مىڭ شيا (ٴوز ٴتىلشىمىز)
سوڭعى 10 جىلدا ىلە وبلىسىنا توتە قاراستى اۋدان، قالالار جۇڭگو - قازاقستان قورعاس حالىقارالىق شەكارالىق سەلبەستىك ورتالىعى، جۇڭگو - ەۆروپا كەزەكشى پويەزىنىڭ قاتىناۋى سياقتىلاردى وراي ەتىپ، سىرتقا باعىتتالعان ەكونوميكانىڭ دامۋىن كۇش سالا ىلگەرىلەتتى. «13 - بەسجىلدىق» مەزگىلىندە وبلىسقا توتە قاراستى اۋدان، قالالاردىڭ سىرتقى ساۋدا يمپورت - ەكسپورت جالپى سوماسى 2 ميلليارد 960 ميلليون دوللاردان 5 ميلليارد 460 ميلليون دوللارعا جەتىپ، جىلىنا ورتا ەسەپپەن %13 ارتتى. 2021 - جىلى وسى تۇردەگى كورسەتكىش 6 ميلليارد دوللاردان استى، بيىل وسى تۇردەگى كورسەتكىش مىندەتى 7 ميلليارد 300 ميلليون دوللار بولدى.
10 جىلدان بەرى «كەمە جالداپ تەڭىزگە شىعۋدان» «ٴوز كەمەسىمەن تەڭىزگە شىعۋعا» دەيىن، وبلىسقا توتە قاراستى اۋدان، قالالاردىڭ سىرتقا باعىتتالعان ەكونوميكاسى العاشقى ساتىدان جاڭا داۋىردەگى قارىشتاپ ىلگەرىلەۋ ساتىسىنا قادام تاستاپ، ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋ تولقىنىنا ىرىقتىلىقپەن توعىسىپ، جاپپاي ەسىك اشۋدىڭ جاڭا جاعدايىن جەدەل قالىپتاستىرىپ، سىرتقا ەسىك اشۋدىڭ تىڭ داستانىن جازدى.
سىرتقا باعىتتالعان ەكونوميكادا قوماقتى ناتيجەگە قول جەتكىزىلدى
8 - ايدا ىلە اڭعارىنداعى مايلى شاپتول كوپتەپ بازارعا شىعارىلدى، قورعاس جين - ي حالىقارالىق ساۋدا (توبى) شەكتى سەرىكتەستىگى ورتا ازيا بازارىنا 10 تونناعا جۋىق جەرگىلىكتى مايلى شاپتول ەكسپورت ەتتى. بىلتىردان باستاپ اۆتونوميالى رايون دارەجەلى وسى اۋىل شارۋاشىلىعىن كاسىپ سالالاندىرۋداعى ٴتۇيىندى باستاماشى كاسىپورىن ەل ىشىندەگى قۋاتتى ەلەكتروندىق ساۋدا كاسىپورنىمەن بىرلەسىپ جين - ي جەمىس - جيدەك، كوكونىس ساتۋ ەلەكتروندىق ساۋدا تۇعىرىن قۇرىپ، ساتۋ ارناسىن ۇزدىكسىز كەڭەيتىپ، ەل ٴىشى - سىرتىنداعى جەمىس - جيدەك، كوكونىس ساتۋ بازارىن اشىپ، توڭىرەكتەگى 2 مىڭنان استام شارۋا وتباسىن كىرىستەرىن ارتتىرىپ، بايۋعا باستادى.
10 جىلدىڭ الدىندا قورعاس جين - ي حالىقارالىق ساۋدا (توبى) شەكتى سەرىكتەستىگى قۇرىلعاننان 5 جىلدىڭ الدىندا سەرىكتەستىكتىڭ ساۋدا سوماسى 380 ميلليون دوللارعا جەتكەنگە دەيىن، بۇل كۇندە ٴبىر ميلليارد دوللاردان اسقانعا دەيىن، ٴونىمنىڭ ساتىلۋ مولشەرى مەن ەكسپورت سوماسى شينجياڭ بويىنشا الدىڭعى قاتارعا تۇردى. 10 جىلدا بۇل سەرىكتەستىك قارىشتاپ دامۋدى جۇزەگە اسىردى.
قورعاس جين - ي حالىقارالىق ساۋدا (توبى) شەكتى سەرىكتەستىگى − وبلىسقا توتە قاراستى سىرتقى ساۋدا كاسىپورىندارىنىڭ دامۋ بارىسىنىڭ ىقشام كورىنىسى عانا. 10 جىلدا وبلىسقا توتە قاراستى اۋدان، قالالاردىڭ سىرتقا باعىتتالعان ەكونوميكاسىندا وراسان زور وزگەرىستەر تۋىلدى.
