شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى

كوپ ەلدىڭ ءمانساپتىلارى، وقىمىستىلارى جانە ماماندارى قاتارلىلار جۋىقتا تۇرلىشە تاسىلمەن ءۇن قاتىپ، جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋستىڭ تەگىن انىقتاۋ ماسەلەسىن ساياسيلاندىرۋعا قارسى شىعىپ، دۇنيە جۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىن كەلەسى كەزەڭدەگى ۆيرۋستىڭ تەگىن انىقتاۋ قىزمەتىندە تەكسەرۋ كولەمىن كەڭەيتۋگە ۇندەدى. ولار بىلاي دەپ قارادى: ۆيرۋستىڭ تەگىن انىقتاۋ قىزمەتى ساياسي ايىپتاۋ بولماي، قايتا فاكت پەن شىندىق نەگىزىندە بولۋعا ءتيىس.

　　ۆيرۋستىڭ تەگىن انىقتاۋ تۋرالى زەرتتەۋلەردى ساياسيلاندىرۋعا قارسى شىقتى

كۋبانىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترى رودريگەس 8 - ايدىڭ 10 - كۇنى جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋستىڭ تەگىن انىقتاۋ ماسەلەسىن ساياسيلاندىرۋعا جانە ودان پايدالانىپ بىرەۋدىڭ اتىنا داق سالۋعا قارسى تۇراتىندىعىن ءبىلدىردى. رودريگەس قوعامدىق قارىم - قاتىناس مەديا تۆيتتەرىندە جازىلىم جاريالاپ بىلاي دەدى: كۋبا حالىقارالىق قوعامدى سەلبەستىك پەن ىنتىماقتى كۇشەيتۋگە، جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋستىڭ تەگىن انىقتاۋ تۋرالى زەرتتەۋلەردى ساياسيلاندىرۋدان، ارنايى بىرەۋگە قاراتۋدان، ودان پايدالانىپ بىرەۋدىڭ اتىنا داق سالۋدان باس تارتۋعا ۇندەيدى.

شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعى حاتشىلار باسقارماسىنىڭ ورىنباسار باس حاتشىسى كاڭ فۋ تاياۋدا اۆتورلى ماقالاسىندا بىلاي دەدى: ىندەت تۋىلعان العاشقى كەزدە، ءىشىنارا ەلدەردە ىندەتتى ساياسيلاندىرۋ، ۆيرۋستى بىرەۋگە تاۋەلدى ەتۋ جاعدايى ءومىر ءسۇردى، ءتىپتى قالانى جابۋ، ۆاكسينا ەگۋ سياقتى شارالار دا ساياسي ماقسات دەپ قارالدى، اۋەلى وعان كوپتەگەن قاسكۇنەمدىك سىڭاي ارالاستى. ءبىر جىلدان استام ۋاقىت وتسە دە مۇنداي سىڭايلار ءالى كۇنگە قۇلاقتان كەتەر ەمەس. ءتىپتى جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋستىڭ تەگىن انىقتاۋ ورەسكەل ساياسيلاندىرىلىپ، تىكەلەي وشپەندىلىكپەن قىلمىس وتكىزۋلەردىڭ كوبەيۋىنە اپارىپ سوقتى.

وڭتۇستىك افريكانىڭ بيلىك باسىنداعى پارتياسى افريكا حالىق كونگرەسى وتكەن ايدىڭ سوڭىندا قوعامدىق قارىم - قاتىناس مەديا تۆيتتەرىندە مالىمدەمە جاريالاپ: افريكا حالىق كونگرەسى عىلمي جولمەن ۆيرۋستىڭ تەگىن انىقتاۋ قىزمەتىن قولدايدى، ۆيرۋستىڭ تەگىن انىقتاۋ ماسەلەسىن ساياسيلاندىرۋ ارەكەتىن جازعىرادى، - دەدى.

سيريا زۇڭتۇڭنىڭ ساياسات جانە اقپارات اقىلشىسى بۋسەنا شابان تاياۋدا شينحۋا اگەنتتىگى ءتىلشىسىنىڭ سۇحباتىن قابىلداعاندا، امەريكا سياقتى باتىس ەلدەرىنىڭ جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋستىڭ تەگىن انىقتاۋدى ساياسيلاندىرعان قىلىعى ”اۋقىمعا مۇلدە ۇيلەسپەيدى“، ونىڭ ۇستىنە مۇنى ”حالىقارالىق قوعام مويىندامايدى“، - دەدى.

