□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى سۋ لۋپيڭ

”B تۇردەگى B باسقارۋدان“ كەيىنگى العاشقى كوكتەم مەرەكەسىندە جەكەلىك قورعانۋدى ويداعىداي ىستەۋمەن بىرگە، قايتكەندە قارسىلىق قۋاتتى ارتتىرىپ، جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋسپەن جۇعىمدالۋدان قورعانۋعا بولادى؟ ءتىلشى شينجياڭ مەديتسينا داشۋەسىنە قاراستى 4 - شيپاحانا (اۆتونوميالى رايوندىق جۇڭي شيپاحاناسى) قورەكتىك ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى شۋە مەيگە تىلشىلىك جاسادى.

”ۆيرۋسپەن جۇعىمدالۋدان قورعانۋدىڭ تەتىگى − قارسىلىق قۋاتتى ارتتىرۋ“. شۋە مەي بىلاي دەدى: ازىقتانۋ جاعىندا، بىرىنشىدەن، بەلوكتىڭ ءسىمىرىلۋىن كۇشەيتۋ كەرەك. ”ءبىز ەمدەۋگە قابىلداعان جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋسپەن جۇعىمدالۋشىلاردىڭ ىشىندە، كەيبىرەۋلەر ەكى - ءۇش اپتادا دا بولىمسىزعا وزگەرمەي قويدى. ءبىز ولارعا ەتتى كوبىرەك جەۋدى ايتتىق، ادەتتەگىدەن كوبىرەك جەسە، ءۇش تە بەس كۇندە بولىمسىز بولىپ وزگەرەدى“. شۋە مەي بىلاي دەدى: بەلوك − ورگانيزمنىڭ يممۋنيتەت قىزمەتىنىڭ زاتتىق نەگىزى. جاستاردىڭ اس قورىتۋ قىزمەتى ءبىرشاما جاقسى بولادى، قوي ەتى، سيىر ەتى، شوشقا ەتى، بالىق ەتى، شايان سياقتىلاردىڭ ءبارىن جەي بەرۋىنە بولادى، مولشەرى ادەتتەگىدەن مولىراق بولۋى كەرەك، پىسىرۋ ءتاسىلىن رەتتەۋ ارقىلى مايدىڭ قابىلدانۋىن ازايتۋعا بولادى، ايتالىق، دارىلەپ پىسىرۋ، بۋلاپ پىسىرۋ، اسۋ تاسىلدەرىن قولدانۋعا بولادى.

قارتتاردىڭ تاماقتانۋ ادەتى مايسىز بولۋدى نەگىز ەتكەنى ءجون، ”ەتكە تويىپ الۋ“ اس قورىتۋعا ءتيىمسىز، مۇندايدا بەلوكتىڭ ءسىمىرىلۋى دە قيىنداسادى. ءبىرشاما جاقسى كوك ءسوت بەلوگىن تاڭداۋعا بولادى، ايتالىق، سيىر ەتىن بىلقىتىپ پىسىرىپ، كىشكەنە بولەكتەرگە ءبولىپ جەۋ كەرەك، ءبىر بولەگى 200 گرامنان بولعانى ءجون. ءار كۇنى ازىراق سيىر ەتىمەن جانە سورپامەن تاماقتانۋعا بولادى، ايتالىق، كەسپە كوجە، ەت بوتقاسى سياقتىلاردى ىشكەن ءجون، وسى ارقىلى قارتتاردىڭ ءار كۇنى بەلوك سىمىرۋىنە كەپىلدىك ەتۋ كەرەك.

ەكىنشىدەن، ۆيتامين مەن ميكرو ەلەمەنتتەردىڭ ءسىمىرىلۋىن كۇشەيتۋ، كوكونىستەر مەن جەمىس - جيدەكتەردى كوبىرەك جەۋ كەرەك. ۆيتامين مەن ميكرو ەلەمەنتتەردىڭ ءسىمىرىلۋى جەتكىلىكسىز بولسا، كلەتكادا قالىپتى زات الماسۋ بولمايدى دا، قالىپتى يممۋنيتەت قۋاتىن قالىپتاستىرا المايدى. بۋلاپ پىسىرىلعان، اسىلعان تاماقتار دا، از مولشەردەگى قۋىرماشتار دا بولا بەرەدى.

”جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋسپەن جۇعىمدالعاننان كەيىن جوتەل پايدا بولادى، كەيبىر ناۋقاستاردىڭ اۋرۋحاناعا جاتۋى قاجەتسىز بولعان كۇندە دە، وكپەسىندە ازداپ وزگەرىستەر بولادى، وسى كەزدە وكپەگە قورەك تولىقتاۋعا كوڭىل بولگەن ءجون“. شۋە مەي بىلاي دەدى: حولين فوسفاتيد وكپەنىڭ اۋا وتكىزۋ قىزمەتىنە كەپىلدىك ەتەدى. سيىر ءسۇتى، ايران، بۇرشاق شىرىنى، بۇرشاق ىرىمشىگى، كۇرىش بوتقاسى سياقتى حولين فوسفاتيد قۇرامى مول اق ءتۇستى ازىقتاردى كوبىرەك جەۋگە بولادى.

