جۇڭ حۋالۇن

”ءبىز مامىر ايىنداعى گۇل تەڭىزىندەيمىز، جاستىق شاعىمىزبەن داۋىرمەن قاۋىشامىز. ءبىز العاش كوتەرىلگەن كۇندەيمىز، ومىرىمىزبەن بولاشاقتى نۇرلاندىرامىز“. وسىناۋ جاستىق ىنتا تاسقىنداعان ماۋسىمدا، ءبىز جۇڭگو كوممۋنيستىك جاستار وداعى قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىعىن قارسى الىپ وتىرمىز.

”پارتيانىڭ ءتالىمىن ەستە بەرىك ساقتاپ، ۇلتتى گۇلدەندىرۋدى مۇرات ەتىپ، ەسىل شاقتى زايا جىبەرمەي، ءداۋىردىڭ ءۇمىتىن اقتاپ، حالىقتىڭ ءۇمىتىن اقتاپ، جاستىق شاقتىڭ جارىس جولىندا ەكپىندەي العا ۇمتىلىپ، زامانىمىزداعى جاستاردىڭ ەڭ جاقسى ناتيجەسىنە جەتۋگە قۇلشىنىڭدار“! 4 - مامىر جاستار مەرەكەسى قارساڭىندا، باس شۋجي شي جينپيڭ قالىڭ جاستارعا اسقاق جىگەرمەن قايراتتانا ۇمتىلىپ، مويىماس تاباندىلىقپەن العا باسۋدىڭ جاستىق كۇشىن ۇيىستىرىڭدار دەپ ءۇمىت ارتتى.

100 جىلدىق جولدا ارمان قۋىپ، كۇرەسپەن بولاشاققا اتتاندى. ۇلتتى گۇلدەندىرۋدىڭ ايبىندى ساپارىندا جۇڭگو جاستارى اۋىر مىندەت ارقالادى، جاستىق وتى جالىنداعان جۇڭگونىڭ بولاشاعى نۇرلى...

(1)

بولاشاعى بار ۇلت قاشاندا نازارىن جاستارعا اۋدارادى؛ كورەگەندىگى بار ساياسي پارتيا قاشاندا جاستاردى تاريحتىڭ دامۋى مەن قوعامنىڭ العا باسۋىن ىلگەرىلەتەتىن ماڭىزدى كۇش سانايدى.

”مەملەكەتتە قانداي كەزدە دە جاستار بولماسا بولمايدى، جاستار قانداي كەزدە دە سەرگەك بولماسا بولمايدى“. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى قۇرىلعان كۇننەن باستاپ، جاستار قىزمەتىن باستان - اياق پارتيانىڭ ماڭىزدى قىزمەتى ساناپ كەلدى. 100 جىلدىڭ الدىنداعى 5 - ايدىڭ 5 - كۇنى جۋجياڭ وزەنىنىڭ جاعاسىنداعى گۋاڭجوۋدىڭ دۇڭيۋانىنداعى قاراپايىم بامبۋك لاپاسى استىندا ماركستىڭ سۋرەتى ءتوراعالار مىنبەسىنە ءىلىنىپ، ”جاستار وداعى 1 - قۇرىلتايى“ ”قوعامدىق توڭكەرىس جاساسىن“ دەگەن ۇندەۋ ىشىندە اشىلدى. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ باسشىلىعىندا، وسى رەتكى ”جىگەردى تاسقىنداتقان، قايراتتانا ۇمتىلدىرعان“ جينالىس جۇڭگو كوممۋنيستىك جاستار وداعىنىڭ دۇنيەگە كەلگەندىگىن اڭعارتتى، جۇڭگو جاستار قوزعالىسى جاڭا تاريحي تاراۋىن اشتى.

نارت قىزىل جۇڭگو كوممۋنيستىك جاستار وداعى تۋىندا سارى رەڭدى شەڭبەر بەس جۇلدىزدى وراپ، قالىڭ جاستاردىڭ جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ توڭىرەگىندە تىعىز ىنتىماقتاسقاندىعىنىڭ سيمۆولى بولدى. 100 جىلعا قايىرىلا قاراساق، جۇڭگو جاستارىنىڭ پارتيانى سۇيەتىن، وتاندى سۇيەتىن، حالىقتى سۇيەتىن شىن پەيىلى باستان - اياق بىردەي بولدى، ۇلتتى گۇلدەندىرۋ ءۇشىن قاجىماي - تالماي كۇرەس جاسايتىن قادامى ەشقاشان توقتاعان جوق. جاڭا دەموكراتيالىق توڭكەرىس مەزگىلىندە جۇڭگو جاستارى قۇربان بەرۋدەن قورىقپاي، باتىلدىقپەن كۇرەس جاساپ، ۇلتتىڭ تاۋەلسىزدىگىنە، حالىقتىڭ ازاتتىعىنا قول جەتكىزۋ ءۇشىن اتويلاپ الدا ءجۇرىپ، ىستىق قاندارىن توكتى؛ سوتسياليستىك توڭكەرىس جانە قۇرىلىس مەزگىلىندە جۇڭگو جاستارى ەرلىكپەن ايانباي الىسىپ، ۇلەس قوسۋعا پەيىل بولىپ، جاڭا جۇڭگونىڭ بايتاق دالاسىندا جان قيارلىقپەن ەڭبەك ەتىپ، كوركەيتۋ جولىندا جىگەر كورسەتتى؛ رەفورما جاساعان، ەسىك اشقان جانە سوتسياليستىك وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنىڭ جاڭا مەزگىلىندە جۇڭگو جاستارى ءورىس اشا جاڭالىق جاساپ، ەرلىكپەن الدىڭعى شەپتە اتويلاپ، جۇڭگونىڭ ارشىندى قاداممەن داۋىرگە ىلەسۋىن ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن قايراتتانا رەفورما جاساپ، ۇدەرە العا تارتتى...

