى تيانشان قاراعايلارىنداي تامىرلاس، تىلەكتەس بولىپ، اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسىپ، ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ تالاي - تالاي اسەرلى حيكاياسى قارعالداق سياقتى قۇلپىرا اشىلدى.
ۇلتتار ىنتىماعىن ويداعىداي ىستەۋدى باستان - اياق كوكەيدە ساقتادى
2021 - جىلى «1 - مامىر» دەمالىسى كەزىندە بىلەگى ۇزىلگەن ۇل بالانى قۇتقارۋ ٴۇشىن، كۇنلۇن تاۋى باۋرايىنداعى حوتاننان ورتالىق قالا ۇرىمجىگە دەيىن جۇرگىزىلگەن ٴبىر رەتكى اسا عالامات ٴومىردى جالعاۋ ارەكەتى تالاي ادامنىڭ كوزىنە ىستىق جاس الدىرىپ، كوڭىلىن تەبىرەنتتى.
«بارلىق ادام كوشىرىپ تاراتىپ جاتىر ەكەن، مەن دە كورىپ كوزىمە جاس الدىم، بۇل شينجياڭداعى ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ٴبىر ٴۇيلى جاندارداي ەتەنە، ىنتىماقتى، دوستىق سۇيىسپەنشىلىگىنىڭ جاندى بەينەسى». مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى، شينجياڭ ٴوندىرىس - قۇرىلىس بيڭتۋانى 1 - شى 13 - تۋان 11 - ليانىنىڭ قىزمەتكەرى يوۋ لياڭيىڭ وسى ىستەن تەرەڭ اسەر الدى.
يوۋ لياڭيىڭ مەن مامەتتۇرىپ مۇساقتىڭ ون نەشە جىلدىق اپەكە - ىنىلىك سۇيىسپەنشىلىگىن شينجياڭدا جۇرت تەگىس بىلەدى. ونىڭ شاعىن اۋلاسىنداعى ون نەشە كورمە تاقتاسىنان ەكەۋى بىرگە تۇسكەن سۋرەتتەر مەن ولار جونىندەگى حيكايالار ورىن الىپتى.
«باس شۋجي بىلاي دەدى: <كەمەنىڭ كۇشى جەلكەندە، ادامنىڭ كۇشى جۇرەكتە. ۇلتتار ىنتىماعىن كۇشەيتۋدە، ماڭىزدىسى، كوڭىل توعىستىرۋ، باسقالاردى دا وزىندەي ويلاپ، سىرلاس بولا ٴبىلۋ كەرەك>». 2015 - جىلى نەگىزگى ساتىداعى ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ تاڭداۋلى ۋاكىلى رەتىندە بەيجيڭگە بارىپ، باس شۋجيدىڭ تاپسىرماسىن دەن قويا تىڭداعان كەزى يوۋ لياڭيىڭنىڭ ٴالى ەسىندە. ول بىلاي دەدى: «سىرلاسۋ» ٴۇشىن شىنايىلىقپەن، ادالدىقپەن، سابىرلىلىقپەن كوڭىل توعىستىرۋ كەرەك، سوندا عانا سىرلاس بولا الاسىڭ، ۇلتتار اراسىنداعى ارالاسۋ دا مىنە وسىنداي بولادى.
2017 - جىلى كوكتەمدە يوۋ لياڭيىڭ حوتان ايماعىندا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزگەن سوڭ، 74 از ۇلت بۇقاراسىن 11 - لياندا جۇمىس ىستەۋگە ەرتىپ كەلەدى. ولاردىڭ ورتاعا ەرتەرەك قانىق بولىپ، الاڭسىز جۇمىس ىستەۋىنە مۇمكىندىك جاساۋ ٴۇشىن، يوۋ لياڭيىڭ وتباسى سايىن بارىپ حال سۇراپ، ولارعا پارتيانىڭ حالىققا تيىمدىلىك جاساۋ ساياساتىن ٴتۇسىندىرىپ، وزدەرىنىڭ قوس قولدارىمەن قالاي باقىتتى تۇرمىس جاراتۋ كەرەكتىگىن ايتادى.
