− اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم ۇيىمداستىرۋ بولىمىندەگى جاۋاپتى جولداس «جاڭا داۋىردەگى دارىندىلار قىزمەتىن كۇشەيتۋ جانە جاقسارتۋ جونىندەگى اتقارۋ پىكىرىن» باسىپ تاراتۋ، اتقارۋ جونىندە ٴتىلشىنىڭ سۇراۋىنا جاۋاپ بەردى

تاياۋدا اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم، اۆتونوميالى رايوندىق حالىق ۇكىمەتى «جاڭا داۋىردەگى دارىندىلار قىزمەتىن كۇشەيتۋ جانە جاقسارتۋ جونىندەگى اتقارۋ پىكىرىن» (تومەندە قىسقارتىلىپ «اتقارۋ پىكىرى» دەلىنەدى) باسىپ تاراتتى. اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم ۇيىمداستىرۋ بولىمىندەگى جاۋاپتى جولداس «اتقارۋ پىكىرىنە» قاتىستى جاعدايلار جونىندە ٴتىلشىنىڭ سۇراۋىنا جاۋاپ بەردى.

سۇراۋ: «اتقارۋ پىكىرى» جاريالانۋىنىڭ استارىنداعى جاعدايدى جانە ونىڭ ماڭىزىن تانىستىرا كەتسەڭىز؟

جاۋاپ: 2021 - جىلى 9 - ايدا ورتالىقتىڭ دارىندىلار قىزمەتى ٴماجىلىسى بەيجيڭدە اشىلدى، باس شۋجي شي جينپيڭ ماڭىزدى ٴسوز سويلەپ، جاڭا داۋىردەگى دارىندىلار قىزمەتىنە ايقىن العا باسۋ بەتالىسىن كورسەتتى، سونىمەن بىرگە، دارىندىلار قىزمەتى جونىندە دە جاڭا دا اناعۇرلىم جوعارى تالاپ قويدى. ورتالىقتىڭ دارىندىلار قىزمەتى ماجىلىسىنەن كەيىن پارتيا ورتالىق كوميتەتى «مەملەكەتتىڭ <14 - بەسجىلدىق> كەزىندەگى دارىندىلاردى دامىتۋ جوباسى» سياقتىلاردى جاساپ، جاڭا داۋىردەگى دارىندىلار قىزمەتىن كۇشەيتۋ جانە جاقسارتۋ جونىندە جاپپاي ورنالاستىرۋ جاسادى. اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم دارىندىلار قىزمەتىنە ايرىقشا ٴمان بەردى، تۇراقتى كوميتەت ٴماجىلىسى سياقتىلاردى اشىپ، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ رۋحىن ۇيرەنىپ، دايەكتىلەندىرىپ، دارىندىلار قىزمەتىنىڭ مىندەتتەرىن ورنالاستىردى، تياناقتاندىردى. «اتقارۋ پىكىرىن» اقىلداسىپ جاساۋ جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىن جانە ورتالىقتىڭ دارىندىلار قىزمەتى ٴماجىلىسىنىڭ رۋحىن دايەكتىلەندىرۋدىڭ، تياناقتاندىرۋدىڭ ماڭىزدى شاراسى، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ جاڭا داۋىردەگى دارىندىلار قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋ جونىندەگى ماڭىزدى يدەياسىن تياناقتاندىرۋدىڭ ٴىس جۇزىندىك ارەكەتى، ول دارىندىلار قىزمەتىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋى ارقىلى شينجياڭنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا تىرەك بولۋ جونىنەن ەرەكشە ماڭىزدى ٴمان الادى. جالپى 8 بولەك، 25 تارماقتان تۇراتىن «اتقارۋ پىكىرىندە» نازار قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىق باس نىساناسىنا شوعىرلاندىرىلىپ، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ وزەكتى رايونى قۇرىلىسىن جەدەل ىلگەرىلەتۋ سياقتى كەلەلى ستراتەگيالىق ورنالاستىرۋلار توڭىرەگىندە جاڭا داۋىردەگى شينجياڭنىڭ دارىندىلار قىزمەتى ٴبىر تۇتاس جوسپارلانعان جانە جۇيەلى ورنالاستىرىلعان. نازار رەفورما جاساۋعا، جاڭالىق اشۋعا، كەسىرلى تۇيىندەردى، بوگەتتى تۇيىندەردى الاستاۋعا شوعىرلاندىرىلعان «اتقارۋ پىكىرىندە» كوپتەگەن تىڭ سەرپىلىستى، جاسامپاز شارالار العا قويىلعان، ساياساتتىق قۇرامى جوعارى، يكەمدىلىگى كۇشتى، ايقىن داۋىرلىك سيپاتقا يە، شينجياڭ ەرەكشەلىگى وتە كۇشتى، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ دارىندىلارعا ايرىقشا ٴمان بەرەتىندىگىن جانە دارىندىلارعا دەگەن توتەنشە اڭسار - تىلەگىن تولىق ايگىلەدى، دارىندىلاردى تانۋ، دارىندىلاردى ايالاۋ، دارىندىلاردى قۇرمەتتەۋ، دارىندىلاردى ىستەتۋدىڭ كۇشتى سيگنالىن تاراتتى، جاڭا داۋىردەگى دارىندىلار قىزمەتىنىڭ جولىن - شاراسىن بەلگىلەدى، ونىڭ الداعى جەردە شينجياڭ قىزمەتى باس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋدا ماڭىزدى رول اتقاراتىندىعى ٴشۇباسىز.