پارتيا تۋىنىڭ كورسەتكەنى وداق تۋىنىڭ بەتالىسى. جۇڭگو جاستارىنىڭ 100 جىلدىق قوزعالىس تاريحى سان ۇرپاق جاستاردىڭ پارتيانىڭ باسشىلىعىندا ىنتىماقتاسا كۇرەس جاساۋ تاريحى، پارتيانىڭ باستان - اياق قالىڭ جاستارعا ۋاكىل بولۋ، قالىڭ جاستاردىڭ قولداۋىنا قول جەتكىزۋ، قالىڭ جاستارعا ارقا سۇيەۋ تاريحى. اسقاق سەزىم الاۋلاعان جاستىق شاقتىڭ جىرىنا ”بۇلجىماستان پارتيانىڭ سوزىنە قۇلاق اسۋ، پارتياعا ىلەسۋ“ سىندى نەگىزگى اۋەن باستان - اياق ءسىڭىرىلدى. قىزىل ءتۇس − جۇڭگو جاستارىنىڭ ەڭ ايقىن قاسيەتى، ونان دا ماڭىزدىسى، قان تامىرعا تەرەڭ بويلاعان گەن.

(2)

كوكتەم جاڭبىرىنداي سەرگىتىپ، كوكتەم سامالىنداي جاسىل جاپىراقتاردى وياتتى. جەرگىلىكتى ورىننان ورتالىققا دەيىن جول باسىپ وتكەن شي جينپيڭ باستان - اياق جاستارعا ءمان بەرىپ، جاستاردى ايالاپ، جاستاردى تاربيەلەپ، جاستاردى جەتەكتەدى.

پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، باس شۋجي شي جينپيڭ پارتيا مەن مەملەكەت ىستەرىن جالعاستىراتىن ادام بولۋ، جۇڭحۋا ۇلتىن ماڭگى ۇزدىكسىز دامىتۋ سىندى ستراتەگيالىق بيىكتە تۇرىپ، پارتيانىڭ جاستار قىزمەتىنىڭ ورىن - رولىن، نىسانا - مىندەتىن، جاۋاپكەرشىلىك بورىشىن، امالياتتىق تالابىن تەرەڭدەي ايقىنداپ، جاڭا داۋىردە قانداي جاستاردى تاربيەلەۋ، جاستاردى قالاي تاربيەلەۋ، قانداي كوممۋنيستىك جاستار وداعىن قۇرۋ، كوممۋنيستىك جاستار وداعىن قالاي قۇرۋ سياقتى ءبىرسىپىرا ماڭىزدى تاقىرىپتارعا عىلمي جاۋاپ بەرىپ، جاڭا داۋىردەگى جۇڭگو جاستار قوزعالىسىنا ايقىن العا باسۋ بەتالىسىن كورسەتىپ، جاستاردى دامىتۋ ىستەرىنىڭ جان - جاقتى العا باسۋىن، تاريحي تابىستارعا قول جەتكىزۋىن ىلگەرىلەتتى.