وسىدان كەيىن ٴار جىلعى كوكتەمگى ەگىس جانە كۇزگى جيىن - تەرىن كەزىندە وسى از ۇلت بۇقاراسى تۇگەلدەي ليان - دۇيگە كەلىپ جۇمىس ىستەدى. «وسى بىرنەشە جىلدا ولار تۇگەلدەي كەدەيلىكتەن ارىلىپ، دوڭگەلەك داۋلەتتى تۇرمىس كەشىردى»، - دەدى يوۋ لياڭيىڭ.
مامەتتۇرىپقا كومەكتەسۋدەن قازىرگى ٴتىپتى دە كوپ از ۇلت اعا - باۋىر، اپەكە - سىڭلىلەرگە كومەكتەسۋگە دەيىن، يوۋ لياڭيىڭ ۇلتتار ىنتىماعىن ويداعىداي ىستەۋدى باستان - اياق كوكەيىندە ساقتادى.
وسى بىرنەشە جىلدا يوۋ لياڭيىڭ باس بولىپ شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىن قۇرىپ، ۇجىمنىڭ كۇشى ارقىلى اناعۇرلىم كوپ از ۇلت بۇقاراسىنىڭ اۋقاتتانۋىنا كومەكتەسۋدى ٴۇمىت ەتتى؛ «ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ بەرەكەلى شاڭىراعى» مەيىر جەتكىزۋ ۇجىمىن قۇردى، ۇجىم مۇشەلەرى مەملەكەتتىڭ جەر - جەرىن، ٴارقايسى كاسىپ سالاسىن قامتىدى؛ ول تيانشان الابىن دەرلىك ارالاپ، باسقا ولكە، قالالارعا بارىپ، كوپشىلىككە ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ حيكاياسىن باياندادى...
«قاي جەرگە بارسام، ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ تۇقىمىن سول جەرگە سەبەمىن»، - دەدى يوۋ لياڭيىڭ.
«بىرگە تۋماسا دا، بىرگە تۋعاننان ارتىق بولدى»
«اپەكە، قويلارىمىز شەتىنەن سەمىز، بىرنەشە كۇننىڭ الدىندا تاعى بىرنەشە قوي قوزىلادى». 3 - ايدىڭ 2 - كۇنى تەلەفوننان ٴسىڭلىسى نۇقان رەيىمنىڭ شاتتىق ٴۇنى ەستىلدى، مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەستىڭ مۇشەسى، جۇڭگو گومينداڭ توڭكەرىستىك كوميتەتى شينجياڭ رايوندىق كوميتەتىنىڭ 1 - دارەجەلى شارلاۋشىسى دىڭ حۇڭ باقىتقا تولى سەزىممەن: «تانىسقانىمىزعا 5 جىل بولدى، الدەقاشان ٴبىر ٴۇيلى جاندارداي بولىپ كەتتىك»، - دەدى.
دىڭ حۇڭنىڭ قول تەلەفونىندا نۇقانمەن بىرگە تۇسكەن كوپتەگەن سۋرەتتەرى ساقتاۋلى. سۋرەتتە اپەكە - سىڭلىلەر قولتىقتاسىپ، جۇزدەرى بال - بۇل جايناپ تۇر. «باسىندا ول ٴبىرشاما ۇيالشاق بولاتىن، قانداي قيىنشىلىعى بولسا دا ايتۋدان ۇيالاتىن، مەن ونى ٴوزىمنىڭ سىڭلىمدەي كورىپ، وعان وتباسىمداعى اڭگىمەلەردى ايتىپ بەردىم، بىرتە - بىرتە ول دا ماعان جان سىرىن اشا باستادى»، - دەدى دىڭ حۇڭ.
دىڭ حۇڭ اندا - ساندا كەلپىن اۋدانى يۇي ىرچي اۋىلى ارا ايماق قىستاعىنا بارىپ نۇقانمەن ٴبىراز ۋاقىت بىرگە تۇراتىن. دىڭ حۇڭ مامان ۇسىنىس ەتىپ باعىمشىلىق تەحنيكاسىن ۇيرەتىپ، مەملەكەتتە ٴبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ٴتىل - جازۋدى بىرگە ۇيرەنىپ، قان قىسىمىن ولشەۋ سياقتى مەديتسينالىق ساۋاتتاردى قولما - قول ۇيرەتىپ، بىرگە اۋلا تازالاپ، وتباسى تازالىعىن جاقسى ىستەيتىن... تۋىسىمەن بىرگە بولعان ٴار كۇنى ول ۇساق - تۇيەك شارۋالاردان باستاپ ىسكە كىرىسىپ، ولاردىڭ قيىن ماسەلەلەردى شەشۋىنە شىن نيەتپەن كومەكتەستى.