سۇراۋ: دارىندىلاردى دامىتۋ ٴتۇزىلىس - مەحانيزمى رەفورماسىنىڭ قامتۋ اياسى كەڭ، ساياساتتىق سيپاتى كۇشتى، ٴبىر بولشەگى ارقىلى تۇتاس تۇلعانى جۇمىلدىرادى، «اتقارۋ پىكىرىندە» قانداي ٴتۇيىندى رەفورما مىندەتتەرى مەن ناقتى شارالار ورتاعا قويىلعاندىعىن تانىستىرا كەتسەڭىز؟

جاۋاپ: باس شۋجي شي جينپيڭ ورتالىقتىڭ دارىندىلار قىزمەتى ماجىلىسىندە بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: دارىندىلاردى دامىتۋ ٴتۇزىلىس - مەحانيزم رەفورماسىندا «تالقانداۋ» جەتكىلىكتى بولماسا، «ورناتۋ» دا جەتكىلىكتى بولمايدى، تالاي جىل مازالاعان، اڭىس كۇشتى بولعان كورنەكتى ماسەلەلەردى كۇش سالا شەشۋ كەرەك. «اتقارۋ پىكىرىندە» ماسەلەنى باعدار ەتۋ، نىسانانى باعدار ەتۋ، ونىمدىلىكتى باعدار ەتۋ كورنەكتىلەندىرىلىپ، كەزەكتەگى دارىندىلاردى دامىتۋ ٴتۇزىلىس - مەحانيزمىندە ورىن تەۋىپ وتىرعان داعدىلى دەرت، سىڭىسپەلى سىرقاتتارعا مەڭزەس ٴبىرقىدىرۋ ناقتى، جارامدى رەفورما شارالارى ورتاعا قويىلدى. دارىندىلاردى باسقارۋ تۇزىلىسىنە رەفورما جاساۋ جاعىندا «ۇقىقتى تومەنگە بەرۋدى»، «بۇعاۋدى بوساتۋدى» ٴتۇيىن ەتىپ، كۇش سالا بارىنشا ىلگەرىلەتتى. مىسالى: ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ، شتات، وقۋ - اعارتۋ، عىلىم - تەحنيكا، قازىنا، مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىكتى باسقارۋ سياقتى باسقارۋ تاراۋلارى ۇقىق بەرۋ ٴتىزىمىن نەمەسە ۇنامسىز تىزىمدىك ورناتىپ، ٴىس جۇزىندىك قاجەتكە ساي ادام ىستەتۋشى نەگىزگى تۇلعاعا ۇقىق بەرۋ كەرەك؛ ادام ىستەتۋشى ورىن جوعارى دەڭگەيدەگى دارىندىلاردى قابىلداۋدا «اينالىمدىق» شتاتتان پايدالانىپ، تىكەلەي شتاتقا قابىلداپ، قىزمەتكە الۋىنا بولادى، عىلمي زەرتتەۋ نىساندارىنىڭ جاناما قاراجاتىن ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ پايدالانۋعا بولادى؛ جوعارى مەكتەپتەر، عىلمي زەرتتەۋ مەكەمە - ورىندارى، ەمدەۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ قۇرىلىمدارىنىڭ جوعارى دەڭگەيلى دارىندىلار كولەمىن دەربەس بەلگىلەپ، كەلىسىم ەڭبەكاقى ٴتۇزىمى، جىلدىق جالاقى ٴتۇزىمى، نىسان ەڭبەكاقىسى ٴتۇزىمى سياقتى يكەمدى، الۋان ٴتۇرلى كىرىس ٴبولىسى فورماسىن جولعا قويۋدى قاراستىرۋىنا بولادى؛ عىلمي زەرتتەۋشىلەردىڭ عىلمي زەرتتەۋ قاراجاتىنان سيلىق قاراجاتىن شىعارىپ الۋىنا، زاڭ، بەلگىلەمە بويىنشا قوسىمشا قىزمەت ىستەپ جانە قىزمەت ىستەي ٴجۇرىپ كاسىپورىن قۇرىپ ەڭبەكاقىعا جانە باسقا تابىسقا يە بولۋىنا بولادى. دارىندىلاردى باعالاۋ مەحانيزمىنە رەفورما جاساۋ جاعىندا جاڭالىق اشۋ قابىلەتىن، ساپاسىن، ناقتى ونىمدىلىگىن، ۇلەسىن باعدار ەتكەن دارىندىلاردى باعالاۋ جۇيەسىن جەدەل اقاۋسىزداندىرىپ، تۇرلىشە كاسىپ سالاسىنداعى دارىندىلاردى تۇرگە ٴبولىپ باعالاۋ، نەگىزدىك زەرتتەۋ دارىندىلارىن، جاس عىلىم - تەحنيكا دارىندىلارىن ۇسىنىسپەن ىستەتۋ كەزىندە باعالاۋ، ۇزاق مەرزىمدى باعالاۋ، جوعارى دەڭگەيلى شۇعىل قاجەتتى، تاپشى دارىندىلارعا قاراتا جوعارى دارەجەلى كاسىپتىك اتاقتى تىكە تۇراقتاندىرۋدى، نەگىزگى ساتى دارىندىلارىنا قاراتا كاسىپتىك اتاق بويىنشا «باعىتتامالى باعالاۋدى، باعىتتامالى ىستەتۋدى» اتقارۋ، شەبەرلىك دارىندىلارىن «جارىس ارقىلى ۋاكىلەتتى باعالاۋ»، «نىسان ارقىلى ۋاكىلەتتى باعالاۋ» بويىنشا سايكەستى كاسىپتىك شەبەرلىك دارەجەسىن تىكە تۇراقتاندىرۋ العا قويىلدى. دارىندىلاردى شابىتتاندىرۋ مەحانيزمىنە رەفورما جاساۋ جاعىندا عىلىم - تەحنيكا جەتىستىكتەرىن كادەگە جاراتۋ بويىنشا شابىتتاندىرۋ ساياساتىن تياناقتاندىرىپ، مىندەتتىك عىلىم - تەحنيكا جەتىستىكتەرىن وتكەرمەلەۋدى، رۇقسات بەرۋدى نەمەسە باعا كەسىپ قارجى قوسۋدى دەربەس ۇيعارۋعا رۇقسات ەتۋ العا قويىلىپ، جەتىستىكتى كادەگە جاراتۋ تابىسىن ورىنداۋشى ورىنعا تۇگەلدەي قالدىرىپ، تازا كىرىستىڭ كەم دەگەندە %70 ىن عىلىم - تەحنيكا جەتىستىگىنە قول جەتكىزگەن ادامداردى نەمەسە ۇجىمدى سيلاۋعا پايدالانۋ ايقىندالدى. جوعارى مەكتەپ، عىلمي زەرتتەۋ مەكەمە - ورىندارى، ەمدەۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ قۇرىلىمدارىنىڭ ناتيجە ەڭبەكاقىسىن يكەمدى رەتتەۋ مەحانيزم - ساياساتىن جانە جوعارى دەڭگەيلى دارىندىلاردىڭ ناتيجە ەڭبەكاقىسىنىڭ جالپى مولشەرىن بولەك ەسەپتەۋ ساياساتى تياناقتاندىرىلدى. شەبەرلىك قۇنىن شابىتتاندىرۋ باعدارىن ايگىلەيتىن ەڭبەكاقى ٴبولىسى ٴتۇزىمىن ورناتتى، اقاۋسىزداندىردى.

