باس بەتكە قايتۋ | 中文 ىلە اقپارات تورابىنا حوش كەلدىڭىزدەر!
ۇلى وزەن جوڭكىلە اعىپ، جاڭا ءداۋىردىڭ ايبىندى سيمفونياسىن شارىقتاتتى
2021-10-25 21:35:52     كورىلىم:رەت كەلۋ قاينارى:تيانشان تورى  جاۋاپتى رەداكتور:جازيرا بولاتباي قىزى

− باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ حۋاڭحى وزەنىنىڭ تەڭىزگە قۇيار ساعاسىندا قىزمەت تەكسەرۋىنەن جانە حۋاڭحى وزەنى الابىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ مەن جوعارى ساپالى دامۋىن ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتۋ اڭگىمە ءماجىلىسىن باسقارىپ اشۋىنان ەستەلىك

شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى جاڭ شياۋسۇڭ، جۋ جيچاي، حالىق گازەتىنىڭ ءتىلشىسى دۋ شاڭزى


  ”وسى جىلداردا مەن حۋاڭحى وزەنى بويىنداعى ولكە - رايوندارعا كوپ رەت بارىپ قىزمەت تەكسەرىپ، جاڭا جاعدايدا حۋاڭحى وزەنى الابىنىڭ ەكولوگياسى مەن دامۋىندا ءدوپ كەلگەن ماسەلەلەردى ويداعىداي شەشۋ جونىندە ءبىراز تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزدىم جانە وي جۇگىرتتىم. چاڭجياڭ ەكونوميكالىق بەلدەۋىن دامىتۋ ستراتەگياسىنان كەيىن، ءبىز حۋاڭحى وزەنى الابىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ مەن جوعارى ساپالى دامۋى ستراتەگياسىن ورتاعا قويدىق، مەملەكەتتىڭ ’داريا - وزەن ستراتەگياسى‘ ايقىندالدى“.

  10 - ايدىڭ 20 - كۇنىنەن 22 - كۇنىنە دەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ شاندۇڭ ولكەسىنىڭ دۇڭيىڭ قالاسىنا كەلىپ، حۋاڭحى وزەنىنىڭ تەڭىزگە قۇيار ساعاسىندا قىزمەت تەكسەردى، سونداي - اق جينان قالاسىندا حۋاڭحى وزەنى الابىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ مەن جوعارى ساپالى دامۋىن ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتۋ اڭگىمە ءماجىلىسىن باسقارىپ اشتى.

  ول بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: چاڭجياڭ دارياسى مەن حۋاڭحى وزەنى سىندى ەكى انا وزەن جۇڭحۋا ۇلتىن ماپەلەپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلتتىق رۋحىن جەتىلدىردى. جۇڭحۋا ۇلتى ۇرپاقتار بويى چاڭجياڭ دارياسى، حۋاڭحى وزەنى الابىندا ءونىپ - ءوسىپ، دامىپ بۇگىنگە جەتتى. جاڭا داۋىردە ءبىز انا وزەندى قورعاۋ جانە جونگە سالۋ جۇمىسىن ۇزدىكسىز ويداعىداي ىستەۋىمىز كەرەك.

  ورتاڭعى اعارداعى جىڭجوۋدان تومەنگى اعارداعى جينانعا دەيىن، ”حۋاڭحى وزەنى الابىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ مەن جوعارى ساپالى دامۋى اڭگىمە ماجىلىسىنەن“ ”حۋاڭحى وزەنى الابىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ مەن جوعارى ساپالى دامۋىن ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتۋ اڭگىمە ماجىلىسىنە“ دەيىن، ۇلى وزەن جوڭكىلە اعىپ، جاڭا ءداۋىردىڭ ايبىندى سيمفونياسىن شارىقتاتتى.

ءبىر ارمان ورىندالدى

− ”بۇگىندە وسىندا كەلۋ ارقىلى حۋاڭحى وزەنىنىڭ جوعارعى، ورتاڭعى، تومەنگى اعارىنىڭ جەلى بويىن تۇگەل ارالاپ شىقتىم“

  دۇڭيىڭ كىنلي، ۇلى وزەن بۋىرقانۋدا.

