(2017 - جىلى 4 - ايدىڭ 25 - كۇنى ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىستىق 14 - كەزەكتى حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ 3 - رەتكى ماجىلىسىندە ماقۇلدانىپ، 2017 - جىلى 7 - ايدىڭ 28 - كۇنى شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق 12 - كەزەكتى حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ 30 - رەتكى ماجىلىسىندە بەكىتىلدى. 2022 - جىلى 6 - ايدىڭ 12 - كۇنى ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىستىق 15 - كەزەكتى حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ 3 - رەتكى ماجىلىسىندە وزگەرىس ەنگىزىلىپ، 2022 - جىلى 7 - ايدىڭ 29 - كۇنى شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق 13 - كەزەكتى حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ 34 - رەتكى ماجىلىسىندە بەكىتىلدى)

1 - تارماق شاۋەشەك قالاسىنىڭ وزەن ەكولوگياسىن قالپىنا كەلتىرىپ جانە قورعاۋ، سۋارۋ، سۋ ىعىستىرۋ، تاسقىننان ساقتانۋ، جاۋىن اپاتىنان اراشالاۋ، قالا كوركى سياقتى يقۋاتتارىن ٴونىمدى جۇزەگە اسىرىپ، سۋ ورتاسىن جاقسارتىپ، جاسىل دامۋدى جەبەپ، ەكولوگيا حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىزداندىرۋ ٴۇشىن، «جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ سۋ زاڭى» سياقتى قاتىستى زاڭدارعا، زاڭ - ەرەجەلەرگە نەگىزدەلىپ، شاۋەشەك قالاسىنىڭ ٴىس جۇزىندىگىمەن بىرلەستىرىلىپ، وسى ەرەجە جاسالدى. 

2 - تارماق بۇل ەرەجەدە ايتىلعان شاۋەشەك قالاسىنداعى وزەندەر سولتۇستىكتەن وڭتۇستىككە قاراي اعىپ، شاۋەشەك قالاسىنىڭ اكىمشىلىك رايوندارىن باسىپ وتەتىن وزەن الاپتارىن كورسەتەدى. ناقتى ۇلاستاي وزەنىن (دامۋ وزەنى، ساز وزەنىنىڭ سالاسىن قامتيدى)، جاۋىرتام وزەنىن (قاراتۇڭكە وزەنىنىڭ تارماق سالاسىن قامتيدى)، قالانىڭ شىعىسىنداعى وزەندى، چيڭشۇيحى وزەنىن، قارا ۇڭگىر وزەنىن قامتيدى، اۋماعى سولتۇستىكتە تارباعاتاي تاۋىنان وڭتۇستىكتە ەمىل وزەنى قۇلىستاي ساحاراسىنا دەيىنگى بولەكتى قامتيدى. 

3 - تارماق بۇل ەرەجە شاۋەشەك قالاسىنىڭ وزەندەردى قورعاۋ، پايدالانۋ، اشۋ جانە قاتىستى باسقارۋ قيمىلدارىنا قولدانىلادى. 

4 - تارماق شاۋەشەك قالالىق حالىق ۇكىمەتى شاۋەشەك قالاسىنىڭ وزەن ەكولوگياسىن قورعاۋدا باس جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، ٴبىر تۇتاس باسقارۋ مەن دارەجەگە، تاراۋعا ٴبولىپ باسقارۋدى ٴوزارا ۇشتاستىرىپ، ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ سايكەستىرۋ، عىلمي جوبالاۋ، ەكولوگيانى الدىمەن ويلاستىرۋ، جەر جاعدايىنا قاراي ٴىس كورۋ، جۇيەلى جونگە سالۋ، ۇيلەسىمدى پايدالانۋ پرينسيبىندە تاباندى بولادى. 

5 - تارماق شاۋەشەك قالالىق حالىق ۇكىمەتى شاۋەشەك قالاسىنداعى وزەندەردى قورعاۋ مەن قۇرۋ ارناۋلى جوسپارىن حالىق شارۋاشىلىعى مەن قوعامدىق دامۋ جوسپارىنا ەنگىزىپ، وزەندەردى قورعاۋ قاراجاتىن تەڭ دارەجەلى قازىنا مەجە ەسەبىنە ەنگىزۋى كەرەك. 

6 - تارماق تابيعي جەكەلەر، زاڭدىق تۇلعالار نەمەسە باسقا دا ۇيىمدار شاۋەشەك قالاسىنداعى وزەندەردى قورعاۋ مەن قۇرۋ ىستەرىنە زاڭ بويىنشا قارجى قوسۋعا، جىلۋ اتاۋعا شابىتتاندىرىلادى. 

