ىلە وبلىسىنىڭ 2021 – جىلعى زاڭسىز قارجى توپتاۋدان ساقتانۋ جونىندەگى ارناۋلى ۇگىتى

    زاڭسىز قارجى توپتاۋدان ساقتانىپ، قارتتاردىڭ ۇقىق – مۇددەسىن قورعايىق

 

     جاڭا جىل تىڭ ٴۇمىت سيلاپ، تىڭ ارمانعا جەتەلەيدى. جىلدار تاريح قويناۋىنا ەنىپ، كوكەيدە جارقىراعان جاقۇتتاي ساعىنىشقا تولى ٴىز قالدىرادى. ءبىز شىت جاڭا بەينەمەن جاڭا جىلعا نىق قادام تاستادىق. فينانس بىلىمدەرىن ىشكەرىلەي جالپىلاستىرىپ، زاڭسىز قارجى توپتاۋدان ساقتانۋدىڭ تاماشا قوعامدىق اۋانىن قالىپتاستىرىپ، بۇقارانىڭ زاڭسىز قارجى توپتاۋ تۇزاعىنان ساقتانىپ، مەرەكەنى الاڭسىز دا بەرەكەلى وتكىزۋى ٴۇشىن، ىلە وبلىستىق زاڭسىز قارجى توپتاۋدى ٴبىر جاقتى ەتۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتۋ گرۋپپاسى كەڭسەسى بارشا حالىق بۇقاراسىن قارجى قوسۋدا سابىرلى بولۋدى، زاڭدى جولمەن قارجى توپتاپ، زاڭسىز قارجى توپتاۋدان سانالى تۇردە اۋلاق بولۋدى، زاڭعا قايشىلىق جاساۋدان ساقتانۋدى، ويتپەگەندە زاڭدىق سالدارى مەن مال – مۇلىك زيانىن ارقالايتىندىعىن ەسكەرتەدى.

    ٴبىرىنشى، 8 ٴتۇرلى ولشەم قارتتاردىڭ قارجى باسقارۋ الدامكوستىگىن اڭعارۋىنا كومەكتەسەدى

    قارتتار جايشىلىقتا الدامكوستىك زيانىنا وڭاي ۇشىرايدى، الدامكوستەر قارتتاردىڭ قارجى قوسۋ، قارجى باسقارۋ بىلىمدەرىن تولىق تۇسىنبەۋىنەن پايدالانىپ الدامكوستىك ىستەيدى. ەگەر الدامكوستەردىڭ ۇنەمى قولداناتىن ايلا – شارعىلارى جونىندە بەلگىلى تانىمعا يە بولساڭىز، الدامكوستەردەن بويىڭىزدى اۋلاق ۇستاپ، تابان ەت، ماڭداي تەرىڭىزبەن كەلگەن اقشاڭىزدى قورعاي الاسىز.

    (1) شاعىم ايتۋدان قورىقپاڭىز. ەگەر الدمكوستىككە ۇشىراعانىڭىزدى سەزسەڭىز، ونىڭ ۇستىنە قاناعاتتانارلىق جاۋاپقا يە بولا الماساڭىز، قاتىستى تاراۋلارعا شاعىم ايتۋ ٴوتىنىشىن دەر كەزىندە تاپسىرۋىڭىز قاجەت.

    (2) ٴوزى تىلەنىپ كەلگەن ينفورماتسيادان ساقتانىڭىز. قارجىگەرلەر ٴوزى تىلەنىپ كەلگەن ينفورماتسيادان اباي بولۋى ٴتيىس، كوپتەگەن الدامكوستەر ەلەكتروندىق جولداما، فاكس جانە توراپ ارقىلى ينفورتسيا جاريالاپ، جارنا باعاسىن قىمباتتاتىپ، ٴوز قولىنداعى جارناسىن ساتىپ جىبەرۋگە وڭتايلى وراي ازىرلەيدى. ولار جارناسىن ساتىپ جىبەرىسىمەن، سول سەرىكتىك جارناما شىعارىپ ۇگىتتەۋدى دوعارادى، جارنا باعاسى دا لەزدە قۇلدىرايدى.