”باس شۋجي ءبىزدىڭ ۇيرەنۋ ۇلگىمىز جانە ءومىر ۇستازىمىز“، قالىڭ جاستاردىڭ كوڭىلىندە باس شۋجي شي جينپيڭ ءارى ۇستاز، ءارى دوس بولار سىرلاس. مۇراتتى اۋىزعا العاندا، ول جاستاردى ”ءىرى ءىس تىندىرۋعا بەل بايلاۋعا“ جىگەرلەندىردى؛ ۇيرەنۋدى ءسوز ەتكەندە، جاستاردان ”بىلپىلداق سۋ سىمىرگەندەي ءبىلىم الۋدى“، ”كىتابي بىلىمدەردى كوپ ۇيرەنۋمەن بىرگە، امالياتتىق بىلىمدەردى دە كوپ ۇيرەنۋدى“ تالاپ ەتتى؛ تولىسىپ جەتىلۋدى تىلگە العاندا، ”ءومىردىڭ تۇيمەسىن ءاۋ باستا دۇرىس تۇيمەلەۋدى“ باسا دارىپتەپ، ”تەزگە ءتۇسىپ، ساتسىزدىككە ۇشىراپ، سىننان ءوتۋدىڭ ءومىر جولىن جاقسى باسۋعا پايدالى ەكەندىگىن“ اتاپ كورسەتتى؛ جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋدى اڭگىمە ەتكەندە، جاستاردىڭ ”تاريحتىڭ كەلەلى مىندەتىن ارقالاۋىن“، ”ءداۋىر بورىشىنىڭ ۇددەسىنەن شىعىپ، حالىقتىڭ ءۇمىتىن اقتاۋىن“ ءۇمىت ەتتى... باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ جاستارعا ايتقان”جۇرەك ءسوزىن“ ۇڭىلە وقۋ بەينە جاستاردىڭ ”تولىسىپ جەتىلۋ باعدارناماسىن“ اشقانمەن بىردەي. بەرىك مۇرات - سەنىم، تەرەڭ ومىرلىك پاراسات، جالىندى كۇرەس جىگەرى قالىڭ جاستاردى داۋىرمەن باعىتتاس، قادامداس بولىپ، جۇڭگو ارمانىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ ۇلى امالياتىندا تولىسىپ دارىندى بولىپ، ۇلەس قوسىپ ناتيجە شىعارۋعا جىگەرلەندىردى.

قالىڭ جاستاردىڭ كوڭىلىندە باس شۋجي شي جينپيڭ ولاردىڭ ارمان قۋۋ جولىنداعى جول باستاۋشىسى. باس شۋجيدىڭ كوڭىل بولۋىندە، جەتەكشىلىك ەتۋىندە، جاڭا جۇڭگو تاريحىنداعى تۇڭعىش مەملەكەت دارەجەلى جاستار سالاسىنداعى ارناۋلى جوبا − «جاستاردى دامىتۋدىڭ ورتا، ۇزاق مەزگىلدىك جوباسى (2016 − 2025)» جاسالىپ شىعارىلىپ، جاستاردى پارتيا باسقارۋ پرينسيبى مەن جاستاردى الدىمەن دامىتۋ ۇستانىمى ايقىندالىپ، جاڭا داۋىردەگى جۇڭگو جاستارىنىڭ دامۋىنا ءتۇبىرلى ساياساتتىق جەتەكشىلىك ازىرلەدى؛ جاستاردىڭ وقۋ تاۋىسىپ قىزمەت ىزدەۋ، جاڭالىق اشىپ شارۋاشىلىق قۇرۋ، قوعاممەن توعىسۋ، ۇيلەنۋ، ماحابباتتاسۋ جانە دوستاسۋ، قارتتاردى باعىپ - قاعۋ، بالالارىن تاربيەلەۋ سياقتى جاقتارداعى ”شۇعىل، قيىن، الاڭداعان، ءزارۋ“ ماسەلەلەرىنە مەڭزەس، ءتۇرلى ساياساتتىق شارالار ۇزدىكسىز شىعارىلدى؛ ورتالىقتان جەرگىلىكتى ورىنعا دەيىنگى جاستار قىزمەتى مەحانيزمى نەگىزىنەن ورناتىلىپ، جۇڭگوشا ەرەكشەلىككە يە جاستاردى دامىتۋ ساياسات جۇيەسى العاشقى قادامدا قالىپتاستى.

كۇرەسكەرلەرگە جول سالىپ، جاستاردىڭ جىگەرىن جانىپ، ۇلتتى گۇلدەندىرۋدىڭ جاستىق كۇشى اناعۇرلىم قاۋلادى − ”جۇڭگو ايداھارىنىڭ تىرەگى بولىپ، وتان بولاشاعىنىڭ تىرەگى بولىپ، جۇڭگو ايداھارىن اناعۇرلىم شارىقتاتا تۇسەيىك“.

(3)

2022 - جىلى 2 - ايدىڭ 4 - كۇنى بەيجيڭ قىسقى وليمپيادا سپورت جارىسىنىڭ اشىلۋ سالتىندا حىبەي ولكەسىنىڭ فۋپيڭ اۋدانىنان كەلگەن بالالار وليمپيادا ءانىن گرەك تىلىندە شىرقاپ، قاراپايىم دا قۇيقىلجىعان ءان اۋەنى دۇنيە ءجۇزىن تەبىرەنتتى.