  چيڭحاي - شيزاڭ ۇستىرتىنەن باستاۋ الىپ، 9 ولكە - رايوندى كەسىپ وتەتىن حۋاڭحى وزەنى جول بويى بوگەت بۇزىپ، قىساڭ اسىپ، مىڭ بۇرىلىپ، 10 مىڭ شاقىرىمنان جوڭكىلە اعىپ، وسى جەردە تەلەگەي بوحاي تەڭىزىنە كەلىپ قۇيىلادى.

  ”حۋاڭحى وزەنىنىڭ تەڭىزگە قۇيعانى، شىنىندا، كەڭ جاتقان جەر ەكەن - اۋ! بۇگىندە وسىندا كەلۋ ارقىلى حۋاڭحى وزەنىنىڭ جوعارعى، ورتاڭعى، تومەنگى اعارىنىڭ جەلى بويىن تۇگەل ارالاپ شىعىپ، كوڭىلىم جايلاندى“. 10 - ايدىڭ 20 - كۇنى تۇستەن كەيىن حۋاڭحى وزەنىنىڭ تەڭىزگە قۇيار ساعاسىنداعى كەمەتۇراقتا باس شۋجي شي جينپيڭ راشەتكاعا سۇيەنىپ الىسقا كوز تاستادى.

     ۋاقىت ءتىلىن 7 جىلدىڭ الدىنداعى كەزگە قايتارايىق.

  2014 - جىلى 3 - ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ حىناننىڭ لانكاۋ اۋدانىندا پارتيانىڭ بۇقارالىق لۋشيان تاربيەسى - امالياتتىق قيمىلى جونىندە تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، جەتەكشىلىك ەتكەندە حۋاڭحى وزەنىنىڭ ەڭ سوڭعى ءيىنى − دۇڭباتوۋ اۋىلىنىڭ جانىنداعى حۋاڭحى وزەنىنىڭ جاعاسىنا كەلىپ، حۋاڭحى وزەنىندە تاسقىننان ساقتانۋ جانە قايراڭدى وڭىردەگى بۇقارانىڭ ءوندىرىس - تۇرمىس جاعدايىن ۇعىستى.

  1855 - جىلى، ەجەلدەن بەرى ”3 جىلدا 2 رەت جىرىلىپ، 100 جىلدا ءبىر ارناسىن وزگەرتەتىن“ حۋاڭحى وزەنى ءدال لانكاۋدىڭ ماڭىندا تاعى دا جىرىلىپ، ارناسىن وزگەرتىپ، دۇڭيىڭنان تەڭىزگە قۇيىلاتىن بولعان.

    ”حۋاڭحى وزەنى ۇزاقتان بەرى السىرەپ، اۋرۋشاڭ بولىپ، سۋ اپاتى ءجيى تۋىلىپ كەلەدى“. حۋاڭحى وزەنى شالدىققان دەرت ءۇشىن قام كوڭىل بولىپ، حۋاڭحى وزەنىن جونگە سالۋدى كوزدەگەن باس شۋجي شي جينپيڭ پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى حۋاڭحى وزەنى الابىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ مەن جوعارى ساپالى دامۋىنا ءاردايىم ايرىقشا ءمان بەرىپ، ۇنەمى وي جۇگىرتىپ كەلدى.

  ءۇش وزەن قاينارىندا ”جۇڭحۋانىڭ سۋ مۇناراسىن“ جاقسى قورعاۋدى قايتا - قايتا قاداعالاپ تاپسىردى؛ چينليڭ تاۋىنىڭ تەرەڭ قويناۋىندا ”ورتالىق سۋ مۇناراسىن“ قورعاۋدىڭ ”مەملەكەتتىڭ ءىرى ءىسى“ ەكەندىگىن باسا دارىپتەدى؛ گانسۋدا ”حۋاڭحى وزەنىن حالىقتى باقىتقا كەنەلتەتىن باقىت وزەنىنە اينالدىرۋدى“ العاش رەت ورتاعا قويدى؛ نيڭشياعا ”حۋاڭحى وزەنى الابىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ جانە جوعارى ساپالى دامۋىن الدىمەن اتقاراتىن رايون قۇرۋ“ سىندى ماڭىزدى مىندەت جۇكتەدى...

