كاسىپورىن مەن ەڭبەكشىلەردىڭ ءوزارا پايدا جەتكىزىپ، تەڭ يگىلىككە كەنەلۋى جەبەلەدى

　　− اۆتونوميالى رايوننىڭ قاتىستى تاراۋلارىنداعى جاۋاپتىلار «شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ كوللەكتيۆ كەڭەسۋ ەرەجەسى» جونىندە تۇسىنىك بەردى

　　□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى جاڭ لەي

«شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ كوللەكتيۆ كەڭەسۋ ەرەجەسى» (تومەندە قىسقاشا «ەرەجە» دەلىنەدى) 9 - ايدىڭ 1 - كۇنىنەن باستاپ اتقارىلىپ، جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەر مەن ادام ىستەتۋشى ورىنداردىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىن قورعاپ، جاراسىمدى دا ورنىقتى ەڭبەك قاتىناسىن قالىپتاستىرۋعا جانە دامىتۋعا پارمەندى زاڭمەن باسقارۋ قامتاماسىزدىعىن ازىرلەدى.

ەڭبەكشىلەر ”ەڭبەكاقى“ تۋرالى سويلەسپەكشى بولسا، كىممەن سويلەسۋى كەرەك؟ كاسىپورىن سويلەسكىسى كەلمەسە، قايتۋ كەرەك؟ ەڭبەكشىلەردىڭ كاسىپورىندارمەن تاعى قايسى مازمۇنداردى كەڭەسۋىنە بولادى؟... 9 - ايدىڭ 7 - كۇنى اۆتونوميالى رايوندىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتى اشقان اقپار جاريالاۋ ماجىلىسىندە اۆتونوميالى رايوندىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ، اۆتونوميالى رايوندىق باس جۇمىسشى ۇيىمىنىڭ، اۆتونوميالى رايوندىق ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ مەڭگەرمەسىنىڭ قاتىستى جاۋاپتىلارى «ەرەجە» جونىندە جان - جاقتى تۇسىنىك بەردى.

　　ەڭبەكشىلەردىڭ ءتول مۇددەسىنە اناعۇرلىم ويداعىداي كەپىلدىك ەتىلەدى

اۆتونوميالى رايوندىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتى 2004 - جىلى، 2011 - جىلى ىلگەرىندى - كەيىندى «شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ كاسىپورىندار ەڭبەكاقىسىن كوللەكتيۆ كەڭەسۋ ەرەجەسىن» جانە «شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ كوللەكتيۆ توقتام ەرەجەسىن» جاريالاپ اتقارىپ، اۆتونوميالى رايوننىڭ كوللەكتيۆ كەڭەسۋ، ادام ىستەتۋشى ورىندار مەن جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەردىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىن قامتاماسىز ەتۋ سياقتىلاردى ىلگەرىلەتۋ جاقتارىندا بەلسەندى رولىن ساۋلەلەندىردى.

ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ جىلدام دامۋىنا ىلەسە، ەڭبەك قاتىناسى سالاسى مەن كوللەكتيۆ كەڭەسۋ قىزمەتىندە كوپتەگەن جاڭا جاعدايلار، تىڭ ماسەلەلەر تۋىلىپ، كوپتەگەن جاڭا ەرەكشەلىكتەر، جاڭا كۇيلەر جارىققا شىعىپ، جاڭا زاڭ - ەرەجەلەر جاساپ، كوللەكتيۆ كەڭەسۋ ءتۇزىمىن ونان ارى كەمەلدەندىرىپ، ەڭبەك قاتىناسىنداعى قايشىلىقتاردىڭ الدىن الىپ جانە ونى شەشىپ، كاسىپورىنداردىڭ اقاۋسىز دامۋىن جەبەپ، قوعامنىڭ جاراسىمدىلىعى مەن ورنىقتىلىعىن قورعاۋ قاجەت بولدى.

