汉文 ىلە اقپارات تورابىنا حوش كەلدىڭىزدەر!
جاراسىمدى «ساداق مەكەنى» تىڭ اجارىن ايگىلەدى
2022-07-06 12:03:02     كورىلىم:رەت كەلۋ قاينارى:ىلە گازەتى  جاۋاپتى رەداكتور:جازيرا بولاتباي قىزى

دۋ لەي (ٴوز ٴتىلشىمىز)

20220704000639_38cc9209134c8817018ae24254fdaae8f4b48dfa.jpg

كەڭىستىكتەن سۋرەتكە الۋ جابدىعىمەن تۇسىرىلگەن چاپچال اۋدانىنداعى ورتالىق بەلدەۋ باقشاسى.  

سۋرەتتى چاپچال اۋدانى توعىسپالى مەديا ورتالىعى ازىرلەدى 


جاز ورتاسى، چاپچال سىبە اۆتونوميالى اۋدانىنىڭ ورتالىق بەلدەۋ باقشاسىنىڭ كورىنىسى كوز تارتادى. يرەلەڭدەگەن سوقپاق جولدار اعاش ساياسىنىڭ تەرەڭ تۇكپىرىنە تىعىلىپ، تارام - تارام ٴمولدىر بۇلاعى جايبىراقات اعىپ جاتىر، گۇلدەر قۇلپىرا اشىلىپ، كىسىنى ىنتىقتىرادى، تۇرعىندار وسى ارادا سەيىلدەپ، ٴبي بيلەيدى. قوڭىر سامالى باياۋ ەسىپ، جاسىل جەلەك جامىلعان وسىناۋ جانعا جايلى اۋدان ورتالىعىندا  ٴار ۇلت بۇقاراسى جاڭا داۋىردەگى تاماشا تۇرمىستان ٴلاززاتتانۋدا.

جانعا جايلى اۋدان ورتالىعىن قۇرۋعا كۇش سالدى

جاقىنعى جىلدارى چاپچال اۋدانى «ٴبىر قالا، ٴتورت قالاشىق» قۇرىلىسىن جەدەل ىلگەرىلەتىپ، اسقان كورەگەندىكپەن جوسپارلاپ، ۇستا رۋحىمەن قۇرىلىس جۇرگىزىپ، كەستەشى ونەرىمەن باسقارۋ ارقىلى وڭتۇستىك قالا رايونىنا ەمدەۋ عىلىم ـ تەحنيكاسىن، سولتۇستىك قالا رايونىنا ەكولوگيالىق كۇتىنۋدى، باتىس قالا رايونىنا ساياحاتتى، سەرۋەندەۋدى، شىعىس قالا رايونىنا مادەنيەت، وقۋ ـ اعارتۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى، ساياحات سىندى 4 ۇلكەن كاسىپ سالاسىن ورنالاستىرۋ جوباسىن ورنىقتى قاداممەن ىلگەرىلەتىپ، قالانىڭ كوركەمدىك دەڭگەيىن جوعارىلاتۋ ينجەنەرياسى، قالا جولى ينجەنەرياسى، قامتاماسىزداندىرۋ سيپاتتى بەيقۇت ٴۇي ينجەنەرياسى سياقتىلاردى كۇش سالا اتقارىپ، جانعا جايلى چاپچال قۇرۋعا قۇلشىنۋدا. 

چاپچال اۋداندىق تۇرعىن ٴۇي جانە قالا - اۋىل قۇرىلىسى مەكەمەسىنىڭ باستىعى چىن تاۋ بىلاي دەپ تانىستىردى: وتكەن 5 جىلدا اۋدانىمىز جوبانى الدىمەن اتقارۋعا تاباندى بولىپ، قالانىڭ قىزمەت وتەۋ يقۋاتىن جوعارىلاتۋدى، قالانىڭ نەگىزدىك قۇرىلعىلارىن كەمەلدەندىرۋدى، الاڭسىز وتىرىقتاناتىن، قونىستانۋعا قولايلى قالا قۇرۋدى باستى نىسانا ەتىپ، اۋدان ورتالىعىنىڭ 20 نەشە كوشە جولىن جاڭادان وزگەرتىپ، كەڭەيتىپ سالىپ، 10 نەشە تۇيىق جولدى اشىپ، قالانىڭ جاسىلداندىرىلعان اۋماعىن 2 ميلليون شارشى مەتردەن اسىردى. اۋدان ورتالىعىنىڭ جول قاتىناس جۇيەسى نەگىزىنەن قۇرىلىپ، قالانىڭ ەكولوگيالىق ورتاسى كورنەكتى جاقساردى. بۇدان سىرت، كونە شاعىن رايونداردى جاڭالاۋ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋ، الەۋمەتتىك مايعا بەرىلەتىن ٴۇي قۇرىلىسىن جەدەلدەتۋ سياقتىلار ارقىلى تۇرعىن ٴۇي ورتاسىن كۇش سالا جاقسارتىپ، تۇرعىنداردىڭ باقىت سەزىمىن جوعارىلاتتى.