2012 - جىلى مەملەكەتتىك كەڭەس قورعاس ەكونوميكالىق اشۋ رايونىنىڭ ەرەكشە ستراتەگيالىق ورنىن اناعۇرلىم ايقىندادى، سول جىلى جۇڭگو - قازاقستان قورعاس حالىقارالىق شەكارالىق سەلبەستىك ورتالىعى رەسمي جابىق تيجارات جۇرگىزدى. 2014 - جىلى ورتالىقتىڭ 2 - رەتكى شينجياڭ قىزمەتى اڭگىمە ماجىلىسىندە شينجياڭدى جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىندەگى وزەكتى رايون ەتىپ قۇرىپ شىعۋ العا قويىلدى. 2016 - جىلى جۇڭگو - ەۆروپا كەزەكشى پويەزى قورعاستان ٴوتتى. مەملەكەتتىڭ ساياسات تيىمدىلىگىنىڭ ۇزدىكسىز جارىققا شىعۋىنا ىلەسە، قورعاس شەكارا وتكەلىنىڭ دامۋىن جەبەيتىن ٴبىرقىدىرۋ ساياساتتار مەن شارالار جاپپاي اتقارىلدى: 2020 - جىلى قورعاس كەشەندى قورعامالى سالىق رايونى بەكىتپە جاۋاپقا يە بولدى؛ قورعاس اتىنداعى شەكارا اتتاعان ەلەكتروندىق ساۋدا كەشەندى سىناق رايونى بيىل ٴساتتى ماقۇلداندى؛ بيىل شەكارا تۇرعىندارىنىڭ ٴوزارا بازارشىلاۋ ساۋدا رايونى دا بەكىتىلىپ ماقۇلداندى... وسىلاردىڭ بارلىعى وبلىسقا توتە قاراستى اۋدان، قالالاردىڭ سىرتقا باعىتتالعان ەكونوميكاسىنىڭ جەدەل دامۋ ارناسىنا تۇسۋىنە دەم بەردى.
سىرتقا باعىتتالعان ٴىرى كاسىپورىن نىساندارى تياناقتاندى
ساۋداگەر شاقىرۋدا قارجى قوسۋشىلاردى تاڭداۋ قازىر سىرتقا باعىتتالعان ەكونوميكانىڭ ماڭىزدى تۇيىنىنە اينالىپ، «تاڭداۋ» دەگەن ٴسوز وبلىسقا توتە قاراستى اۋدان، قالالاردىڭ ساۋداگەر شاقىرۋ جاعىنداعى وزگەرىسىن ايگىلەدى. 10 جىلدىڭ الدىندا وبلىسقا توتە قاراستى اۋدان، قالالاردىڭ ساۋداگەر شاقىرۋى نىسان «ەنگىزۋ» تۇرىندە ورىندالاتىن، ونىڭ ۇستىنە ٴىرى نىساندار از، وزەكتى تەحنيكالىق نىساندار ٴتىپتى دە از بولاتىن. 2012 - جىلى وبلىسقا توتە قاراستى اۋدان، قالالاردا ناتيجە جاراتقان سىرتقا باعىتتالعان كاسىپورىندار 117 عانا بولعان.
بيىل 9 - ايدا قورعاس يمپورت تاۋارلارىن جيناۋ - جونەلتۋ ورتالىعى رەسمي جۇمىس باستاپ، شينجياڭنىڭ ٴىشى - سىرتىنداعى ساۋداگەرلەر ىركەس - تىركەس ىرگە تەپتى، بۇل وبلىسقا توتە قاراستى اۋدان، قالالاردىڭ قارجى قوسۋ ورتاسىنىڭ ۇزدىكسىز ساپالىلانۋىنان تۋىنداعان وڭ اسەر ەدى. كوپتەگەن جاقسى نىسان، ٴىرى نىسان ىركەس - تىركەس وبلىسقا توتە قاراستى اۋدان، قالالارعا ىرگە تەۋىپ، كاسىپ شوعىرى اسەرى قالىپتاسۋدا.
«قازىر ٴبىز ساۋداگەر شاقىرۋدا اناعۇرلىم كوپ ىرىقتىلىققا يە بولدىق، جاقسى نىسانداردى، ٴىرى نىسانداردى تاڭداپ، وبلىسقا توتە قاراستى اۋدان، قالالاردا ىرگە تەپتىردىك» دەدى وبلىستىق ساۋدا مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى جاڭ يۇيچياڭ.
