باس بەتكە قايتۋ | 中文 ىلە اقپارات تورابىنا حوش كەلدىڭىزدەر!
جۇڭگونى شاۋجايلاماق بولۋ − قۇر ارامتەر بولعاندىق
2021-09-08 11:49:25     كورىلىم:رەت كەلۋ قاينارى:ىلە گازەتى  جاۋاپتى رەداكتور:جازيرا بولاتباي قىزى

جۇڭگونى شاۋجايلاماق بولۋ − قۇر ارامتەر بولعاندىق

حالىق گازەتىنىڭ شولۋشىسى


 امەريكانىڭ عىلىم مەن شىندىقتى ەلەپ - ەسكەرمەي، حالىقارالىق قوعامنىڭ قارسىلىعىنا قاراماي، مالىمەت توپتاۋ قۇرىلىمىن ىسكە قوسىپ، جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋستىڭ تەگىن انىقتاماق بولعانى جۇرتقا مازاق بولعان ويىن، ونىڭ جۇڭگوعا كۇيە جاقپاق، جۇڭگونى شاۋجايلاماق، جۇڭگوعا قىسىم تۇسىرمەك بولعان نيەتى ايپاراداي اشىلدى.

 امەريكا اقپارات قۇرالدارىنىڭ حابارلاۋىنشا، امەريكا ساياسي الاياقتارى تەگىن انىقتاۋدى تەكسەرۋدى ۇزدىكسىز دابىرالاپ، جۇڭگو جاقتىڭ ديپلوماتيالىق بايلىعىن سارىپ ەتىپ، امەريكانىڭ جۇڭگوعا قاراتقان ۇتىسىن كۇشەيتىپ، جۇڭگونىڭ ىقپال كۇشىن السىرەتۋ كەرەك دەگەن. وزگە ەلدەرگە جالا جابۋ، كۇيە جاعۋ امەريكانىڭ كانىگى ٴتاسىلى. يراققا سوعىس اشاردان بۇرىن ٴبىر قۇمىرا اق ٴتۇستى ۇنتاقتى زور كولەمدى جويىمپاز قارۋدىڭ دالەلى رەتىندە كورسەتۋ بولسىن، الدە شىعاناق سوعىسىنان بۇرىن «ساندىقتاعى ٴسابي ۋاقيعاسىن» جالعاننان جاساپ، بۇقارانى ىزالى نىسايعا جەلىكتىرۋ بولسىن، امەريكا قاشان دا ساياسي قاجەتى تۇسكەن كەزدە شىندىقتان وسىلاي بەت بۇرادى. ۆيرۋستىڭ تەگىن انىقتاۋ ماسەلەسىندە امەريكا باياعى سۇرقيالىعىنا قايتا باسىپ، مالىمەت توپتاۋ قۇرىلىمىن ىسكە قوسىپ، وسى رەتكى عاسىرلىق ىندەتتى جۇڭگونى شاۋجايلاۋداعى، جۇڭگوعا قىسىم تۇسىرۋدەگى تۇتقاعا اينالدىرۋعا ۇرىندى. امەريكالىق مامان بىلاي دەپ توتە اتاپ كورسەتتى: «امەريكا جۇڭگونىڭ جىلدام دامىپ امەريكادان اسىپ، الەمدەگى باستى كۇشكە اينالۋىنان قورقادى، سوندىقتان ٴتۇرلى تاسىلدەرمەن جۇڭگونى تەجەمەك بولىپ كەلەدى».