  باس شۋجي شي جينپيڭ حۋاڭحى وزەنىن قورعاۋدى ەل باسقارۋداعى ءىرى ءىس رەتىندە يگەرىپ، قىرۋار جۇرەك قانىن ارنادى. ىشكەرىلەي تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋ جانە وي جۇگىرتۋ بارىسىندا وي جەلىسى بىرتىندەپ ايقىندالا ءتۇستى.

  2019 - جىلى 9 - ايدا حىناننىڭ جىڭجوۋىندا باس شۋجي شي جينپيڭ حۋاڭحى وزەنى الابىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ مەن جوعارى ساپالى دامۋى جونىندەگى اڭگىمە ءماجىلىسىن باسقارىپ اشىپ، حۋاڭحى وزەنى الابىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ مەن جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق وي جەلىسىن رەسمي العا قويدى.

  جىڭجوۋ اڭگىمە ماجىلىسىنەن كەيىن، باس شۋجي شي جينپيڭ تاعى ورتالىق قازىنا - ەكونوميكا كوميتەتىنىڭ ءماجىلىسىن، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى ساياسي بيۋروسىنىڭ ءماجىلىسىن ىلگەرىندى - كەيىندى باسقارىپ اشىپ، حۋاڭحى وزەنى الابىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ مەن جوعارى ساپالى دامۋى جونىندەگى جالپىلىق وي جەلىسى مەن جوبا باعدارلاماسىن ارناۋلى تاقىرىپتا اقىلداستى.

  جۋىقتا جوبا باعدارلاماسى رەسمي جاريالاندى، جوعارعى، ورتاڭعى، تومەنگى اعارعا ءبولىنىپ، سۋ بايلىعى، لاستانۋدىڭ الدىن الۋ جانە ونى جونگە سالۋ، كاسىپ سالاسى، قاتىناس، مادەنيەت، حالىق تۇرمىسى سياقتى ءار جاقتان حۋاڭحى وزەنى الابىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ مەن جوعارى ساپالى دامۋى جونىندە جان - جاقتى، جۇيەلى، ەگجەي - تەگجەيلى ورنالاستىرۋ جاساپ، حۋاڭحى وزەنىن قورعاۋدىڭ، جونگە سالۋدىڭ ”ءتورت ارقالىق، سەگىز تىرەۋىن“ ورناتتى.

  سونىمەن بىرگە ەكولوگيالىق ورتاعا قاتىستى ءبىر توپ كورنەكتى ماسەلەلەر ءونىمدى جونگە سالىنىپ، جەر - جەردىڭ قاۋىرت قورعاۋ سانالىلىعى ۇزدىكسىز كۇشەيدى.

  ”مەن چاڭجياڭ ءدارياسى دەرتكە شالدىقتى، حۋاڭحى وزەنىنىڭ دەرتى ءتىپتى اۋىر دەگەن ەدىم. ءبىز قول جەتكىزگەن ناتيجەلەرگە قاناعات ەتىپ وتىرماي، ماسەلەنى باعدار ەتۋگە تاباندى بولىپ، كۇش ۇستىنە كۇش قوسىپ، ءتۇرلى قىزمەتتەردى مىزعىماس تاباندىلىقپەن ويداعىداي ىستەۋىمىز كەرەك“، - دەدى 10 - ايدىڭ 22 - كۇنى تۇستەن كەيىن اڭگىمە ماجىلىسكە قاتىناسۋعا كەلگەن حۋاڭحى وزەنى بويىنداعى 9 ولكە - رايونداعى، ورتالىق پەن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قاتىستى تاراۋلارىنداعى جاۋاپتى جولداستار الدىندا باس شۋجي تەرەڭ تولعاپ.

  تاريحتى ەسكە العاندا، باس شۋجي شي جينپيڭ اينىماس اۋەلگى ارمان جونىندە ءسوز قوزعادى.

  ”بۇل ماۋ جۋشيدىڭ دە كەزىندەگى ارمانى ەدى. جاڭا جۇڭگو قۇرىلعان العاشقى كەزدە ماۋ جۋشي ’حۋاڭحى وزەنىنىڭ ءىسىن ويداعىداي ىستەۋ كەرەك‘ دەگەندى ورتاعا قويدى، ول اتتىلار توبىن ۇيىمداستىرىپ حۋاڭحى وزەنىن كوزدەن كەشىرىپ، ءبىر اينالىپ ىشكەرىلەي تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، ونان سوڭ حۋاڭحى وزەنىنىڭ تىنىش بولۋىنا قالاي مۇمكىندىك جاساۋ جونىندە اقىلداسپاق بولعان ەدى. بۇل ارمان كەيىن جۇزەگە اسپادى“.

