باس بەتكە قايتۋ | 中文 ىلە اقپارات تورابىنا حوش كەلدىڭىزدەر!
وسەك - اياڭ شىعارعاندار ٴوز وبرازدارىن وزدەرى ويراندايدى
2021-09-19 10:59:34     كورىلىم:رەت كەلۋ قاينارى:ىلە گازەتى  جاۋاپتى رەداكتور:جازيرا بولاتباي قىزى

امەريكانىڭ جۇڭگوعا قاراتقان ساياساتى ٴىشىنارا ساياسي الاياقتار جاعىنان بارىمتالانباۋى، وزىنشە دولبارلاۋ مەن وسەك - اياڭ نەگىزىنە ورناماۋى ٴتيىس. «جۇڭگو حاۋپى» ٴپاتۋاسىن دابىرالاپ كورسەتۋ سىڭايىنىڭ امەريكانىڭ ديپلوماتيالىق ساياساتىنىڭ جۇزەگە اسۋىنا پايداسىز، سونداي - اق قاتەرلى ٴتاسىل ارقىلى امەريكانىڭ ەل ٴىشى ساياسيىن بۇرمالاۋدا.

جۇڭگونى تەجەۋ، قىسپاققا الۋ ماقساتىندا امەريكاداعى ٴىشىنارا ساياسي الاياقتار ىلعي دا توقتاۋسىز قىرعي قاباقتىق سوعىس جابدىعى ساندىعىنان ۋاقىتى وتكەن قۇرال - جابدىقتاردى تاۋىپ شىعىپ، قايتا - قايتا وسەك - اياڭ تاراتىپ، جۇڭگوعا كۇيە جاعىپ، پالە ىزدەدى. مۇنداي قاتەرلى قىلىق امەريكا جاقتىڭ جۇڭگو جانە جۇڭگو امەريكا قارىم - قاتىناسى جونىندە اۋىر قاتە تۇجىرىم جاسالعاندىعىن بەينەلەدى، ولاردىڭ حالىقارالىق ۇلكەن اۋقىم جونىندە بارىنشا ساۋاتسىز ەكەندىگىن كورسەتتى، ونىڭ ناتيجەسى تەك وزگەنى دە، ٴوزىن دە زيانداپ، اقىر - اياعىندا زامان جاعىنان تاستاندى ەتىلەدى.

جۇڭگونى داتتاۋ ٴۇشىن امەريكاداعى ٴىشىنارا ساياسي الاياقتار وسەك - اياڭ شىعارىپ جانە تاراتىپ، سوراقىلىققا باستى. امەريكا قاۋىم پالاتاسىنىڭ مۇشەسى مايكول تاياۋدا ايتىلمىس بايانداما جاريالاپ، «ۋحان تاجىريبەحاناسىنان تارالدى ٴپاتۋاسىن» تاعى دا سان - ساققا جۇگىرتتى. بۇل بايانداما ۋحانداعى ۆيرۋس زەرتتەۋ ورنىنىڭ ورتالىق اۋا رەتتەگىشتى جاڭالاۋعا جۇمساعان قاراجاتىن 1000 ەسە اسىرەلەپ كورسەتىپ، وسى زەرتتەۋ ورنىنىڭ قاراجاتى ادامدى تىكسىندىرەدى، «قالىپسىزدىق» ٴومىر ٴسۇرىپ وتىر دەگەن جالعان كورىنىس جاسادى. امەريكا مەملەكەتتىك كەڭەسىنىڭ بۇرىنعى مەملەكەت ىستەرى حاتشىسىنىڭ كومەكشىسى فۋت اشىق حات جاريالاپ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: 2020 - جىلى 12 - ايدان 2021 - جىلى 1 - ايدىڭ باسىنا دەيىن امەريكانىڭ بۇرىنعى مەملەكەت ىستەرى حاتشىسى پومپەونىڭ تاپسىرۋىمەن، امەريكا مەملەكەتتىك كەڭەسىنىڭ ساياسات جوبالاۋ كەڭسەسى قاتىستى ٴمانساپتىلار مەن اقىلشىلاردى مامانداردىڭ باعالاۋىنان وتكىزبەي - اق، امەريكا مەملەكەتتىك كەڭەسىنىڭ ٴارقايسى تاراۋلارىنا «جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس جۇڭگو ۇكىمەتى قاساقانا جارىققا شىعارعان بيولوگيالىق قارۋ - جاراق» دەگەن سياقتى وسەك - اياڭدى ٴۇرتىس ۇگىتتەۋگە جەلىكتىردى. بۇل تەكتەس قىلىقتار تولىپ جاتىر. ياعني امەريكاداعى ساياسي الاياقتاردىڭ قاساقانا وسەك - اياڭ شىعارۋى مەن تاراتۋىندا تيتتەي دە تومەنگى شەكتەن اۋىز اشۋعا كەلمەدى دەۋگە بولادى.

جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋستىڭ تەگىن انىقتاۋ سياقتى ماسەلەلەردە امەريكاداعى ٴىشىنارا اقپارات قۇرالدارى امەريكانىڭ ساياسي الاياقتارىمەن «شۋاڭحۋاڭ ويىنىنا» باسىپ، جيىركەنىشتى رول وينادى. ولار ايتىلمىس «مالىمەت توپتاۋ بايانداماسىن»، «ەسىمسىز ٴمانساپتىلاردى» ٴالسىن - ٴالى كولدەنەڭ تارتىپ، بار كۇشىن سالا استارلاي سوقتىقتى، بۇيرەكتەن سيراق شىعاردى. اعاتتىققا جانە وسەك - اياڭعا تولعان مايكول بايانداماسى جاريالانعاننان كەيىن، «ۆاشينگتون پوچتا گازەتى» سياقتى امەريكانىڭ اقپارات قۇرالدارى شىمىرىكپەستەن «بۇل باياندامادا ادامدى يلاندىراتىن مىسالدار ورتاعا قويىلعان، مەيلى جۇڭگو ۇكىمەتى رۇقسات ەتسىن - ەتپەسىن تاجىريبەحانادان تارالعاندىعىنا، ٴسوز جوق، تۇبەگەيلى تەكسەرۋ جۇرگىزۋ كەرەك» دەپ جار سالدى. وسى اقپارات قۇرالدارى كوككە كوتەرگەن «دەربەس بولۋ»، «وبيەكتيۆ بولۋ»، «شىنايى بولۋ» دەگەندەر وسى كەزدە مۇلدە قاراسىن كورسەتپەدى. ۆيرۋستىڭ تەگىن انىقتاۋ ماسەلەسىندە عىلمي پرينسيپتى دارىپتەۋ ٴۇشىن، جۇڭگونىڭ امەريكادا تۇراتىن باس ەلشىحاناسى ماقالا جازىپ، امەريكاداعى ٴىشىنارا اقپارات قۇرالدارىنا ماقالا جولداپ جۇڭگو جاقتىڭ قاتىستى تۇرعىسىن بايانداپ، فاكتتى اداقتادى، ايتسەدە تۇگەلدەي تويتارىسقا ۇشىراپ، امەريكانىڭ ايتىلمىس اقپارات جانە ٴسوز ەركىندىگىنىڭ جاساندىلىعىن ونان ارى ٴپاش ەتتى.

امەريكاداعى ٴىشىنارا ساياسي الاياقتار جۇڭگوعا قاراتا «جاڭا قىرعي قاباقتىق سوعىس» قوزعاۋ ٴۇشىن، بارىن سالا جۇڭگو مەن امەريكا قارىم - قاتىناسىنا قايشىلىق ٴتۇيىنىن، قاقتىعىس ٴتۇيىنىن جاسادى. جۇڭگو كاسىپورنى تەك قۇرۋشىسىنىڭ جۇڭگو ۇكىمەتى تاراتقان سيلىققا يە بولعاندىعى سەبەپتى «اسكەري ىستەرگە ساياتىن تىزىمدىككە» ەنگىزىلدى؛ ٴبىر شەتەلدە وقىپ جاتقان جۇڭگولىق وقۋشىنىڭ قول تەلەفونىندا اسكەري جاتتىعۋ جاساعانداعى سۋرەتى بولعاندىعى سەبەپتى ارميا جاق استارى بار دەگەن كۇمانمەن ەلگە قايتارىلدى. ٴتىپتى دە كوپ امەريكا بۇقاراسىن الداپ ولارعا جۇڭگونى «جورامال جاۋ» دەپ ساناۋ لوگيكاسىن قابىلداتۋ ٴۇشىن، جۇڭگو مەن باسقا ەلدەردىڭ قارىم - قاتىناسىنا ىرتكى سالۋ ٴۇشىن، ولار ايعاي - سۇرەن سالىپ ۇكىمەتتى «جۇڭگونىڭ ىقپال كۇشىنە توتەپ بەرۋ» قاراجاتىن ارتتىرۋعا جەلىكتىرىپ قالماي، تاعى اقپارات قۇرالدارى، اقىل - پاراسات قويماسى، كاسىپورىن سياقتى ٴار جاقتاعى بايلىقتى جۇمىلدىرىپ ايتىلمىس «تۇتاس قوعامدىق شايقاس» جۇرگىزدى. «جۇڭگو حاۋپىن» ويدان قيىستىرۋ، دابىرالاۋداي مۇنداي قىلىق جونىندە امەريكانىڭ ەل ىشىندە دە الاڭداۋشىلىق بىلدىرگەن قىرۋار پاراساتتى ۇندەر كوتەرىلدى. دۇك داشۋەسى الەۋمەتتىك ساياسات جانە ساياسي عىلىم پروفەسسورى برۇس جانتەلسون بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: «جۇڭگو حاۋپى» قازىر امەريكادا اسىرەلەنۋدە، بۇل ديپلوماتيالىق ساياسات جونىنەن العاندا كەرى اسەر بەرەدى ٴارى قاتەرلى ٴتاسىل ارقىلى امەريكانىڭ ەل ٴىشى ساياسيىن بۇرمالاۋدا.