سۇراۋ: ورتالىقتىڭ دارىندىلار قىزمەتى ٴماجىلىسى دارىندىلاردى دامىتۋ ۇسىنىلىمىن ارتتىرۋ جونىندە ايقىن تالاپ قويدى، اۆتونوميالى رايون مۇنى قاي جاقتاردان تياناقتاندىرادى؟

جاۋاپ: باس شۋجي شي جينپيڭ ورتالىقتىڭ دارىندىلار قىزمەتى ماجىلىسىندە بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: دارىندىلاردى دامىتۋ ۇسىنىلىمىن ارتتىرۋدا دارىندىلار ۇسىنىلىمى ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ كەرەك. اۆتونوميالى رايوننىڭ قازىنا قارجىسى جەتكىلىكتى بولماۋ جاعدايىندا اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم، ۇكىمەت اۆتونوميالى رايون مەن بيڭتۋان 10 ميلليارد يۋاندىق دارىندىلاردى دامىتۋ قورىن قۇراپ، ٴتۇيىندى سالالارداعى دارىندىلار بايلىعىن اشۋدى قامتاماسىز ەتىپ، دارىندىلار ٴىسىنىڭ دامۋىنا كۇش سالا قولداۋ كورسەتۋدى ۇيعاردى. «اتقارۋ پىكىرىندە» ٴىس جۇزىندىكپەن تىعىز ۇشتاستىرىلىپ، بىرىنشىدەن، اۆتونوميالى رايون مەن بيڭتۋاننىڭ دارىندىلاردى دامىتۋ قورىنا قاجەتتى قارجىنى قازىنالىق مەجە ەسەپكە ەنگىزەتىندىگى ٴارى اۆتونوميالى رايون مەن بيڭتۋاننىڭ دارىندىلاردى دامىتۋ قاجەتىنە ساي ۇسىنىلىمدى ارتتىرىپ، شينجياڭنىڭ ٴىشى - سىرتىنداعى قۇرىلىمداردى، ۇجىمداردى، كاسىپورىن، ٴىسورىندارىن جانە جەكەلەردى قارجىلاي كومەك كورسەتۋگە شابىتتاندىراتىندىعى، ٴارقايسى تاراۋلار، ورىنداردىڭ قىزمەت قاراجاتىنان دارىندىلاردى باۋلۋ قارجىسىن الدىمەن ورنالاسىتىرىپ، كەلەلى نىسانداردان دارىندىلاردى قولداۋ قارجىسىن ارناۋلى سەپتەيتىندىگى ايقىندالدى. ەكىنشىدەن، دارىندىلاردى دامىتۋ قورىنىڭ اۆتونوميالى رايوننىڭ، بيڭتۋاننىڭ كەلەلى كاسىپ سالاسى نىساندارى، ماڭىزدى قۇرىلىس ينجەنەريالارى، كەلەلى عىلمي زەرتتەۋ تۇعىرى، شەشۋشى حالىق تۇرمىسى سالالارى سياقتىلارداعى كوشباسشى دارىندىلاردى جانە شۇعىل قاجەتتى، تاپشى دارىندىلاردى باۋلۋدى، ەنگىزۋدى ٴتۇيىندى تۇردە قولداپ، جاڭالىق اشۋعا، جاسامپازدىق جاراتۋعا شابىتتاندىرىپ، قوردىڭ رولىن تولىق ساۋلەلەندىرەتىندىگى ايقىندالدى. ۇشىنشىدەن، دارىندىلاردى دامىتۋ قورىن پايدالانۋ، باسقارۋ سياقتى ساياساتتاردى، قوردى پايدالانۋدا ٴادىل، تۋراشىل، اشىق، جاريا، تەپە - تەڭ باسەكەلەسۋ پرينسيبىنە بويسۇنىپ، قارجىنىڭ نىسانعا ىلەسە جۇرۋىنە، نىساننىڭ دارىندىلارعا ىلەسە جۇرۋىنە تاباندى بولىپ، نىسانعا ٴوتىنىش بەرۋ، مامانداردىڭ باعالاۋى، تاڭداۋلىلارىن تاڭداپ، قولداۋ كورسەتۋ، ناتيجەنى باعالاۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، قوردان پايدالانۋ جاعدايىنا مەرزىم سايىن ناتيجەلىك تەكسەرۋ، باقىلاۋ - تەكسەرۋ جانە ارناۋلى قازىنالىق باقىلاۋ جۇرگىزىپ، قارجىنى پايدالانۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ ايقىندالدى. كەلەسى قادامدا، اۆتونوميالى رايون دارىندىلاردى دامىتۋ قورىن پايدالانۋ، باسقارۋ ٴادىسىن ارنايى زەرتتەپ جاسايدى.

