قانتتى نەسەپ اۋرۋى − ۇنەمى كەزدەسەتىن سوزىلمالى اۋرۋ، وعان شالدىعۋشىلاردىڭ جاستاسۋى دا بارعان سايىن كورنەكتىلەنىپ، قازىر 20 - 30 جاسىندا قانتتى نەسەپ اۋرۋىنا شالدىعاتىندار كوبەيدى. كوپتەگەن ادامنىڭ قانتتى نەسەپ اۋرۋى جونىندەگى تۇسىنىگى از، ازىقتانۋ جاعىندا دا كوپتەگەن جاڭساقتىق بار، ٴتاتتى تاعامداردى جەمەسەك بولدى ەمەس پە دەپ قارايدى، كوبىندە كوكا - كولا، جاساندى ٴسۇتتى شاي ىشپەي، تەك تازا جەمىس شىرىنىن عانا ىشەدى... قورەكتىك ٴبولىمىنىڭ ماماندارى قانتتى نەسەپ اۋرۋىنا شالدىققاندارعا ازىقتانۋداعى جاڭساقتىقتاردى انىق ەسكەرتتى، وسىنداي جايتتەر وزىڭىزدە بار - جوعىن بايقاپ كورىڭىز.

1 - جاڭساقتىق: «قانتسىز ازىقتىقتاردى» الاڭسىز  تۇتىنۋعا بولادى

قانتسىز ازىقتىقتاردىڭ قۇرامىندا قانداعى قانتقا كورنەكتى ىقپال جاسايتىن گليۋكوزا، ساحاروزا، مالتوزا سياقتى ۇساق مولەكۋلالى قانت بولماعانىمەن، قانتسىز ازىقتىقتاردىڭ كوبى ٴبيداي ۇنىنا از مولشەردە قارا استىق قوسىپ جاسالادى، كەيبىرەۋلەرىنە كوبىرەك ماي قوسىلۋى مۇمكىن. ٴتىپتى، كەيبىرەۋىنە ساحاروزا قوسىلماعانىمەن، كراحمال قانت قويمالجىڭى، گليۋكوزا قويمالجىڭى، ٴبيداي وركەنى قانت قويمالجىڭى سياقتىلار قوسىلادى، بۇلاردىڭ قانتتى ورلەتۋ جىلدامدىعى كۇندەلىكتى جەيتىن اق شەكەردەن كەم تۇسپەيدى. سوندىقتان، قانتسىز ازىقتىقتاردى ساتىپ العاندا، ماتەريال كەستەسى مەن قورەكتىك قۇرامى كەستەسىنە مۇقيات قاراۋ، قانت مۇلدە قوسىلماعان، ماي از قوسىلعان، ازىقتىق تالشىعى كوپ، قانتتى ورلەتۋى تومەن كورسەتكىشتەگىلەرىن تاڭداۋ كەرەك. بۇدان سىرت، قانتسىز ازىقتىقتاردىڭ قۇرامىندا دا ەنەرگيا  بولادى، ونى قالاعانىنشا جەۋگە بولمايدى.

2 - جاڭساقتىق: نەگىزگى تاماقتى تۇتىنباۋ نەمەسە از تۇتىنۋ

قانتتى نەسەپ اۋرۋىنا شالدىققان ٴبىر ٴبولىم ادام قانتتى تەجەۋ ٴۇشىن نەگىزگى تاماقتى مۇلدەم جەمەيدى. نەگىزگى تاماقتى جەمەۋدىڭ زيانى دا بار. ماماندار بىلاي دەپ قارايدى: نەگىزگى تاماقتى ۇيلەسىمسىز شەكتەۋ قانداعى قانتتىڭ تومەندەۋىن كەلتىرىپ شىعارۋى مۇمكىن، ٴتىپتى، كەتون قىشقىلىنان ۋلانۋ ٴجايتى پايدا بولىپ، جۇرەك اينۋ، ٴىش قاتۋ، باس اۋرۋ، دارمەنسىزدەنۋ، ۇيقى قاشۋ سياقتى قالىپسىزدىق بايقالادى. ۇزاق ۋاقىت نەگىزگى تاماق جەمەۋ ۆيتامين، ميكرو ەلەمەنتتەردىڭ جەتىسپەۋى سياقتى قورەكتىك تەپە - تەڭدىگىنىڭ بۇزىلۋىن كەلتىرىپ شىعارۋى مۇمكىن، تاماقتان تىم كوپ تيىلۋدان تومەن بەلوكتى قان اۋرۋى، پوداگرانىڭ قوزۋى، سۇيەك كالتسيىنىڭ زايا بولۋى سياقتى ناشار زارداپتار تۋىلۋى مۇمكىن.

