汉文 ىلە اقپارات تورابىنا حوش كەلدىڭىزدەر!
ستەرەولدى تۇردە سۋ تىزگىندەپ، ”تاۋلى - سۋلى ونسۋدىڭ“ جاڭا كەلبەتىن ايگىلەدى
2022-06-22 16:38:24     كورىلىم:رەت كەلۋ قاينارى:تيانشان تورى  جاۋاپتى رەداكتور:گۇلدەن ماقسات قىزى

انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى جاڭ جىلي


شىلىڭگىر ىستىقتا قارلى شىڭدار اپپاق شاتىرداي كورىنىپ، سيىر - قوي تۇلىكتەرى ەمىن - ەركىن جايىلىپ، كۇرىش مايسالارى تولىسا ءوسىپ، الۋان گۇلدەر جارىسا اشىلۋدا... 6 - ايدىڭ 10 - كۇنى ءتىلشى ”تيانشانداعى ارمان قالا، تاۋلى - سۋلى ونسۋ“ دەگەن اتقا يە ونسۋ اۋدانىنا تىلشىلىك جاساپ بارعان كەزدە اسا تارتىمدى سۋرەتتەر ءتۇسىردى.

نازاردى وزەن باستىقتارىنا تۋرالاعانىمىزدا تاعى ءبىر تاماشا كورىنىس قالىپتاستى: ولار وزەن ارناسىنداعى سۋ جاعدايىن، تاسقىن رايىن باقىلاپ - تەكسەردى، بۇقارانى ۇيىمداستىرىپ تاسقىننان ساقتانۋ جاتتىعۋىن جاسادى، توعانداردى بەكەمدەپ، سۋ سىڭبەيتىن ەتۋدى قاداعالادى، وزەن جاعالاۋىنداعى داقىلداردىڭ ءوسۋ جاعدايىن تەكسەردى، سۋ ۇنەمدەۋ، سۋدان پايدالانۋ بىلىمدەرىنەن ۇگىت لەكسيا جاسادى... وزەن ارناسىنان وزەن جاعالاۋىنا، تاۋلى وڭىردەن جازىققا، جەر بەتىنەن جەر استىنا دەيىن ستەرەولدى تۇردە سۋدى تىزگىندەۋ ۇلگىسى ”تاۋلى - سۋلى ونسۋدىڭ“ جاڭا كەلبەتىن ايگىلەۋدىڭ ءتۇبىرلى كەپىلى.

ونسۋ اۋدانىنىڭ ەكولوگيالىق تابىستارى مەن سۋدى تىزگىندەۋ ونىمدىلىگىن تىلگە العاندا، ونسۋ اۋداندىق سۋ يگىلىگى مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى، ورىنباسار مەكەمە باستىعى دىڭ ۋانحۇڭ ماقتانىشپەن بىلاي دەدى: 2021 - جىلى ونسۋ اۋدانىندا سۋعا قاتىستى ەكى جاقسى حابار تارادى، ءبىرى، ونسۋ اۋدانى 5 - توپتاعى ”تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ − باعالى بايلىق“ امالياتتىق جاسامپازدىق بازاسى تىزىمىنە ەندى، ەندى ءبىرى، ونسۋ اۋدانى مەملەكەتتىك سۋ مەن توپىراقتى ساقتاۋدان ۇلگى كورسەتۋشى اۋدان تىزىمىنە ەندى.