سۇراۋ: «اتقارۋ پىكىرىندە» اۆتونوميالى رايوننىڭ كەلەلى دارىندى نىساندارى جاعىندا قانداي جاڭالىقتار مەن وزگەرىستەر بار؟

جاۋاپ: «اتقارۋ پىكىرىندە» اۆتونوميالى رايوننىڭ كەلەلى دارىندى نىساندارى جاعىندا كۇردەلىلەرى ٴوشىرىلىپ وڭايلاستىرىلىپ، تۇتاس تۇلعالى جاقسارتىلىپ، ۇرپاق اۋىستىرىپ دارەجەسى جوعارىلاتىلىپ، اۆتونوميالى رايون دارەجەلى 2 ٴتۇيىندى دارىندى جوسپارى ٴتۇزىلدى، ٴوزارا سايكەسۋىنە، ۇشتاسۋىنا ٴمان بەرىلىپ، جەكە مەن ۇجىمدى، تولىق مىندەت پەن يكەمدىلىكتى، جوعارى دەڭگەيلىلەر مەن جاستاردى جاپپاي قامتۋدى جۇزەگە اسىرۋعا قولداۋ كورسەتىلىپ، جۇيەلى دە شوعىرلى، جان - جاقتى قامتىعان، ٴدال دە جوعارى ٴونىمدى دارىندىلار جوسپارى جۇيەسى قالىپتاستىرىلدى. ٴبىرىنشى، «تيانشان دارىندىلارى» باۋلۋ جوسپارى. اۆتونوميالى رايوننىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋ قاجەتىمەن تىعىز بايلانىستىرىلىپ، دامۋعا جاڭالىق اشۋ ارقىلى دەم بەرۋ ستراتەگياسىن، عىلىم - تەحنيكا ارقىلى شينجياڭدى گۇلدەندىرۋ ستراتەگياسىن اتقارۋ توڭىرەگىندە «عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋداعى كوشباسشى دارىندىلار»، «عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ ۇجىمدارى»، «جاس ساڭلاق دارىندىلار»، «نەگىزدىك زەرتتەۋ دارىندىلارى»، «فيلوسوفيا قوعامدىق عىلىم دارىندىلارى جانە شينجياڭ مادەنيەتى ايگىلىلەر» سىندى 5 دارىندى باۋلۋ ارنايى ٴتۇرى ورناتىلىپ، 3 - 5 جىل ٴبىر پەريوت ەتىلىپ، ۇلگىلىك، باستاماشىلىق رول ساۋلەلەندىرە الاتىن جوعارى دەڭگەيلى دارىندىلارى مەن جاڭالىق اشۋ ۇجىمدارىنان ٴار جىلى مولشەرمەن 300 ى ىلعاپ الىنىپ تاربيەلەنەدى. ەكىنشى، «تيانچى دارىندىلارى» ەنگىزۋ جوسپارى. جوعارى دەڭگەيلى، جەتىك، وزىق، تاپشى، سۇرانىس كورنەكتى بولۋ باعدارى كوزدە ۇستالىپ، «كوشباسشى دارىندىلار»، «ارنايى ۇسىنىس ەتىلگەن ماماندار»، «جاس دوكتورلار»، «شۇعىل قاجەتتى تاپشى مامان دارىندىلار» سىندى 4 ارناۋلى ٴتۇر ورناتىلىپ، ٴار جىلى ەل - ٴىشى سىرتىنان 500 جاڭالىق اشۋعا جەتەكتەۋ رولىن ساۋلەلەندىرە الاتىن جوعارى دەڭگەيلى جانە شۇعىل قاجەتتى تاپشى مامان ەنگىزىلەدى. ٴۇشىنشى، كاسىپ سالالارىنىڭ جوعارى دەڭگەيلى دارىندىلاردى باۋلۋىنا قولداۋ كورسەتۋ. اۆتونوميالى رايوننىڭ كەلەلى دامۋ ستراتەگياسىنىڭ دارىندى قاجەتى توڭىرەگىندە ولقىلىقتاردى تولىقتاپ، ٴالسىز تۇستاردى كۇشەيتىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق، وقۋ - اعارتۋ، ەمدەۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ سياقتى 9 ٴتۇيىندى كاسىپتىك سالادان جىلىنا   1800 گە جۋىق شۇعىل قاجەتتى تىرەكتى دارىندىلاردى ىلعاپ شىعىپ، باۋلۋعا قولداۋ كورسەتىلەدى. ٴبىر ارناۋلى تۇرگە، ٴبىر نىسانعا ٴبىر اتقارۋ جوباسى دايىندالىپ، تاڭدالعان دارىندىلارعا تۇرمىستىق قوسىمشا قاراجات جانە قارجىلاي كومەك بەرىلىپ، باۋلۋ جانە شابىتتاندىرۋ تەبىنى ارتتىرىلادى. «تيانشان دارىندىلارى» بويىنشا ٴار ادامعا جىلىنا ەڭ جوعارى بولعاندا 2 ميلليون يۋان قارجىلاي كومەك بەرىلەدى، «تيانچى دارىندىلارى» بويىنشا ٴار ادامعا جىلىنا ەڭ جوعارى بولعاندا 500 مىڭ يۋان ٴبىر رەتتىك تۇرمىس قوسىمشا قاراجاتى جانە جىلىنا ەڭ جوعارى بولعاندا ٴبىر ميلليون يۋان قارجىلاي كومەك بەرىلەدى، قارجىلاي كومەكتىڭ %30 ىن جەكەلىك تۇرمىس قوسىمشا قاراجاتىنا پايدالانۋعا بولادى.

