جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ تەلەگەي كۇشىن ۇيىستىرايىق

− شينحاي توڭكەرىسىنىڭ 110 جىلدىعىن ەسكە تۇسىرەمىز

حالىق گازەتىنىڭ باسماقالاسى

بيىل شينحاي توڭكەرىسىنىڭ 110 جىلدىعى. جاڭا ءداۋىر شارت - جاعدايىندا شينحاي توڭكەرىسىن ەسكە ءتۇسىرىپ، جۇڭگو حالقىنىڭ ۇلت تاۋەلسىزدىگى، مەملەكەتتىڭ بايىپ - قۇدىرەتتەنۋى، حالىقتىڭ باقىتقا كەنەلۋى، وتاننىڭ تۇتاستىعى ءۇشىن قاجىماي - تالماي كۇرەس جۇرگىزگەن ماشاقاتتى بارىسىنا قايىرىلا قاراپ، سۇن جۇڭشان مىرزا قاتارلى توڭكەرىستىك ارداگەرلەردىڭ جۇڭحۋانى گۇلدەندىرۋگە قۇلشىنعان شۇعىلالى ناتيجەلەرىن ساعىنا ەسكە الۋ شينحاي توڭكەرىسى رۋحىن اسقاقتاتا ءتۇسىپ، ەل ءىشى - سىرتىنداعى جۇڭحۋا پەرزەنتتەرىنىڭ قۇدىرەتتى كۇشىن ۇيىستىرىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى سىندى جۇڭگو ارمانىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ىنتىماقتاسا كۇرەس جۇرگىزۋ جونىنەن ايرىقشا ماڭىزدى مانگە يە.

باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”1840 - جىلعى اپيىن سوعىسىنان كەيىن، جۇڭگو بىرتە - بىرتە جارتىلاي وتار، جارتىلاي فەودال قوعامعا اينالىپ، مەملەكەت قورلانىپ، حالىق كۇيزەلىپ، وركەنيەت زوبالاڭعا كىرىپتار بولىپ، جۇڭحۋا ۇلتى بۇرىن بولماعان ناۋبەتكە ۇشىرادى. سودان باستاپ جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋ جۇڭگو حالقى مەن جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ەڭ ۇلى ارمانىنا اينالدى“. سوناۋ بوران - شاشىندى قارا تۇنەك جىلداردا جۇڭگو حالقى ەرلىكپەن قارسىلىق كورسەتىپ، نامىستى ازاماتتار جان ۇشىرتا اتتان سالىپ، وتاندى قۇتقارۋ، ۇلتتى قۇتقارۋ جولىن قاراستىرىپ، جىر ەتەرلىك كۇرەس جۇرگىزدى. سۇن جۇڭشان مىرزا سول كەزدە جۇڭگونى جوقشىلىق پەن دارمەنسىزدىك جايلاعانىنا قابىرعاسى قايىسىپ، ءبىرىنشى بولىپ اسقاق ۇنمەن ”جۇڭحۋانى گۇلدەندىرۋ“ ۇرانىن كوتەردى. 1911 - جىلى سۇن جۇڭشان مىرزانىڭ باسشىلىعى مەن ىقپالىندا دۇنيە ءجۇزىن ءدۇر سىلكىندىرگەن شينحاي توڭكەرىسى تابىسقا جەتىپ، چيڭ پاتشالىعىنىڭ ۇستەمدىگىن اۋدارىپ تاستاپ، جۇڭگوعا نەشە مىڭ جىل ۇستەمدىك ەتكەن پاتشالىق دارا بيلىك ءتۇزىمدى اياقتاتتى. تاريحي ءۇردىس پەن قوعامدىق شارت - جاعدايدىڭ شەكتەمەسى سەبەبىنەن، شينحاي توڭكەرىسى كونە جۇڭگونىڭ جارتىلاي وتار، جارتىلاي فەودال قوعامدىق سيپاتىن وزگەرتە الماعانىمەن، جۇڭگو حالقىنىڭ ايانىشتى تاعدىرىن وزگەرتە الماعانىمەن، ۇلتتىڭ تاۋەلسىزدىگىن، حالىقتىڭ ازاتتىعىن جۇزەگە اسىرۋ سىندى تاريحي مىندەتتى ورىنداي الماعانىمەن، تولىق ماندەگى تاياۋ زامانعى ۇلتتىق دەموكراتيالىق توڭكەرىسكە جول سالىپ، جۇڭگونىڭ العا باسۋ ەسىگىن اشىپ، دەموكراتيالىق رەسپۋبليكا ۇستانىمىن تاراتىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ يدەيالىق ازاتتىعىن بارىنشا ىلگەرىلەتىپ، اسا زور ءدۇمپۋ قۋاتى مەن ىقپال كۇشى ارقىلى جۇڭگونىڭ قوعامدىق وزگەرىسىن ىلگەرىلەتتى. شينحاي توڭكەرىسى ماڭگى جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋ ساپارىنداعى اسقاق بەلەس!