كوللەكتيۆ كەڭەسۋ ءتۇزىمى − ەڭبەكشىلەردىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىن قورعايتىن ءونىمدى مەحانيزم. اۆتونوميالى رايوندىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتى زاڭ - ءتۇزىم قىزمەت كوميتەتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى جوۋ چين بىلاي دەپ تانىستىردى: «ەرەجەدە» ادام ىستەتۋشى ورىنداردىڭ كوللەكتيۆ كەڭەسۋ جانە كوللەكتيۆ توقتام ءتۇزىمىن زاڭ بويىنشا ورناتۋدا، اقاۋسىزداندىرۋدا كوللەكتيۆ كەڭەسۋ ارەكەتى، كوللەكتيۆ توقتامنىڭ مازمۇنى جونىندە بەلگىلەمە جاساۋ كەرەكتىگى ايقىندالدى. كوللەكتيۆ توقتامدا وندا قامتىلعان ادام ىستەتۋشى ورىنداردىڭ جۇمىسشى - قىزمەتكەر جاقپەن جۇمىسشى - قىزمەتكەردىڭ جىلدىق ەڭبەكاقى دەڭگەيى، جىلدىق ەڭبەكاقىسىن رەتتەۋ ءادىسى، ەڭبەكتىڭ حاۋىپسىزدىگى، تازالىعى، ايەل جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەردىڭ ەرەكشە ۇقىق - مۇددەسىن قورعاۋ سياقتىلار جونىندە كوللەكتيۆ كەڭەسۋگە، ارناۋلى كوللەكتيۆ توقتامعا قول قويۋعا نەمەسە قوسىمشا حۇجات، ارناۋلى قاعيدا سياقتى ادىسپەن قول قويۋعا، كەلىسۋگە بولاتىندىعى، سونداي - اق وڭىرلىك سيپاتتى، سالالىق سيپاتتى كوللەكتيۆ توقتامنىڭ جاسالۋ ءادىسى ايقىندالدى.

كوللەكتيۆ كەڭەسۋدەگى ءاربىر مازمۇن ەڭبەكشىلەردىڭ ءوز مۇددەسىمەن دە تىعىز قاتىستى. جوۋ چين بىلاي دەدى: «ەرەجەدە» جۇمىسشى - قىزمەتكەر جاقتىڭ ادام ىستەتۋشى ورىنمەن زاڭ بويىنشا جۇمىسشى - قىزمەتكەردىڭ ءتول مۇددەسىنە تىكە ساياتىن 13 جاقتاعى مازمۇن جونىندە كوللەكتيۆ كەڭەسۋىنە بولاتىندىعى ايقىندالدى.

قازىرگى ۋاقىتتا تۇعىر كاسىپورىنداردىڭ ادام ىستەتۋ فورماسى كۇردەلى، جاڭا جۇمىستانۋ كۇيىندەگى ەڭبەكشىلەردىڭ تارالۋى كەڭ، جۇمىستانۋى يكەمدى، جىلجىمالىلىعى كۇشتى بولىپ، «ەرەجەدە» تۇعىر كاسىپورىنداردىڭ، سونداي - اق تۇعىر كاسىپورىندارمەن سەلبەسكەن ادام ىستەتۋشى كاسىپورىنداردىڭ تۇعىرعا سۇيەنىپ جۇمىستانعان ءارى ەڭبەك قاتىناسىن قالىپتاستىرعان جاڭا جۇمىستانۋ كۇيىندەگى ەڭبەكشىلەرمەن جۇمىستىق جەكە باعا، تاپسىرىس ءبولىسى، ۇلەس الۋ سالىستىرماسى سياقتى مازمۇندار جونىندە كوللەكتيۆ كەڭەسۋ ورىستەتۋىنە بولاتىندىعى ايقىندالدى.

　　كىمنىڭ كوللەكتيۆ كەڭەسۋدى ورتاعا قويۋ ۇقىعى بار

جوۋ چين مىنالاردى ءبىلدىردى: «ەرەجە» تەپە - تەڭدىك پرينسيبىنە تاباندى بولادى، ادام ىستەتۋشى ورىن جانە جۇمىسشى - قىزمەتكەر جاق ەكەۋىنىڭ دە كوللەكتيۆ كەڭەسۋ تالابىن ورتاعا قويۋ ۇقىعى بار، الايدا، مەيلى قايسى جاق كوللەكتيۆ كەڭەس جۇرگىزۋدى قاجەت دەپ قاراسا دا، بارلىعى ادام ىستەتۋشى ورىننىڭ جۇمىسشى ۇيىمىنا ايتۋى كەرەك.