مالديۆتىڭ اقپارات قۇرالى قىزمەتكەرى حامدان شاكير 8 - ايدىڭ 8 - كۇنى ”مالديۆ جاڭالىقتارى سايتىندا“ ماقالا جاريالاپ: امەريكانىڭ جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋستىڭ تەگىن انىقتاۋ جاعىنداعى ساياسيلانعان جانە عىلمي شىندىقتان بەت بۇرعان ارەكەتى بۇكىلدەي مورالسىزدىقپەن ”پالەنى باسقاعا جابۋ“، مۇنداعى ماقسات ونىڭ ءوز حالقىنىڭ ءومىرىن قورعاي الماعاندىعى، ءوز ەلىنىڭ ىندەت جاعدايىن تىزگىندەي الماعاندىعى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتەن ات - تونىن الا قاشۋ، - دەپ اتاپ كورسەتتى.

8 - ايدىڭ 2 - كۇنى دۇنيە جۇزىندەگى 100دەن استام مەملەكەت پەن وڭىردەن 300دەن استام ساياسي پارتيا، قوعامدىق ۇيىم جانە اقىلماندار قويماسى دۇنيە جۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ حاتشىلار باسقارماسىنا «بىرلەسكەن مالىمدەمە» تاپسىرىپ، جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋسى ادامزات ءومىرىنىڭ حاۋىپسىزدىگى مەن دەنساۋلىعىنا اۋىر قاتەر ءتوندىرىپ وتىرعان جاعدايدا، حالىقارالىق قوعامنىڭ ىندەتكە قارسى اتتانۋ سەلبەستىگىن كۇشەيتۋى قاجەتتىلىگىن باسا دارىپتەپ، دۇنيە جۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىن بۇكىل الەمدە جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋستىڭ تەگىن انىقتاۋ تۋرالى زەرتتەۋلەردى وبيەكتيۆ، ءادىل تۇردە ورىستەتۋگە ۇندەپ، ۆيرۋستىڭ تەگىن انىقتاۋ ماسەلەسىن ساياسيلاندىرۋعا باتىل قارسى تۇردى.

ەگيپەتتىڭ جۇڭگودا تۇراتىن بۇرىنعى باس ەلشىسى الي سيفني تاياۋدا كايردا شينحۋا اگەنتتىگى ءتىلشىسىنىڭ سۇحباتىن قابىلداعاندا مىنالاردى ءبىلدىردى: امەريكانىڭ قىسىم كورسەتۋى مەن كەدەرگىلىك جاساۋىندا، دۇنيە جۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋسىنىڭ تەگىن انىقتاۋ قىزمەتىنە ساياسيلاندىرۋدىڭ قارا بۇلتى ءۇيىرىلدى. دۇنيە جۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ حاتشىلار باسقارماسى جۋىقتا ۆيرۋستىڭ تەگىن انىقتاۋ تۋرالى ورتاعا قويعان ەكىنشى ساتىداعى قىزمەت جوسپارى، باستىسى، كەيبىر ءىرى ەلدەردىڭ قىسىمىنان، سونداي - اق كەيبىر ساياسيلاندىرۋ فاكتورلارىن ويلاستىرۋىنان بولىپ وتىر.

　ۆيرۋستىڭ تەگىن انىقتاۋدا، ءسوز جوق، فاكتتى نەگىز ەتۋ كەرەك

مالتانىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترى ەۆالەست بارتول تاياۋدا شينحۋا اگەنتتىگى ءتىلشىسىنىڭ ارناۋلى سۇحباتىن قابىلداعاندا بىلاي دەدى: ”ءبىزدىڭ جاۋىمىز ءبىر - ءبىرىمىز ەمەس، قايتا جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس. ءبىز ىندەتتىڭ نەلىكتەن تۋىلعاندىعىنا جانە قالاي تۋىلعاندىعىنا كوز جەتكىزۋىمىز كەرەك، ءبىراق بۇنىڭ بارلىعى فاكتتى نەگىز ەتۋگە ءتيىس. ءبىز الەۋمەتتىك سالاماتتىقتى جەلەۋ ەتىپ ساياسي ويىنمەن اينالىسپاۋىمىز كەرەك“.