  ”بۇگىندە ءبىز بۇل جۇمىستى جالعاستىردىق. قازىر شارت - جاعداي وزگەردى، ۇشاققا، پويەزعا، كەمەگە، اۆتوموبيلگە وتىرۋعا بولادى. ارينە، ءبىر اينالىپ شىعۋ تەك كورىپ وتە شىعۋ ءۇشىن بولماۋ كەرەك، قايتا وي جۇگىرتۋ، يدەيا، ورنالاستىرۋ، ارەكەت بولۋ، تانىم مەن ارەكەتتى بىرلىككە كەلتىرىپ، ارەكەت ەتۋشىلەردەن بولۋ كەرەك!“.

  بولاشاققا بەت العاندا، باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”14 - بەسجىلدىق“ مەزگىلى − حۋاڭحى وزەنى الابىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ مەن جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋدىڭ شەشۋشى مەزگىلى، كەلەلى مىندەتتەردىڭ دايەكتىلەنۋىن، تياناقتانۋىن ويداعىداي يگەرىپ، جاڭا لەپتى جەدەل جارىققا شىعارۋعا كۇش سالۋ كەرەك.

ءبىر قىزىل سىزىقتى ساقتادى

− ”حۋاڭحى وزەنىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ قىزمەتىن باسىنان اياعىنا دەيىن باياندى ەتىپ، تالىقپاي ويداعىداي يگەردى“

  حۋاڭحى اتىراۋى − قيساپسىز باتپاق - قۇم شوگىندىلەرىنەن قالىپتاسقان تۇمسا جەر، شەكسىز ومىرشەڭدىك پەن ءۇمىت تۋىنداتۋدا.

  600 تۇردەن استام وسىمدىك ەلىمىزدىڭ تەڭىز جاعالاۋىنداعى ەڭ ۇلكەن جاڭا تۋىنداعان سازدىق تابيعي وسىمدىك جامىلعىسى ءوڭىرىن قالىپتاستىردى، جىلىنا 6 ميلليوننان استام قۇس وسى جەرگە اۋىپ كەلىپ قىستايدى، بالىقتىڭ 40 تۇردەن استامى وسى جەردە ۋىلدىرىق شاشىپ، ءوسىپ - ءوربيدى...

  حۋاڭحى وزەنىنىڭ تەڭىزگە قۇيار ساعاسىندا باس شۋجي شي جينپيڭ اعاش شارباق جولمەن جاياۋ ءجۇرىپ سازدىقتىڭ ىشكى قويناۋىنا كىرىپ، حايۋاناتتار مەن وسىمدىكتەردىڭ وسىناۋ سايران باعىن باسى - قاسىندا تەكسەرىپ كوردى.

  تەڭىز سامالى ايمالاپ، قامىس ۇلپىلدەگى تەڭسەلىپ، بىرنەشە قۋتۇمسىق قاز، اقباس قاز سۋ ورتاسىنداعى شاعىن قۇرعاق جەردە بەيعام قوناقتاپ وتىر.

  ”ءبىزدىڭ بۇل جەر جۇڭگو شىعىس اق تىرناسىنىڭ مەكەنى، قارا تۇمسىق شاعالا ءوسىپ - ءوربيتىن جەر، بىلتىردان بەرى تاعى جاڭادان قوقي قاز، ءبايتيحۋ، شاۋزۇييۇيداردى بايقادىق“. جەرگىلىكتى ورىنداعى جاۋاپتى جولداستىڭ تانىستىرۋىنشا، وسى جىلداردا ەگىستىك جەردى سازدىققا قايتارۋ، قايراڭدا باعىمشىلىقتى توقتاتۋ، سازدىقتى قالپىنا كەلتىرۋدى ىلگەرىلەتۋ ارقىلى ەكولوگيالىق ورتا بارعان سايىن جاقسارا تۇسكەن.