7 - تارماق شاۋەشەك قالالىق حالىق ۇكىمەتى شاۋەشەك قالاسىنداعى وزەندەردى قورعاۋ مەن قۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتۋدى كۇشەيتىپ، شاۋەشەك قالاسىنداعى وزەندەردىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ مەن كەشەندى جونگە سالۋعا قاتىستى كەلەلى ماسەلەلەر جونىندە زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، ۇيعارىم جاساپ، شاۋەشەك قالاسىنداعى وزەندەردىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ احۋالىنا باقىلاۋ - تەكسەرۋ جۇرگىزۋى كەرەك. 

شاۋەشەك قالاسىنداعى وزەن الاپتارى اۋماعىنداعى اۋىل، قالاشىقتاردىڭ حالىق ۇكىمەتتەرى، ٴمالى باسقارمالارى شاۋەشەك قالاسىنىڭ وزەندەرىنە قاتىستى ەكولوگيانى قورعاۋ قىزمەتىن ويداعىداي جاقسى ىستەۋگە سايكەسۋى كەرەك. 

8 - تارماق شاۋەشەك قالاسىنىڭ سۋدى اكىمشىلىك باسقارۋ تاراۋلارى شاۋەشەك قالاسىنىڭ وزەندەردى قورعاۋ مەن قۇرۋ قىزمەتىنە جاۋاپتى بولادى. 

قالالىق دامۋ جانە رەفورما كوميتەتى، ەكولوگيالىق ورتا مەكەمەسى، تۇرعىن ٴۇي جانە قالا، اۋىل قۇرىلىسى مەكەمەسى، اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق مەكەمەسى، جاراتىلىستىق بايلىق مەكەمەسى، مال شارۋاشىلىعى، مال شيپاگەرلىگى مەكەمەسى، ورمان جانە جايىلىم مەكەمەسى، قالا كەلبەتى، ورتا تازالىعى، مادەنيەت جانە ساياحات مەكەمەسى سياقتى تاراۋلار ٴارقايسىسى ٴوز جاۋاپكەرلىگى كولەمىندە شاۋەشەك قالاسىنداعى وزەندەردىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋعا قاتىستى قىزمەتتەردى ويداعىداي جاقسى ىستەۋى كەرەك. 

9 - تارماق شاۋەشەك قالاسىنداعى وزەن الاپتارى اۋماعىندا قورعاۋ، پايدالانۋ، اشۋ سياقتى قيمىلدارمەن شۇعىلدانۋ شاۋەشەك قالاسىنىڭ وزەن الاپتارى جالپىلىق جوباسىنا ۇيلەسۋى كەرەك. 

10 - تارماق شاۋەشەك قالاسىنداعى سۋدى اكىمشىلىك باسقارۋ تاراۋلارى تۇرمىسقا، وندىرىسكە جانە ەكولوگيالىق ورتاعا پايدالانىلاتىن سۋ قاجەتىن قامتاماسىزداندىرۋى، بەكىتىلگەن سۋ مولشەرى بويىنشا ٴبولىس جوباسىن جانە جىلدىق سۋ مولشەرى مەجەسى بويىنشا سۋ مولشەرى ٴبولىس جوباسى مەن ىڭعايلاستىرۋ جوسپارىن جاساپ، سۋ مولشەرىنە ٴبىر تۇتاس ىڭعايلاستىرۋ جۇرگىزۋى كەرەك. 

11 - تارماق شاۋەشەك قالالىق حالىق ۇكىمەتى شاۋەشەك قالاسىنداعى وزەن الاپتارىنداعى تۇرمىستىق لاس سۋدى ٴبىر جاقتى ەتۋ، تۇرمىستىق قوقىر - قوقسىقتى زالالسىز ٴبىر جاقتى ەتۋ، سۋ ىعىستىرۋ جانە سۋمەن قامداۋ، شوعىرلى جىلۋمەن قامداۋ سياقتى الەۋمەتتىك قۇرىلعىلاردى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ قۇرۋى؛ شاۋەشەك قالاسىنداعى وزەن الاپتارى ىشىندەگى قىستاقتار (الەۋمەتتىك اۋماق) ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ مەن الەۋمەتتىك تازالىقتى باسقارۋدى كۇشەيتۋى، تۇرمىستىق قوقىر - قوقسىقتاردى جيۋ، تۇرمىستىق لاس سۋلاردى ٴبىر جاقتى ەتۋ سياقتىلاردى سەلبەسىپ ويداعىداي ىستەۋى كەرەك. 

12 - تارماق شاۋەشەك قالالىق حالىق ۇكىمەتى قاتىستى زاڭدار، زاڭ - ەرەجەلەردەگى بەلگىلەمەلەر بويىنشا، وزەن ارنالارىن باسقارۋ جانە قورعاۋ كولەمىن بەلگىلەۋى ٴارى قوعامعا اشىق جاريالاۋى كەرەك. 

