汉文 ىلە اقپارات تورابىنا حوش كەلدىڭىزدەر!
قورعاستا ساۋدا حيكىمەتىن جاراتتى
2023-02-03 11:20:56     كورىلىم:رەت كەلۋ قاينارى:ىلە گازەتى  جاۋاپتى رەداكتور:جارقىن تۇسەن ۇلى

«جۇڭگونىڭ جەمىس - جيدەك پاتشاسى» يۇي چىڭجۇڭ

قورعاستا  ساۋدا  حيكىمەتىن  جاراتتى

شۇي جيەجى (ٴوز ٴتىلشىمىز)

رەفورمالاۋ، ەسىك اشۋدان بەرى ىلە وبلىسىنىڭ جالپىلىق مەنشىككە جاتپايتىن شارۋاشىلىق سالاسىندا ٴبىر توپ وزات جەكەلەر شىقتى، ولار ىلە وبلىسى ەكونوميكاسىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋى ٴۇشىن ۇلەس قوستى. ولاردىڭ اراسىندا اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي كەڭەستىڭ مۇشەسى، قورعاس جين - ي حالىقارالىق ساۋدا (توبى) شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ ديرەكتورى يۇي چىڭجۇڭ دا بار.

كاسىپ اشۋ جولى

1988 - جىلى 19 جاستاعى يۇي چىڭجۇڭ حىناننان ىلەگە كەلدى، سول كەزدە ول 190 يۋان عانا اقشامەن جولعا شىققان، اۆتوكولىك بەلەتى مەن جولدا جەيتىن ازىق - تۇلىك ساتىپ العاندا قالتاسىندا تەك 40 يۋان عانا قالادى. سول كەزدەگى كەشىرمەلەرىن ەسكە العاندا يۇي چىڭجۇڭ توتەنشە اسەرلەنەدى.

«قۇلجاعا كەلە سالعاندا جۇك ارباسىن يتەرىپ، كۇرىش تاسىدىم، جەمىس - جيدەك ساتتىم، ٴۇش دوڭعالاقتى ۆەلوسيپەد ايدادىم» دەدى يۇي چىڭجۇڭ. «1991 - جىلعا دەيىن مەن ۇساق - تۇيەك ساۋدا ىستەدىم، سودان كەيىن قۇلجا كوكونىس بازارىندا تولايىم ساتۋ ساۋداسىن ىستەدىم».

1997 - جىلى قورعاس شەكارا وتكەلىندە يۇي چىڭجۇڭ ورتا ازياداعى مەملەكەتتەردە جۇڭگونىڭ جەمىس - جيدەگى مەن كوكونىسىنىڭ ٴوتىمدى بولۋداي ساۋدا ورايىن بايقايدى، سونىمەن مىڭ شاقىرىم شالعايداعى ۇرىمجىدەن 2 مىڭ 800 جاشىك مانداريندى قورعاسقا جەتكىزەدى. الايدا، ويلاماعان جەردەن ماندارين  ساتىلماي قالىپ، بىرنەشە كۇندە تۇگەلدەي ٴشىرىپ كەتەدى.

يۇي چىڭجۇڭ جاڭادان قورعاسقا كەلگەندە بۇل ارانىڭ ٴشول دالا ەكەنىن، كۇن اشىق كۇنى شاڭ - توزاڭ باسقان، جاڭبىرلى كۇنى لاي - باتپاققا مالشىنعان كۇندەرىن ٴالى ەسىنەن شىعارعان جوق. 

«ول كەزدە مەن شەكارا تۇرعىندار بازارىندا اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن تولايىم ساتۋ ساۋداسىمەن اينالىساتىنمىن. ول كەزدە توڭازىتۋ قويماسى دا، جاس كۇيىندە ساقتاۋ قويماسى دا جوق، قاتىناس قۇرىلعىسى حالىقارالىق ۇلاسپالى تاسىمال كەزەكشى اۆتوبۋزى بولىپ، ۇستىندە جولاۋشىلار وتىراتىن، استىڭعى بولەگىنە زات تيەيتىنبىز». يۇي چىڭجۇڭ تىلشىگە بىلاي دەدى: «كەزىندە كەدەننەن وتۋگە ەكى كۇن ۋاقىت كەتەتىن، شەكارا تۇرعىندار بازارىنان اۆتوكولىككە زات تيەگەن سوڭ ەكىنشى كۇنى تۇستەن كەيىن ارەڭ الماتىعا جەتەتىنبىز، ەگەردە ٴىرى تيپتەگى جۇك اۆتوكولىك بولسا 3 - 4 كۇندە ارەڭ جەتەتىن. مۇنىڭ سەبەبى، بىرىنشىدەن، كەدەننەن ٴوتۋ رەسمياتى كۇردەلى؛ ەكىنشىدەن، قاتىناس شىنىندا قولايسىز؛ ۇشىنشىدەن، وتكەلدەن وتكىزۋ جىلدامدىعى ٴبىرشاما باياۋ ەدى».