چاپچال اۋدانى ورتالىق بەلدەۋ باقشاسىنىڭ قۇرىلىسى − مۇنىڭ ەڭ ناقتى مىسالى. 

بۇل باقشانىڭ جوباداعى قۇرىلىس ۇزىندىعى 8 كيلومەتر، شىعىسى جەتىسۇمىن اۋىلىنان باستالىپ، باتىسى ۋيسى جولىنان سولتۇستىككە قاراي سوزىلىپ، بۇرىنعى قالامشا باقشاسى پۋنكتىمەن تۇتاسىپ، ورتالىق بەلدەۋ ٴتارىزدى جاسىل القاپ قالىپتاستىرادى. نىسان 2014 ـ جىلدان باستاپ اتقارىلا باستادى، قازىر 5 كيلومەتردەن استام قۇرىلىس مىندەتى ورىندالدى. تۇتاس ورتالىق بەلدەۋ باقشاسىندا جالپى 80 نەشە ٴتۇرلى بيىك اعاش، 100 نەشە ٴتۇرلى گۇل - ٴشوپ بار، ٴبىر جىلدىڭ ٴتورت ماۋسىمىندا كورىنىس بولۋدى، ٴبىر جىلدىڭ ٴتورت ماۋسىمىندا گۇلى جايقالىپ تۇرۋدى جۇزەگە اسىرىپ، قالا تۇرعىندارىنىڭ نەگىزگى سەيىل - سەرۋەن، كوڭىل اشۋ ورنىنا اينالدى. بيىل بۇل اۋدان تاعى 3 ميلليون يۋاننان استام قارجى قوسىپ، ورتالىق بەلدەۋ باقشاسىن جارىقتاندىرىپ، تۇرعىنداردىڭ تۇنگى ٴجۇرىس ـ تۇرىسىنا ٴتىپتى دە قولايلىلىق جاراتتى. 

6 - ايدىڭ 22 - كۇنى تۇستەن كەيىن ەكى بالاسىن ەرتىپ باقشادا سەيىلدەپ جۇرگەن چاپچال قالاشىعى لۇيداۋ تۇرعىندار شاعىن اۋماعىنىڭ تۇرعىنى لي شانبي بىلاي دەدى: «جاز كىرگەننەن كەيىن، مەن ٴار كۇنى بالالارىمدى باقشاعا ەرتىپ كەلىپ سەيىلدەيمىن، ويناتامىن، كەشتە باقشاعا بارىپ كەشكى كورىنىستى تاماشالايمىز، الۋان ٴتۇرلى كوشە شامدارى گۇل - شوپتەرگە نۇرىن توككەندە تاعى ٴبىر ادەمى كوركەمدىك قالىپتاسادى». 

قالاعا قىزمەت وتەۋدىڭ «ۇلكەن باسقارۋشىسى» بولدى 

بيىل جىل باسىنان بەرى، چاپچال اۋدانى «جاقسى قالا <قۇرۋ> ارقىلى، ونان دا ماڭىزدىسى، <ويداعىداي باسقارۋ> ارقىلى بارلىققا كەلەدى» دەيتىن ۇستانىمدا تاباندى بولىپ، ەگجەي ـ تەگجەيلى باسقارۋدى كورنەكتىلەندىرىپ، تازا دا رەتتى، جۇيەلى دە ٴتارتىپتى قالا ورتاسىن كۇش سالا قالىپتاستىردى. قالانىڭ ورتا تازالىعىن باسقارۋدى، قورعاۋدى كۇشەيتىپ، ورتا تازالىقشىسىن، قىزمەت ورنىن، ولشەمىن بەلگىلەۋدى ويداعىداي ىستەپ، ورتا تازالىعىنىڭ جاقسى بولۋىنا، قۇرىلعىلارىنىڭ دەر كەزىندە جوندەلۋىنە كەپىلدىك ەتتى. پارتيا قۇرىلىسىن جەتەكشى ەتۋگە تاباندى بولىپ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىندارعا سۇيەنىپ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى ٴبىر قوجالىق سەرىكتەستىگىن قۇرىپ، باسقارۋ دەڭگەيىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتىپ، كولەمدى 33 تۇرعىندار رايوننىڭ قوجالىق قىزمەت وتەۋىن تولىق قامتۋدى جۇزەگە اسىردى. قالادا زاڭ اتقارۋدى كۇشەيتىپ، زاڭعا قايشى سالىنعان 30 نەشە قۇرىلىستى تەكسەرىپ شاعىپ، بەلگىلەمەگە قايشى ماشينا توقتاتۋشىلارعا 230 رەتتەن استام ٴناسيحات بەرىپ، قالاداعى ەسكىلىكتى ادەتتى جونگە سالۋ تەبىنىن ۇزدىكسىز كۇشەيتتى. سونىمەن بىرگە، چاپچال اۋدانى قورشاعان ورتانى قورعاۋدا تازالىقتى جاپپاي قامتۋدى جۇزەگە اسىرۋ نەگىزىندە، تولىقتىرىپ ەگۋ ارقىلى جاسىلداندىرۋ، اعاش ەگىپ، ورمان وتىرعىزۋ ارقىلى قازىرگى الەۋمەتتىك جاسىل جەرلەردى قورعاۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، باۋ ـ باقشالى ەكولوگيالىق اۋدان ورتالىعىن قۇرىپ، تاماشا تۇرمىس ورتاسىن جاراتتى.