13 - تارماق شاۋەشەك قالاسىنىڭ سۋدى اكىمشىلىك باسقارۋ تاراۋلارى تۇرعىن ٴۇي جانە قالا - اۋىل قۇرىلىسى تاراۋلارىمەن بىرگە، وزەن ارنالارىنىڭ فۋنكتسيالىق ورنىنا نەگىزدەلىپ، وزەن ارنالارىن جونگە سالۋ جوسپارى مەن مەملەكەت بەلگىلەگەن تاسقىننان ساقتانۋ، ىركىلگەن سۋدى ىعىستىرۋ، ورتانى قورعاۋ ولشەمى جانە قاتىستى تەحنيكالىق ەرەجەلەرگە ساي وزەن ارنالارىن جونگە سالۋ جوباسىن جاساپ، تەڭ دارەجەلەس حالىق ۇكىمەتىنىڭ بەكىتۋىنەن وتكىزگەننەن كەيىن اتقارۋى كەرەك. 

14 - تارماق شاۋەشەك قالاسىنداعى وزەندەردى جونگە سالۋدا وزەن ارنالارىنىڭ، سونداي - اق ونىڭ ماڭىنداعى ەكولوگيالىق ورتا مەن تاريحي، گۋمانيتارلىق كورىنىستەردى قورعاۋعا، قالپىنا كەلتىرۋگە باسا ٴمان بەرۋ ٴارى تومەندەگى تالاپتارعا ۇيلەسۋ كەرەك: 

(1) جاعالاۋداعى شاعىن وڭىرلەردەن جانە قالا، اۋىلدارداعى بەل توعانداردان لاستانۋدى توساتىن، لاس سۋدى ٴبىر جاقتى ەتەتىن، قالپىنا كەلتىرىلگەن سۋدان پايدالاناتىن نەگىزدىك قۇرىلعىلاردى قۇرىپ، لاس سۋدى زالالسىزداندىرۋ، قالپىنا كەلتىرىلگەن سۋدى بايلىققا اينالدىرۋ؛ 

(2) وزەن جاعاسىنداعى بوي جازىپ، دەمالاتىن اعاش ساياسى بەلدەۋىنە ٴشوپ ەگىپ، اعاش وتىرعىزۋ؛ 

(3) وزەن ارناسىنىڭ ەكى جاعىنداعى قۇبىر - ەلەكتر جەلىلەرىن جەر استىنا كومۋ؛ 

(4) زاڭداردا، زاڭ - ەرەجەلەردە بەلگىلەنگەن شارتقا ۇيلەسەتىن باسقا دا تالاپتار. 

15 - تارماق شاۋەشەك قالاسىنداعى وزەندەردى، وزەن ارنالارىن باسقارۋ كولەمى ىشىندە تومەندەگىدەي قيمىلداردى جۇرگىزۋدە قالالىق سۋدى اكىمشىلىك باسقارۋ تاراۋلارىنىڭ بەكىتۋىنە جولداۋ؛ باسقا تاراۋعا ساياتىن بولسا، قالالىق سۋدى اكىمشىلىك باسقارۋ تاراۋلارى قاتىستى تاراۋمەن بىرگە بەكىتۋى كەرەك: 

(1) وزەن ارنالارىنداعى قايراڭدارعا زات ساقتاۋ، زاۆود ٴۇيىن نەمەسە باسقا دا قۇرىلىستاردى سالۋ؛ 

(2) وزەن ارنالارىنداعى قايراڭداردان جەر استى بايلىعىن اشۋ، ارحەولوگيالىق قازۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ؛ 

(3) زاڭداردا، زاڭ - ەرەجەلەردە بەلگىلەنگەن باسقا دا قيمىلدار. 

16 - تارماق شاۋەشەك قالاسىنداعى وزەندەردى، وزەن ارنالارىن باسقارۋ كولەمى ىشىندە تومەندەگى قيمىلداردى جۇرگىزۋگە تيىم سالىنادى: 

(1) توسپا، سۋ بوگەيتىن توعان، سۋ بوگەيتىن جول جاساۋ؛ 

(2) شاعىل قازۋ، توپىراق الۋ، التىن شايقاۋ، قۇم - شاعىلدى نەمەسە لاي - باتپاقتى تاستاپ كەتۋ؛ 

(3) تاسقىن سۋىن اعىزۋعا بوگەت بولاتىن اعاش جانە بيىك ساباقتى داقىلداردى ەگۋ؛ 

(4) قوپارىپ، بۇرعىلاپ، قازىپ بالىق كولشىگىن جاساۋ؛ 

(5) مال، ٴۇي قۇستارى باعىمشىلىعى الاڭىن، باعىمشىلىق شاعىن رايونىن سالۋ؛

(6) زاڭداردا، زاڭ - ەرەجەلەردە بەلگىلەنگەن باسقا دا قيمىلدار. 