ءىشىنارا وڭىرلىك سيپاتتى، سالالىق سيپاتتى جۇمىسشى ۇيىمى ءالى قۇرىلماۋ جاعدايى ساقتالعان احۋالعا مەڭزەس، اۆتونوميالى رايوندىق باس جۇمىسشى ۇيىمى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ مۇشەسى، ورىنباسار ءتوراعاسى ەلدوس مۇرات مىنالاردى ءبىلدىردى: «ەرەجەنىڭ» 39 - تارماعىندا بىلاي دەپ بەلگىلەنگەن: وڭىرلىك سيپاتتى، سالالىق سيپاتتى جۇمىسشى ۇيىمى قۇرىلماسا، كەڭەس ۋاكىلىن جوعارى دارەجەلى جۇمىسشى ۇيىمى تاڭداپ جىبەرەدى نەمەسە ءوڭىر، سالا ىشىندەگى جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەردى دەموكراتيالى تۇردە سايلاپ شىعۋعا ۇيىمداستىرادى.

مۇنان تىس، «ەرەجەدە» تۇرلىشە جاعداي نەگىزىندە ادەتتەگى كەڭەسۋ مەن شۇعىل جاعدايدا كەڭەسۋ بەلگىلەندى، سونداي - اق جەكە - جەكە كەڭەس تالابىن ورتاعا قويۋ، ات سالىساتىن نەگىزگى تۇلعا، كەڭەس فورماسى، جاۋاپ قايتارۋ مەرزىم شەگى، كەڭەس ناتيجەسىن تۇراقتاندىرۋ سياقتىلار جونىندە ناقتى بەلگىلەمە جاسالدى.

جوۋ چين مىنالاردى ءبىلدىردى: ءوندىرىس، تيجارات بارىسىندا قاۋىمدىق سيپاتتى جۇمىس توقتاتۋ، جۇمىستى كەشىكتىرۋ نەمەسە ەلەۋلى شىرعالاڭ كومەسكى كىناراتى بايقالۋ سياقتى ادام ىستەتۋشى ورىننىڭ قالىپتى وندىرىسىنە، تيجاراتىنا نەمەسە ەڭبەك قاتىناسىنىڭ تۇراقتىلىعىنا ىقپال جاسايتىن شۇعىل جاعداي جارىققا شىعىپ، كوللەكتيۆ كەڭەس ورىستەتۋ قاجەت بولعاندا، شۇعىل جاعدايدا كەڭەس جۇرگىزۋدى قولدانۋ كەرەك.