«2004 - جىلى ٴبىر رەتكى شاندۇڭعا ۋسارىمساق جوتكەگەن كەزدى ەسكە السام 700 تونناعا تاياۋ زات جولدا تۇگەلدەي قامالىپ قالدى. ۋسارىمساق بىرنەشە كۇن ىشىندە بۇكىلدەي كوكتەپ كەتكەندىكتەن قاريدارلار سەلبەستىكتى كۇشىنەن قالدىرۋدى قاتاڭ تالاپ ەتتى. مەن ٴبىر جولدا 600 مىڭ يۋان تولەم تولەپ، كەزىندەگى بارلىق جيعان - تەرگەنىمدى تۇگەل تولەمگە بەردىم».

بۇگىنگى كۇنى قورعاستا ٴساتتى تۇردە كاسىپ اشقان يۇي چىڭجۇڭدى ورتا ازياداعى بەس ەلدەگى سەلبەسۋشى سەرىكتەرى «جۇڭگونىڭ جەمىس - جيدەك پاتشاسى» دەپ اتايدى. ساۋدا ساپارىندا يۇي چىڭجۇڭ ىستىق - سۋىقتى بىردەي باسىنان وتكىزىپ، سانسىز بۇراڭدىقتاردى باستان كەشسە دە اۋەلگى ماقساتىنان اينىمادى.

بارلىق جەر وراي مەن سايىسقا تولى

قورعاس ازيا - ەۆروپا قۇرلىق كوپىرىنىڭ جۇڭگوداعى ەڭ باتىس شەتىنە ورنالاسقان، ەلىمىزدىڭ ەڭ العاش باتىسقا اشىلعان قاقپاسى. يۇي چىڭجۇڭ قورعاس وتكەلىنە «كىرىس كوزىن اشۋعا» بارعان سان مىڭداعان كاسىپ اشۋشىنىڭ ٴبىرى.

يۇي چىڭجۇڭ: «قورعاستىڭ بارلىق جەرى وراي مەن سايىسقا تولى. مەن دە قورعاس سىندى وسى ٴبىر قۇتتى مەكەننىڭ دامۋىمداعى ەڭ تاماشا تەكشە ەكەنىنە سەنەمىن» دەدى.

1999 - جىلى يۇي چىڭجۇڭ قورعاستا جاس كۇيىندە ساقتاۋ قامباسىن سالىپ، كوكونىس بازاسىن قۇرىپ، جىلىجاي، قالتقى سالا باستايدى؛ 2006 - جىلى ول ەل ٴىشى - سىرتىنان تۇراقتى قاريدار توبىنا يە بولدى؛ 2010 - جىلى ول جين - ي توبىن قۇرىپ، ونىمدەرى ورتا ازياداعى بەس ەلگە جانە رەسەي سياقتى جەرلەرگە توقتاۋسىز ساتىلدى؛ 2012 - جىلى جين - ي توبى قورعاس وتكەلىندەگى كەدەننىڭ باقىلاپ - باسقارۋىندا بولاتىن ەڭ ٴىرى جاس كۇيىندە ساقتاۋ قامباسىن سالادى.

20 نەشە جىلدان بەرى يۇي چىڭجۇڭ «حالىقارالىق بازار + باستاماشى كاسىپورىن + سەلبەستىك ۇيىمى + جەمىس - جيدەك، كوكونىس بازاسى +  نەگىزگى ساتىداعى ديقاندار» ۇلگىسىندەگى كاسىپ سالالانعان اينالىم ٴتاسىلىن جاراتىپ، ٴار جىلى 2 مىڭداي ەگىنشىنى كىرىستى ارتتىرۋعا باستادى؛ ول جين - ي توبىن جەمىس - جيدەك جانە كوكونىستىڭ حالىقارالىق ساۋداسىن سۇيەنىش ەتۋگە باستاپ، جاس كۇيىندە ساقتاۋ بازاسىن، شەكارا اتتاعان ەلەكتروندىق ساۋدا، قوناق ٴۇي، حالىقتىق تۇسەلحانا، مادەنيەت ساياحاتى، تۇرمىستىق كوڭىل اشۋ، ساۋدالىق قىزمەت وتەۋ سياقتى كوپتەگەن كاسىپ سالالارىنىڭ ساۋدا ۋنيۆەرسالدى تۇلعاسىن قۇردى.

پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، اسىرەسە، 2013 - جىلى «ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول» دارىپتەمەسى العا قويىلعان سوڭ يۇي چىڭجۇڭنىڭ كاسىبى تاعى ٴبىر تىڭ ساتىعا كوتەرىلدى. 

2017 ـ جىلى 6 ـ ايدا قورعاس تەمىر جول شەكارا وتكەلى حالىقارالىق جولاۋشى تاسىمالى اشىلىپ، حالىقارالىق سيپاتتى ۇزاق جىلدار بويى اشىق ۇستالعان تەمىر جول جولاۋشى ـ جۇك تاسىمالى وتكەلىنە اينالدى، ورتا ازيا كەزەكشى پويەزى، جۇڭگو ـ ەۆروپا كەزەكشى پويەزى جۇڭگو ـ قازاقستان ەلدەرىنىڭ، ٴتىپتى، ازيا ـ ەۆروپا ۇلى قۇرلىعىنىڭ ەكونوميكا ـ ساۋدا بارىس ـ كەلىسىن تەزدەتتى، جولاۋشى ـ جۇك تاسىمال ۋاقىتى بۇرىنعى 30 دا 45 كۇننەن قازىر 8 دە 15 كۇنگە قىسقاردى. يۇي چىڭجۇڭ بىلاي دەدى: «جۇڭگو ـ ەۆروپا كەزەكشى پويەزىنىڭ قاتىناۋى ٴبىزدىڭ سىرتقى ساۋدا كاسىپورىندارىمىزعا كوپتەگەن قولايلىلىق اكەلدى، كاسىپورىننىڭ وزىندىك قۇنىن بارىنشا ۇنەمدەدى».

«2018  ـ جىلى حالىقارالىق ۇلكەن ارنانىڭ <قوس باتىس تاس جولى> تۇتاس جەلى بويىنشا تۇتاستىرىلدى، ونىڭ ۇستىنە مەملەكەت اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى جاعىندا جاسىل ارنا اشتى، كەدەننەن ٴوتۋ ۋاقىتى 2 كۇننەن 2 ساعاتقا قىسقاردى، قورعاستان شىعاتىن زاتتاردىڭ الماتىعا جەتۋىنە دەيىن نە ٴبارى 4 جارىم ساعات ۋاقىت كەتەدى» دەدى يۇي چىڭجۇڭ اسەرلەنىپ. «قازىر قورعاستىڭ كەدەننەن ٴوتۋ قابىلەتى حالىقارالىق كەدەننەن ٴوتۋ دەڭگەيىنە جەتتى. <ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول> دارىپتەمەسى العا قويىلعاننان بەرى قورعاستىڭ ٴتيىمدى ساياساتى حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ دامۋىنا شىنىندا كوپتەگەن تيىمدىلىك اكەلدى».

قازىر يۇي چىڭجۇڭنىڭ باستاۋىنداعى جين ـ ي توبى اۆتونوميالى رايوننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىن كاسىپ سالالاندىرۋداعى باستاماشى كاسىپورىنداردىڭ بىرىنە اينالدى. 

كەڭ دامۋ كەڭىستىگى

شينجياڭداعى كوپتەگەن حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ دەربەس زەرتتەپ اشۋ كۇشى جەتەرسىز، تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ تانىمى ٴالسىز، ايگىلى ماركا ابزالدىلىعى كورنەكتى ەمەس، ەكونوميكانىڭ ارتۋ ٴتاسىلى ەڭبەك فاكتورىنىڭ قوزعاۋشى كۇشىنىڭ جاڭالىق اشۋعا قاراي بۇرىلىس جاساۋىن شىن مانىندە جۇزەگە اسىرا الماي، كاسىپورىننىڭ وزىندىك دامۋ تەبىنىنە اۋىر ىقپال جاسادى.