  امەريكا ساياسي الاياقتارىنىڭ ساياسي ەسەبى حالىقارالىق قوعامنىڭ تۇجىرىمداۋ قابىلەتىن تومەن ساناپ قالدى. بىرنەشە كۇننەن بەرى حالىقاراداعى قايراتكەرلەر جابال ادىلەت ٴۇشىن ٴۇن قاتىپ، امەريكانىڭ ساياسي سايقالدىق ىستەپ، پالە جاۋىپ، جاۋاپكەرشىلىكتى باسقاعا يتەرگەن قاسكۇنەم نيەتىن تىكە ايىپتاپ، امەريكا «الەمدىك تراگەديادان پايدالانىپ ٴوزىنىڭ ساياسي نىساناسىن ىسكە اسىرماقشى»، «امەريكا ۇكىمەتىنىڭ جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋستىڭ شىعۋ تەگىن جۇڭگوعا يتەرۋگە ۇرىنۋى جاۋاپكەرسىزدىك، قابىلداي المايمىز» دەپ باسا دارىپتەدى. عاسىرلىق ىندەت الدىندا جۇڭگو جاۋاپكەرشىلىگىن جانە جاۋاپكەرشىلىك ارقالاي الاتىندىعىن ايگىلەدى. مەيلى قىسقا ۋاقىت ىشىندە ەل ىشىندەگى ىندەتتى ٴونىمدى تىزگىندەۋ بولسىن، الدە ٴار ەلدىڭ ىندەتكە قارسى اتتانۋىنا قولداۋ كورسەتۋ، الەمدىك ىندەتكە قارسى اتتانۋ سەلبەستىگىن ىلگەرىلەتۋ، تەگىن انىقتاۋدى عىلمي تۇردە ىلگەرىلەتۋ بولسىن، جۇڭگو باستان - اياق جاۋاپكەرشىلىك ارقالايتىن ٴىرى ەلدىك رولىن ساۋلەلەندىردى. ٴارقانداي وسەك - اياڭنىڭ بارلىعى شىندىقتى وزگەرتە المايدى، ٴارقانداي كۇيە جاعۋ جۇڭگونىڭ ۇلەسىن جوققا شىعارا المايدى.

  جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى سياقتى كۇن سايىن كوبەيگەن الەمدىك سىن - سايىس الدىندا، اقاۋسىز، ورنىقتى جۇڭگو - امەريكا قارىم - قاتىناسى ەكى جاقتىڭ مۇددەسىنە ۇيلەسۋمەن بىرگە، حالىقارالىق قوعامنىڭ دا جالپى بەتتىك كۇتكەن ٴۇمىتى. جاڭا عاسىرعا قادام تاستاعاننان بەرى، جۇڭگو مەن امەريكا حالىقارالىق فينانس داعدارىسىنا توتەپ بەرۋ، ەبولا ىندەتىنە قارسى اتتانۋ، الەمدىك كليمات وزگەرىسىن جونگە سالۋدى كۇشەيتۋ سياقتى ەلەۋلى تاقىرىپتاردا ٴونىمدى سەلبەستىك جۇرگىزدى. الايدا جاقىنداعى جىلداردان بەرى امەريكا جۇڭگونىڭ وزەكتى مۇددەسىنە ۇزدىكسىز قارسى كەلىپ، جۇڭگونىڭ تومەنگى شەگىنە سايىس جاريالاپ، جۇڭگونى شاۋجايلاۋدى، قىسىم ٴتۇسىرۋدى كۇشەيتىپ، جۇڭگو - امەريكا قارىم - قاتىناسىن اۋىر قيىنشىلىق پەن سىن - سايىسقا ۇشىراتتى. بۇل ماسەلەلەردىڭ تۋىلۋ سەبەبى، تۇپتەپ كەلگەندە، امەريكا ساياسي الاياقتارىنىڭ جۇڭگو جونىندەگى تانىمىندا ماسەلە تۋىلىپ، جۇڭگونى ەڭ باستى قارسىلاسى دەپ قاراپ، جۇڭگونىڭ وسىزاماندانعان دامۋ اياق الىسىن بار امالىن سالىپ توسپاق جانە ۇزبەك بولۋىنان. وسىنداي قاتە ويدىڭ جەتەگىندە امەريكا ساياسي الاياقتارى سوراقىلىقپەن عاسىرلىق ىندەت تۋدىرعان كۇردەلى جاعداي جۇڭگونى شاۋجايلاۋعا، قىسىم تۇسىرۋگە وراي الا كەلدى دەپ قارادى.

