2023 جۇڭگوداعى ەڭ كوركەم اۋداندار ٴتىزىمى جاريالاندى

كۇنەس اۋدانى، توعىزتاراۋ اۋدانى، تەكەس اۋدانى، شىڭگىل اۋدانى تاڭدالدى

جۋىردا 19 ـ كەزەكتى جۇڭگو (شىنجىن) حالىقارالىق مادەنيەت كاسىپ سالاسى كورمەسى ساۋدا جينالىسىندا ”2023 جۇڭگوداعى ەڭ كوركەم اۋداندار ٴتىزىمى“ جاريالاندى، بۇكىل ەلدەگى 105 اۋدان، قالا، رايون بۇل تىزىمدىكتەن بوي كورسەتتى. مۇنىڭ ىشىندە ىلە وبلىسىنان ٴتورت اۋدان تاڭدالدى، ولار مىنالار: كۇنەس اۋدانى، توعىزتاراۋ اۋدانى، تەكەس اۋدانى، شىڭگىل اۋدانى. 

بۇل تىزىمدىك − جۇڭگو ەكونوميكالىق رەفورمانى زەرتتەۋ قور قوعامى ۇيىمداستىرعان 2023 جۇڭگو اۋدان ٴوڭىرى كورمەسىنىڭ جەلىلەس قيمىلدارىنىڭ ٴبىرى. بۇل ”جۇڭگوداعى ەڭ كوركەم اۋدان ٴوڭىرى“ اتىنداعى ديناميكالىق تىزىمدىك بولىپ، زەرتتەۋدىڭ تەرەڭدىگى مەن كەڭدىگىنە قاراي رەتتەلدى. 

ٴتىزىم تاقتاسى − اۋدان ٴوڭىرىنىڭ ەكولوگياسى، گۋمانيتارلىق اسەمدىگى، كاسىپ سالاسى كوركەمدىگىن باعالاۋدى ولشەم ەتكەن، ساۋدا فاكتورىنىڭ ىقپالىنا ۇشىرامايتىن الەۋمەتتىك يگىلىك ٴتىزىم تاقتاسى. ”كورىكتى جۇڭگو“ قۇرۋ ۇستانىمىنىڭ، جالپى وڭىرلىك ساياحاتتى زور كۇشپەن دامىتۋدىڭ جانە اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ ستراتەگياسىن اتقارۋدىڭ جەتەكشىلىگىندە، جۇڭگوداعى ەڭ كوركەم اۋدان تىزىمدىگىن جاريالاۋدىڭ ٴمانى مەن ماقساتى: كوركەمدىكتى بايقاۋ، تاراتۋ، كوركەمدىكتى جاراتۋ، كوركەمدىكتەن ٴلاززاتتانۋ، سان ميلليونداعان ساياحاتشىعا تاڭداۋعا بولاتىن اناعۇرلىم كوپ ساياحات نىسانالى جەرىن ازىرلەپ، تۇتاس وڭىرلىك ساياحاتتىڭ دامۋى مەن وڭىرلىك ەكونوميكانىڭ گۇلدەنۋىنە دەم بەرۋ.

ۇعىسۋعا قاراعاندا، جۇڭگونىڭ ەڭ كوركەم اۋدان ٴوڭىرى ٴتىزىمى 14 ـ كەزەكتى جۇڭگو (شىنجىن) مادەنيەت كورمەسىندە جاريالانعاننان بەرى، جەر ـ جەردەگى ٴار دارەجەلى ۇكىمەتتەردىڭ جانە مەملەكەتتىڭ قاتىستى مينيسترلىكتەرىنىڭ، كوميتەتتەرىنىڭ بارىنشا مويىنداۋىنا جانە ٴمان بەرۋىنە يە بولعان، ”ەڭ كوركەم اۋدان ٴوڭىرى“ شەكسىز ايگىلى ماركا قۇنىنا يە الەۋمەتتىك IP بولىپ، تۇتاس وڭىرلىك ساياحاتتاعى باستى تالعامعا، كۇتىنۋگە قارجى قوسۋدىڭ باعدارناماسىنا، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ جۇڭگوعا تالپىنۋىنىڭ سەبەبىنە اينالعان. 

”ەڭ كوركەم اۋدان“، ٴسىرا، قانشالىق كورىكتى ەكەن؟ بۇگىن ٴبىز بىرگە كورەيىك.

