انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى جىڭ جو

”مەن سەلبەستىك كووپەراتيۆىنە بارىپ كەلەيىن، تاعى قانداي ىستەيتىن جۇمىس بار ەكەن“. 8 - ايدىڭ 13 - كۇنى تاڭ سارىدە تۇرعۇن احىمەت ايەلىمەن اڭگىمەلەسە ءجۇرىپ، جاڭادان ساتىپ العان دالا اۆتوكولىگىنە وتىرىپ، سەلبەستىك كووپەراتيۆكە جول تارتتى.

تۇرعۇن ياركەن اۋدانى ميشا قالاشىعى ۇلكەن شيە شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ جاۋاپتىسى. كەزەكتە شيەنىڭ قاۋىرت ساتىلۋ مەزگىلى ءوتىپ كەتكەنىمەن، سوڭعى جۇمىستارى ءالى دە كوپ. بيىل وتباسىنداعى 3 مۋ جەردىڭ شيەسىن 150 مىڭ يۋانعا ساتتى، وعان سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ بولگەن پايداسىن قوسقاندا، تۇرعۇن كىرىسىم 200 مىڭ يۋان بولادى دەپ مەجەلەپ وتىر.

سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ قاقپاسىنىڭ تابالدىرىعىن اتتاي بەرگەندە، تاپسىرىس بەرەتىن ساۋداگەردەن تەلەفون كەلدى. تۇرعۇن شيە باعىنا تىزگىن ۇشىمەن جەتىپ، بەينە ەكراندا بايلانىسقا شىعۋ تاسىلىمەن قارسى جاققا ەگىمشىلىك اۋماعىن ەكسكۋرسيالاتتى.

”قاراڭىز، مىنانىڭ بارلىعى ءبىزدىڭ شيە باعىمىز، 2000 مۋدان اسادى. ءبىزدىڭ ەككەن شيە ۇلكەن، قىزىل، ءتاتتى، تاسىمالداۋعا جاقسى. مەندە ءبىراز بيىلعى شيەنىڭ سۋرەتتەرى بار، كەلەر جىلى ساپاسىنىڭ ءتىپتى دە جاقسى بولاتىنىنا كەپىلدىك ەتەمىن“.

”سەندەردىڭ شيەلەرىڭ راسىندا تاماشا ەكەن، ءبىز سەلبەستىك جاساۋ ىستەرىن كەڭەسەيىك“.

تەلەفوندى قويعان تۇرعۇن: ءار جىلى شيە پىسقان كەز سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ ەڭ قاربالاس كەزى سانالادى، مۇنداي بەينە ەكران تەلەفونىنان كۇن سايىن تالايىن قابىلدايمىن، - دەدى. سول كەزدەردە تۇرعۇن سەلبەستىك كووپەراتيۆ، شيە باعى جانە زات تاسىمال ءتۇيىنى اراسىندا ارلى - بەرلى شاپقىلاۋمەن بولادى ەكەن. جاشىك - جاشىك شيەلەردى اۆتوموبيلگە تيەپ جونەلتىپ جىبەرگەن سوڭ بارىپ، ونىڭ كوڭىلى جاي تاپتى. ”مۇنىڭ ءبارى اۋىلداستارىمنىڭ ەڭبەگىنىڭ جەمىسى، تيتتەي دە شالاعايلىق ىستەۋگە بولمايدى“.

ياركەن اۋدانىندا شيە ەگەتىن ءداستۇر بار، الايدا ەرتە كەزدە شيە ەككەندە جەمىس شارۋالارىندا تاجىريبە جوق، تيجاراتى بىتىراڭقى، ەگىمشىلىك كولەمى دە شاعىن، باسقارۋى دا جەتكىلىكسىز بولعاندىقتان، شيەنىڭ ءونىم مولشەرى تومەن، ساپاسى ناشار، باعاسى تومەن بولىپ، اقشا تابا المايتىن، شارۋالاردىڭ ەگۋ بەلسەندىلىگى دە تومەن بولاتىن. ءبىر جولى تۇرعۇن بىرىگىپ كووپەراتيۆ قۇرۋعا بولاتىندىعىن، مۇنى قالاشىق ساياسات جاعىنان سۇيەمەلدەپ عانا قالماستان، تاعى ارناۋلى تەحنيكتەر جىبەرىپ تەحنيكا ۇيرەتەتىندىگىن ەستيدى. 2010 - جىلى تۇرعۇن مەن 7 سەلبەسۋشى بىرىگىپ ميشا قالاشىعى ۇلكەن شيە شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىن تىركەۋگە الدىرىپ قۇرادى.

