جاڭ جينفىڭ ٴوز ٴتىلشىمىز

 بوزادىر تەكەس اۋدانىنىڭ شالعاي قىستاۋلىقتارىنىڭ ٴبىرى. 

بوزادىردىڭ ٴتورت جاعى تاۋمەن قورشالعان، كوكسۋ وزەنى سايدان جىلىستاپ وتەدى، تاۋ بەتكەيىندەگى يرەلەڭدەگەن كۇدىر تاۋ جولىمەن جۇرسەڭىز، تۇمان تۇمشالانعان تاۋ بەينە سۇلۋ سۋرەتتەي كورىنەدى. 

بۇل ارانىڭ اتاعى كوكسۋ اراسانىمەن، ۇجىماق كولىمەن جانە ەڭ سۇيىكتى اۋىل - قىستاق شيپاگەرى جۇماتاي اۋباكىر ۇلىمەن اسپانداپ، ساياحات ماۋسىمىندا كوپتەگەن ساياحاتشىلاردىڭ قىزىعا باراتىن جەرىنە اينالعان. 

ەمحاناداعى تىڭ تىنىس

1992 - جىلى جۇماتاي قۇلجا مەديتسينا مەكتەبىنەن وقۋ تاۋىسىپ، بوزادىر وتارىنا كەلىپ، مال شارۋاشىلىق رايونىنىڭ شيپاگەرى بولىپ، مال شارۋاشىلىق رايونىنا تامىر تارتىپ، تاۋلى وڭىردە 30 جىلدى وتكەردى.

بۇرىن جول الىس، مالشىلار بىتىراڭقى ورنالاسقان، ونىڭ ۇستىنە جول كۇدىر بولعاندىقتان، جۇماتاي مالشىلار وتباسىن ٴبىر - بىرلەپ ارالاپ تەكسەرۋ ٴۇشىن، ٴار رەت 15 تە 20 كۇن ۋاقىت جۇمسايتىن. اتى مەن ٴدارى ساندىعى قاشاندا قاسىنان تابىلاتىن.

5 - ايدىڭ 15 - كۇنى ٴتىلشى بوزادىر وتارىنا تاعى دا ات باسىن بۇرىپ، شيپاحاناعا بارىپ، وسى ارادا تۋىلعان تىڭ وزگەرىستەرگە كۋا بولدى، جاڭا شيپاحانا تاۋ بوكتەرىنە ورنالاسىپتى، وندا باتىسشا شيپاگەرلىك ٴبولىمى، قازاق شيپاگەرلىگى ٴبولىمى، ناۋقاستار تۇرمىس رايونى، اراساندا كۇتىمدەلۋ رايونى سياقتى بولىمدەر قۇرىلىپتى. 

ەمدەۋ بولمەسىندە جۇماتاي شيپاگەر مالشى ٴنازينا بەسباي قىزىنىڭ قان قىسىمىن ولشەپ، قانداعى قانت مولشەرىن تەكسەرىپ جاتىپتى، بيىل 50 جاستاعى ٴنازينا باسى اينالىپ، الاقىزىپ، ۇيقىسى قاشىپ، اسقا تابەتى تارتپاعان سوڭ شيپاگەرگە كورىنۋگە كەلىپتى، تەكسەرۋ ارقىلى ونىڭ اۋرۋىنىڭ قان قىسىمىنىڭ جـوعارىلاۋىنان بولعاندىعىن تۇراقتاندىرعان جۇماتاي شيپاگەر وعان قان قىسىمىن تومەندەتەتىن ٴدارى بەردى ٴارى جەمىس - جيدەك، كوكونىستەردى كوبىرەك جەۋدى، قاتىقسىز تاماق تۇتىنۋدى، دەر كەزىندە قايتا تەكسەرىلۋدى تاپسىردى.