تاياۋ جىلداردان بەرى وبلىسقا توتە قاراستى اۋدان، قالالار ساۋداگەر شاقىرۋ قىزمەتىندە ٴداستۇرلى كاسىپتەردىڭ دارەجەسىن جوعارىلاتۋ، جاڭالاۋ، جوعارى، جاڭا تەحنيكالى كاسىپتەردى دامىتۋ سياقتى جاقتاردى ارقاۋ ەتتى ٴارى ساۋداگەر شاقىرىپ، قارجى ەنگىزۋدى ساۋداگەر تاڭداپ، قارجى ەنگىزۋگە، ساۋداگەر شاقىرىپ، قارجى تاڭداۋعا وزگەرتتى. بىلتىر 12 - ايدا 1 - مەرزىمدىك ينجەنەرياعا 900 ميلليون يۋان قارجى قوسىلعان قورعاس گوشىڭچىماحەر اۆتوموبيل بولشەكتەرىن ٴوندىرۋ نىسانى رەسمي وندىرىسكە قوسىلدى؛ بىلتىر ٴبىر ميلليارد يۋان قارجى قوسۋ جوسپارلانعان قورعاس وسىزامانعى اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم - تەحنيكا باقشاسى 1 - مەرزىمدىك ينجەنەرياسى سالىنىپ بولىپ، وندىرىسكە قوسىلدى؛ ورتا ازيا بازارىنا باعىتتالعان جەرگىلىكتى فارفور مانەرلەۋ كاسىپورىندارى قورعاس ەكونوميكالىق اشۋ رايونى چيڭشۇيحى سايكەستى كاسىپ باقشا رايونىندا، قۇلجا اۋدانى ي - دۇڭ ونەركاسىپ باقشا رايونىندا ىركەس - تىركەس ىرگە تەپتى؛ 10 ميلليارد يۋان قارجى قوسىلعان قۇلجا اۋداندىق توقىماشىلىق كاسىپ باقشاسى ٴوندىرىس باستادى؛ جياڭسۋ لۇڭليچي بيو عىلىم - تەحنيكا شەكتى جارنا سەرىكتەستىگى قارجى قوسىپ قۇرعان ازيا - ەۆروپا مەيگۋ (قورعاس) حالىقارالىق بيو عىلىم - تەحنيكا باقشاسى نىسانىنا 5 ميلليارد يۋان قارجى قوسۋ جوسپارلاندى، باقشا قازىر ىرگە تەپتى. سىرتقا باعىتتالعان وسى ٴىرى كاسىپورىندار نىساندارىنىڭ ىركەس - تىركەس تياناقتانۋى وبلىسقا توتە قاراستى اۋدان، قالالاردىڭ ساۋداگەر شاقىرۋ ساياساتىن ساپالىلاندىرۋىنان كەلگەن تابىستار سانالادى.
ٴتورت ٴىرى كاسىپ بازاسى كەمەلدەنۋگە بەت الدى
تاياۋ جىلداردان بەرى ىلە وبلىسى مەملەكەت پەن اۆتونوميالى رايوننىڭ دامۋ ستراتەگياسىمەن ىشكەرىلەي توعىسىپ، ەسىك اشۋ تۇعىرىن قۇرۋدى جەدەلدەتىپ، قارجى قوسۋ قۇتتى مەكەنىن قۇلشىنا قۇرىپ، سىرتقا باعىتتالعان ەكونوميكانىڭ ورەسىن كورنەكتى جوعارىلاتتى. قۇرىلىمدى رەتتەۋ، كاسىپ سالاسىن ساپالىلاندىرۋ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋ ارقىلى قازىر وبلىسقا توتە قاراستى اۋدان، قالالار توقىماشىلىق، كيىم - كەشەك، اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرى، بيولوگيالىق ٴدارى - دارمەك، جابدىق جاساۋ سىندى ٴتورت ٴىرى كاسىپ بازاسىن قالىپتاستىردى.
وبلىسقا توتە قاراستى اۋدان، قالالار قورعاس ەكونوميكالىق اشۋ رايونىن باستاماشى، قۇلجا قالاسى مەن كۇيتۇن قالاسىن قوس قانات، اۋدان، قالالاردى تولىقتاۋشى ەتىپ، اشۋ رايونى، باقشا رايونى، ۋنيۆەرسالدى قورعامالى سالىق رايونى كوپ جاقتان تىرەك بولىپ، يمپورت پەن ەكسپورتقا، زات ساۋداسى مەن قىزمەت وتەۋ ساۋداسىنا تەڭ ٴمان بەرىلىپ، شينجياڭنىڭ ماڭىزدى يمپورت - ەكسپورت ونىمدەرىن مانەرلەۋ بازاسى مەن ساۋدا، زات اينالىمى بازاسى بەلسەندىلىكپەن قۇرىلدى. مۇنىڭ ىشىندە قورعاس ەكونوميكالىق اشۋ رايونى جۇڭگو - قازاقستان قورعاس حالىقارالىق شەكارالىق سەلبەستىك ورتالىعىنىڭ جۇڭگو جاق سايكەستى رايونىنىڭ ەرەكشە يقۋاتتىق ورنىن تۇراقتاندىرۋ جانە تيىمدىلىك جاساۋ ساياساتىن، سونداي - اق «ەكى ٴتۇرلى بايلىق، ەكى بازار» ابزالدىعىن تياناق ەتىپ، بايلىقتى مانەرلەۋ، ەكسپورت ەتۋ، قۇراستىرۋ، مانەرلەۋ جانە اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرىن جىنتىكتەي مانەرلەۋ كاسىبىنە ساۋداگەر شاقىرۋدى تۇتقا ەتىپ، ورتا، شىعىس بولىكتەگى كاسىپ سالالارىنىڭ اۋىسۋىن قابىلداپ، سىرتقا باعىتتالعان ساۋدا كاسىپ سالالارىنىڭ شوعىرلانۋ جاعدايى العاشقى ادىمدا قالىپتاستى.