  ”بۇل اراعا كەلەتىن ساياحاتشىلار كوپ پە؟“، - دەپ سۇرادى باس شۋجي.

  ”ەڭ كوپ بولعاندا جىلدىق ساياحاتشى مولشەرى 600 مىڭ، ءبىز ءار كۇنگى ەڭ كوپ ساياحاتشى مولشەرىنە شەكتەمە قويدىق“.

  ”جاقسى باسقارۋ كەرەك، سازدىقتى لاستاۋعا بولمايدى، اڭ اۋلاۋعا، تور قۇرىپ قۇس اۋلاۋعا دا بولمايدى“. ول جەرگىلىكتى ورىنداعى جاۋاپتى جولداستارعا بىلاي دەپ تاپسىردى: ”حۋاڭحى وزەنى ساعاسى سازدىعىن قورعاۋدى ءبىر ارداقتى ءىس رەتىندە قاراپ، ەكولوگيالىق وركەنيەت ۇستانىمىن ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ جاڭا ساپارىندا ساۋلەلەندىرە ءتۇسىپ، سوتسياليستىك وسىزامانداندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋعا نۇر - شۇعىلا ۇستەۋ كەرەك“.

  حۋاڭحى وزەنى اتىراۋىنىڭ ەكولوگياسىن باقىلاۋ - ولشەۋ ورتالىعىنىڭ ۇلكەن ەكرانىندا حۋاڭحى وزەنى ساعاسىنداعى ”سۋ مەن بالىق“ وزگەرىسىنىڭ قيسىق سىزىعى ادام مەن تابيعاتتىڭ جاراسىمدى بىرگە ءومىر ءسۇرۋ جولىن كورسەتتى −

  جاقىنداعى جىلداردان بەرى حۋاڭحى وزەنى ساعاسىنىڭ سۋ ساپاسى كورنەكتى جاقسارعان ءارى II تۇردە ورنىقتى تۇرعان؛ وسىمەن بىرگە ۋىلدىرىقتىڭ، شاباق بالىقتىڭ جيىلىگى تەكشەمەترىنە 3.8دەن 10.8گە ارتقان.

  ”قىزمەتتەرىڭىز اسا ءونىمدى ەكەن، بۇل پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى ورتاعا قويىلعان ەكولوگيالىق وركەنيەت ۇستانىمىنىڭ كوكەيگە ۇيالاعاندىعىن، كوپشىلىكتىڭ تانىمى بىرلىككە كەلىپ، ارەكەتكە كىرىسكەندىگىن بىلدىرەدى“، - دەدى باس شۋجي شي جينپيڭ سۇيىنە، - ”حۋاڭحى وزەنى − ءبىزدىڭ انا وزەنىمىز، قورعاۋ − العى شارت، حۋاڭحى وزەنىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ قىزمەتىن باسىنان اياعىنا دەيىن باياندى ەتىپ، تالىقپاي ويداعىداي يگەرۋ كەرەك“.

  حۋاڭحى وزەنى الابىنداعى ەڭ زور ماسەلە ەكولوگيانىڭ ءالسىز بولۋى، حۋاڭحى وزەنى بويىنداعى بۇقارانىڭ ەڭ كۇشتى تالپىنىسى جاسىل تاۋ، تۇنىق سۋ، اشىق اسپان، تازا توپىراق.

  پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى باس شۋجي شي جينپيڭ حۋاڭحى وزەنى بويىنداعى ولكە، رايونداردا تالاي رەت قىزمەت تەكسەردى، ءار رەت حۋاڭحى وزەنىن تىلگە العان سايىن ”قورعاۋ“ دەگەن ءسوزدى ورتاعا قويدى. ول قايتا - قايتا حۋاڭحى وزەنى بويىن اشۋدا، قۇرۋدا، ءسوز جوق، ەكولوگيانى قورعاۋ سىندى قىزىل سىزىقتى بەرىك ساقتاۋ كەرەك دەپ باسا دارىپتەدى.