”ونسۋ اۋدانىنىڭ سۋ بايلىعى مول، الۋان ءتۇرلى گەولوگيالىق قۇرىلىمى سۋ يگىلىگى كۇيىنىڭ دە توتەنشە مولدىعىن بەلگىلەگەن. ۇلى تابيعاتتىڭ تارتۋى بىزگە بورىش جۇكتەدى، ءبىز، ءسوزسىز، ءاربىر تاراۋ وزەندى ويداعىداي باسقارۋىمىز، سۋدى ۇنەمدەۋ، سۋدى قورعاۋ ءىسىن ايتارلىقتاي جاقسى ىستەۋىمىز كەرەك“، - دەيدى دىڭ ۋانحۇڭ. قوس وزەن باستىعى ءتۇزىمى اتقارىلعاننان كەيىن، ونسۋ اۋدانى ءار دارەجەلى وزەن باستىقتارىنىڭ، ءارقايسى قاتىستى تاراۋلاردىڭ قىزمەت جاۋاپكەرشىلىگى مەن نەگىزگى مىندەتىن ەگجەي - تەگجەيلىلەندىرىپ جانە ايقىنداپ، وزەن ارناسىنىڭ قاينارىن قورعاۋ رايونىنا لاس سۋ جىبەرمەۋدى جۇزەگە اسىرىپ، وزەن - كول اعارلارىن قالىپتان تىس اشىپ پايدالانۋ، بەتالدى كەن اشۋ، بەتالدى قازۋ، بەتالدى قوقىر - قوقسىق توگۋ، بەتالدى لاستاۋشى جىبەرۋ سياقتى قۇبىلىستاردى ءونىمدى تەجەپ، وزەن ارناسىن شىت جاڭا بەينەگە ەنگىزدى.

ونسۋ اۋدانى كولەمىندە 197 مۇزدىق بار، جالپى سۋ ساقتاۋ مولشەرى 150 ميلليارد تەكشەمەتردەن استام، جەر ءۇستى سۋىنىڭ جىلدىق ورتاشا اعىن مولشەرى 8 ميلليارد تەكشەمەتر. اۋدان كولەمىندەگى وزەن الابىندا 50 شارشى كيلومەتردەن اساتىن وزەن ارناسى، سونداي - اق ۇلكەندى - كىشىلى وزەن سالاسىنان 46سى بار بولىپ، وزەن بولىگىنىڭ جالپى ۇزىندىعى 1600 كيلومەتردەن اسادى. سۋ بايلىعىن قايتكەندە ءونىمدى، ويداعىداي پايدالانۋعا بولادى دەگەن سياقتى تىڭ تاقىرىپ الدىندا، ونسۋ اۋدانىنداعى سۋ يگىلىگى جۇيەسى سياقتى تاراۋلاردىڭ تاعى دا كوپتەگەن جۇمىس ىستەۋىنە، تاعى دا كوپتەگەن قيىن وتكەلدەردى باعىندىرۋىنا تۋرا كەلەدى.

ونسۋ اۋدانىنىڭ تۇمشۇق قالاشىعى تاۋلى وڭىرگە ورنالاسقان، وسى ءبىر مەزگىلدە قالاشىق پارتكومىنىڭ شۋجيى لياۋ چاۋياڭ ءار كۇنى وزەن توسپاسىنا شاپقىلايتىن بولدى، قايسى قىستاقتاعى وزەن بويىنا بارسا، سول قىستاقتى كوتەرمەگە الۋشى كادرمەن، قىستاق كادرلارىمەن بىرگە جيىن اشىپ، تالقىلاپ، تاسقىننان ساقتانۋ، سۋ ۇنەمدەۋ سياقتى قىزمەتتەردەگى ماسەلەلەردى بايقادى، ماسەلەلەردى شەشتى. ”قالاشىعىمىزدىڭ جەر تۇزىلىسىندە 200 مەتردەن استام پارىق بولعاندىقتان ءبىر وزەن ارناسىندا جاز ماۋسىمىندا وڭاي تاسقىن كەلەدى. تاسقىننان ساقتانۋ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەگەندە حالىق بۇقاراسىنىڭ باس اماندىعى مەن مال - مۇلىك حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋمەن بىرگە، ەكولوگيالىق حاۋىپسىزدىك قالتقىسىن بەكەمدەۋدى تىرەكپەن قامداپ، سۋ بايلىعىن ءونىمدى پايدالانۋعا مۇمكىندىك تۋىلادى“، - دەيدى لياۋ چاۋياڭ.