مالديۆتىڭ اقپارات قۇرالى قىزمەتكەرى حامدان شاكير ماقالاسىندا رەيتەر اگەنتتىگىنىڭ يسپانيا، يتاليا عالىمدارىنىڭ قاتىستى زەرتتەۋلەرى جونىندەگى حابارلارىن، سونداي - اق امەريكا قىزىل كرەست قوعامىنىڭ زەرتتەۋ بايانداماسىن مىسالعا كەلتىرگەننەن كەيىن بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”ەگەر بەدەلدى ءارى سەنىمدى قاينارلار ىشىنەن جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋستىڭ قايدان شىققاندىعىنا ءادىل كوزبەن تەكسەرىپ قاراساق، ءبىز جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋستىڭ بۇكىل الەم كولەمىندە تارالعان ۋاقىتىنىڭ جۇڭگونىڭ ۋحانىندا العاشقى ناۋقاس تۋرالى مالىمەت بەرىلگەن كەزدەگىدەن الدەقايدا ەرتە ەكەندىگىن بايقايمىز“.

تاياۋ مەزگىلدە امەريكانىڭ جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس ”تاجىريبەحانادان تارالدى ءپاتۋاسىن“ ورشەلەنە دابىرالاۋىنا قاراتا انگليانىڭ گلاسگوۋ داشۋەسى ۆيرۋس زەرتتەۋ ورتالىعى ۆيرۋس گەندەر جيىنتىعى عىلىمىنىڭ جاۋاپتىسى داۆيت روبينسون پروفەسسور شينحۋا اگەنتتىگى ءتىلشىسىنىڭ سۇحباتىن قابىلداعاندا، بىلاي دەدى: عىلمي زەرتتەۋ بارىسىندا بالاما سيپاتتى جورامال جونىندە اشىق پوزيتسيا ۇستانۋ بۇكىلدەي ۇيلەسىمدى، جورامال قاتىستى بارىستىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى، عالىمدار جاڭا ساندى مالىمەتتەردى كورىپ، وزدەرىنىڭ جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋستىڭ تەگى جونىندەگى تۇسىنىگىن وزگەرتۋدى قالايدى، الايدا ”عىلىمنىڭ كوزقاراستى وزەك ەتۋىنە بولمايدى، قايتا، ءسوزسىز، فاكت نەگىزىندە بولۋ كەرەك“.

مەكسيكا مەملەكەتتىك ءوزىن - ءوزى باسقارۋ داشۋەسىنىڭ ەپيدەميولوگيا مامانى ايلاينا لەييەس تاياۋدا شينحۋا اگەنتتىگى ءتىلشىسىنىڭ سۇحباتىن قابىلداعاندا، مىنالاردى ءبىلدىردى: ۆيرۋستىڭ تەگىن انىقتاۋ قىزمەتىن ىندەتكە قارسى اتتانۋدىڭ ”وراي تەرەزەسى“ رەتىندە قاراپ، ىندەتكە قارسى اتتانۋ شەكتى بايلىعىن بىرگە بىرىكتىرىپ، بيولوگيالىق مەديتسينا جانە تەحنيكا زەرتتەۋ دارىندىلارىن تەبىندى ارتتىرا وتىرىپ باۋلۋ كەرەك. سونىمەن بىرگە ءار ەل قاتە ينفورماتسياعا جولىققان نەمەسە ينفورماتسيا بۇرمالانعان كەزدە دە عىلمي فاكت نەگىزىندە دەر كەزىندە تۇسىنىك جاساۋى، ۇعىندىرۋى كەرەك.

(قاتىناسقان تىلشىلەر: تاڭ لۋ، چىن ۋىنشيان، لين شياۋچۇن، يان لياڭ، ۋ دانني، ليۋ كاي، يان جيە، ۋاڭ اۋنا، ۋ حاۋ، جۋ يۇيبو، نيە شياۋياڭ، چىن بينجيە، جىڭ ي حان، ۋاڭ جيان، جيڭ جيڭ)

(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 8 - ايدىڭ 12 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)