جۇماتاي تانىستىرىپ بىلاي دەدى: «مال شارۋاشىلىق رايونى ەمحاناسى ەڭ العاش ەكى اۋىز اعاش ٴۇي بولاتىن، 1992 - جىلى اعاش قۇرىلىمدى 10 نەشە اۋىز ٴۇي ىركەس - تىركەس سالىندى، 2014 - جىلى حۋنان ولكەسىنىڭ چاڭشا قالاسىنداعى شياڭيا شيپاحاناسى 288 مىڭ يۋان ناق اقشا تارتۋ ەتىپ، باتىسشا ەمدەۋ ٴبولىمى قۇرىلدى، سونىمەن بىرگە، قۇنى 100 مىڭ يۋاندىق ەمدەۋ بۇيىمدارىن دا جىلۋعا اتادى. 2015 - جىلى قازاق شيپاگەرلىگى ٴبولىمى قۇرىلىپ، ەمدەۋ قىزمەتكەرلەرى بۇرىنعى 7 ادامنان 14 كە كوبەيىپ، ولار شوڭقۇشتاي، ارپاسالىس سياقتى 3 مەديتسينالىق بولىمگە ٴبولىنىپ ورنالاستى، تەكەس اۋداندىق دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق كوميتەتى وسى 7 شيپاگەرگە بىردەن ٴمىنىس ات بەردى. قازاق شيپاگەرلىگى ٴبولىمى جاڭا جابدىق ەنگىزىپ، ينەمەن ەمدەۋ، قۇرعاق ينە، وت ينە، ەلەكتر ينە، ورتا جيىلىكتى سەرپىن، لوڭقا قويۋ سياقتىلار ارقىلى ەمدەۋ جۇرگىزەدى». 

بيىل 41 جاستاعى مۋسا باعدات ۇلى 2006 - جىلى قۇلجا مەديتسينا مەكتەبىنەن وقۋ تاۋىسىپ، 2010 - جىلى بوزادىر مال شارۋاشىلىق رايونى ەمحاناسىنا كەلىپ شيپاگەر بولادى ٴارى جۇماتايدى ۇستاز تۇتادى، جۇماتاي وعان ينە شانشۋ، ەرمەنمەن ەمدەۋ، ىسقىلاپ ەمدەۋ، لوڭقا قويۋ سياقتى شيپاگەرلىك ونەرىن ۇيرەتەدى، 2017 - جىلى ول تەكەس اۋداندىق جۇڭگوشا شيپاگەرلىك شيپاحاناسىنىڭ جۇڭگوشا شيپاگەرلىك بولىمىندە ٴبىلىم اسىرىپ، قازىر جەرگىلىكتى ورىندا اتى تانىمالى شيپاگەرگە اينالعان. 

ەرەكشەلىككە يە ەمدەۋ ٴبولىمى جاقسى باعاعا يە بولدى

قازاق شيپاگەرلىگى ٴبولىمى بولعان قاراعايدان جاسالعان ٴۇي وزگەشە كوزگە تۇسەدى. ەمدەۋ بولمەسىنە كىرسەڭىز، جۇڭگوشا ٴدارى ٴيىسى مۇرىندى جارادى. مۋسا شيپاگەر ەسبولات ٴداۋىتجان ۇلىنا لوڭقا قويىپ جاتىپتى، ەسبولات ۇزاق ۋاقىت تاۋدا مال باعىپ، سۋىق تيگىزىپ العاندىقتان بەلى مەن ارقاسى اۋىرىپ، ەمدەلۋگە كەلىپتى، بۇل اراعا كەلىپ ەمدەلگەنىنە ٴۇش كۇن بولعان ونىڭ اۋرۋى كورنەكتى جاقسارعان. 