قارسىلىق قۋاتىن ارتتىرۋ جاعىندا ىشەك جولىنىڭ اقاۋسىزدىعىنا دا كوڭىل ءبولۋ كەرەك. ەڭ الدىمەن گلۋتاميندى تولىقتاۋعا كوڭىل بولگەن ءجون. گلۋتامين − يممۋنيتەت جۇيەسىنىڭ ماڭىزدى جانار زاتى، قارسىلىق قۋاتىن كۇشەيتەدى، گلۋتاميننىڭ كوبى ەتتەردە بولادى. اسىرەسە، اۋىرعان كەزدە گلۋتامين تولىقتاۋ ارقىلى ىشەكتىڭ كىلەگەي قابىعىن قورەكتەندىرۋگە بولادى، بۇل وكپەنىڭ جۇعىمدالۋىنان ساقتانۋدا جانە وكپە جۇعىمدالعاننان كەيىنگى قالپىنا كەلۋدە ەرەكشە ماڭىزدى.

ىشەكتەگى باكتەريا شوعىرىن قورعاۋعا كوڭىل ءبولۋ كەرەك. ءىش قاتۋ، ءىش ءوتۋ، ۇلكەن دارەتى ساسىق بولۋدىڭ ءبارى ىشەك باكتەريا شوعىرى جاقسى بولماۋىنىڭ بەلگىسى. ۇلكەن دارەت ءپىشىندى، سونداي - اق ساسىقتاۋ بولسا بۇل ىشەك جولىنداعى باكتەريا شوعىرىنىڭ وتە جاقسى ەكەندىگىن كورسەتەدى. باكتەريالاردى قالىپتى سىمىرۋگە كەپىلدىك ەتۋ ءۇشىن، ءار كۇنى 200 ميلليتر ايران جانە بەلگىلى مولشەردە كوكونىس تۇتىنۋدى ۇسىنامىز. ”ازىقتانۋ باعدارناماسى بويىنشا ءار كۇنى 300 − 500 گرام كوكونىس تۇتىنۋ تالاپ ەتىلگەنىمەن، ءبىز كيلينيكادا تۇرلىشە ادامداردىڭ ىشەك اقاۋسىزدىعىنا كەپىلدىك ەتۋ ءۇشىن تۇتىنۋعا ءتيىستى كوكونىس مولشەرى دە ۇقسامايتىندىعىن بايقادىق، كەي ادامدار 100 − 200 گرام تۇتىنسا بولعانى جەتەدى، كەي ادامدار 500 گرامنان استام تۇتىنسا دا جەتىسپەي جاتادى. اركىم ءوزىنىڭ دارەت سىندىرۋ احۋالىنا قاراي، ايران، كوكونىس سياقتىلاردى تۇتىنۋ مولشەرىن رەتتەپ، ىشەكتەگى باكتەريا شوعىرىنىڭ اقاۋسىزدىعىنا كەپىلدىك ەتكەنى ءجون“، - دەدى شۋە مەي.

مۇنان تىس، ۆيتامين D قابىنۋعا قارسى اسا ماڭىزدى ۆيتامين سانالادى. ول كۇنگە قاقتالۋدان كەلەدى، الايدا، شينجياڭدا قىس كۇندەرىندە كۇنگە قاقتالۋ ۋاقىتى مەن قاقتالاتىن تەرىنىڭ كولەمى شەكتى بولادى، بۇلشىق ەتكە ۋكول سالدىرۋ نەمەسە كاپسۋلا تۇتىنۋ ءتاسىلى ارقىلى ۆيتامين Dنى ۇستەمەلەي تولىقتاۋعا بولادى. ەرەسەكتەر ءار كۇنى 800 − 1000 بىرلىك، ءتىپتى 5000 بىرلىك تولىقتاسا بولادى. سونىمەن بىرگە، لايىقتى مولشەردە ناتري ءسىمىرۋ ارقىلى قالىپتى زات الماسۋعا كەپىلدىك ەتىپ، يممۋنيتەت قۋاتىن جوعارىلاتۋ كەرەك.

شۋە مەي مىنانى ەسكەرتتى: دەمالۋ يممۋنيتەت قۋاتىن ارتتىرۋ، جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋسپەن جۇعىمدالعاننان كەيىن ساۋىعۋ سياقتىلاردا ايرىقشا ماڭىزدى رول اتقارادى، ازىقتانۋدىڭ تەجەمدى، دەمالۋدىڭ ءتارتىپتى بولۋىنا دا كوڭىل ءبولىپ، مەرەكەنى ساۋ - سالامات وتكىزەيىك.