”قىناگۇلى كۇرىشتەي كىشكەنە بولسا دا، مۋدانعا ەلىكتەپ اشىلادى“. تايحاڭشان تاۋىنىڭ قويناۋىنان قىسقى وليمپيادا سپورت جارىسىنىڭ ساحناسىنا دەيىن، بۇكىل دۇنيە ءجۇزىنىڭ نازارىندا ورەندەر ارماندارى سامعاعان نۇرلى ءساتتى قارسى الدى. بالالاردىڭ اسىل ارمانىن بيىككە كوتەرگەن شۇعىلالى، قۇدىرەتتى، اشىق جۇڭگو.

ءداۋىر جاستاردى جەتىلدىرەدى، گۇلدەنگەن زامان جاستاردى تابىسقا جەتكىزەدى. تاياۋدا جاريالانعان «جاڭا داۋىردەگى جۇڭگو جاستارى» اق تىستى كىتابى مىنانى اتاپ كورسەتتى: 2021 - جىلى ەلىمىزدىڭ ىشكى ءوندىرىس جالپى ءونىم قۇنى 110 تريلليون يۋاننان اسىپ، دۇنيە جۇزىندە 2 - ورىنعا ورنىقتى شىقتى، 25 ميلليوننان استام كەدەي جاس كەدەيلىكتەن تۇبەگەيلى ارىلدى؛ 2020 - جىلدىڭ سوڭىندا ازامات جاسىنا تولماعاندارعا ينتەرنەتتىڭ جالپىلاسۋ مولشەرى ％94.9كە جەتتى؛ 2021 - جىلى جۇڭگودا مىندەتتى وقۋ - اعارتۋدىڭ بەكەمدەلۋ سالىستىرماسى ％95.4كە جەتىپ، جوعارى دارەجەلى وقۋ - اعارتۋدا وقىپ جاتقانداردىڭ جالپى كولەمى 44 ميلليون 300 مىڭ ادامعا جەتىپ، دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ءبىرىنشى ورىنعا شىقتى... جاڭا داۋىردەگى جۇڭگو جاستارى جۇڭحۋا ۇلتى دامىعان ەڭ تاماشا مەزگىلدە دۇنيەگە كەلدى، اناعۇرلىم ابزال دامۋ ورتاسى، اناعۇرلىم كەڭ ەرجەتۋ كەڭىستىگى بار، ارمانعا قانات قاعۋدىڭ، ارمانعا جەتۋدىڭ وڭايلىقشا قول جەتپەيتىن ومىرلىك ورايىنا جولىقتى.

جاستار ءداۋىردىڭ ەڭ سەزىمتال كورسەتكىشى. جاڭا داۋىردەگى جۇڭگونىڭ دامۋى، العا باسۋى بەينە كوپتەگەن جاندى دا تەرەڭ ”ۇلكەن يدەيا - ساياسي ساباعى“ ىسپەتتى قالىڭ جاستاردىڭ اناعۇرلىم ويداعىداي جۇڭگونى تۇسىنۋىنە، بولاشاقتى يگەرۋىنە مۇمكىندىك جاسادى. ءتۇرلى ىستەردىڭ دامۋى ايتارلىقتاي تابىسقا جەتىپ، جاستاردىڭ ”جۇڭگو باسقارۋىنىڭ“ وزگەشە ابزالدىلىعىنا كۋا بولۋىنا وراي جاراتتى؛ جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتىلىك سىندى مىڭ جىلدىق ارماننىڭ جۇزەگە اسۋى جاستارعا ”بىرەۋى دە قاعىس قالۋعا بولمايدى“ دەيتىن دامۋ مەيىرىن سەزىندىردى؛ ىندەتتىڭ سوققىسىنا ۇشىراعاندا باتىل شەشىم قابىلداۋ جاستارعا ”حالىقتى بارىنەن جوعارى قويۋ، ءومىردى بارىنەن جوعارى قويۋ“ سىندى قۇن تالپىنىسىن ءتۇسىندىردى؛ ادامزات تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا ۇستانىمىنىڭ جاندى امالياتى جاستارعا ”دۇنيە جۇزىنە كورەگەندىكپەن قارايتىن“ سەنىم، بايىپتىلىق سيلادى. ءاربىر كەرەمەتتىڭ جاراتىلۋى، ءاربىر قيىن وتكەلدەردى ەڭسەرۋ، وسىنىڭ ءبارى جاستاردىڭ پارتيانى قادىرلەۋ جانە ادال بولۋ، جۇڭگو جولىن شىنايى مويىنداۋ، ۇلتتىڭ گۇلدەنۋ بولاشاعى جونىندەگى سەنىمىن بەكەمدەي ءتۇستى.