  جىڭجوۋ اڭگىمە ماجىلىسىنەن كەيىن، قاتىستى جەرلەر مەن تاراۋلار باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ تالابىن تياناقتاندىرىپ، حۋاڭحى وزەنى الابىنداعى ”كول جاساۋداعى زور سەكىرۋ“، تارماق اعىنداعى ”وزەنشەلەردىڭ“ لاستانۋى، نيڭ - مىڭ بولىگىندەگى قايراڭدى وڭىرلەردى ”بەتالدى يەمدەنۋ، بەتالدى قۇرىلىس سالۋ“، زاڭسىز كەن اشۋ، زاڭسىز شاعىل الۋ سياقتى كورنەكتى ماسەلەلەردى كۇش سالا رەتتەپ - جونگە سالىپ، حۋاڭحى وزەنى الابىنىڭ ەكولوگيالىق ورتا ساپاسىن ۇزدىكسىز جاقسارتتى.

  وسى رەتكى جينان اڭگىمە ماجىلىسىندە كوپشىلىك ۋادەلەسىپ العانداي - اق حۋاڭحى وزەنى الابىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ ماسەلەسىن تاعى تىلگە الدى، مۇندا تابىس تا، تاجىريبە دە، شەشۋدى كۇتىپ تۇرعان قيىن ماسەلە دە بار ەدى.

  ”سۋ حاۋىپسىزدىگى حۋاڭحى وزەنى الابىنداعى ەڭ زور كومەسكى داعدارىس“. باس شۋجي شي جينپيڭ مىناداي سان - سيفردى مىسالعا الدى: حۋاڭحى وزەنى سۋ بايلىعىنىڭ جالپى مولشەرى چاڭجياڭنىڭ %7ىندەي عانا، ال ول بۇكىل ەلدىڭ %12 جان سانىن، %17 ەگىستىك جەردى، 50 نەشە ءىرى - ورتا قالانى سۋمەن قامداۋ مىندەتىن ارقالاپ تۇر، سۋ بايلىعىنىڭ پايدالانىلۋ مولشەرى %80كە جەتەدى، جان باسىندىق سۋ بايلىعىن يەلەۋ مولشەرى بۇكىل ەلدىڭ ورتاشا دەڭگەيىنىڭ %27ىندەي عانا...

  ”وسىلاي بولا تۇرا، سۋدان پايدالانۋ ونىمدىلىگى ءالى دە جوعارى ەمەس. باتىس سولتۇستىكتەگى اۋىل - قىستاقتار كەزىندە جاپپاي سۋ ۇرا قازاتىن - دى، سۋ بارلىق وتباسىنىڭ جان تامىرى، بەت جۋعان، كوكونىس شايقاعان سۋدى تاعى دا پايدالاناتىن“. ءوز باسىنان كەشكەندەرىمەن ۇشتاستىرىپ، باس شۋجي ءسوزىن جالعاستىردى: ”سول كەزدە شانبەيدە سۋدان پايدالانعاندا سۋدى قۇيىپ العاننان كەيىن، ءبىر كەسەسىن ءتىس شوتكىلەۋگە دايىندايمىز، ونان باس جۋامىز، بەت جۋامىز، ونان اياق جۋامىز. قازىر تۇرمىس ورەسىنىڭ جوعارىلاۋىنا ىلەسە، ترۋبا شۇمەگىن اشىپ قالساڭ سارىلداعان سۋ، كەيبىر باتىس بولىك وڭىرلەرىندە دە وسىلاي، ادامداردىڭ سۋ ۇنەمدەۋ تانىمى سولعىندادى. سۋ حاۋىپسىزدىگى ءومىر سۇرۋدەگى نەگىزدىك ماسەلە، سۋ حاۋىپسىزدىگى حاۋىپ - قاتەرىنە وسكەلەڭ ءمان بەرۋ كەرەك، سۋ داعدارىسى الىستا دەۋگە بولمايدى. سۋدان پايدالانۋ ويى وزگەرمەسە، تۇتاس قوعامنىڭ سۋدى ۇنەمدەپ پايدالانۋى زور كۇشپەن ىلگەرىلەتىلمەسە، قانشا كوپ سۋ بولسا دا جەتپەيدى“.

  سۋ بايلىعى مەن دامۋدىڭ قاتىناسىن تىلگە العاندا باس شۋجي تاعى دا بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”سۋ جاعدايىنا قاراي ءتورتتى تۇراقتاندىرۋ“ پرينسيبىن جالپى بەتتىك دايەكتىلەندىرىپ، ”قانشا سۋ بولسا سونشا موما شىلاپ“، سۋ بايلىعىن قۇنتتى ەسەپتەپ ويداعىداي پايدالانىپ، سۋ بايلىعىن ەڭ قاجەتتى ورىنعا پايدالانۋ كەرەك.

