تارىم وزەنىنىڭ سۋ بايلىعى دالمە - ءدال رەتتەلدى

وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ ەگىنى كوكتەم مەن جازدا بىردەي سۋعا قاندى

انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ليۋ دۇڭلاي 6 - ايدىڭ 13 - كۇنى حوتاننان حابارلايدى. 6 - ايدىڭ 13 - كۇنى قاراقاش اۋدانى كۇيا قالاشىعى شاپقان قىستاعىندا اتىزىنداعى جاپ - جاسىل بولىپ ءوسىپ كەلە جاتقان ءبيدايعا قاراپ تۇرعان 35 جاستاعى شارۋا ابلەز ەركىننىڭ جۇزىنەن شاتتىق لەبى ەستى، ”قۋانىپ تۇرمىن! تالاي جىلدان بەرى ءبيدايىمنىڭ تۇڭعىش رەت تولىق سۋارىلۋى ەكەن“. سۋ مولشەرىنىڭ عىلمي، دالمە - ءدال رەتتەلۋىمەن بيىل تارىم وزەنى الابىنداعى ”ءتورت قاينار، ءبىر نەگىزگى اعىننىڭ“ اۋىل شارۋاشىلىعىن سۋارۋعا پايدالانىلاتىن سۋمەن قامتاماسىز ەتۋى سەرپىندى بولىپ، 6 - ايدىڭ 12 - كۇنىنە دەيىن كوكتەمگى سۋارۋ مەن جازعى سۋارۋ بىلتىرعى سول تۇستاعىدان جەكە - جەكە 3 ميلليون 770 مىڭ مۋ رەت جانە 3 ميلليون 990 مىڭ مۋ رەت اسىپ، كوكتەمگى سۋارۋ مەزگىلىندەگى سۋ بايلىعىنان پايدالانۋ ونىمدىلىگى ％85تەن استامعا جەتتى.

وڭتۇستىك شينجياڭدا سۋ بايلىعىنىڭ ۋاقىت جانە كەڭىستىك ورنالاسۋى بىركەلكى ەمەس، كوكتەمدە سۋ تاپشى بولادى، ال بۇل ەگىس داقىلدارىنىڭ سۋدى ەڭ قاجەت ەتەتىن مەزگىلى. دۇمبە ءبيدايدى مىسالعا الساق، قايتا كوكتەۋ، تۇپتەنۋ، بۋىن سالۋ، ماساق تارتۋ، ءدان الۋ سىندى 5 ماڭىزدى ءوسۋ بۋىنىنىڭ بارلىعىندا سۋدى قاجەت ەتەدى. بۇرىنعى جىلدارى سۋدىڭ جەتكىلىكسىز بولۋى ابلەزدىڭ باسىن بارىنشا قاتىراتىن. ”ءبىر ماۋسىمدىق ءبيداي ەگۋ ءۇشىن 5 رەت سۋارۋ كەرەك، الايدا بۇرىن نەبارى 3 رەت، كەيدە 2 رەت قانا سۋارا الاتىنبىز، ءبيداي دەگەن دە ادام سياقتى قارنى اسقا جارىماسا جاقسى وسپەيدى، ول كەزدە مۋلىق ءونىم ولشەرى 240 كيلوگرام توڭىرەگىندە عانا بولاتىن“، - دەدى ول.

جىل باسىنان بەرى تارىم وزەنى الابىن باسقارۋ مەكەمەسى سۋ بايلىعىن جايعاستىرۋدىڭ عىلميلىعىن ىشكەرىلەي جوعارىلاتتى. ۇلكەن وزەننەن سۋ كەلۋدى العى شارت، سۋمەن قامداۋ كورسەتكىشىن دايەك ەتىپ، سۋارمالى اۋماقتاعى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ سۋدان پايدالانۋ سۇرانىسىنا ساي، دالمە - ءدال، دەر كەزىندە رەتتەپ، سۋ قويماسى، تورابى، سۋ تيەگى سياقتى سۋ بايلىعىن جايعاستىرۋ ينجەنەريالارىنىڭ رەتتەۋ، ساقتاۋ رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، ءار اپتادا سويلەسۋ، اقىلداسۋ مەحانيزمىن ورناتتى. ”دارەجە جوعارىلاتىپ باسقارۋ، ءار اپتادا رەتتەۋ، جۇيەلى رەتتەپ جايعاستىرۋ ارقىلى الاپتىڭ سۋ بايلىعىن رەتتەۋ، جايعاستىرۋ قابىلەتى كورنەكتى كۇشەيىپ، ۇلكەن وزەنگە سۋ كەلۋدىڭ ۋاقىت جانە كەڭىستىگى بىركەلكى بولماۋى مەن سۋارمالى اۋماقتاردىڭ سۋدان پايدالانۋ قاجەتىنىڭ قاباتتاسۋىن سايكەستىرۋ ماسەلەسى ءونىمدى شەشىلدى“، - دەدى تارىم وزەنى الابىن باسقارۋ مەكەمەسى سۋ مولشەرىن رەتتەۋ باسقارماسىنىڭ باستىعى حى يۇي.