تاماقتى تەجەۋدە ٴار كۇنگى جالپى ەنەرگيا مولشەرىن تەجەۋ نەگىزىندە ٴتۇرلى قورەكتىك زاتتاردىڭ بىركەلكى قابىلدانۋىنا كەپىلدىك ەتۋ، كومىر - سۋ قوسىلىستارى، ماي، بەلوكتىڭ ٴارقايسىسى ۇيلەسىمدى كولەمدە بەلگىلى سالىستىرمانى يەلەۋى كەرەك. نەگىزگى تاعامدى تاڭداعاندا قانداعى قانت كورسەتكىشىن جوعارىلاتاتىن نەگىزگى ازىقتىقتاردى، مىسالى، اق بوتقا، ٴمانتى، بولكا سياقتىلاردى تۇتىنباي، قارا استىقتى كوبىرەك تۇتىنۋ كەرەك. ۇن تاعامداردى ۇناتىپ جەيتىندەر ونىڭ ورنىنا قاراقۇمىق ۇنىن الماستىرىپ تۇتىنۋعا؛ كۇرىشكە بەلگىلى سالىستىرماداعى قارا استىق قوسىپ تۇتىنۋعا  بولادى.

3 - جاڭساقتىق: ەتسىز تاعامداردى كوبىرەك جەۋ، كوكونىستى كوپ جەۋ، ەت جەمەۋ

ماماندار بىلاي دەپ تانىستىردى: قانتتى نەسەپ اۋرۋىنا شالدىققانداردىڭ كوكونىستى كوبىرەك جەپ، قانداعى قانتتىڭ جوعارىلاۋىن باياۋلاتۋى، ازىقتىق تالشىعىنىڭ ٴسىمىرىلۋىن ارتتىرۋى دارىپتەلگەنىمەن، بۇل قانتتى نەسەپ اۋرۋىنا شالدىققاندار، ٴسوزسىز، ەتسىز تاعامداردى عانا جەۋى كەرەك دەگەندى بىلدىرمەيدى. ادەتتەگى ادامدار سياقتى قورەكتىكتىڭ تەپە - تەڭدىگىن تەڭشەۋ، بالىق، جۇمىرتقا، قۇس، ەت تەكتەس تاعامداردى لايىقتى تۇتىنۋ كەرەك، ويتپەگەندە بەلوك جەتكىلىكتى بولماي، قارسىلىق قۋات تومەندەيدى.

جەۋگە ٴتيىستى ەتتىڭ ٴتۇرىن كوبەيتىپ، ماي قۇرامى جوعارى ەتتى تۇتىنۋدان ساقتانۋ كەرەك. ادەتتە بالىق ەتىنىڭ ماي مولشەرى سيىر ەتى، قوي ەتى سياقتى قىزىل ەتتىڭ ماي مولشەرىنەن تومەن بولادى، قۇس تۇرلەرىنىڭ ماي مولشەرى ەكەۋىنىڭ اراسىندا بولادى. قانتتى نەسەپ اۋرۋىنا شالدىققاندار جونىنەن العاندا بالىق، تاۋىق ەتىن، قارا كەسەك ەتتى، سيىر ەتىن تۇتىنۋ ۇيلەسىمدى بولادى.