”ۇلى مەملەكەتتە ومىرگە كەلىپ، ەڭ تاماشا داۋىردە ەرجەتىپ، قۇلشىنۋ ارقىلى ءوز ارمانىمدى جۇزەگە اسىرعاندىعىمدى باقىت سەزىنەمىن“. قىسقى وليمپيادا سپورت جارىسىنىڭ اعا جۇلدەگەرى سۋ يميڭنىڭ باس شۋجي شي جينپيڭگە جازعان حاتىندا ايتقانىنداي، ”ۇلى مەملەكەت“ پەن ”ەڭ تاماشا ءداۋىر“ جاستىق ارماندى ۇشىرۋدىڭ كوورديناتاسى، سونداي - اق قالىڭ جاستاردىڭ كۇرەسپەن بولاشاققا بەت الۋىنىڭ سەنىم تياناعى.

(4)

”بولمە ىشىندەگى ’تۇزگى تۇراق‘جۇلدىز كورۋ، كۇننىڭ شىعۋىن كورۋ ءۇشىن ەمەس، قايتا ءبىر قالانىڭ قايتا جاندانۋىنا دەم بەرۋ ءۇشىن“. قاتاڭ دا كۇردەلى ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ جاعدايى الدىندا، كوپتەگەن جاستار ىرىقتىلىقپەن شايقاسقا سۇرانىپ، شاڭحايعا كومەككە اتتاندى، شەكسىز سۇيىسپەنشىلىك ارناعان، ۇلەس قوسۋعا پەيىل بولعان مەيىرلى كورىنىستەر تالاي رەت ەكران بەتىن جاۋلادى.

”ومىردەگى ەڭ رومانتيكالى ءىس: وتان شاقىرعان ءسات ءبىزدىڭ جاستىق ارىنىمىز تەبىندەپ تۇرعان كەز بولدى“. قاتەرلى - قيىن ساتتە جاستار كەۋدە كەرە العا شىعىپ، تاۋداي ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، ارەكەتتەرىمەن جالىندى سەرتتەرىن امالياتتا ايگىلەدى، مىنە بۇل جاستىق شاقتىڭ ەڭ تاماشا بەينەسى.

”تاساداعى گۇل! وزىڭە - ءوزىڭ ەلىتە بەرسەڭ، جەر - الەم تار كورىنەدى“. وزىمشىلدىككە شىرمالساڭ، كوز اياڭ تار بولادى، كوپتى ويلاساڭ، الدىڭدا شەكسىز الەم تۇرادى. جاستىق شاقتا كۇرەس ارقىلى بولاشاق اشۋ ءۇشىن، وتاندى كوكەيدە ساقتايتىن، اسقاق ارمان ارقالايتىن كەڭ پەيىل اسىل قاسيەت بولۋى كەرەك.

”ۇلى ارمان ورىندالسا، كىشى ارمان دا ورىندالادى“. جەكە كۇرەستى ۇلتتى گۇلدەندىرۋدىڭ ءداۋىر تولقىنىمەن توعىستىرىپ، داۋىرمەن قادامداس بولىپ، وتانمەن تاعدىرلاس بولىپ، حالىقپەن بىرگە كۇرەسكەندە عانا، ىستە تابىسقا جەتىپ، ءومىردىڭ قۇنىن اناعۇرلىم ويداعىداي جۇزەگە اسىرۋعا بولادى. زاۆود سەحىنىڭ ءبىرىنشى شەبىندە جاس جۇمىسشىلار قاجىرلىلىقپەن قابىلەتىن شىڭداپ، شەبەرلەنە ءتۇسىپ، ”جۇڭگو جاساعاندى“ دۇنيە جۇزىنە بەت الدىردى؛ اتىز باسىندا جاس شارۋالار قىسى - جازى جاپالى ىستەپ، دەن قويا ەڭبەك ەتىپ، جۇڭگولىقتاردىڭ اس كەسەسىن ءوز قولدارىنا مىقتاپ ۇستاتۋعا قۇلشىندى؛ قۇرىلىس ورنىندا جاس شارۋا جۇمىسكەرلەر ايانباي ەڭبەكتەنىپ، اشتى تەرلەرىن توگىپ، ءبىر - بىردەن كەرپىش قالاپ، ءزاۋلىم - ءزاۋلىم عيماراتتار تۇرعىزدى؛ دەنە تاربيە جارىس الاڭىندا ساڭلاقتار قايراتتانا ايانباي الىسىپ، تاماشا ناتيجەگە جەتىپ، بەس جۇلدىزدى قىزىل تۋدى بيىك جەلبىرەتتى؛ ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ بويىنداعى ەلدەر مەن رايونداردا جۇڭگو قارجى قوسقان قۇرىلىمدارداعى جاس قىزمەتكەرلەر جاپالى جۇمىس ىستەپ، ءوزارا پايدا جەتكىزىپ، بىرگە يگىلىككە كەنەلۋدى، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتۋگە ۇلەس قوستى ...