سۇراۋ: دارىندى باۋلۋ نەگىزدىك، ستراتەگيالىق قىزمەت، «اتقارۋ پىكىرىندە» بۇل جاعىندا قانداي شارالار ورتاعا قويىلدى؟

جاۋاپ: «اتقارۋ پىكىرىندە» ٴوز كۇشىنە سۇيەنىپ باۋلۋ قابىلەتىن كۇش سالا جوعارىلاتىپ، دارىندى باۋلۋ جۇيەسىن كەمەلدەندىرىپ، تاڭداۋلى دارىندىلاردى تولاسسىز باۋلۋ، جەتىلدىرۋ ورتاعا قويىلدى. ٴبىرىنشى، جوعارى مەكتەپتەردىڭ نەگىزگى شەپ رولىن ساۋلەلەندىرۋ. اۆتونوميالى رايوننىڭ ستراتەگيالىق قاجەتىنە قىزمەت وتەۋدى كورنەكتىلەندىرىپ، جوعارى مەكتەپتەردەگى بىرەگەي ٴپان قۇرىلىسى ٴبىر تۇتاس جوسپارلانىپ ىلگەرىلەتىلەدى. شينجياڭ داشۋەسىنىڭ «قوس بىرەگەي» قۇرىلىسى مەن مينيسترلىك - ولكە بىرلەسىپ قۇرۋ ساياساتىنا ٴمان بەرۋ تەبىنى ارتتىرىلادى. دوكتورلىق، ماگيسترلىك عىلمي اتاعىن بەرۋ ۇقىعى بار ورىندار باۋلۋ جوسپارى اتقارىلىپ، عىلمي اتاق بەرۋ تۇيىندەرىنەن جاڭادان ٴبىر توبى قوسىلادى. جوعارى مەكتەپتەردىڭ، كاسىپتىك مەكتەپتەردىڭ دارىندى باۋلۋ قاراجاتىن قامتاماسىز ەتۋ تەبىنى ارتتىرىلادى. تاڭداۋلى كاسىپورىنشىلاردىڭ، ىسكەر شەبەرلەردىڭ جانە ايگىلى مامانداردىڭ جوعارى مەكتەپتەردەن ۇستازدىق مىندەت وتەۋىنە قولداۋ كورسەتىلەدى. ەكىنشى، كاسىپورىنداردىڭ تۇلعالىق ورنىن كورنەكتىلەندىرۋ. كاسىپورىنداردىڭ جاڭاشا زەرتتەپ اشۋ قۇرىلىمدارىن قۇرىپ، كەلەلى تەحنيكالاردان قامال الۋ مىندەتىن ارقالاپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشاتىن دارىندىلاردى باۋلۋىنا، ەنگىزۋىنە قولداۋ كورسەتىلەدى. زەرتتەپ - اشۋ قاراجاتىن سالىقتان بۇرىن قوسىپ ەسەپتەپ تارتىپ قالۋ ساياساتى تياناقتاندىرىلىپ، كاسىپورىنداردىڭ زەرتتەۋ - اشۋ قيمىلىن ورىستەتۋىنە سيلىق قوسىمشاسى رەتىندە بەرىلەدى. كەلەلى عىلىم - تەحنيكا نىساندارىن، ماداقتاۋ - سيلاۋدى، دارىندى جوسپارىن جالپىلىق مەنشىككە جاتپايتىن كاسىپورىندارعا، اسىرەسە، «ارنايىلانعان، كەمەلدەندىرىلگەن، ەرەكشەلەندىرىلگەن، جاڭاشالاندىرىلعان» ورتا، شاعىن كاسىپورىندارعا اشىق ۇستاۋ تەبىنى ارتتىرىلادى. ٴۇشىنشى، عىلمي زەرتتەۋ، جاڭالىق اشۋ تۇعىرى قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ. بۇكىل رايونداعى جوعارى مەكتەپتەردىڭ، عىلمي زەرتتەۋ مەكەمە - ورىندارىنىڭ، كاسىپورىنداردىڭ جاڭالىق اشۋ بايلىقتارى بىرىكتىرىلىپ، ٴبىر توپ عىلمي زەرتتەۋ، جاڭالىق اشۋ تۇعىرى، ٴىرى عىلمي قۇرىلعىلار جانە كەلەلى عىلىم - تەحنيكا نەگىزدىك قۇرىلعىلارى جەتىلدىرىلەدى، سالىنادى. جوعارى مەكتەپتەردىڭ، عىلمي زەرتتەۋ مەكەمە - ورىندارىنىڭ، كاسىپورىنداردىڭ پوست دوكتور عىلمي زەرتتەۋ جىلجىمالى (قىزمەت) پۋنكتى، شينجياڭنان سىرت جەرلەردە زەرتتەپ - اشۋ ورتالىعى سياقتى «دارىندى اتتاما جەرىن» قۇرۋىنا قولداۋ كورسەتىلەدى. عىلمي زەرتتەۋ، جاڭالىق اشۋ تۇعىرلارىن سيلاۋ، قوسىمشا قاراجات بەرىپ قولداۋ كورسەتۋ تەبىنى ارتتىرىلىپ، ەڭ جوعارى بولعاندا 5 ميلليون يۋان سيلىق، قوسىمشا قاراجات قولداۋىن بەرۋگە بولادى. ٴتورتىنشى، ٴوز كۇشىنە سۇيەنىپ جاڭالىق اشۋدان ۇلگى كورسەتۋ اۋماعىن تۇلعالاۋ. ٴۇرىمجى، سانجى، شىحىزى، قارامايلى، قۇمىل 5 جەردە، سونداي - اق «7 باقشا رايونىندا» ٴوز كۇشىنە سۇيەنىپ جاڭالىق اشۋ دارىندىلارىنان ۇلگى كورسەتۋ اۋماعى قۇرىلىپ، «تۋرا باعدارلى ۇقىق بەرۋ + ۇنامسىز تىزىمدىك» ٴتاسىلى قولدانىلىپ، شتات، جۇمىس ورنى، عىلمي زەرتتەۋ قاراجاتى، دارىندىلاردى باعالاۋ، ىستەتۋ رەفورما شارالارى الدىمەن جولعا قويىلىپ، اناعۇرلىم باۋرامدى دارىندى ساياساتى اتقارىلادى. بەسىنشى، از ۇلت دارىندىلارىن زور كۇشپەن باۋلۋ. ٴار ٴتۇرلى شۇعىل قاجەتتى، تاپشى از ۇلت دارىندىلارىنا قاراتا ەرەكشە قولداۋ كورسەتۋ شاراسى جولعا قويىلىپ، باۋلۋ تەبىنى ارتتىرىلادى.