ەسبولات بىلاي دەدى: بۇرىن اۋرۋىم قوزعالعاندا امالسىز شىدايتىنمىن نەمەسە اۆتوكولىكپەن 2 ساعاتتان استام جول باسىپ، اۋدان ورتالىعىنا بارىپ ەمدەلەتىنمىن. قازىر مال شارۋاشىلىق رايونىمىزداعى ەمحانادا ەرەكشەلىككە يە ەمدەۋ ٴادىسى قولدانىلدى، اۋرۋ كورسەتۋىمىزدە قولايلى بولدى. بىلتىر شەشەمنىڭ تەرى اۋرۋى اراسانعا جانە جۇڭگوشا ٴدارى مونشاسىنا ٴتۇسۋ ارقىلى جازىلدى. جازدا اراسان كۇتىنۋ رايونىنداعى 20 نەشە اۋىز ٴۇي بۇل ارانىڭ داڭقىن الىس- جۋىقتان ەستي كەلگەندەرگە لىق تولادى. 

قازاق شيپاگەرلىگى ەرەكشەلىككە يە ەمدەۋ ٴبولىمى 2016 - جىلى 6 - ايدا قۇرىلىپ، قازاق شيپاگەرلىگى قولدانىلمالى تەحنيكاسىنىڭ نەگىزگى ساتىدا ۇنەمى كەزىگەتىن اۋرۋلار مەن كوپ تۋىلاتىن اۋرۋلاردان ساقتانۋ جانە ونى ەمدەۋدەگى ٴونىمدى رولى تولىق ساۋلەلەندىرىلىپ، مالشىلاردىڭ جاقسى باعاسىنا يە بولدى.

جاقسى ساياسات تاماشا تۇرمىس سيلادى

بوزادىر مال شارۋاشىلىق رايونى شيپاحاناسىنىڭ باستىعى ەلشات البانباي ۇلى بىلاي دەدى: «قازىر مال شارۋاشىلىق رايونىنا ينتەرنەت جەتكىزىلىپ، الىس ارالىقتى دياگنوز قويۋ جۇزەگە استى، مالشىلاردىڭ سىرتپەن بايلانىس جاساۋى اناعۇرلىم قولايلى بولدى، ولاردىڭ تۇرمىسىندا دا وراسان زور وزگەرىستەر تۋىلدى. كەزەكتە ەمحانامىز ەمدەۋ قامسىزداندىرۋ كارتوچكاسىن ىسكە قوسۋ جابدىقتارىن ەنگىزىپ، مالشىلاردىڭ ەمدەلۋىنە ٴتىپتى دە كوپ قولايلىلىق جاراتپاقشى». 

شولاقتەرەك قالاشىعى تاسباستاۋ قىستاعىنىڭ مالشىسى الەش بايبەك ۇلىنىڭ 200 باستان استام مالى بار، ٴار جىلى 9 - ايدا ول مالىن بوزادىر وتارىنا قىستاتۋعا اپارادى. ول بىلاي دەدى: «ەرتەرەكتە مال شارۋاشىلىق رايونىندا جول جوق بولاتىن، اۋدان ورتالىعىنا بارۋ ٴۇشىن مال ايدايتىن جولمەن اتپەن نەمەسە موتوتسيكلمەن باراتىنبىز، قازىر 30 كيلومەترلىك اسفالت جول جانە 63 كيلومەترلىك شاعىل جول سالىندى، جول ەداۋىر كەڭ، قالاشىقتان مال شارۋاشىلىق رايوندارىنا دەيىنگى جول ٴبىرتالاي قىسقاردى. مال باعىمشىلىعى ارقىلى وتباسىمنىڭ جىلدىق كىرىسى 200 مىڭ يۋانعا جەتىپ، تۇرمىسىم دا جىلدان - جىلعا جاقسارىپ كەلەدى». 

مالشى داۋلەتكەلدى ٴالىشاقىن ۇلى ٴۇنحات بەينە ەكرانى ارقىلى شولاقتەرەك قالاشىعىندا وقىپ جاتقان ۇلىمەن سويلەسىپ، اكەلى - بالالى ەكەۋى ٴماز ـ ٴمايرام بولىپ جاتتى. داۋلەتكەلدى ٴار جىلى وتاردا 5 ايدان استام ۋاقىت تۇرادى، بۇرىن شۇعىل جۇمىس بولىپ ۇيىنە تەلەفون سوعۋعا تۋرا كەلسە، تاۋدان ٴتۇسىپ 10 كيلومەتر شالعايداعى سيگنال تارتاتىن جەرگە باراتىن، قازىر قىستاقتا سيگنال پۋنكتى سالىنىپ، كەز كەلگەن ۋاقىتتا، كەز كەلگەن جەردە توراپقا شىعىپ، سىرتپەن بايلانىس جاساي الاتىن بولعان.