”وسى كەزەك جاستار وتە كەرەمەت!“ مەيلى قىسىلتاياڭ ساتتەگى ەرلىكپەن جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋ بولسىن، الدە قاراپايىم جۇمىس ورنىندا ساۋلە شاشىپ، جىلۋ سيلاۋ بولسىن، شىندىق زامانىمىزداعى جاستاردىڭ سۇيىكتى، سەنىمدى، ءساتتى ءبىر ۇرپاق ەكەندىگىن، اۋىر جۇكتى ەرلىكپەن ارقالايتىن، اۋىر مىندەتتى ابدەن ارقالايتىن ءبىر ۇرپاق ەكەندىگىن تولىق دالەلدەدى.

ارمان قانشالىقتى اسقاق بولسا، جەر - كوك تە سونشالىقتى كەڭ بولادى. ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋدا قالىڭ جاس كۋاگەر، ونان دا ماڭىزدىسى، ات سالىسۋشى بولماق. جاڭا ساپاردا وتاننىڭ بايتاق دالاسىن ارالاپ، جان دۇنيەمەن ءداۋىر تىنىسىن سەزىنىپ، كۇرەس ارقىلى تاماشا ومىرگە جەتكەن جاڭا داۋىردەگى جۇڭگو جاستارى زور ىستەر تىندىرماق ءارى، ءسوزسىز، زور ىستەر تىندىرا الادى.

(5)

”جۇلدىز العان شەشەم قايتىپ كەلدى“! جۇڭگو عارىش بەكەتىندە جارتى جىل ”ءىسساپاردا“ بولعان سوڭ، عارىشكەر ۋاڭ ياپيڭ مەن جاۋىنگەر سەرىكتەرى جاي جىگاڭ، يە گۋاڭفۋ جەر شارىنا امان - ەسەن ورالدى. وسى رەتكى كۇللى الەم كوز تىككەن عارىش كەڭىستىگى ساپارى تاعى ءبىر رەت 100 ميلليونداعان جاستار مەن ورەندەردىڭ كوز جەتكىسىز الەمدى زەرتتەۋ ارماندارىنىڭ الاۋىن تۇتاتتى.

كوڭىل قۇسىن اسپاننىڭ ار جاعىنا ۇشىرىپ، جەتى قيانداعى جۇلدىزدارعا تۇگەل كوز سالدى. جۇلدىزدى اسپانعا شالقايا قاراۋدان ارتىق ارماننىڭ تارتىمدىلىعىن سەزىندىرەر، ءورىس اشا جاڭالىق اشۋدان ارتىق جاستىقتىڭ ىنتاسىن قاۋلاتار ءىس بار ما؟ جاستار جاڭاشىل كەلەدى، جاستار جاڭالىق جاساۋعا دا ەڭ قابىلەتتى. جاستىق شاقتا كۇرەس جاساۋ ارقىلى بولاشاق اشۋ جاڭالىق اشۋدىڭ اسقاق سەزىمى مەن ومىرشەڭدىگىن قاۋلاتىپ، جاڭالىق اشۋدى جاستىق شاقتا الىسقا جەتۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشىنە اينالدىرۋدى تىپتەن قاجەت ەتەدى.

جاڭالىق اشۋ دەگەنىمىز ”ۇمتىلا جۇگىرۋ“، تەك ەرلىكپەن العا ۇمتىلعاندا عانا، جەڭىسكە جەتۋگە بولادى. الدىڭعى جاقتا جول جوق بولسا، ءوزىڭ جاڭادان ءبىر جول اشۋىڭ كەرەك؛ ونەگە جوق بولسا، باتىلدىقپەن العاشقى ”قىسقىش جەگەن ادام“ بولۋىڭ كەرەك. ”ەلسىز وڭىرگە“ باتىلدىقپەن ۇمتىلىپ، ”جوعارى شەكتى“ باتىلدىقپەن بۇزىپ، ەرلىكپەن ”جول بايقاۋشى“ بولعاندا عانا، ەل كورمەگەندى كورىپ، ەل بىلمەگەندى ءبىلىپ، وزگەشە ناتيجەگە جەتىپ، جاڭا الەم اشۋعا بولادى.

جاڭالىق اشۋ ومىرلىك ءىس، تەك ءتوزىمدى ادامنىڭ عانا ارمانى ورىندالادى. ”ۋاقىت سايىن جاڭالىق اشۋ، كۇن سايىن تۇلەۋ، اي سايىن جاڭارۋ كەرەك“. جاڭالىق اشۋدىڭ ەجەلدەن وڭتايلى جولى جوق، ”جاڭا تۋعان بۇزاۋ جولبارىستان قورىقپايدى“ دەيتىن ارىندى، ”كۇن سايىن ارىسام دا وكىنبەيمىن“ دەيتىن بەكىمدى، ”كروراندى الماي ءسىرادا كىم قايتۋدى ويعا الادى“ دەيتىن تەبىندى ساقتاعاندا عانا، ازعانتاي جەڭىستەرمەن ۇلكەن جەڭىسكە جەتۋگە، ازدان ءجۇرىپ مىڭداعان شاقىرىم جول باسۋعا، ۇزدىكسىز جاڭا بيىكتەرگە شىعۋعا بولادى.