سۇراۋ: «اتقارۋ پىكىرىندە» دارىندىلاردى شينجياڭعا كەلىپ جاڭالىق اشۋعا، شارۋاشىلىق قۇرۋعا باۋراۋ جاعىندا قانداي جاسامپازدىقتار مەن تىڭ سەرپىلىستەر بار؟

جاۋاپ: شينجياڭدا دارىندىلار كەمشىل بولۋ، اسىرەسە، جوعارى دەڭگەيلى دارىندىلار تاپشى بولۋ ماسەلەسىنە قاراتا، «اتقارۋ پىكىرىندە» مىنالار ورتاعا قويىلدى: سۇرانىستى باعدار ەتۋگە تاباندى بولىپ، جوعارى دەڭگەيلى دارىندىلاردى جانە اقىل - پاراسات بايلىعىن بەلسەندىلىكپەن ەنگىزۋ، ويداعىداي ىستەتۋ. ٴبىرىنشى، مەملەكەتتىڭ دامۋ ستراتەگياسىنىڭ سۇرانىسى مەن شينجياڭنىڭ دامۋىنىڭ ۇزاق بولاشاقتىق سۇرانىسىن تياناق ەتىپ، ٴبىر توپ ستراتەگيالىق دارىندىلار كۇشىن ەنگىزىپ، ويداعىداي ىستەتىپ، «ٴاربىر ٴىستى بولەك اقىلداسىپ»، «ٴبىر ادامعا ٴبىر شارا جاساپ» دارالىققا يە قولداۋ قامتاماسىزدىق شارالارىن دالمە - ٴدال جاساپ، ەڭ جوعارى بولعاندا 100 ميلليون يۋان نىسان كومەك قارجىسىن بەرۋ. ەكىنشى، كاسىپ سالاسى دامۋىنداعى شەشۋشى، وزەكتى تەحنيكالىق قيىن ماسەلەلەردى ارقاۋ ەتىپ، بار بولۋعا ەمەس، پايداسى بولۋعا تالپىنۋعا تاباندى بولىپ، شينجياڭ «دارىندىلار پاراسات قامباسىن» قۇرىپ، «قابىلەتتىلەر باستاماشى بولىپ ىستەۋ»، «بايگەگە قوسۋ»، «اسكەري بۇيرىق» سياقتى تۇزىمدەردى اتقارىپ، شينجياڭنىڭ ٴىشى - سىرتىن، ەل ٴىشى - سىرتىن بەتكە الىپ بايگە جاريالاپ، بىلىمدىلەردى ىزدەپ، ەرەكشە قولداۋ كورسەتىپ، ەڭ جوعارى بولعاندا زەرتتەپ - اشۋعا قوسىلعان جالپى قارجىنىڭ %40 ىن قارجىلاي كومەككە بەرۋ. ٴۇشىنشى، كەلەلى نىسان، ٴتۇيىندى كاسىپ سالاسى توڭىرەگىندە «قوس شاقىرۋ، قوس ەنگىزۋ» تەبىنىن ارتتىرىپ، كاسىپ تىزبەگى، جاڭالىق اشۋ تىزبەگى، دارىندىلار تىزبەگى «3 تىزبەك توعىسقان» دارىندى ەنگىزۋ مەحانيزمىن ورناتۋ. «شينجياڭ دارىندىلارى شينجياڭعا قايتۋ، اتا مەكەندى گۇلەندىرۋ» ارەكەتىن اتقارىپ، شينجياڭدىق دارىندىلاردى كاسىپ سالاسىن الىپ، نىساندى الىپ شينجياڭعا ورالىپ دامۋعا باۋراۋ. «جىبەك جولى دارىندىلار جوعارى دارەجەلىلەر تالقى مىنبەرىن» وتكىزىپ، ٴار كاسىپ سالاسىنىڭ كەڭىنەن اۋىس - كۇيىس، زەرتتەۋ تالقى جانە دارىندى سەلبەستىگىن جاپپاي ورىستەتۋىنە قولداۋ كورسەتۋ. ٴتورتىنشى، شينجياڭعا كومەكتەسەتىن كادر دارىندىلاردى تاڭداپ جىبەرۋ جوسپارىن عىلمي، دالمە - ٴدال جاساپ، شينجياڭعا كومەكتەسۋگە تاڭداۋلى كادر دارىندىلاردى كورسەتۋ، ىستەتۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، «ۇيىرمە ۇلگىسىندە» شينجياڭعا كومەكتەسۋدى جالپىلاستىرىپ، كەڭەيتىپ، شينجياڭعا كومەكتەسۋ پاراسات بايلىعىنان ويداعىداي پايدالانىپ، ٴار ٴتۇرلى تاڭداۋلى دارىندىلاردى سەرپىمدىلىكپەن ەنگىزۋ.

