انار بۇلت/ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ۋاڭ نا 9 - ايدىڭ 17 - كۇنى ۇرىمجىدەن حابارلايدى. 9 - ايدىڭ 17 - كۇنى شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ دەنە تاربيە جاعىنداعى بەيزاتتىق مۇرالار جونىندە ارناۋلى اقپار جاريالاۋ ماجىلىسىندە، كوپتەگەن قاراپايىم بۇقارا وزدەرىنىڭ باسىنان كەشكەن اڭگىمەلەرىن ءبولىسىپ، شينجياڭداعى از ۇلتتاردىڭ ءداستۇرلى دەنە تاربيە ىستەرىنىڭ قارىشتاپ دامىعاندىعىنا بۇلتارتپاس دالەل كەلتىرىپ، فاكت ارقىلى امەريكاداعى، باتىستاعى جۇڭگوعا قارسى كۇشتەردىڭ شينجياڭعا كۇيە جاققاندىعىنا تويتارىس بەردى.

داۋازدىڭ ماعىناسى ”كەڭىستىكتە ارقانمەن ءجۇرۋ“ دەگەن ءسوز. ۇيعۇر ۇلتىنىڭ داۋازشىلىق تاريحى ارىدا جاتىر، 2006 - جىلى 1 - توپتاعى مەملەكەت دارەجەلى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارىنىڭ ۋاكىلدىك تۇرلەرى تىزىمدەگىنە ەنگىزىلدى. 50 جاستاعى ادىل وشۇر وسى ونەردىڭ 6 - ۇرپاق جالعاستىرۋشىسى، ول ىلگەرىندى - كەيىندى 5 رەت كەڭىستىكتە ءجۇرۋدىڭ دۇنيە جۇزىلىك رەكوردىن جاڭالادى.

ادىل قاشقار ايماعىنىڭ يىڭىسار اۋدانىندا داۋاز مەكتەبىن، داۋاز ونەرىن جالعاستىرۋ ورتالىعىن قۇرىپ، داۋاز كوركەمونەر باقشاسىن جانە ساياحاتشىلاردى قابىلداۋ ورتالىعىن كەڭەيتىپ سالدى. ”مەن جانە شاكىرتتەرىم ۇنەمى بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىنە بارىپ داۋاز ونەرىن كورسەتەمىز، بارعان جەردىڭ بارىندە كوپشىلىكتىڭ ىقىلاسى مەن قامقورلىعىنا بولەنىپ جاتامىز“. ادىل بىلاي دەدى: مەملەكەتتىڭ قولداۋى مەن قورعاۋىندا، ۇيعۇر ۇلتىنىڭ داۋازشىلىعى بۇگىنگىدەي دامىپ، وسىنشا كوپ ادامنىڭ جاقسى كورۋىنە يە بولىپ وتىر.

وڭتۇستىك شينجياڭداعى سارعايدي دەنە تاربيە ءتۇرىن جەرگىلىكتى ورىنداعى ءار ۇلت بۇقاراسى وتە ۇناتادى، ادەتتە كوكتەم، كۇز ماۋسىمدارىندا نەمەسە توي سالتىندا وتكىزىلەدى، ونەر كورسەتۋشىلەر ادەمى كيىم كيىپ، كەڭىستىكتە ەركىن سامعايدى. 2009 - جىلى ۇيعۇر ۇلتىنىڭ سارعايديى اۆتونوميالى رايون دارەجەلى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارىنىڭ ۋاكىلدىك تۇرلەرى تىزىمدىگىنە ەنگىزىلدى.

گوھار اقسۋ ايماعى اۋات اۋداندىق ويىن - ساۋىق ۇيىرمەسىنىڭ قىزمەتكەرى، 14 جاسىنان باستاپ سارعايديعا جاتتىعا باستاعان، قازىر وسى ءتۇردىڭ ونەر كورسەتۋشىسى جانە ونى جالعاستىرۋشى. سوڭعى جىلداردا ول 4 شاكىرت تاربيەلەدى، جايشىلىقتا ولار سول جەردىڭ كورىنىس وڭىرلەرىندە سارعايدي ونەرىن كورسەتەدى. ”وسى سپورت ءتۇرىن اناعۇرلىم ويداعىداي دامىتۋ جانە جالعاستىرۋ ءۇشىن، اقسۋ ايماعى تاعى ارناۋلى سارعايدي كۋرسى بازاسىن قۇرىپ، بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارىن جالعاستىرۋ الەۋمەتتىك يگىلىك كۋرسىن وتكىزدى“، - دەدى ول.

سىبە ۇلتى ات ۇستىندە ساداق تارتۋدى ۇناتادى، ”ساداقشى ۇلت“ دەگەن ادەمى اتى بار. ولار اتپەن قۇيعىتىپ بارا جاتىپ ساداق تارتادى. بيىل 5 - ايدا سىبە ۇلتىنىڭ ساداق تارتۋ ونەرى 5 - توپتاعى مەملەكەت دارەجەلى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارىنىڭ ۋاكىلدىك نىساندارى تىزىمدىگىنە ەنگىزىلدى. 31 جاستاعى ۋ جۇنلياڭ ”جۇڭگونىڭ ساداق مەكەنى“ − ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ شاپشال سىبە اۆتونوميالى اۋدانىنان، جەرگىلىكتى ورىنداعى سىبە كونە قالاسى كورىنىس ءوڭىرىنىڭ ساداق تارتۋ الاڭىندا جاتتىقتىرۋشى بولىپ ىستەيدى.