كۇنەس اۋدانى

ناراتتاعى ورىكتى ساي     لاي يۇينيڭ فوتوسى

كۇنەس اۋدانى شينجياڭنىڭ باتىس سولتۇستىگىنە، تيانشان تاۋىنىڭ سولتۇستىك بوكتەرىنە، ىلە اڭعارىنىڭ شىعىس بولەگىنە، كۇنەس وزەنى اڭعارىنا ورنالاسقان. شىعىسى جەلدى كەزەڭنەن باستالىپ، وڭتۇستىگى توعىزتاراۋ اۋدانىمەن، حىجيڭ اۋدانىمەن ىرگەلەس، شىعىس سولتۇستىگى نىلقى، ساۋان، حىجيڭ اۋداندارىمەن شەكارالاسادى.

كۇنەس اۋدانى كۇنەس دەپ تە اتالادى، ”ىرىستى مەكەن“، ”تيانشانداعى سازدى ارال“ دەگەن اتى تاعى بار. ونداعى ون نەشە كيلومەترگە سوزىلعان نارات ورىك گۇلى اڭعارىندا جابايى ورىك گۇلى قۇلپىرا اشىلادى. 

جاڭبىر جاۋىپ وتكەن سوڭ ”اقوزەن جايلاۋى“ بۇلت بۇركەنىپ ەرەكشە كوركەم كورىنىس قالىپتاستىرادى. وڭتۇستىك تاۋ قويناۋىنداعى كەرىمبەك جايلاۋىنىڭ كەز كەلگەن جەرىندەگى گۇلدى القاپ پەن اقباس تاۋلار ٴوزارا توعىسىپ، كورگەن جاندى كوزايىم ەتەدى. مۇزدى القاپتى قارلى شىڭدار، جامىراي اشىلعان تاۋ گۇلى، بۇلتتارمەن يىق تىرەسكەن سامىرسىندار، جايلاۋداعى مىڭعىرعان مالمەن قوسىلىپ كوركەم كورىنىس قالىپتاستىرادى.

 ساعا كورىنىس رايونىندا ورمان اراسىنا تۇسكەن تۇماننان جايىلىستاعى ٴار تۇلىك مال مەن توبەسىن گۇل - ٴشوپ باسقان قازاقتىڭ ەسكى ۇيلەرى اندا - مۇندا ٴبىر كورىنىپ، جانعا جايلى تىنىشتىق سيلاپ، اسەم كورىنىسى ادامعا وزگەشە سەزىم باعىشتايدى. 

توعىزتاراۋ اۋدانى

كولدەنەڭدەگى تاڭعى تۇمان     لاي يۇينيڭ فوتوسى

توعىزتاراۋ اۋدانى شينجياڭنىڭ باتىس سولتۇستىگىنە ورنالاسقان، شىعىس وڭتۇستىگى حىجيڭ اۋدانىمەن، شىعىس سولتۇستىگى كۇنەس اۋدانىمەن، سولتۇستىگى نىلقى، قۇلجا اۋداندارىمەن ىرگەلەس جاتسا، باتىس بولەگى چاپچال سىبە اۆتونوميالى اۋدانىمەن، وڭتۇستىك بولەگى تەكەس اۋدانىمەن ىرگەلەس جاتادى.

ۇلى تابيعات وسىناۋ ىرىستى القاپقا مول جاراتىلىستىق بايلىق سيلاپ، ەگىنشىلىككە، مال شارۋاشىلىعىنا، ورمانشىلىققا باپ كەلىپ، چاڭجياڭنىڭ تۇستىگىمەن قارايلاس كەلەتىن ابزال شارت - جاعداي قالىپتاستىرعان.

كۇنەس اۋدانى قارابۋرا قالاشىعى ساعا قىستاعى مەن توعىزتاراۋ اۋدانى كولدەنەڭ كورىنىس رايونى وزەن ارقىلى ٴبولىنىپ تۇرادى، مۇندا ورتا عاسىردان قالعان جابايى الما اعاشى بار، 600 جىلدىق جەمىس اعاشى پاتشاسى وسى ارادان تابىلادى.

توعىزتاراۋ تيانشان تاۋىنىڭ سولتۇستىك تارماعىن بويلاي كەڭ كوسىلە ورنالاسقان، ونداعى گەولوگيالىق كەندەردە ٴتۇستى مەتالدار مولىنان ساقتالعان. اۋداننىڭ كەن بايلىعى مول، كەن ٴتۇرى كوپ، تارالۋى كەڭ، كوپتەگەن كەن بايلىقتارى تەكسەرىپ انىقتاۋدى كۇتىپ تۇر.