سۇراۋ: «اتقارۋ پىكىرىندە» دارىندىلار ورتاسىن ساپالىلاندىرۋ جاعىندا قانداي كەلەلى شارالار بار؟

جاۋاپ: باس شۋجي شي جينپيڭ ورتالىقتىڭ دارىندىلار قىزمەتى ماجىلىسىندە دارىندىلارعا قۇرمەت ەتەتىن، دارىندىلاردى شولىركەي اڭسايتىن قوعامدىق ورتانى، ٴادىل دە تەپە - تەڭ، باسەكەمەن ۇزدىكتەرىن تاڭدايتىن ٴتۇزىم ورتاسىن، لايىقتى مامىلە جاسالاتىن، پارمەندى قامتاماسىز ەتىلەتىن تۇرمىس ورتاسىن بەلسەنە قالىپتاستىرۋ كەرەكتىگىن باسا دارىپتەگەن بولاتىن. «اتقارۋ پىكىرىندە» رايونىمىزداعى دارىندىلاردىڭ دامۋ ورتاسىندا ٴومىر ٴسۇرىپ وتىرعان كورنەكتى ماسەلەلەرگە مەڭزەس، تۇتاس قوعامدا عىلىمدى دارىپتەيتىن، دارىندىلاردى قاستەرلەيتىن، جاڭالىق اشۋعا ٴمان بەرەتىن جاعداي قالىپتاستىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، دارىندىلاردى الىپ قالاتىن تاماشا ورتا جاراتۋ العا قويىلدى. بىرىنشى، دارىندىلاردى زور كۇشپەن ۇگىتتەۋ، ماداقتاۋ - سيلاۋ، ماراپاتتاۋ. تاڭداۋلى دارىندىلاردى ۇگىتتەۋ سەرپىنىن كۇشەيتىپ، ٴمورال مەن كاسىپتە بىردەي ۇزدىك دارىندىلار تيپتەرىن زور كۇشپەن تاڭداپ تۇلعالاۋ. اۆتونوميالى رايوننىڭ كورنەكتى ۇلەس قوسقان مامانداردى باعالاپ تاڭداۋ، ماداقتاۋ - سيلاۋ قىزمەتىن كەمەلدەندىرىپ، «شينجياڭ تاڭداۋلى دارىندىلار سيلىعى»، «جاڭالىق اشقان، شارۋاشىلىق قۇرعان دارىندىلار سيلىعى»، «تەحنيكالىق شەبەر دارىندىلار سيلىعى»، «تاڭداۋلى جاس دارىندىلار سيلىعى»، «نەگىزگى ساتىعا ٴوزىن ارناعان دارىندىلار سيلىعى» سياقتى 5 دارىندىلار سيلىعىن تاعايىنداۋ، سيلىققا يە بولعاندار، ەڭ جوعارى بولعاندا، ٴبىر ميلليون يۋانعا دەيىنگى سيلىققا يە بولۋ. ەكىنشى، دارىندىلارعا قىزمەت وتەۋ قامتاماسىز ەتۋ جۇيەسىن اقاۋسىزداندىرۋ. دارىندىلار جاپپاي كوڭىل بولەتىن نوپوس قوندىرۋ، تۇرعىن ٴۇي، پەرزەنتتەردىڭ وقۋعا ٴتۇسۋى، جۇبايىنىڭ ورنالاسۋى، ەمدەۋ قىزمەت وتەۋى سياقتى جاقتاردا ٴبىرقىدىرۋ سايكەستى ساياسات بەلگىلەپ، دارىندىلارعا جالپىلىق قىزمەت وتەۋ ينفورماتسيا تۇعىرىن، دارىندىلارعا قىزمەت وتەۋ ورتالىعىن قۇرۋ، دارىندىلارعا قىزمەت وتەۋ ارناۋلى قىزمەتكەرىن دايىنداۋ، دارىندىلارعا قىزمەت وتەۋ ىستىق لەنيالى تەلەفونىن اشۋ، دارىندىلارعا قولايلى، جوعارى ٴونىمدى قىزمەت وتەۋ. ٴۇشىنشى، دارىندىلار ورتاسىن ارناۋلى جونگە سالۋ. «ٴمانساپ قۇدىرەتى»، اكىمشىلىكتەندىرۋ سياقتى ماسەلەلەردى ٴبىر - بىردەن جونگە سالىپ، دارىندىلاردى دامىتۋدىڭ زاڭمەن باسقارىلاتىن، ولشەمدەستىرىلگەن ورتاسىن قالىپتاستىرۋ. عىلمي زەرتتەۋشىلەردىڭ اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتۋ ارناۋلى ارەكەتىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، ٴبىرىنشى شەپتەگى مامان دارىندىلاردىڭ تۇگەلدەي كاسىپكە قاتىسسىز قىزمەتكە قاتىناسپاۋىن ايقىنداپ، قاتەلىكتى كەشىرۋ، تۇزەتۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، دارىندىلاردىڭ الاڭسىز جاڭالىق اشۋىنا، جاسامپازدىق جاراتۋىنا تاماشا ورتا ازىرلەۋ.