4 - جاڭساقتىق: كۇتىنۋ جاعىنداعى ٴتۇرلى ورىنسىز ايتىلىمدارعا سەنۋ

كوپتەگەن ادام كۇتىنۋ جاعىنداعى ورىنسىز ايتىلىمعا وڭاي سەنەدى، بىرەۋلەر ساڭىراۋقۇلاق جاقسى دەسە، سونى توقتاماي 2 اي جەيدى؛ ەندى بىرەۋلەر اشتى قيار قانداعى قانتتى تومەندەتەدى دەسە، اشتى قياردى قۋىرىپ تا جەيدى، سۋىن دا ىشەدى، سورپا قايناتىپ تا ىشەدى...

ماماندار مىنانى ٴبىلدىردى: قورەكتىك قۇرامى جان - جاقتى تولىق بىردە - ٴبىر ازىقتىق جوق، دالەلدەۋدەن وتپەگەن «كۇتىنۋ جولىنا» كوزسىزدىكپەن سەنبەۋ كەرەك.

5 - جاڭساقتىق: جەمىس جەمەۋ

جەمىستەگى قانت نەگىزىنەن جالاڭ قانت، قوس قانت فورماسىندا ساقتالادى، قانداعى قانت جاقسى تىزگىندەلمەگەن كەزدە جەمىس جەۋ قانداعى قانتتى ونان ارى جوعارىلاتادى. الايدا جەمىستىڭ قۇرامىندا كالي، ماگني، ۆيتامين C جانە توتىعۋعا قارسى كوپ ٴتۇرلى زاتتار مول، سونداي - اق ونىڭ قۇرامىندا ورگانيكالىق قىشقىل مەن حوش ٴيىستى زاتتار بار بولىپ، اس قورىتۋدى جەبەۋ، جۇرەك - قان تامىر اۋرۋلارىنان ساقتاندىرۋ رولى بار. سوندىقتان جەمىس - جيدەكتى لايىقتى تۇتىنۋ قانتتى نەسەپ اۋرۋىنا شالدىققاندارعا پايدالى، الايدا ونى لايىقتى مەزگىلدە، لايىقتى مولشەردە تۇتىنۋ كەرەك. قانداعى قانت جوعارىلاپ تۇرعاندا جەمىس جەۋگە بولمايدى؛ قانداعى قانت ورنىقتى بولعان كەزدە ەكى ۋاققى تاماقتىڭ ارالىعىندا قانداعى قانتتى تىم جوعارىلاتىپ جىبەرمەيتىن قانت قۇرامى تومەن جەمىستەردى تۇتىنعان ٴجون، مىسالى، بۇلدىرگەن، پاميدور، شيە، الما، المۇرت، اپەلسين، تسيترۋس، مايمىل شاپتول، حولۇڭگو سياقتىلار. كۇنىنە تۇتىناتىن جەمىس - جيدەك مولشەرى 150 - 200 گرامنان اسپاعانى ٴجون.

6 - جاڭساقتىق: ٴدارى ىشكەننەن كەيىن تاماقتى ازايتۋدىڭ قاجەتى جوق

مەيلى قايسى تۇردەگى قانتتى نەسەپ اۋرۋى بولسىن، اۋىر - جەڭىلدىگىنە، ٴدارى - دارمەكپەن ەمدەلگەن - ەمدەلمەگەنىنە قاراماستان، تاماق مولشەرىن ٴسوزسىز، تەجەۋ كەرەك. ەمدەلۋدىڭ تۇتاس بارىسىندا تۇرمىس ٴتاسىلى جاعىندا باستان - اياق قاتاڭ ەرەجەنى ۇستانۋ كەرەك.

7 - جاڭساقتىق: ٴدارى ىشپەۋ ٴۇشىن تاماقتى شەكتەن تىس تەجەۋ

تاماقتى ازايتۋ − قانتتى نەسەپ اۋرۋىن ەمدەۋدىڭ نەگىزى، ەگەر قانداعى قانت ولشەمگە جەتپەسە، ىشۋگە ٴتيىستى ٴدارىنى ٴىشۋ كەرەك.

(«گۋاڭجوۋ گازەتىنىڭ» 2 - ايدىڭ 26 - كۇنگى سانىنان)