سەلبەستىك كووپەراتيۆى قۇرىلعان العاشقى كەزدە 12 قىزمەتكەرى، 7 مۋ شيە باعى، 28 ساتۋ ءتۇيىنى بار بولاتىن. تەحنيكتەر تۇرعىندارعا شيەنى عىلمي جولمەن قالاي ەگۋدى ۇيرەتتى. ەگىمشىلىك تەحنيكاسىنا وزگەرىس ەنگىزۋ، ساتۋ جولىن كەڭەيتۋ ارقىلى شيەنىڭ ساتىلۋ مولشەرىن جىل سايىن ارتتىردى، تولايىم ساتۋ ساۋداگەرلەرى ۇلكەن جۇك اۆتوموبيلدەرىمەن كەلىپ ساتىپ الاتىن بولدى. قازىر سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ شيەسىن بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىنە ساتىپ، جەمىس شارۋالارىنىڭ كىرىسى جىل سايىن جوعارىلاپ، تۇرمىستارى شيەدەي ءتاتتى، بالداي باقىتتى بولدى.

تەحنيكتەر تاعى سەلبەستىك كووپەراتيۆىنە كوپ ءتۇرلى تيجارات جۇرگىزۋگە كەڭەس بەردى. كوپ وتپەي سەلبەستىك كووپەراتيۆى تەرۋ ءوڭىرى، ساۋىق - سايران ءوڭىرى، كەشكى بازار ءوڭىرى، حالىقتىق تۇسەلحانا ءوڭىرى، اۆتوكولىك توقتاتۋ ءوڭىرى سياقتى كوپ فۋنكتسيالى ءوڭىر قۇردى. قازىر ميشا قالاشىعى شيە باعى ساياحات ەكولوگيالىق باقشاسى بولىپ دامىپ، ءار جىلى 5 - ايدان باستاپ بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىندەگى ساياحاتشىلار تولاسسىز كەلەتىن بولدى. سەلبەستىك كووپەراتيۆى تاعى ينتەرنەتتە تانىمال، ءسوزسىز، كەلەتىن جەردى ارناۋلى جوبالاپ قۇرىپ، ينتەرنەتتە تانىمالداردى ۇسىنىس ەتىپ تىكە تاراتىپ، جەمىس شارۋالارىنىڭ ساتۋىنا كومەكتەستى.

باسقارۋ تەحنيكاسى جاقسى بولعاندىقتان، وعان بوگەنايى بولەك تابيعي شارت - جاعداي قوسىلىپ، شيەنىڭ ءونىم مولشەرى بۇرىنعى مۋ باسىنا 200 كيلوگرامنان قازىر مۋ باسىنا 500 − 800 كيلوگرامعا ارتتى. ”ءبىزدىڭ شيە ءارى ۇلكەن، ءارى ءتاتتى، جەمىس بالدىرى بىركەلكى، رەڭى قانىق، جەمىس شارۋالارىنىڭ كىرىسى دە بۇرىنعى مۋ باسىنا 10 مىڭ يۋاننان، مۋ باسىنا 30 − 50 مىڭ يۋانعا دەيىن ارتتى“. تۇرعۇن قازىر سەلبەستىك كووپەراتيۆىندەگى ەگىمشىلىك وتباسىنىڭ 58گە، ەگىمشىلىك كولەمىنىڭ 2800 مۋعا جەتكەندىگىن ايتتى.

شيە ەگۋ ارقىلى قىستاق تۇرعىندارى دوڭگەلەك داۋلەتتى تۇرمىس كەشىرىپ، وتباسى سايىن بانكەگە اقشا قويدى، وتباسى ەلەكتر جابدىقتارىنىڭ ءبارى بار، كەيبىرەۋلەرى جەڭىل اۆتوكولىك تە ساتىپ الدى، شيە كوپشىلىكتىڭ ”ءدىلدا اعاشىنا“ اينالدى.

”كوپشىلىكتىڭ بارلىعى قاجىرلى ەڭبەكپەن كەلگەن تاماشا تۇرمىس بارعان سايىن بالداي ءتاتتى، بارعان سايىن ۇمىتكە تولى بولدى دەدى“، - دەدى جاپ - جاسىل بولىپ جايقالىپ تۇرعان شيە باعىنا كوز جىبەرگەن تۇرعۇن تەبىرەنىپ.