قۇمارىق وزەنىن جاعالاي ءجۇرىپ بارا جاتىپ ءتىلشى حۋاڭياڭتان وڭىرىنەن ءبىر بولەك شىرعاناق ورمانىن بايقادى. شينجياڭ حۋاڭياڭتان ەكولوگيالىق ورمان شارۋاشىلىعىن اشۋ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى چىن شيڭفۋ تانىستىرىپ بىلاي دەدى: سەرىكتەستىك قوعامدىق كۇش رەتىندە سۋدى تىزگىندەۋ قىزمەتىنە ات سالىسقاننان كەيىن، وزەن توسپاسىن بەكەمدەۋدەن، سۋدى بوگەپ، قۇمدى شوگىندىگە اينالدىرۋدان سىرت، تاعى 20 مىڭ مۋدان اساتىن شىرعاناق ورمانىن جەلدەن ساقتانىپ، قۇمدى بوگەۋگە، وزەن ارناسىن قورعاۋعا پايدالاندى. قازىر حۋاڭياڭتان وزەن بولىگىنىڭ سۋ اپاتى ءونىمدى تىزگىندەلىپ، شىرعاناق ورمانىندا جابايى حايۋاناتتار پايدا بولدى، سەرىكتەستىك شىرعاناق مانەرلەۋ زاۆودىن قۇرۋعا دايىندالىپ جاتىر.

”قايتكەندە سۋ ۇنەمدەپ، ءوز الدىنا سۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋعا بولادى، بۇل كوپتەگەن تاراۋلاردىڭ سايكەسە بىرگە قيمىلداۋىن قاجەت ەتەدى. ماسەلەن، اتىز باپتاۋدا ونسۋ اۋدانى جوعارى ولشەمدى ەگىس اتىزى قۇرىلىسىن زور كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، كولەمدەنگەن، شوعىرلانعان، ماشينالاسقان ەگىمشىلىك ارقىلى سۋ ۇنەمدەۋمەن بىرگە، اۋىل - قىستاقتىڭ سۋارۋعا پايدالاناتىن سۋىن باسقارۋدى جۇيەگە ءتۇسىرىپ، دالمە - ءدال سۋارۋدى جۇزەگە اسىردى. سۋ جىبەرۋ ءادىسى جاعىندا، سۋ سىڭبەيتىن توعان جانە كارىز فورمالى جەر استى سۋى قويماسى ۇلگىلىك ينجەنەرياسىن سالىپ، جەر استى سۋى مەن جەر ءۇستى سۋىن بىرلەسىپ باسقارۋ اينالىمىن جۇزەگە اسىردى“، - دەدى ونسۋ اۋداندىق وزەن - كول باستىقتارى ءتۇزىمى باسشىلىق گرۋپپاسى كەڭسەسىنىڭ جاۋاپتىسى چىن دۇڭ.

ونسۋ اۋدانىنداعى تايلان وزەنى كارىز فورمالى جەر استى سۋ قويماسى ۇلگىلىك ينجەنەرياسىنىڭ جۇمىس باسىندا، سۋ ءسىڭىرۋ، سۋ اكەلۋ، سۋ جىبەرۋ قۇبىر جەلىسى، قۇرىلىسى سياقتى ينجەنەريالار بۇكىلدەي تامامدالىپ، سۋ جەر استىنداعى قۇبىر جەلىسىن بويلاپ سۋ قاينارى الابىنان تايلان وزەنى سۋارمالى وڭىرىنە اعىپ بارىپ، بۋلانۋدى ازايتۋ، قىسىراعان جەردى تولىقتىرۋ، تومەنگى اعاردا تاسقىننان ساقتانۋ سياقتى سۋ قويماسىن رەتكە كەلتىرۋ رولىن اتقارىپ، سۋ قاينارىنان پايدالانۋ مولشەرىن %80تەن اسىردى.