جۋىقتا باس شۋجي شي جينپيڭ جۇڭگو عارىش عىلىم - تەحنيكاسى توبىنىڭ كەڭىستىك بەكەتىن جاساعان جاستار ۇجىمىنا جاۋاپ حات جازىپ، عارىش سالاسىنداعى قالىڭ جاستاردى جۇرەكتىلىكپەن جاڭالىق اشىپ، سەرپىلىس جاساپ، عارىش كەڭىستىگىندە ارمان قۋۋ جورىعىندا جاستىق شاقتىڭ كوز تارتارلىق تارتىمدى ساۋلەتىن كورسەتۋگە ىنتالاندىردى.

باتىلدىقپەن ارمان ارقالاپ، باتىلدىقپەن ارمانعا ۇمتىلىپ، ارمانىن قۇلشىنا ورىنداعاندا عانا، جاڭالىق اشۋدىڭ ەسىگى ماڭگى جاستارعا اشىق بولادى؛ جاڭالىق اشۋ ىستەرى جاستاردى ۇزدىكسىز تالپىنۋعا شاقىرادى.

(6)

جاقىندا عانا 26 - كەزەكتى ”جۇڭگو جاستارى 4 - مامىر مەدالى“ باعالانىپ جاريالاندى. وسى داڭقتى ەسىمدىكتىڭ اراسىندا اۋىلداستارىن باستاپ، كەدەيلىكتەن ارىلىپ، دوڭگەلەك داۋلەتتىلىككە ۇمتىلعان ”85 - جىلدىڭ تۇلەگى“ ءبىرىنشى شۋجي بار، وليمپيادا سپورت جارىسى الاڭىندا التىن مەدال العان، كۇمىس مەدال العان دەنە تاربيە ساڭلاقتارى بار، جاس ءارى ىسكەر عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرلەرى بار، جابايى حايۋاناتتاردى قورعاۋ قىزمەتىنە ات سالىسقان ”90 - جىلداردىڭ تۇلەگى“ بولعان بويجەتكەن بار، سانسىز وتباسىنىڭ اماندىعىن قورعاعان حالىق ساقشىسى، ءورت ءسوندىرۋ، ورتتەن ساقتانۋ قىزمەتكەرى بار... كۇرەس بارىسىندا جارقىراي ساۋلە شاشقان جاستىق شاق قاشاندا جانىمىزدى جادىراتىپ، بىزگە العا باسۋدىڭ كۇش - قۋاتىن سيلايدى.

”ۇلگىلى جاس دەگەن نە؟ مۇندا ماڭگى كۇرەس جاساۋ كەرەك دەيتىن شارت بولۋ كەرەك“. بوران - شاشىندى 100 جىلدا ”كۇرەس“ سان ۇرپاق جاستاردىڭ ومىرلىك اقىلياسى بولدى. ول توڭكەرىستىك ارداگەر قۇربانداردىڭ ءبىرىنىڭ ءىزىن ءبىرى باسقان تايسالماس بەينەسى، جاس ەكپىندىلەردىڭ، جاس ەرىكتى تىڭ اشۋشىلار اترەتىنىڭ تاۋ - وزەندى بايتاق دالاعا تىككەن كوز تارتار تۋى، ”ىنتىماقتاسىپ، جۇڭحۋانى گۇلدەندىرۋ“ سىندى داۋىرلىك قۋاتتى ءۇن، ”ءمولدىر ماحاببات تەك جۇڭگوعا ارنالادى“ دەيتىن قويۋ سۇيىسپەنشىلىككە تولى داتتەۋ، ”پارتيا الاڭسىز بولسىن، وتاندى قۇدىرەتتەندىرۋدە مەن بارمىن“ دەيتىن ەكپىندى ۋادە...

”جاقسى ءىستىڭ ءبارى قيىندىقپەن كەلەدى، سوندىقتان جاستار وپ - وڭاي جەتەر ىسكە ۇمتىلماۋى كەرەك“. ەشقانداي داۋىردەگى جاستىق شاق وڭاي بولمايدى، كۇرەس جولى قاشاندا كەدەرگىگە تولى، كەدىر - بۇدىرى كوپ بولادى. بۇگىنگى تاڭدا 100 جىلدىق وزگەرىس پەن عاسىرلىق ىندەت ءوزارا قاباتتاسىپ، ەلىمىزدىڭ دامۋ ورتاسىنىڭ كۇردەلىلىگى، قاتاڭدىعى، الماعايىپتىعى ارتىپ، جاستار العا باسۋ جولىندا دا قيىندىقتار مەن سىن - سايىستارعا ءدوپ كەلىپ جاتىر. قايتكەندە قيىنشىلىقتاردى، حاۋىپ - بوگەتتەردى جەڭۋگە، جاڭا ساپاردا قيىندىقتان جول اشىپ، جاڭا تاراۋ جازۋعا بولادى؟ مۇنىڭ جاۋابى تەك قانا قاجىماي - تالماي كۇرەس جاساۋ، ماشاقاتتى كۇرەس جاساۋ، ماڭگى كۇرەس جاساۋ.