  الدەبىر حالىقارالىق اقپارات قۇرالى امەريكانىڭ قازىرگى جۇڭگومەن بولعان قارىم - قاتىناسىن ٴبىر جاقتى ەتۋدەگى قاتە ويى جونىندە بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: امەريكانىڭ ماسەلەسى ونىڭ الىگە دەيىن باسقا ٴبىر دۇنيەدە − رەال ەمەس، كەلەشەكتە دە جوق ٴبىر دۇنيەدە جاساپ جاتقاندىعىندا. بۇگىنگى وسىنداي جاھاندانعان داۋىردە ٴار ەل ٴبىر كەمەدە تۇر، ولاردىڭ قيىن - قىستاۋ جاعدايدى بىرگە وتكەرۋى قاجەتتى تالعام. امەريكا ساياسي الاياقتارى دۇنيە ٴجۇزى ىنتىماقتاسۋدى، سەلبەسۋدى قاجەت ەتىپ وتىرعاندا بولشەكتەۋشىلىك تۋدىرۋدى تاڭدادى، ٴار ەل قول ۇستاسا ىلگەرىلەۋ قاجەت بولىپ وتىرعاندا وزگەگە زيان تيگىزۋدى تاڭدادى، ول جۇڭگونى شاۋجايلاۋ، قىسىم ٴتۇسىرۋ نيەتىن ىسكە اسىرعانى بىلاي تۇرسىن، تەك قانا ٴوزىن دۇنيە جۇزىندەگى ادامداردىڭ نالەتىنە قالدىرادى.

  تاريح پەن رەالدىق مىنانى تولىق ايگىلەدى: امەريكانىڭ ٴوزىنىڭ زورەكەرلىك ماقساتىن قورعاۋدى شىعار ٴتۇيىن ەتىپ، جۇڭگوعا قۇتىرىنا جالا جاۋىپ، شابۋىل جاساپ، شاۋجايلاماق، قىسىم تۇسىرمەك بولۋ قۇر ارامتەر بولعاندىق، مۇلدە ىسكە اسپايدى. امەريكانىڭ جۇڭگونى شاۋجايلاماق، قىسىم تۇسىرمەك بولۋى جۇڭگونىڭ دامۋىنا، زورايۋىنا بۇكىلدەي بوگەت بولا المايدى، تەك قانا جۇڭگو حالقىن اناعۇرلىم گۇلدەنگەن، باي، قۇدىرەتتى جۇڭگو قۇرۋ جولىندا ٴتىپتى دە ٴبىر نيەتپەن ىنتىماقتاستىرادى. جۇڭگونىڭ دامۋى، العا باسۋى وراسان زور ىشكى قوزعاۋشى كۇشكە يە، ول تاريح وزگەرىسىنىڭ، ٴسوزسىز، بەتالىسى. جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋ بۇلجىماس تاريحي ۇردىسكە ەندى. بۇل ماسەلەدە امەريكا ساياسي الاياقتارى قۇرعاق قيالدان ايىعىپ، اداسقاندارىن ٴبىلۋ كەرەك.

  ٴوزارا قۇرمەتتەۋ نەگىزىندە جۇڭگو مەن امەريكا سىندى ەكى ٴىرى ەلدىڭ بەيبىت قاتار تۇرۋ، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋ جولىن بىرگە ىزدەۋ − جۇڭگو - امەريكا قارىم - قاتىناسىنىڭ بىردەن - ٴبىر دۇرىس جولى. امەريكانىڭ ساياسي الاياقتارى ەگەر ەرتەرەك دۇرىس تۇجىرىم جاساماي، ۇزدىكسىز شاۋجايلاۋ، قىسىم ٴتۇسىرۋ سىندى ەسكى اۋەنىن ۇزدىكسىز قايتالاي بەرسە، ونىڭ جۇڭگوعا قاراتقان ساياساتى تەك قانا تۇيىق جولدا اينالسوقتاي بەرىپ، بارلىق جەردە تۇمسىعى تاسقا ٴتيىپ، ساتسىزدىككە ۇشىراپ تىنارى انىق.

  (9 - ايدىڭ 2 - كۇنگى «حالىق گازەتىندە» جاريالانعان)