تەكەس اۋدانى

كوكتەرەك قىرعىز اۋىلىنداعى كوكپار جارىسى     جاڭ چيڭحۋا فوتوسى

تەكەس اۋدانى تيانشان تاۋىنىڭ سولتۇستىك بوكتەرىندەگى تەكەس - موڭعۇلكۇرە ويپاتىنىڭ شىعىس شەتىنە ورنالاسقان، اۋدان قالاشىعى ەلىمىزدەگى بىردەن - ٴبىر قۇرىلىسى كەمەلدى ٴارى جۇيەلى سەگىز تاڭبالى قالا، بۇل ارادا «ىرىستى مەكەننىڭ» ايرىقشا بيازى اسەمدىگى، باتىس ٴوڭىردىڭ كەڭ بايتاق قاراپايىمدىلىعى دا، باي مازمۇندى ورتا جازىق مادەنيەتى دە، ۇزاق تاريحقا يە ٴۇيسىن مادەنيەتى دە بار. بۇل ارادا ۇلانعايىر قارلى دالا، بەيمارال ەلدى مەكەندەر، اعىندى تەكەس وزەنى، ٴۇيىرلى جىلقى ٴبارى دە ٴۇنسىز ۇيلەسىم تاپقان.

”تاۋ جوتاسىنداعى كەڭ جازىق“ دەپ اتالعان قاراجون بەينە كەڭ كوسىلگەن كەڭىستىك كارتيناسىنا ۇقسايدى، ۇشى - قيىرسىز ورمان، گۇلمەن كومكەرىلگەن دالا، تار شاتقال، تاسىعان وزەن... تيانشان تاۋى مەن كەرىم دالانىڭ كەرەمەت ۇيلەسىمى بار.

سارى ماي، سۇرلەنگەن جىلقى ەتى، قۇرت - ىرىمشىك، باۋىرساق، ادامداردىڭ تابيعاتقا دەگەن رياسىز ريزاشىلىعى، قاراپايىم دا ۇمىتكەر تۇرمىس پوزيتسياسى ٴبارى - ٴبارى دە ٴتىل ۇيىرەتىن وسى دامدەرگە ٴسىڭىپ، ٴسىزدى كۇتىپ تۇرعانداي.

شىڭگىل اۋدانى

شىڭگىل اۋدانىنداعى ٴمالىم كورىنىس ٴوڭىرى

شىڭگىل اۋدانى شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنداعى جوڭعار ويپاتىنىڭ شىعىس سولتۇستىك جيەگىنە، التاي تاۋىنىڭ شىعىس وڭتۇستىك بوكتەرىنە ورنالاسقان. باتىسى كوكتوعاي اۋدانىمەن، وڭتۇستىگى سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ شونجى اۋدانىمەن، شىعىسى مەن شىعىس سولتۇستىگى موڭعۇليامەن شەكارالاسادى. ”جايلاۋى سۋلى، قالاسى نۋلى“ دەگەن اتى بار، «شينجياڭداعى سالقىن قالا» دەپ تە اتالادى، جازدا ىستىقتان قورعانۋعا، سالقىنداۋعا ەرەكشە ۇيلەسەتىن تاماشا جەر. 

بۇل ارادا مىسىق ايۋدان دا باعالى موڭعۇليا - شينجياڭ قۇندىزى بار، بۇل جۇڭگودا قازىر ساقتالىپ وتىرعان بىردەن - ٴبىر قۇندىز ٴتۇرى بولىپ، مەملەكەتتىك 1 - دارەجەلى ٴتۇيىندى قورعالاتىن جابايى حايۋانات. ولاردا كىسىنى قايران قالدىراتىن پاراساتتىلىق بار، ولار «ساياجاي» سالىپ، «توسپا» جاساپ، وزدەرى ٴۇشىن تىنىش مەكەن قۇرىپ الاتىندىقتان، حايۋاناتتار دۇنيەسىندەگى «ساۋلەتشى» دەپ اتالعان.

دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ جاقسى شىرعاناق جۇڭگودا، جۇڭگوداعى ەڭ جاقسى شىرعاناق شىڭگىلدە، ”جوعارى ەندىك، تەڭىز دەڭگەيىنەن بيىكتىك، جوعارى تەمپەراتۋرالى پارىق، كۇن نۇرىنىڭ ۇزاق ٴتۇسۋى، تازا اۋا، ەرىگەن قار سۋ“ سىندى تابيعي ٴوسۋ ورتاسى مەملەكەت بويىنشا ساپالى شىرعاناق بازاسىن قالىپتاستىرعان. 

 وسى ەڭ كوركەم ٴتورت اۋدانعا بارىپ كوردىڭىز بە؟ ەگەر  ۋاقىتىڭىز بولسا، وندا ٴسىزدى شىن نيەتىممەن ۇسىنىس ەتەمىن، شينجياڭنىڭ مۇنان دا كوپ كوركەم جەرلەرىن كورەتىن بولاسىز!               (شينجياڭ گازەتىنەن)