5 جىلدان بەرى ٴار رەت تۋىسىنا امانداسا بارعاندا، ۇنەمى قۋانارلىق وزگەرىستەردىڭ بولعانى دىڭ حۇڭعا تەرەڭ اسەر قالدىردى. «از ۇلت بۇقاراسىنىڭ مەملەكەتتە ٴبىر تۇتاس قولدانىلاتىن تىلدە سويلەي الاتىندارى كوبەيىپ، جۇمىس ىستەپ، دامۋعا ۇمتىلۋ جىگەرى تاسقىنداپ، كيىم كيىستەرى، ساندەنۋلەرى بارعان سايىن جاڭاشا بولىپ، ٴار ۇلت بۇقاراسى شىن جۇرەكتەرىنەن ۇلتتار ىنتىماعىن قورعاپ، بەرىك سەنىممەن كورىكتى مەكەندەرىن كوركەيتتى»، - دەدى دىڭ حۇڭ.
5 جىلدان بەرى «ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ بەرەكەلى شاڭىراعى» جانە ۇلتتار ىنتىماعى بىرلەسكەن دوستىق قيمىلىنىڭ ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىلۋىنە ىلەسە، شينجياڭداعى ٴار ۇلت حالقىنىڭ بىرگە ىنتىماقتاسا كۇرەس جاساۋ، بىرگە كوركەيىپ - گۇلدەنۋ، دامۋ، ارالاسۋ، ىشتەسۋ، توعىسۋ قادامى ٴتىپتى دە نىعايا ٴتۇستى. «بارلىق وتباسىنىڭ تۇرلىشە ۇلتتان تۋىسى بار، ۇنەمى ۇيگە كەلىپ بىرنەشە كۇن جاتادى، كوپ كەزدەسكەننەن كەيىن سۇيىسپەنشىلىك تە تابيعي تۇردە بارعان سايىن تەرەڭدەدى»، - دەدى دىڭ حۇڭ.
«بىرگە تۋماسا دا، بىرگە تۋعاننان ارتىق بولدى». ٴار ۇلت كادر، جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەر نەگىزگى ساتىداعى بۇقارامەن بىتە قايناسىپ، ەتەنە ارالاستى. ٴار رەتتە اۋىس - كۇيىس جاساپ سىرلاسۋ، قامقورلىق جاساپ كومەكتەسىپ - سۇيەمەلدەۋ ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ قامقورلىعى مەن مەيىرىن ٴتىپتى دە تەرەڭ سەزىنۋىنە مۇمكىندىك جاسادى.
ۇلتتار ىنتىماعىن كۇندەلىكتى تۇرمىسقا توعىستىردى
«ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ قۇنارلى توپىراعى» اتانعان تارباعاتاي ايماعىندا 29 ۇلت ەتەنە تۋىستاسىپ، ٴوزارا قارايلاسىپ، ٴىس جۇزىندىك ارەكەتتەرى ارقىلى ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ سۇيىسپەنشىلىگىن جەتكىزدى.
2022 - جىلى 1 - ايدا مەملەكەتتىك ۇلت ىستەرى كوميتەتى مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعىنان، العاباسارلىعىنان ۇلگى كورسەتەتىن وڭىرلەرگە، ۇلگى كورسەتەتىن ورىندارعا اتاق بەردى، مۇنىڭ ىشىندە تارباعاتاي ايماعى دا بار.