سۇراۋ: اۆتونوميالى رايوننىڭ «اتقارۋ پىكىرىن» دايەكتىلەندىرۋ، تياناقتاندىرۋ جونىندە قانداي ناقتى ورنالاستىرۋى جانە تالابى بار؟

جاۋاپ: «اتقارۋ پىكىرى» كەزەكتەگى جانە الداعى ٴبىر مەزگىلدەگى رايونىمىزدىڭ دارىندىلار قىزمەتىنە جەتەكشىلىك ەتەتىن تۇعىرنامالىق قۇجات، جاقسى ساياساتتى، ەڭ ماڭىزدىسى، ويداعىداي تياناقتاندىرۋ، مەحانيزمدى اقاۋسىزداندىرۋ، جاۋاپكەرشىلىكتى ناقتىلاندىرۋ، باقىلاۋ - تەكسەرۋدى كۇشەيتۋ، ناقتى ونىمدىلىككە جەتۋگە تالپىنۋ كەرەك. ٴبىرىنشى، پارتيانىڭ دارىندىلاردى باسقارۋىنا تاباندى بولۋ، پارتكومنىڭ (پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ) «ٴبىرىنشى باسشىسى» ٴوزى يگەرۋ، سالاعا جاۋاپتى باسشى ناقتى يگەرۋ، پارتكوم ٴبىر تۇتاس باسشىلىق ەتەتىن، ۇيىمداستىرۋ تاراۋى باستاماشىلدىقپەن جالپى جاقتان يگەرەتىن، فۋنكتسيالىق تاراۋلار ٴوز مىندەتىن ادا ەتىپ، تىعىز سايكەسەتىن، قوعامدىق كۇشتەر كەڭ كولەمدى قاتىساتىن دارىندىلار قىزمەتى ارناسىن اقاۋسىزداندىرۋ، قىزمەت اينالىمى مەحانيزمىن كەمەلدەندىرۋ، دارىندىلار قىزمەتى كۇشىن مىقتىلاردان سەپتەپ، قىزمەتتىڭ بىرىككەن كۇشىن قالىپتاستىرۋ كەرەك. ەكىنشى، دارىندىلار قىزمەتىندەگى كەلەلى ىستەردى مالىمدەۋ، ماڭىزدى ينفورماتسيالاردى حابارلاۋ، ۇنەمى ورنالاستىرۋ جانە جاۋاپكەرشىلىگىن قۋزاستىرۋ ٴتۇزىمىن اتقارىپ، ماڭىزدى دارىندىلار قىزمەتىن نىسانداندىرىپ باسقارىپ، دارىندىلار ساياساتىن تياناقتاندىرۋ، دارىندىلار ۇسىنىلىمى سەرپىنى، دارىندىلار قوسىنى قۇرىلىسى، دارىندىلار نىسانىن ىلگەرىلەتۋ، دارىندىلار ورتاسىن ساپالىلاندىرۋ سياقتىلاردى ٴار دارەجەلى باسشىلىق القانىڭ جىلدىق (ناتيجە) تەكسەرۋىنىڭ، شارلاۋ، شارلاپ تەكسەرۋدىڭ ماڭىزدى مازمۇنىنا ەنگىزۋ كەرەك. دارىندىلار قىزمەتى ساياساتى جاۋاپكەرشىلىگىن، مىندەتىن تياناقتاندىرماعانداردىڭ ٴتارتىپ، بەلگىلەمە بويىنشا جاۋاپكەرشىلىگىن قۋزاستىرۋ كەرەك. ٴۇشىنشى، اۆتونوميالى رايون ٴتۇيىندى قىزمەت مىندەتتەرىن اشالادى ٴارى جاۋاپتى ورىنداردى ايقىندادى، سونىمەن بىرگە، تاياۋدا ارناۋلى ٴماجىلىس اشىپ ورنالاستىرۋ جاساپ، «اتقارۋ پىكىرىن» تياناقتاندىرۋدى كەزەكتەگى جانە الداعى ٴبىر مەزگىلدەگى دارىندىلار قىزمەتىنىڭ وزەكتى مىندەتى ەتىپ، يدەيادا تياناقتاندىرادى، مىندەتتى تياناقتاندىرادى، ساياساتتى تياناقتاندىرادى، نىساندى تياناقتاندىرادى. ٴبىز اۆتونوميالى رايونىمىزداعى ٴار دارەجەلى پارتكومنىڭ، ۇكىمەتتىڭ جانە قوعامداعى ٴار جاقتىڭ بىرگە قۇلشىنۋىندا، «اتقارۋ پىكىرىنىڭ» ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرىلىپ، تياناقتاندىرىلۋىنا ساي، شينجياڭنىڭ دارىندىلاردى دامىتۋ ٴىسىنىڭ، ٴسوز جوق، تىڭ ساتىعا كوتەرىلەتىندىگىنە سەنەمىز.