شينجياڭنىڭ حالىقتىق شارۋاشىلىعى ەكونوميكاسىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋى جونىندە يۇي چىڭجۇڭنىڭ وزىندىك كوزقاراسى بار ەكەن: ۇيىرمە قۇرىپ، ەل ٴىشى، حالىقارالىق بازارلاردى تاڭداپ اشسا، ۇكىمەت جەتەكشىلىك ەتىپ، جەر - جەردەگى ساۋدا قوعامدارى باستاماشى بولىپ، حالىق باسقارۋىنداعى كاسىپورىنشىلاردى سىرتقا شىعىپ تەكسەرۋ، اۋىس - كۇيىس جاساۋ قيمىلىن ورىستەتۋگە ۇيىمداستىرۋ. سونىمەن بىرگە، تەڭىز جاعالاۋىنداعى دامىعان وڭىرلەردەگى حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ ساتىلى تۇردە ويىسۋىنا دەم بەرىپ، شينجياڭ بازارىن اشۋعا، توپقا، كاسىپكە ٴبولىپ، شينجياڭ كاسىپورىنشىلارىن شەتەلدەگى ورايدى الدىمەن يەلەۋگە ۇيىمداستىرىپ، جەرگىلىكتى حالىقتىق كاسىپورىنشىلاردىڭ ورتا ازيا، ەۆروپا سياقتى شەتەل بازارلارىن بەكەمدەۋىنە جانە اشۋىنا كومەكتەسىپ، كوز ايانى كەڭەيتىپ، كوزقاراسقا بۇرىلىس جاساۋعا قولايلىلىق جاسايدى.

2022  ـ جىلدىڭ باسىنان بەرى ىلە وبلىسى شەكارا اتتاعان ەلەكتروندىق ساۋدا كاسىپ باقشاسى قۇرىلىسىن جەدەلدەتىپ، جۇڭگو ـ قازاقستان قورعاس حالىقارالىق شەكارالىق سەلبەستىك ورتالىعىنىڭ «كەڭىستىك كوپىرى» ۇلگىسىندە جاڭالىق اشىپ، ەل ىشىندەگى شەكارا اتتاعان ەلەكتروندىق ساۋدا ەكسپورتىنا جەدەل ارنا اشتى. قورعاس ۋنيۆەرسالدى قورعامالى باجى رايونىندا شەكارا اتتاعان ەلەكتروندىق ساۋدا ارناۋلى ساندىقشاسىن جيناۋ الاڭىن قۇرىپ، بۇكىل ەلدەگى شەكارا وتكەلى كولەمىندە شەكارا اتتاعان ەلەكتروندىق ساۋدا زاتتارىن شەكارا ىشىندە شوعىرلى جيناۋ، شوعىرلى تاسۋ، قوراپتاپ العاشقى جونەلتۋ ۇلگىسىن الدىمەن جۇزەگە اسىردى.

تاياۋدا مەملەكەتتىك كەڭەس لاڭفاڭ سياقتى 33 قالا مەن رايوندا شەكارا اتتاعان ەلەكتروندىق ساۋدا ۋنيۆەرسالدى سىناق رايونىن قۇرۋدى بەكىتتى، ىلە وبلىسى دا وسىنىڭ ىشىندە بولىپ، مەملەكەت دارەجەلى جاڭا ٴبىر توپ شەكارا اتتاعان ەلەكتروندىق ساۋدا ۋنيۆەرسالدى سىناق رايونىنا اينالدى، بۇل ىلە وبلىسىنىڭ، ٴتىپتى، تۇتاس شينجياڭنىڭ ەلەكتروندىق ساۋدا كاسىبى مەن سىرتقا باعىتتالعان ەكونوميكالىق دامۋى جونىنەن بەلەستىك مانگە يە.

«جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونىنىڭ ماڭىزدى ٴتۇيىن قۇرىلىسى اياق الىسىنىڭ تەزدەۋىنە ىلەسە، ٴبىز تاماشا ورايدى مىقتى يگەرىپ، حالىقارالىق اۋىس ـ كۇيىس پەن سەلبەستىكتى بەلسەنە ورىستەتەمىز». يۇي چىڭجۇڭ تىلشىگە بىلاي دەدى: «حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ ٴوزىن كەمەلدەندىرۋىمەن، جوعارى قارقىنمەن دامۋىمەن بىرگە، جين ـ ي توبى قورعاستىڭ دامۋىن جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايون قۇرىلىسىمەن بايلانىستىرۋعا كۇش سالىپ، تاريحتىڭ جالعاسۋى مەن رەال قاجەتىن بايلانىستىرىپ، جىبەك جولى ەكونوميكاسىنا اناعۇرلىم جاقسى ۇسىنىس ـ پىكىر بەرىپ، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ قورعاستى تۇسىنۋىنە، قورعاستىڭ دۇنيە جۇزىنە بەت الۋىنا مۇمكىندىك جاسادى».