　　«ەرەجەنىڭ» ناقتاپ تياناقتاندىرىلۋىن قالاي قامتاماسىز ەتۋ كەرەك

”ءبىز 3 جاقتان «ەرەجەنى» ناقتاپ تياناقتاندىرىپ، جاڭا داۋىردەگى جاراسىمدى ەڭبەك قاتىناسىن بەلسەنە قالىپتاستىرامىز“. اۆتونوميالى رايوندىق ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ مەڭگەرمەسىنىڭ 2 - دارەجەلى شارلاۋشىسى تيان حايجۇڭ بىلاي دەدى: ءبىرىنشى، ەڭبەك قاتىناسىنىڭ 3 جاق سايكەستىرۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، اۋدان دارەجەلىدەن تومەن ەڭبەك قاتىناسىنىڭ 3 جاق سايكەستىرۋ مەحانيزمى ۇيىمدىق قۇرىلىسىن ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، سالالىق سيپاتتاعى ەڭبەك قاتىناسىنىڭ 3 جاق سايكەستىرۋ مەحانيزمىن قۇرۋدى باستاماشىلدىقپەن دارىپتەيمىز. ەكىنشى، كوللەكتيۆ توقتامىن تەكسەرۋدى ارناعا ءتۇسىرىپ، كوللەكتيۆ توقتامىنىڭ تولىمدىلىعى، ءتارتىبى، مازمۇنى جونىندەگى تەكسەرۋدى ونان ارى كۇشەيتىپ، ەڭبەكشى جانە ادام ىستەتۋشى ورىن ەكى جاقتىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىن شىن مانىندە قورعايمىز. ءۇشىنشى، كەڭەسۋ بارىسىنداعى باقىلاۋدى، قامتاماسىزداندىرۋدى كۇشەيتىپ، ادام ىستەتۋشى ورىننىڭ كوللەكتيۆ كەڭەسۋ ورىستەتۋىن، كوللەكتيۆ توقتامعا قول قويۋ جانە ونى اتقارۋ احۋالىن ەڭبەك بويىنشا قامتاماسىزداندىرۋدى باقىلاۋ كولەمىنە ەنگىزىپ، ەڭبەك قامتاماسىزدىعى بويىنشا زاڭعا بويسۇنۋدى، سەنىمدى بولۋدى ارحيۆكە جازىپ، ادام ىستەتۋشى ورىننىڭ زاڭعا قايشى ارەكەتتەرىن دەر كەزىندە تۇزەتىپ جانە تەكسەرىپ ءبىر جاقتى ەتەمىز ءارى زاڭ بويىنشا قوعامعا جاريالايمىز.

ەلدوس مۇرات مىنالاردى ءبىلدىردى: «ەرەجەنىڭ» بەلگىلەمەسى بويىنشا اۋدان دارەجەلىدەن جوعارى جەرگىلىكتى ورىن جۇمىسشى ۇيىمى كوللەكتيۆ كەڭەسۋ جەتەكشىلەرى قوسىنىن قۇرۋى، سونداي - اق ولارعا باۋلۋ، باعالاۋ جانە باقىلاۋ جۇرگىزۋدى كۇشەيتۋى ءتيىس. سونىمەن بىرگە جەرگىلىكتى ورىن جۇمىسشى ۇيىمدارى كوللەكتيۆ كەڭەسۋدەگى تالاس - تارتىستى ءبىر جاقتى ەتۋگە ات سالىسقاندا، فۋنكتسياسىن ساۋلەلەندىرىپ، زاڭعا قايشى ارەكەتتەرگە باقىلاۋ جانە تۇزەتۋ ۇقىعىن كۇشەيتۋى ءتيىس.

اۆتونوميالى رايوندىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ اقپارات مالىمدەمەشىسى ايشام ءيۇنۇس مىنالاردى ءبىلدىردى: زاڭ ەرەجە شىعارۋ تەك باستاما عانا، زاڭ، زاڭ ەرەجەلەردىڭ ءونىمدى دايەكتىلەندىرىلۋىن، اتقارىلۋىن ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن، تاعى جەتەرلىكتەي پارمەندى كۇش سالۋ كەرەك. ەندىگى جەردە، اۆتونوميالى رايوننىڭ ءار دارەجەلى حالىق قۇرىلتايلارى ۇگىتتەۋ، باقىلاۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، ءبىر جاعىنان، ۇگىتتەۋدى، ءتۇسىندىرۋدى كۇشەيتىپ، بۇقارانىڭ ءبىلۋ دارەجەسىن جوعارىلاتادى؛ ەندى ءبىر جاعىنان، باقىلاۋ رولىن ساۋلەلەندىرىپ، كوپ ءتۇرلى باقىلاۋ ءتاسىلىن جالپىلاي قولدانىپ، باقىلاۋدىڭ بىرىككەن كۇشىن قالىپتاستىرىپ، باقىلاۋ قىزمەتىنىڭ ناقتى ونىمدىلىگىن ارتتىرىپ، «ەرەجەنىڭ» ءونىمدى دايەكتىلەنۋىن، اتقارىلۋىن زاڭ بويىنشا ىلگەرىلەتەدى.