چاپچال قالاشىعى حۇڭشىليۋ الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ تۇرعىنى جياۋ شىڭلي اسەرلەنگەن بەينەدە بىلاي دەدى: «2016 - جىلى مەن شىليۋيۋان تۇرعىندار رايونىنان 50 شارشى مەترلىك الەۋمەتتىك مايعا بەرىلەتىن تۇرعىن ٴۇيدى ٴوتىنىش ەتىپ الدىم. بۇرىن جاتاعان ۇيدە وتىراتىنبىز، ەلەكتردەن، سۋدان پايدالانۋ، ٴتىپتى، ٴجۇرىس - تۇرىسىمىزدىڭ ٴبارى وتە قولايسىز ەدى. قازىر  ٴبارى كورنەكتى جاقساردى، ەسىگىمىزدىڭ الدى باقشا، كوگالداندىرىلعان اۋماق، دەنە شىنىقتىرۋمىزعا، سەيىلدەۋىمىزگە بولادى، ورتاسى  وتە جايلى، وسىندا وتىرعانىمىزدى راحات سەزىنەمىز».

قالانىڭ سۋ، ەلەكتر، جىلۋمەن قامداۋ، جول سياقتىلارى حالىق تۇرمىسىنا قاتىستى ٴىرى ٴىس. چاپچال اۋدانى قالانىڭ قىزمەت وتەۋ يقۋاتىن ۇزدىكسىز كەمەلدەندىرۋ نەگىزىندە قالا تاس جول تورابىنىڭ يقۋاتىن اناعۇرلىم كەمەلدەندىرىپ، سۋ، جىلۋمەن قامداۋ، ەلەكتر نەگىزدىك قۇرىلعى تورابى قۇرىلىسىن ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، قۇبىر سۋىمەن قامداۋ، لاس سۋدى ىعىستىرۋ جۇيەسىن مۇقيات، تىعىز ورنالاستىرىپ، تۇرعىنداردىڭ سۋدان، ەلەكتردەن، جىلۋدان پايدالانۋى بارىسىندا ورىن تەۋىپ وتىرعان ماسەلەلەردى شەشتى. سونىمەن بىرگە، قالا نەگىزدىك قۇرىلعىلارىن جىنتىكتەي اشالاپ باسقارۋدى كۇشەيتىپ، زەردەلى قالا باسقارۋ تۇعىرىن قۇرۋ ارقىلى سۋ، جىلۋمەن قامداۋ، ەلەكتر قۇرىلعىلارى جانە قالا قۇرىلعىلارى قۇرىلىسىن توڭىرەكتەپ، بۇقارانىڭ قالانىڭ قىزمەتىنەن ريزا بولۋ سالىستىرماسىن جوعارىلاتتى.