حوتان وزەنى، ياركەن وزەنى، اقسۋ وزەنى، قايدۋ − كونچى وزەنى سىندى 4 اعاردىڭ ءىس جۇزىندىك جاعدايىنا قاراتا، سۋ مولشەرىن رەتتەۋ جەر جاعدايىنا قاراي ىستەۋ تاسىلىمەن ورىستەتىلدى. حوتان وزەنىنىڭ سۋ مولشەرى جەتكىلىكتى بولعانىمەن، بۇرىنعى جىلدارى رەتتەۋ ءتاسىلىنىڭ دالمە - ءدال بولماۋى سەبەبىنەن كوكتەمگى سۋارۋ مەزگىلىندە سۋ جەتىسپەۋدى كەلتىرىپ شىعارعان بولاتىن. ”بيىل جاعداي كورنەكتى جاقساردى“، - دەدى حوتان ايماقتىق سۋ يگىلىگى مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى فىڭ فىڭ، - ”تارىم وزەنى الابىن باسقارۋ مەكەمەسىنىڭ سۋ مولشەرىنىڭ عىلمي بولۋىمەن حوتان ايماعىنىڭ كوكتەمگى سۋارۋ جاعدايى وتە جاقسى بولىپ، داقىلعا قاجەتكە قاراي سۋارۋ دارەجەسى زور مولشەردە جوعارىلادى“.

جوعارى اعارداعى داقىلدار عانا ”سۋعا قانىپ“ قالعان جوق. قاينار اعىننان كەلەتىن سۋدان پايدالانۋعا جالپىلىق تالداۋ جاساۋ نەگىزىندە، تارىم وزەنى الابىن باسقارۋ مەكەمەسى جوعارى اعارداعى سۋارۋدىڭ ارەدىك مەزگىلىنەن پايدالانىپ، جوعارى اعاردان تارىم وزەنىنىڭ نەگىزگى اعارىنا سۋ جەتكىزىپ، دالمە - ءدال رەتتەۋ ارقىلى سۋ باسىن لوپنۇر اۋدانىنا بۇرىنعى جىلدارداعىدان ءبىر اي بۇرىن جەتكىزدى. 6 - ايدىڭ 12 - كۇنىنە دەيىن تارىم وزەنىنىڭ نەگىزگى اعارىنا جيىنى 937 ميلليون تەكشەمەتر سۋ جەتكىزىپ، نەگىزگى اعارداعى ماقتا مەن ءبيدايدىڭ سۋدان پايدالانۋىن دەر كەزىندە ءونىمدى قامتاماسىز ەتتى.

كوكتەم مەن جازدىڭ ءولاراسىنداعى وڭتۇستىك شينجياڭدا ارقىراي اققان سۋ شار تاراپقا جالعاسقان توعان جۇيەسى ارقىلى سان مىڭداعان مۋ ەگىس اتىزدارىنا جەتكىزىلدى، اتىزداردا ءار ءتۇرلى داقىلدار قاۋلاي ءوستى. ”ءبىز اۋماق ارا تىزگىندەۋ، يكەمدى رەتتەۋ، جىلجىمالى تۇزەتۋ پرينسيبى بويىنشا تۇتاس جىلدىق تومەنگە اعىتۋ مىندەتىنىڭ از دا، كوپ تە بولماۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتىپ، قاينار اعاردان كوپ كەلگەن سۋدى قاينار اعاردىڭ وزىندە ىستەتىپ، تارىم وزەنى نەگىزگى اعارىنىڭ سۋدان پايدالانۋ قاجەتىن قامتاماسىز ەتۋمەن بىرگە، سۋ بايلىعىنىڭ ىسىراپ بولۋىن دا تۋدىرماي، سۋ بايلىعىنان پايدالانۋ ونىمدىلىگىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتتىق“، - دەدى حى يۇي.