”شينجياڭ ۇلتتاردىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى دەنە تاربيە تۇرلەرىنە ايرىقشا ءمان بەرەدى“. ۋ جۇنلياڭ بىلاي دەدى: اۋىلىمىزدا جىل سايىن ءداستۇرلى ساداق تارتۋ جارىسى، 10 مىڭ ادامدىق ساداق تارتۋ قيمىلى وتكىزىلىپ تۇرادى، قازىر اۋدان قالاشىعىنداعى ورتا، باستاۋىش مەكتەپتەردە تۇگەلدەي ساداق تارتۋدى ۇيرەتۋ ساباعى اشىلدى، ۇكىمەتتىڭ قاتىستى تاراۋلارى تاعى سىبە ۇلتىنىڭ ساداق تارتۋ مادەنيەتى مەن ساياحاتتى ۇشتاستىرىپ، ساداق مادەنيەتى كورمەسى باقشاسىن قۇرىپ، اڭ اۋلاۋ، سالت - سانا سىندى ءداستۇرلى مادەنيەتتى كورسەتىپ جاتىر.

تارباعاتاي ايماعىنىڭ شاۋەشەك قالاسىندا ەر - ايەل، كارى - جاس دەمەي بارلىق ادام داعۇر ۇلتىنىڭ ءداستۇرلى يمەك تاياقتى دوپ ونەرىن ۇناتادى، مەرەكە سايىن جانە قۋانىشتى كۇندەردە ادامدار جاپا - تارماعاي شىعىپ ۇيىمداسىپ جارىسادى. جەرگىلىكتى تۇرعىن تاڭنۇر ايداقاننىڭ ۇلى بيىل 6 - كلاستا وقيدى، داعۇر ۇلتىنىڭ ءداستۇرلى يمەك تاياقتى دوبىن 3 جىل ۇيرەنىپ قانا مەكتەپتىڭ دوپ كومانداسىنىڭ تىرەكتىسىنە اينالىپ، ۇنەمى سىرتقا شىعىپ جارىستارعا قاتىناسىپ ءجۇر. ”ونىڭ وسىنشاما شاتتانا ۇيرەنگەنىن كورىپ، مەن دە قۋاندىم“، - دەدى تاڭنۇر.

اۆتونوميالى رايوندىق دەنە تاربيە مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى شاڭ حۇڭبو تانىستىرىپ بىلاي دەدى: ”12 - بەسجىلدىق“ جانە ”13 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندە، مەملەكەتتىك دەنە تاربيە باس مەكەمەسى ءبىر ميلليارد يۋان قارجى قوسىپ، شينجياڭنىڭ دەنە تاربيە ىستەرىنىڭ، اسىرەسە، از ۇلتتاردىڭ ءداستۇرلى دەنە تاربيەسىنىڭ دامۋىن قولدادى. كەزەكتە شينجياڭ اۆتونوميالى رايون دارەجەلى ءداستۇرلى دەنە تاربيە تۇرلەرى، ويىن - ساۋىق جانە سەرىك ويىنى سياقتى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارىنىڭ ۋاكىلدىك تۇرلەرىنەن 5 توپ بويىنشا 27 ءتۇردى جاريالادى، مۇنىڭ ىشىندە 6 ءتۇر مەملەكەت دارەجەلى تۇرگە تاڭدالىپ، اۆتونوميالى رايون دارەجەلى ۋاكىلدىك جالعاستىرۋشىلاردان 34 ادام بەكىتىلدى، مۇنىڭ ىشىندەگى 5 ادام مەملەكەت دارەجەلى جالعاستىرۋشىلار قاتارىنا ەنگىزىلدى.

”از ۇلتتاردىڭ ءداستۇرلى دەنە تاربيە سپورتىنىڭ دامۋى ءار ۇلتتىڭ ارالاسۋىن، ىشتەسۋىن، توعىسۋىن بارىنشا جەبەپ، جالپى حالىقتىق دەنە شىنىقتىرۋ مەن جالپى حالىقتىق سالاماتتىقتىڭ ىشكەرىلەي توعىسۋىن ىلگەرىلەتىپ، بۇقارانىڭ تابىس سەزىمىن جانە باقىت سەزىمىن جوعارىلاتتى“. شاڭ حۇڭبو بىلاي دەدى: امەريكاداعى، باتىستاعى كەيبىر جۇڭگوعا قارسى كۇشتەر شينجياڭدا ايتىلمىس ”مادەنيەتتى جويۋ“ ءومىر ءسۇرىپ وتىر دەپ قاساقانا داۋرىقتى، بۇل وسەك - اياڭدار مەن ساندىراقتار مۇلدە تابان تىرەپ تۇرا المايدى، جۇڭگو حالقىن قامتىعان دۇنيەدەگى ءار ەل حالقىنىڭ نالەتىنە ۇشىرايتىندىعى داۋسىز.