وقۋ - اعارتۋ، ەمدەۋ ىستەرىن تەز قارقىنمەن دامىتتى

چاپچال اۋدانىنىڭ جاڭا قالا رايونىندا جاڭادان سالىنعان اۋداندىق حالىق شيپاحاناسىنىڭ جاڭا قىزمەت عيماراتى پايدالانۋعا بەرىلۋ الدىندا تۇر، بۇل شيپاحانانىڭ جالپى قۇرىلىس اۋماعى 53 مىڭ شارشى مەتر، 500 توسەك ورنى، 26 دياگنوز قويۋ، ەمدەۋ ٴبولىمى ورنالاستىرىلىپ، چاپچال اۋداندىق حالىق شيپاحاناسىنىڭ قىزمەت بولمەسى جەتىسپەۋ، توسەك ورنى  تاپشى بولۋداي قىسىلتاياڭ جاعداي باسەڭدەتىلىپ، اۋداننىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋعا قىزمەت وتەۋ دەڭگەيى كورنەكتى جوعارىلاتىلادى. چاپچال اۋداندىق حالىق شيپاحانانىڭ ورىنباسار باستىعى شۋ حۇڭحۇڭ بىلاي دەدى: «قازىر شيپاحانامىزدا تەك 260 توسەك ورنى بار، جاڭادان سالىنعان شيپاحانا رايونىنا كوشىپ بارعان سوڭ، ٴتىپتى دە كوپ ناۋقاستاردى قابىلداپ، ولاردىڭ ناۋقاس كورسەتۋ قيىن بولۋ ماسەلەسىن شەشەمىز». 

وقىتۋ شارت - جاعدايىن جالپى بەتتىك جاقسارتىپ، ۇيىنە جاقىن ماڭدا وقۋعا ٴتۇسۋ مەن شوعىرلى وقىتۋدىڭ قاتىناسىن ۇيلەسىمدى ٴبىر جاقتى ەتۋ جاعىندا چاپچال اۋدانى 2017 - جىلدان بەرى اۋدان  ورتالىعىنان جاڭادان ياڭچىڭ تاجىريبە مەكتەبىن، چىڭدۇڭ تاجىريبە ورتا مەكتەبىن، چالۋ شىعىس كوشەسى الەۋمەتتىك اۋماعى بالالار باقشاسىن، گو - ىرمەي باتىس كوشەسى الەۋمەتتىك اۋماعى بالالار باقشاسىن سالىپ، ٴبىر مىڭ 300 باستاۋىش مەكتەپ وقۋشىسىنا، 2 مىڭ 300 ورتالاۋ مەكتەپ وقۋشىسىنا  وقۋ ورنى مەن 390 بالاعا باقشاعا  تۇسەتىن شارت - جاعداي ازىرلەپ، قالا - قالاشىق تۇرعىندارىنىڭ جانە سىرت ورىننان كەلگەن حالىق جۇمىسكەرلەرى پەرزەنتتەرىنىڭ وقۋعا ٴتۇسۋى قيىن بولۋ ماسەلەسىن شەشتى.

چاپچال اۋدانىنداعى ياڭچىڭ تاجىريبە مەكتەبىن مىسالعا الساق، بۇل مەكتەپ 2019 - جىلى پايدالانۋعا بەرىلگەن، توعىز جىلدىق  مىندەتتى وقىتۋدى دايەكتىلەندىرۋ تۇزىمىندەگى جاتاقتى مەكتەپ، قازىر مەكتەپتە وقىتۋ عيماراتى، تاجىريبە عيماراتى، ۋنيۆەرسالدى عيمارات، وقۋشىلار جاتاعى، اسحانا،  بايانداما زالى، ولشەمدەندىرىلگەن پلاستيك دەنەتاربيە الاڭى، ولشەمدەندىرىلگەن باسكەتبول الاڭى سياقتى وسىزامانداندىرىلعان جوعارى ولشەمدى قاتتى بولشەك قۇرىلعىلارى بار. قازىر مەكتەپتە 44 وقىتۋ كلاسى، ٴبىر مىڭ 954 وقۋشى، 140 وقىتۋشى، جۇمىسشى - قىزمەتكەر بار، جاقىن ماڭداعى اۋىل، قالاشىق تۇرعىندارىنىڭ وقۋ - اعارتۋ قاجەتىن تولىق قاناعاتتاندىرا الادى.

چاپچال اۋدانى ديڭشياڭيۋان تۇرعىندار رايونىنداعى تۇڭ جيڭجيەنىڭ قىزى قازىر يانچىڭ تاجىريبە مەكتەبىندە باستاۋىشتىڭ 5 - جىلدىعىندا وقيدى، وسىدان بۇرىن ول باسقا مەكتەپتە وقيتىن. تۇڭ جيڭجيە بىلاي دەدى: «كۇيەۋىم اۋىل - قالاشىقتا قىزمەت ىستەيدى. بۇرىن تاڭەرتەڭ قىزمەتكە بارۋدىڭ الدىندا  ۋاقىت تىعىز، ونىڭ ۇستىنە بالانى مەكتەپكە جەتكىزۋ، اكەلۋ قاجەت بولعاندىقتان، ٴار كۇنى وتە قاربالاس  جۇرەتىن. قازىر بالامىز ۇيگە جاقىن مەكتەپتە وقيدى، وسىلايشا ٴبىز تاڭەرتەڭ بالاعا ٴدامدى ٴارى قۋاتتى اس ازىرلەۋگە كوپ ۋاقىت شىعارا الاتىن بولدىق».