امەريكاداعى ٴىشىنارا ساياسي الاياقتار «قىرعي قاباقتىق سوعىس سەنەرياسىن» بۇگىنگى جۇڭگو - امەريكا قارىم - قاتىناسىنا قالپىن قۇراتپاي كوشىرىپ قولدانىپ، جۇڭگونى قارسىلاسى جانە «جورامال جاۋ» رەتىندە قاراۋعا ۇرىندى، بۇل بەينە دونكيحوتتىڭ جەل تيىرمەنگە سايىس جاريالاعانى سياقتى بارىپ تۇرعان جونسىزدىك جانە قاتەرلىلىك. ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋى ىشكەرىلەي دامىعان بۇگىنگى تاڭدا ٴار ەلدىڭ مۇددەسى تەرەڭدەي توعىستى. الەمدىك حاۋىپ - قاتەر، سىن - سايىس كۇن سايىن كوبەيگەن قازىرگى جاعدايدا جۇڭگو مەن امەريكا سەلبەستىگىندەگى قاجەت ازايعاندى قويىپ ارتا ٴتۇستى. امەريكانىڭ ٴىشىنارا ساياسي الاياقتارى ساياسي ويىن ارقىلى جۇڭگوعا قاراتىلعان «بايلانىستى ٴۇزۋدى» ىلگەرىلەتۋگە ۇرىنۋدا، ٴتىپتى «توپ ساياسيىن» جۇرگىزۋ ارقىلى جۇڭگوعا قاراتىلعان «جاڭا قىرعي قاباقتىق سوعىستىڭ» جەڭىسىنە جەتۋ قيالىنا سالىندى، بۇل دۇنيە ٴجۇزى مەن جۇڭگونىڭ دامۋ ۇلكەن اۋقىمى جونىندەگى اۋىر ساۋاتسىزدىعى بولىپ تابىلادى. امەريكاداعى ٴىشىنارا ساياسي الاياقتاردىڭ جۇڭگو مەن امەريكانى قارسىلاسۋعا ايتاقتاعان قاتەرلى ارەكەتى الدىندا، حالىقارالىق قوعام جاپپاي الاڭداۋشىلىق ٴبىلدىردى. امەريكانىڭ وداقتاسى بولا تۇرسادا «جۇڭگوعا قارسى وداققا» شىرمالعىسى كەلمەدى.

امەريكانىڭ جۇڭگوعا قاراتقان ساياساتى ٴىشىنارا ساياسي الاياقتار جاعىنان بارىمتالانباۋى، قيسىنسىز وزىنشە دولبارلاۋ ۇستىنە ورناماۋى، قولدان جاسالعان وسەك - اياڭ نەگىزىنە تىپتەن ورناماۋى ٴتيىس، ەگەر امەريكانىڭ ساياسي الاياقتارى وسىلاي ىستەۋگە قاسارىسسا، ٴوزىنىڭ الدەقاشان اقاۋ تۇسكەن حالىقارالىق وبرازىن ٴتىپتى دە ويراندايتىن بولادى. جۇڭگو مەن امەريكانىڭ يدەولوگياسى، قوعامدىق ٴتۇزىمى، تاريحي مادەنيەتى ۇقسامايدى، بۇل وبيەكتيۆ شىندىق، كىمدە - كىمنىڭ دە قارسى جاعىن وزگەرتۋى مۇمكىن ەمەس. مۇنداعى دۇرىس ٴادىس تەك ٴوزارا قۇرمەت ەتۋ نەگىزىندە، ەكى ٴىرى ەلدىڭ وسى پلانەتادا بەيبىت قاتار تۇرۋ جولىن بىرگە قاراستىرۋى سانالادى. جۇڭگو مەن امەريكا قارىم - قاتىناسى ەڭ سوڭىندا وسىنداي ٴبىر ٴتۇرلى بولاشاقتى عانا قاراستىرۋ كەرەك، سونىمەن بىرگە، جۇرۋگە بولاتىن تەك وسى ٴبىر عانا جول بار.

(9 - ايدىڭ 8 - كۇنگى «حالىق گازەتىندە» باسىلعان)