    (3) پايداعا يە بولا الماۋ سەبەبىن سۇراستىرىڭىز. ەگەر نەگىزگى سوما نەمەسە پايدا تۋرالى سۇراستىرۋعا تۋرا كەلگەندە، ۋاكىلدىك ەتۋشىڭىز سىزدەن ات تونىن الا قاشسا، بۇل ولاردىڭ اقشانى ٴوز قالتاسىنا سۇڭگىتىپ جىبەرۋ نيەتىنىڭ بار ەكەنىن اڭعارتادى. «قارجىڭىزدى قازىر الا المايسىز نەمەسە باسقا قارجى قوسۋ ونىمىنە قايتالاي قارجى قوسىلدى» دەگەن سياقتى سىلتاۋلارعا الدانىپ قالماڭىز.

    (4) قارجى قوسۋعا ٴتيىمسىز ىستەرگە نازار سالماڭىز. بىرەۋدىڭ «بارلىق ٴىستى ماعان تاپسىرىڭىز» دەگەنىنە سەنە كورمەڭىز، ٴىس جۇزىندە وندا وڭاي شارۋا جوق. ٴوز ەسەپ – قيسابىڭىزدى ۇنەمى باقىلاپ - مەڭگەرىپ، داعدىلى سالىستىرمالى ەسەپ – قيساپتى سۇراستىرىپ تۇرىڭىز. تۇسىنىكسىز قارجى قوسۋ قيمىلدارىنان كۇدىكتەنۋ ىڭعايسىزدىق تۋدىرادى دەپ ويلاماڭىز، سونىمەن بىرگە، قارجى قوسۋعا قاتىستى بارلىق تىلدەسۋ ەستەلىگىن ساقتاپ قويۋدى ەستەن شىعارماعانىڭىز ٴجون.

    (5) جەڭىل – جەلپى تالعام جاساماڭىز. اتالمىس «ٴومىر بويى ٴبىر - اق رەت كەزىگەتىن» قارجى قوسۋ ورايى دەگەننەن، وتە – موتە، ساتۋشى قىزمەتكەرلەر ىشكى حابارلار نەگىزىندە قارجى قوسۋ ۇسىنىسىن بەرۋ جايتتەرىنەن بارىنشا ساقتانىڭىز.

    (6) ساتۋشى قىزمەتكەردىڭ كىم ەكەنىن ٴبىلىڭىز. قارتتاردىڭ قارجى قوسۋدان ىلگەرى سول ساتۋشى قىزمەتكەردىڭ قاتىستى ونىمدەردى ساتۋ رۇقساتىن العان – الماعانىن نەمەسە ولار قىزمەت ىستەيتىن سەرىكتىكتىڭ باقىلاۋ – باسقارۋ قۇرىلىمدارىمەن، قارجىگەرلەرمەن داۋ – شارى بار – جوقتىعىن، ٴسوزسىز، بىلگەن ٴجون.

    (7) تۇسىنبەسەڭىز كوبىرەك سۇراپ ٴبىلىڭىز. قارجىگەرلەر ۋاقىت شىعارىپ دەربەس تەكسەرۋ جۇرگىزگەنى نەمەسە قارجى قوسۋدان ىلگەرى وتباسىنداعىلارمەن، دوستارىمەن كەڭەسكەنى ٴجون. نەگە قارجى قوساتىنىن، قارجى قوسۋ بارىسىنداعى ىلىكتەس حاۋىپ – قاتەردى، قارجى قوساتىن سەرىكتىكتىڭ تاريحي ارتقى كورىنىسىن، ٴسوزسىز، ٴبىلۋ قاجەت.

    (8) سەرىكتىككە تەكسەرۋ جۇرگىزىڭىز. قارجى قوسۋدان ىلگەرى سەرىكتىكتىڭ شارۋاشىلىق جاعدايى مەن قامدايتىن ونىمدەرى، قىزمەت وتەۋى جونىندە تولىق تۇسىنىككە يە بولۋ ٴتيىس. كەلۋ توركىنى بەلگىسىز ەلەكتروندىق جولداما، ٴسوز قالتىرۋ ينفورماتسياسى نەمەسە سەرىكتىك جاريالاعان اقپارات سياقتىلاردى بىردەن – ٴبىر تەكسەرۋ نەگىزى ەتۋگە مۇلدە بولمايدى.