سونىمەن بىرگە، وبلىسقا توتە قاراستى اۋدان، قالالار قۇلجا اۋدانىنىڭ توقىماشىلىق كاسىپ باقشاسى، چاپچال سىبە اۆتونوميالى اۋدانىنىڭ ي - نان ونەركاسىپ باقشاسى، كۇيتۇن ماقتا توقىماشىلىق ونەركاسىپ باقشاسى سياقتى قازىرگى كاسىپ شوعىرلانعان وڭىرلەرگە سۇيەنىپ، توقىماشىلىق، كيىم - كەشەك ەكسپورت بازاسىن قۇرىپ، ىلە حۋانچۋاڭ كيىم - كەشەك شەكتى سەرىكتەستىگى، ىلە جوۋان كيىم - كەشەك ٴوندىرۋ شەكتى سەرىكتەستىگى سياقتى سىرتقا باعىتتالعان ٴبىر توپ توقىماشىلىق، كيىم - كەشەك كاسىپورىنىن جەتىلدىردى.
جەمىس - جيدەك، كوكونىس سياقتى ابزال جەرگىلىكتى بايلىق قاينارىنا سۇيەنىپ، وبلىسقا توتە قاراستى اۋدان، قالالار قۋاتتى اۋىل شارۋاشىلىق كاسىپورىندارىن سىرتقى ساۋدا تولىمدىلىعىن ٴوتىنىش ەتۋگە جەتەكتەپ، «كاسىپورىن + بازا + شارۋا وتباسى» ۇلگىسى ارقىلى جەمىس - جيدەك، كوكونىس، قاتتى قابىقتى جەمىس، فىنتياۋ سياقتى جەرگىلىكتى ونىمدەردى شەتەلگە ەكسپورت ەتتى، قورعاس جين - ي حالىقارالىق ساۋدا (توبى) شەكتى سەرىكتەستىگى، چاپچال جاسىل اتىز باقشاسى شەكتى سەرىكتەستىگى سياقتى ٴبىر توپ اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن جىنتىكتەي مانەرلەپ ەكسپورت ەتەتىن باستاماشى كاسىپورىندى نەگىز ەتكەن اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرىن ەكسپورت ەتۋ، مانەرلەۋ بازاسى قالىپتاستى.
بۇدان سىرت، وبلىسقا توتە قاراستى اۋدان، قالالار ىلە چۋاننيڭ بيو تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگى سياقتى ٴدارى - دارمەكتەردى ەكسپورت ەتۋدى نەگىز ەتكەن بيولوگيالىق ٴدارى - دارمەكتەردى ەكسپورت ەتۋ بازاسى مەن كۇيتۇن اليۋمين ماتەريالدارىن نەگىز ەتكەن جابدىق جاساۋ ەكسپورت بازاسىن قالىپتاستىردى.
بيىل 1 - ايدان 8 - ايعا دەيىن وبلىسقا توتە قاراستى اۋدان، قالالاردىڭ سىرتقى ساۋدا يمپورت - ەكسپورت جالپى سوماسى 4 ميلليارد 232 ميلليون دوللار بولىپ، وتكەن جىلدىڭ ۇقساس مەزگىلىندەگىدەن %68.21 ارتىپ، شينجياڭ بويىنشا 2 - ورىندى يەلەدى.
شەكارا اتتاعان ەلەكتروندىق ساۋدا، ناقتى ەكونوميكا سياقتى كوپتەگەن ەلەمەنتتەردىڭ ادامداردىڭ نازارىن اۋدارۋىنا بايلانىستى، ىلە وتانىمىزدىڭ باتىسقا ەسىك اشۋىنداعى، ورتا ازياعا، ٴتىپتى تۇتاس ەۆروپاعا ىقپال جاساۋىنداعى الدىڭعى شەپكە اينالىپ، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونىنىڭ ماڭىزدى ٴتۇيىنى بولۋ نىساناسىنا قاراي نىق قاداممەن العا باسۋدا.