ٴۇرىمجى قالاسى سايباق رايونى حوتان كوشەسى اۋماعى حوتان كوشەسى الەۋمەتتىك اۋماعىنا جالپى 31 شاعىن اۋماق ورنالاسقان، مۇنىڭ ىشىندە ۇلتتار ىنتىماعى ۇلكەن اۋلاسىنان 28 ى بار. بۇل اراداعى ٴار ۇلت تۇرعىندارى ىنتىماقتى، بەرەكەلى بولىپ، ٴوزارا كومەكتەسىپ، قارايلاسادى، ول ٴۇرىمجى قالاسىنداعى 3750 ۇلتتار ىنتىماعى ۇلكەن اۋلاسىنىڭ (شاعىن اۋماق) ىقشام كورىنىسى. تيانشان الابىندا مۇنداي ۇلتتار ىنتىماعى ۇلكەن اۋلاسى (شاعىن اۋماق) تولىپ جاتىر.
5 جىلدان بەرى اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم ۇلتتار ىنتىماعىن ەڭ ۇلكەن بۇقارالىق قىزمەت رەتىندە مىقتاپ، ناقتى يگەرۋگە تاباندى بولىپ، ۇلتتار ىنتىماعى ۇگىت تاربيەسى جانە ۇلتتار ىنتىماعىنداعى، العاباسارلىعىنداعى وزاتتاردان بولۋ قيمىلىن ۇزدىكسىز ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، ٴار دارەجەلى، ٴار ٴتۇرلى مەكتەپتەردە «ۇشكە بارۋ، ەكىمەن بايلانىس ورناتۋ، بىرمەن دوستاسۋ» قيمىلىن ۇدايى ورىستەتىپ، ۇلتتاردىڭ كىرىكپەلى قوعامدىق قۇرىلىمىن جانە الەۋمەتتىك اۋماق ورتاسىن زور كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، ٴار ۇلت كادرلارى مەن بۇقاراسى بىرگە قونىستانۋ، بىرگە ۇيرەنۋ، بىرگە ىستەۋ، بىرگە كوڭىل اشۋ بارىسىندا ارالاسىپ، ىشتەسىپ، توعىسىپ، ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ سەنترلەس شەڭبەرىن ونان ارى ۇلكەيتىپ سىزدى.
2021 - جىلى 3 - ايدىڭ 1 - كۇنى «شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ ۇلتتار ىنتىماعىنداعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى رايون قۇرۋ ەرەجەسى» رەسمي اتقارىلدى. اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم بىرلىكساپ ٴبولىمىنىڭ ورىنباسار باستىعى، 1 - دارەجەلى شارلاۋشى ليۋ شينيوۋ بىلاي دەدى: «بۇل حالىق ەركىنىڭ زاڭدىق ٴتارتىپ ارقىلى شوعىرلى بەينەلەنۋى، ول بۇكىل رايونداعى ٴار ۇلت حالقىنىڭ، قوعامداعى ٴار سالانىڭ ۇلتتاردىڭ ۇلى ىنتىماعىن ۇزدىكسىز بەكەمدەۋدەگى جۇرەك ۇنىنە جانە تالپىنىسىنا ۋاكىلدىك ەتىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ بەرەكەلى شاڭىراعىن، جۇڭگو ارمانىن ٴبىر نيەتپەن بىرگە سومداۋ ورتاق تىلەگىن ايگىلەدى».
«ۇلتتار ىنتىماعىنداعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى ورىن قۇرۋدان ۇلتتار ىنتىماعىنداعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى اۋماق قۇرۋعا دەيىن، ۇلتتار ىنتىماعى قالا تۇرعىندار شارتىنا، قىستاق قاعيداسىنا، وقۋشىلاردىڭ بويسۇنۋ ەرەجەسىنە ەنگىزىلدى... ول ارەكەت داعدىسىنا اينالىپ، كۇندەلىكتى تۇرمىسپەن توعىسىپ، كۇن شۇعىلاسىنداي، اۋاداي كەم بولسا بولمايتىن بولدى. بۇكىل رايونداعى ٴار ۇلت حالقى جاراسىمدى ٴوتىپ، ٴبىر جاعادان باس، ٴبىر جەڭنەن قول شىعارىپ، ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ تيپتەرى ۇزدىكسىز جارىققا شىقتى»، - دەدى ليۋ شينيوۋ.
3 - ايدىڭ 6 - كۇنگى «شينجياڭ گازەتىنەن»