    ەكىنشى، تۇتىنۋ سوماسىن الدىن الا تولەۋ سالاسىنداعى زاڭسىز قارجى توپتاۋعا قاتىستى ەرەكشەلىكتەر

    تۇتىنۋ سوماسىن الدىن الا تولەۋ تۇتىنۋشىلاردىڭ ساۋدا دۇكەندەرىنە بەلگىلى مولشەردە تۇتىنۋ سوماسىن الدىن الا تاپسىرىپ، تولىق ساقتاتىپ، ٴبولىپ – ٴبولىپ شىعارىپ الۋ فورماسىنداعى قىزمەت وتەۋدەن يگىلىكتەنۋدى، كەيدە ساۋدا دۇكەندەرى ۋادە ەتكەن قوسالقى تيىمدىلىككە كەنەلۋدى دە كورسەتەدى. كەيبىر زاڭسىز ەلەمەنتتەر الدىن الا تولەۋ كارتوچكاسىن ٴبىتىرۋ نەمەسە تۇتىنۋ سوماسىن الدىن الا تولەۋ سياقتىلاردى جەلەۋ ەتىپ، ٴىشىنارا بۇقارانى ەكونوميكالىق زيانعا ۇشىراتادى. زاڭسىز قارجى توپتاۋدى ٴبىر جاقتى ەتۋ بايلانىس ٴماجىلىسى تۇتىنۋ سوماسىن الدىن الا تولەۋ جاعىندا زاڭسىز قارجى توپتاۋ حاۋىپ – قاتەرىنىڭ ساقتالىپ وتىرعانىن ارناۋلى تۇردە ەسكەرتىپ، ونىڭ تومەندەگىدەي بىرنەشە ٴتۇرلى باستى ەرەكشەلىگىنىڭ بولاتىنىن ەسكەرتەدى:

    (1) ۇگىت قاعازى، جارناما، كاسىپتىك قىزمەتكەرلەردى تانىستىرۋ، كارتوچكا ساتىپ الۋشىلاردى تانىستىرۋ سياقتى ٴتۇرلى تاسىلدەر ارقىلى اشىق ۇگىت جۇرگىزەدى؛

    (2) شىنايى تۇتىنۋدى ماقسات ەتپەي – اق كارتوچكا ساتىپ الۋشىلارعا بەلگىلى ۋاقىت ىشىندە كارتوچكا ساتىپ الۋ سوماسىن، الدىن الا تاپسىرىلعان سومانى قايتارۋعا ٴارى بەلگىلى ٴوسىم بەرۋگە ۋادە بەرەدى؛

    (3) «الدىن الا تولەۋ كارتوچكاسىن»، «زات ساتىپ الۋ كارتوچكاسىن» ساتىپ الۋ نەمەسە «الدىن الا تۇتىنۋ سوماسىن تولەۋ» سياقتى جەلەۋمەن قوعامدىق الەۋمەتتەن اقشا جيادى، جەمىس – جيدەك تيجاراتىمەن شۇعىلدانۋشىلار «2 مىڭ يۋان تاپسىرسا، 4 مىڭ يۋاندىق زات بەرۋ» سياقتى ادىستەر ارقىلى جەلىكتىرىپ، تۇتىنۋشىلار الدىن الا تولەگەن قوماقتى سوماعا يە بولادى، ال جەمىس – جيدەك تيجاراتىمەن شۇعىلدانۋشىلاردىڭ قارجى تىزبەگىنىڭ ۇزىلۋىنە ىلەسە، تۇتىنۋشىلار الدىن الا تولەگەن اقشانى قايتارىپ الۋدا قيىنشىلىققا تاپ بولىپ، اۋىر زيانعا ۇشىرايدى.

    ەگەر سەرىكتىكتەردىڭ نەمەسە جەكەلەردىڭ زاڭسىز قارجى توپتاۋعا، الەۋمەتتىڭ امانات اقشاسىن زاڭسىز جيۋعا ساياتىن كۇدىكتى ارەكەتتەردى بايقاساڭىز، اۆتونوميالى رايوننىڭ «زاڭسىز قارجى توپتاۋدى مالىمدەۋ تەكشەسى» ۋيچات شاعىن پروگرامماسىنىڭ تومەندەگى ەكىلىك ٴنومىرىن جايمالاۋ ارقىلى بىزگە نەمەسە ٴوزىڭىز قاراستى قوعام حاۋىپسىزدىگى تاراۋىنا، فينانس باقىلاۋ – باسقارۋ تاراۋىنا جاعدايدى مالىمدەڭىز.

 ۋ شيۋ