گۇلنار تابىسبەك قىزى - كوكتەرەك اۋىلى شاعانساي قىستاعىنىڭ مالشىسى، اعاش ۇيدە ونىڭ 7 جاستاعى ۇلى كارتون فيلم كورۋدە. مەملەكەت تەگىن تاراتقان كۇن ەنەرگيالى تاقتا مەن اككۋمۋلياتور ٴۇيدى جارىقتاندىرىپ قالماستان، قولفوندى، شاعىن توڭازىتقىشتى، تەلەۆيزوردى ىسكە قوسۋعا دا جەتەدى. ول: «2014 - جىلى مەملەكەتتىڭ كومەك قاراجاتىنان يگىلىكتەنىپ، 80 شارشى مەترلىك مالشىلاردى وتىرىقتاندىرۋ ٴۇيىن سالىپ، وتباسىمداعىلارمەن الاڭسىز تىرشىلىك ەتەتىن باقىتتى تۇرمىسقا كەنەلدىم، شوفەرلىك كۋالىك الىپ، اۆتوكولىك ساتىپ الدىم،ٴبىر ٴۇيلى جان اۆتوكولىكپەن اۋدان ورتالىعىنا بارىپ بازار ارالاۋىمىزعا دا وتە قولايلى بولدى» دەدى. 

قازىر قىستاقتاعى ٴىشىنارا مالشىلار دۇكەن، شارۋالار شاتتىعى ساياجايىن اشىپ، كىرىستەرىن ارتتىرىپ، اۋقاتتانۋ سەنىمى ارتا تۇسكەن. 4 جىلدىڭ الدىندا مالشى انارگۇل دابىر قىزى جول بويىنان 30 نەشە شارشى مەترلىك اعاش ٴۇي سالىپ، استىق، ازىقتىق ماي جانە تۇرمىستىق بۇيىمدار ساتا باستاعان ەدى. «بۇل ارا اۋدان ورتالىعىنا باراتىن بىردەن - ٴبىر جول، دۇكەنىم جۇمىس باستاعاننان بەرى، ٴار كۇنگى ورتاشا كىرىسىم 200 يۋاننان استى، بىلتىر ساياحاتتىڭ قاۋىرت مەزگىلىندە ٴبىر ايدا 9 مىڭ يۋاننان استام كىرىس كىرگىزدىم» دەدى انارگۇل قۋانا. ول تاعى بىلاي دەدى: «قىزىم قارامايلىدا قىزمەت ىستەيدى، كۇيەۋىم ەكەۋىمىز اۆتوكولىك جانە اۋدان ورتالىعىنان ٴۇي ساتىپ الدىق». 

«پارتيانىڭ ابزال ساياساتى مالشىلارعا تاماشا تۇرمىس سيلادى، اۋدان ورتالىعىنا باراتىن جول ۇجىماق كولى كورىنىس ٴوڭىرىن تۇتاستىرادى، سونداي - اق وڭتۇستىك، سولتۇستىك شينجياڭنىڭ ماڭىزدى قاتىناس جولى، جول قۇرىلىسى اياق الىسىنىڭ جەدەلدەۋىنە ىلەسە، ٴتىپتى دە كوپ ادامدى ساياحاتتاۋعا باۋرايتىندىعىنا، سونداي - اق مالشىلاردى كوزقاراستا بۇرىلىس جاساۋعا باستاپ، كىرىستى ارتتىرۋ ارناسىن كەڭەيتىپ، ولاردىڭ قاجىرلى ەڭبەگىمەن اۋقاتتانۋ جىگەرىن كۇشەيتەتىندىگىنە سەنەمىن» دەدى جۇماتاي نىق سەنىممەن.