”جالاما - جارتاس تاۋدىڭ ىڭعايسىز جەرى بولسا دا، ايبىندى سارقىراما پايدا بولعان“. دۇنيەدە ”جاتىپ جەڭەر“ وڭاي جول جوق، كۇرەس جاساۋ جولىنداعى ءاربىر قادام جولدىڭ ءبارى وسىنداي. قيىن جاعدايدا اتتانىسقا كەلىپ، ايانباي الىسىپ، شىڭدالۋ بارىسىندا ءوزىن كەمەلدەندىرسە، جاستار جىگەرىن جانىپ، تۇلعاسىن الۋەتتەندىرىپ، قابىلەتىن ءوسىرىپ، قيىن وتكەلدىڭ قۇلىبىن اشۋدىڭ ”قۇپياسىن“ يگەرىپ، ارمانعا جەتۋدىڭ ساتىسىن سالىپ، بولاشاعىن كەڭ كوكجيەكتە شالقىتا الادى.

جۋىقتا جاريالانعان «جۇڭگوداعى جاس ينتەرنەت پايدالانۋشىلاردىڭ قوعامدىق پسيحولوگياسىن تەكسەرۋ بايانداماسىندا (2009 − 2021)» كورسەتىلۋىنشە، جاس ينتەرنەت پايدالانۋشىلار جاپپاي ”قۇلشىنۋدىڭ پايدالى“ ەكەندىگىنە سەنەدى ەكەن. ”شالقادان جاتۋدىڭ“ جولى جوق، ايانباي الىسقاندا عانا بولاشاق بولادى. جۇرەك تۇكپىرىندەگى دابىلدى قاعىپ، تولقىن جارا ىلگەرىلەۋدىڭ جەلكەنىن بيىك جايۋ كەرەك، كۇرەس ماڭگى جاستىق شاقتىڭ تاعى ءبىر اتى!

5 - ايدىڭ 4 - كۇنى ”80 - جىلداردىڭ تۇلەگىنەن“، ”90 - جىلداردىڭ تۇلەگىنەن“ قۇرالعان عىلمي زەرتتەۋ اترەتى چومولاڭما شىڭىنا شىعىپ، جۇڭگونىڭ چومولاڭما شىڭىنا عىلمي زەرتتەۋ جۇرگىزۋى تەڭىز دەڭگەيىنەن 8000 مەتردەن جوعارى بيىكتىكتەن تۇڭعىش رەت قامال الدى. بەس جۇلدىزدى قىزىل تۋدىڭ شۇعىلا شاشۋىمەن، شىڭشىلدار دۇنيە ءجۇزىنىڭ جوتاسىندا تۇرىپ، عىلىمنىڭ سىرىنا ءۇڭىلىپ، جەر مەن كوكتىڭ اراسىندا جاستىق شاقتىڭ گۇلىن اشتى ...

ەڭ اسقاعى جاستىق جىگەر، ەڭ شۇعىلالىسى ارمانعا قانات قاعۋشىلار. اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاساق، جاستىق جالىن ماڭگى جالعاسادى؛ بولاشاققا بەكىنسەك، عاسىر بويى جاس تۇرامىز.

”جاڭا داۋىردە جاڭا ساپاردى تياناق ەتكەن جۇڭگو جاستارىنىڭ كۇرەس نىساناسى مەن العا باسۋ بەتالىسىن ءبىر تۇيىنگە جيناقتاۋعا بولادى، بۇل قاجىماس تاباندىلىقپەن پارتيانىڭ ۇنىنە قۇلاق اسىپ، پارتياعا ىلەسىپ، ۇلتتىڭ گۇلدەنۋى كەلەلى مىندەتىن ارقالايتىن ءداۋىر جاڭا ادامى بولىپ جەتىلىپ شىعۋعا قۇلشىنۋ“. باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ىقىلاستى تاپسىرماسى قالىڭ جاستاردى ءوزىن تانۋعا بەل بۋىپ، ءورىس اشا العا ىلگەرىلەپ، جاڭا داۋىردەگى جاستىق جىرىن جازۋعا جىگەرلەندىردى.

ارمان شەكسىز، جاستىق ورالىمىز تاسقىنداپ تۇر، بولاشاق جاستارعا ءتان، ءۇمىت جاستاردا!

(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 8 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)