شينحاي توڭكەرىسىنەن كەيىن، وسى رەتكى توڭكەرىستىڭ سىنىنان وتكەن جۇڭگو العاباسارلارى مەن جۇڭگو حالقى وتاندى قۇتقارۋ، حالىقتى قۇتقارۋ جولىنا ۇزدىكسىز قايسارلىقپەن تالپىندى. جۇڭگو حالقى مەن جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى ويانۋى بارىسىندا ماركسيزم - لەنينيزمنىڭ جۇڭگو جۇمىسشىلار قوزعالىسىمەن تىعىز ۇشتاسۋى بارىسىندا جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اۋقىمعا قاراي دۇنيەگە كەلدى، بۇل تىڭنان تۇرەن سالعان ەلەۋلى وقيعا! جۇڭگونىڭ ساياسي ساحناسىنا شىققان سول ساتتەن باستاپ، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى باستان - اياق جۇڭگو حالقىنىڭ باقىتىن كوزدەدى، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ گۇلدەنۋىن كوزدەدى. 100 جىلدان بەرى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى جۇڭگو حالقىنا باسشىلىق ەتىپ، قان كەشە شايقاس جۇرگىزىپ، قايتپاس قايسارلىق كورسەتىپ، جاڭا دەموكراتيالىق توڭكەرىستىڭ ۇلى تابىستارىنا قول جەتكىزدى؛ ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ ءومىر ءسۇرىپ، كۇشەيۋ ءۇشىن قايراتتانىپ، سوتسياليستىك توڭكەرىس پەن قۇرىلىستىڭ ۇلى تابىستارىنا قول جەتكىزدى؛ يدەيانى ازات ەتىپ، جىگەرلەنە العا ۇمتىلىپ، رەفورما جاساۋدىڭ، ەسىك اشۋدىڭ جانە سوتسياليستىك وسىزاماندانۋ قۇرىلىسىنىڭ ۇلى تابىستارىنا قول جەتكىزدى؛ وزىنە سەنىپ، ءوزىن الۋەتتەندىرىپ، تۋراشىلدىقتى ساقتاپ، جاڭالىق اشىپ، جاڭا داۋىردەگى جۇڭگوشا سوتسياليزمنىڭ ۇلى تابىستارىنا قول جەتكىزدى. 100 جىلدان بەرى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ جۇڭگو حالقىن ىنتىماقتاستىرىپ جانە باستاپ جۇرگىزگەن بارلىق كۇرەسىن، بارلىق قۇرباندىعىن، بارلىق جاسامپازدىعىن ءبىر نەگىزگى تاقىرىپقا: جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋ دەپ جيناقتاۋعا بولادى. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى مەن جۇڭگو حالقى 100 جىل كۇرەس جاساپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ نەشە مىڭ جىلدىق تاريحىنداعى ەڭ ايبىندى تاريحي ەپوستى جازدى، جۇڭحۋا ۇلتى ەڭسە كوتەرۋدەن، بايۋدان قۇدىرەتتەنۋگە دەيىنگى ۇلى شارىقتاۋدى قارسى الىپ، جۇڭحۋا ۇلتى ۇلى گۇلدەنۋىنىڭ كەرى قايتارۋعا كەلمەيتىن تاريحي ءۇردىسىن جۇزەگە اسىردى. تاريح مىنانى تولىق دالەلدەدى: جۇڭگو كوممۋنيستەرى − سۇن جۇڭشان مىرزانىڭ توڭكەرىس ىستەرىنىڭ ەڭ تاباندى قولداۋشىلارى، ەڭ ادال سەلبەسۋشىلەرى، ەڭ اينىماس جالعاستىرۋشىلارى؛ جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى بولماسا، جاڭا جۇڭگو بولماق ەمەس، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى بولماق ەمەس؛ جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ باسشىلىعى − جۇڭگوشا سوتسياليزمنىڭ ەڭ ماندىك ەرەكشەلىگى، جۇڭگوشا سوتسياليزمنىڭ ەڭ ۇلكەن ارتىقشىلىعى، پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ ءتۇبىرلى تياناعى، جان تامىرى، بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىنىڭ مۇددەسىنە بايلانىستى، تاعدىرىنا بايلانىستى.