17 - تارماق شاۋەشەك قالاسى وزەن اعارلارىندا مەملەكەت پەن اۆتونوميالى رايوننىڭ بەلگىلەمەسى بويىنشا لاس زاتتاردى ىعىستىرۋعا رۇقسات ەتۋ ٴتۇزىمى مەن سۋدى لاستايتىن ٴتۇيىندى زاتتاردى ىعىستىرۋدىڭ جالپى مولشەرىن تىزگىندەۋ ٴتۇزىمىن اتقارادى.

شاۋەشەك قالاسىنداعى وزەن الاپتارىنا ىعىستىرىلاتىن سۋدى لاستايتىن زاتتاردى مەملەكەت پەن اۆتونوميالى رايون بەلگىلەگەن سۋدى لاستايتىن زاتتاردى ىعىستىرۋ ولشەمىنەن جانە سۋدى لاستايتىن ٴتۇيىندى زاتتاردىڭ جالپى مولشەرىن تىزگىندەۋ كورسەتكىشىنەن اسىرىپ جىبەرۋگە بولمايدى.

18 - تارماق شاۋەشەك قالاسىنداعى وزەن الاپتارىنداعى اۋىل شارۋاشىلىق وندىرىسىندە ورگانيكالىق تىڭايتقىشتى پايدالانۋدى جالپىلاستىرىپ، اۋىل شارۋاشىلىق دارىلەرىن، حيميالىق تىڭايتقىشتى عىلمي، ۇيلەسىمدى قولدانىپ، ەكولوگيالى اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتىپ، لاستاۋشى زاتتاردىڭ شاۋەشەك قالاسىنداعى وزەندەرگە قۇيىلۋىن تىزگىندەۋ كەرەك. 

19 - تارماق شاۋەشەك قالاسىنداعى وزەن الاپتارىندا تومەندەگىدەي قيمىلداردى جۇرگىزۋگە تيىم سالىنادى: 

(1) وتە ۋلى ەرىگىش قوقىر - قوقسىقتاردى ىعىستىرۋ، توگۋ؛

(2) مايلاردى، قىشقىل سۇيىقتىقتاردى، ٴسىلتى سۇيىقتىقتاردى نەمەسە وتە ۋلى جاراقسىز سۇيىقتىقتاردى ىعىستىرۋ، توگۋ؛

(3) قۇرامىندا راديواكتيۆتىك زاتتار بار جاراقسىز سۋدى نەمەسە راديواكتيۆتىك قاتتى جاراقسىز زاتتاردى ىعىستىرۋ، توگۋ؛

(4) ونەركاسىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى، قۇرىلىس سياقتىلاردىڭ جاراقسىز زاتتارىن توگۋ؛

(5) تۇرمىستىق قوقىر - قوقسىقتاردى، ادام مەن مالدىڭ دايراعىن، سونداي - اق جوعارىدا ايتىلعان زاتتار ارالاسقان قاردى توگۋ؛

(6) ماي نەمەسە ۋلى، زياندى، بىلعانىش زاتتاردى تيەگەن اۆتوكولىكتەردى جانە وسىلاردى ساقتاعان ىدىستاردى جۋۋ؛

(7) زاڭداردا، زاڭدىق ەرەجەلەردە بەلگىلەنگەن باسقا دا ارەكەتتەر.

20 - تارماق شاۋەشەك قالاسىنداعى وزەن باسقارۋعا جاۋاپتى قاتىستى تاراۋلاردىڭ قىزمەتكەرلەرىنەن قىزمەت ۇقىعىنان بەتالدى پايدالانىپ، قىزمەتتە سەلقوستىق ىستەپ، بەتكە قاراپ جولدان تايعاندارىن باسقارۋعا جاۋاپتى تاراۋ نەمەسە باقىلاۋ - تەكسەرۋ ورگانى زاڭ بويىنشا جازاعا تارتادى؛ قىلمىس قالىپتاستىرعاندارىنىڭ زاڭ بويىنشا قىلمىستىق جاۋاپكەرلىگى قۋزاستىرىلادى. 

21 - تارماق وسى ەرەجەگە قايشىلىق جاساعان، زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋعا ٴتيىستى ارەكەتتەر قاتىستى زاڭدار، زاڭ - ەرەجەلەر بويىنشا اتقارىلادى. 

22 - تارماق بۇل ەرەجە جاريالانعان كۇنىنەن باستاپ اتقارىلادى.