قازىرگى تاڭداعى دۇنيە ءجۇزى ءجۇز جىلدا بولماعان زور وزگەرىستى باستان كەشىرۋدە، ەلىمىز ءدال جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ شەشۋشى مەزگىلىندە تۇر. ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ جاڭا ەمتيحانىن تاپسىرۋ جولىنا قادام تاستاعان ءبىز ۇلتتىڭ گۇلدەنۋىنە قانشالىق جاقىنداعان سايىن، بارلىعى سونشالىق ساتىنە باسا بەرمەيتىندىگىن، سونشالىق حاۋىپ - قاتەرگە، سىن - سايىسقا، ءتىپتى، اقجال تولقىن، اساۋ اعىسقا تۋرا كەلەتىندىگىن انىق بىلەمىز، ءبىز ءدوپ كەلەتىن ءار ءتۇرلى كۇرەس قىسقا ۋاقىتتىق ەمەس، قايتا ۇزاق ۋاقىتقا جالعاسادى، بۇل كەم دەگەندە ءبىزدىڭ ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋىمىزدىڭ جالپى بارىسىمەن بايلانىسىپ جاتادى. سۇن جۇڭشان مىرزا قاتارلى بارلىق توڭكەرىستىك اعا بۋىندار كۇرەس جاساعان ۇلى ىستەردى ۇزدىكسىز العا ىلگەرىلەتۋ، تاياۋ زاماننان بەرگى بارلىق نامىستى ازاماتتار كۇرەس جاساعان ۇلى ىستەردى ۇزدىكسىز العا ىلگەرىلەتۋ، تاياۋ زاماننان بەرى جۇڭگو حالقى مەن جۇڭحۋا ۇلتى كۇرەس جاساعان ۇلى ىستەردى ۇزدىكسىز العا ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن، ءسوز جوق، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىنا تاباندى بولىپ، پارتيانىڭ جالپى جاعدايدى تەگىس مەڭگەرەتىن، ءار جاقتى سايكەستىرەتىن باسشىلىق ۇيتقىلىق رولىن تولىق ساۋلەلەندىرۋ؛ ءسوز جوق، جۇڭگو حالقىن ىنتىماقتاستىرىپ، باستاپ، ۇزدىكسىز تاماشا تۇرمىس ءۇشىن كۇرەس جاساپ، ادامنىڭ جاپپاي دامۋىنىڭ، جالپى حالىقتىڭ ورتاق بايۋىنىڭ اناعۇرلىم كورنەكتى ماندىك ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزۋىن ىلگەرىلەتۋ؛ ءسوز جوق، ماركسيزمنىڭ جۇڭگوشالانۋىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، قازىرگى زامانعى جۇڭگونىڭ ماركسيزمىن، 21 - عاسىر ماركسيزمىن ۇزدىكسىز دامىتۋ؛ ءسوز جوق، جۇڭگوشا سوتسياليزمگە تاباندى بولىپ جانە دامىتىپ، جۇڭگونىڭ دامۋ، العا باسۋ تاعدىرىن ءوز قولىندا مىقتاپ ۇستاۋ؛ ءسوز جوق، مەملەكەت قورعانىسى مەن ارميانىڭ وسىزاماندانۋىن جەدەلدەتىپ، اناعۇرلىم قۋاتتى قابىلەت، اناعۇرلىم سەنىمدى ءتاسىل ارقىلى مەملەكەتتىڭ يەلىك ۇقىعىن، حاۋىپسىزدىگىن، دامۋ مۇددەسىن قورعاۋ؛ ءسوز جوق، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، تاريح تەگەرشىگىنىڭ نۇرلى نىساناعا قاراي العا باسۋىن ىلگەرىلەتۋ؛ ءسوز جوق، كوپتەگەن جاڭا تاريحي ەرەكشەلىككە يە ۇلى كۇرەس جۇرگىزىپ، باتىلدىقپەن بارلىق حاۋىپ - قاتەر، سىن - سايىستاردى جەڭۋ؛ ءسوز جوق، جۇڭحۋا پەرزەنتتەرىنىڭ ۇلى ىنتىماعىن نىعايتىپ، ۇلتتىڭ گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ تەلەگەي كۇشىن توپتاۋ؛ ءسوز جوق، پارتيا قۇرىلىسىنىڭ ۇلى ينجەنەريالارىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، پارتيانىڭ جاڭا داۋىردە جۇڭگوشا سوتسياليزمگە تاباندى بولۋ جانە ونى دامىتۋ ۇردىسىندە باستان - اياق پارمەندى باسشىلىق ۇيتقى بولۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋ كەرەك.

تاريح بىزگە تەرەڭ وي سالدى: ۇلتتىڭ گۇلدەنۋى، مەملەكەتتىڭ تۇتاستىعى ءداۋىر بەتالىسى، تۋرالىق تياناعى، حالىق تىلەگى. وتاننىڭ تولىق تۇتاستىعىن جۇزەگە اسىرۋ − بۇكىل جۇڭحۋا پەرزەنتتەرىنىڭ ورتاق تىلەگى، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ءتۇبىرلى مۇددەسىنىڭ تياناعى. بولاشاققا بەتالعان ءبىز ءبىر جۇڭگو پرينسيبىنە جانە ”92 - جىلعى ورتاق تانىمعا“ تاباندى بولىپ، وتاننىڭ بەيبىت جولمەن بىرلىككە كەلۋ اياق الىسىن ىلگەرىلەتۋىمىز كەرەك. ەكى جاعالاۋداعى باۋىرلاستاردى قامتىعان بارلىق جۇڭحۋا پەرزەنتتەرى ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ، ىنتىماقتاسا العا ىلگەرىلەپ، ءارقانداي ”تايۋان دەربەستىگى“ قاسكۇنەمدىگىن باتىل تالقانداپ، ۇلتتىڭ گۇلدەنۋ تاماشا بولاشاعىن بىرگە اشۋ كەرەك.

100 نەشە جىلدىڭ الدىندا جۇڭحۋا ۇلتى دۇنيە ءجۇزىنىڭ الدىندا توقىراعان، تۇرالاعان بەينەدە ەدى. بۇگىنگى تاڭدا جۇڭحۋا ۇلتى دۇنيە جۇزىنە گۇلدەنىپ - كوركەيگەن بەينەمەن كورىنىپ، بوگەۋ بەرمەس ارىنمەن ۇلى گۇلدەنۋگە قادام تاستاۋدا. جاڭا ۇلى ساپاردا شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ توڭىرەگىنە اناعۇرلىم تىعىز ىنتىماقتاسىپ، ”ءتورت تانىمدى“ كۇشەيتىپ، ”ءتورت سەنىمدى“ بەكەمدەپ، ”ەكىنى قورعاۋدى“ ورىنداپ، ىنتىماقتاسۋعا بولاتىن بارلىق كۇشتەرمەن ىنتىماقتاسىپ، بارلىق بەلسەندى فاكتورلاردى جۇمىلدىرىپ، قيىندىق پەن قاتەردەن تايسالمايتىن، قامال الىپ، قيىندىقتاردى جەڭەتىن باتىلدىقپەن، ورگە ۇمتىلاتىن، قايراتتانا ءىس تىندىراتىن ارىنمەن، ەلەۋلى سىن - سايىستارعا توتەپ بەرىپ، ەلەۋلى حاۋىپ - قاتەرلەردەن قورعانىپ، ەلەۋلى بوگەتتەردى جەڭىپ، ەلەۋلى قايشىلىقتاردى شەشىپ، مەملەكەت ءىشى - سىرتىنداعى بارلىق جۇڭحۋا پەرزەنتتەرىنىڭ ويدى ءبىر جەرگە شوعىرلاندىرعان، كۇشتى ءبىر جەرگە جۇمساعان جالىندى جاعدايىن قالىپتاستىرىپ، بوران - شاشىندا بوگەلمەي العا ىلگەرىلەسەك، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان قۇدىرەتتى مەملەكەت قۇرۋ نىساناسى، ءسوزسىز، جۇزەگە اسادى، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى سىندى جۇڭگو ارمانى، ءسوزسىز، جۇزەگە اسادى!

(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 10 - ايدىڭ 8 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)