  ”قاۋىرت قورعاۋدى شەشۋشى مىندەت ەتۋ كەرەك“. باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ەكولوگيا كوركەيسە، وركەنيەت كوركەيەدى، ەكولوگيا قۇلدىراسا، وركەنيەت قۇلدىرايدى. ەكولوگيالىق ورتانى قاجىماي - تالماي قورعاۋ − جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ وسكەلەڭ رۋحاني ورەسىنىڭ بەينەسى، ءبىز كوممۋنيستەر ءىستى بۇكىل ادامزات ءۇشىن، ۇرپاقتار ءۇشىن ىستەۋىمىز كەرەك.

جاڭا جول اشتى

− ”جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى دامۋ دەگەنىمىز اۋقىمدىق بەتالىس، وعان ۇيلەسكەندەر وركەندەيدى“

  اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ، ەنەرگيانىڭ وسىزاماندانىپ دامۋىن جەدەلدەتۋ − حۋاڭحى وزەنى الابى ەكولوگياسىن قورعاۋ جانە جوعارى ساپالى دامۋ تاقىرىبىنىڭ ءمانى.

  10 - ايدىڭ 21 - كۇنى تۇستەن بۇرىن باس شۋجي شي جينپيڭ حۋاڭحى وزەنى اتىراۋى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپ سالاسىنان ۇلگى كورسەتۋ رايونىنا كەلدى. تەڭىز سۋىنىڭ جايىلۋى سياقتى سەبەپتەردەن بۇل ارانىڭ %80تەن استامى سورتاڭ جەرگە اينالعان. جاقىنداعى جىلداردان بەرى ەكولوگيالاندىرىپ پايدالانۋ مەن تۇقىم شارۋاشىلىعىندا جاڭالىق اشۋ ارقىلى سورتاڭ جەردەن ءتۇسىمى جوعارى، سورتى جاقسى كوپ ءتۇرلى سورعا شىدامدى داقىلدار ءوندى.

  اگرونوم ۇلگى كورسەتۋ رايونىنىڭ تۇقىم جەتىلدىرۋ وي جەلىسىندەگى بۇرىلىستى − سورتاڭ جەردى وڭاپ وسىمدىك ونۋگە ۇيلەستىرۋدەن سورعا شىدامدى وسىمدىك تۇقىمىن تاڭداپ سورتاڭ جەرگە ۇيلەستىرۋگە دەيىنگى بۇرىلىستى تانىستىردى.

  باس شۋجي مۇنى قۇپتايتىندىعىن ءبىلدىردى: ”بۇل شولەيتتى ەگىن شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا ۇقسايدى، ءشول جەردى وڭاۋ ەمەس، قايتا قۋاڭشىلىققا شىدامدى، ۇيلەسىمدى وسىمدىك سورتىن جالپىلاستىرۋ بولىپ تابىلادى“.

  اتىزداعى جولدى بويلاپ، باس شۋجي شي جينپيڭ جۇرە ءجۇرىپ ۇڭىلە قارادى. ەكى جاقتاعى تەگىس تە كەڭ - بايتاق جەردە جوڭىشقا بىتىك ءوسىپ، الابۇتا قىزعىلت تارتىپ، تيانچيڭنىڭ ءوسۋى كىسى قۋانتادى.

  ءدال اتباس بۇرشاقتىڭ ءونىمىن جيناۋ مەزگىلى، باس شۋجي اتىزعا كىرىپ، ەڭكەيىپ ءبىر بۇرشاق ءۇزىپ، ارشىپ، اۋزىنا سالىپ تاۋساپ: ”بۇرشاق جاقسى ءوسىپتى“، - دەدى.

  اۋىل شارۋاشىلىعى تاراۋىنداعى جاۋاپتى جولداس باس شۋجيگە: بۇكىل ەلدە ءبىر ميلليارد 500 ميلليون مۋ سورتاڭ جەر بار، مۇنىڭ ىشىندە 500 ميلليون مۋى اشىپ پايدالانۋ كومەسكى كۇشىنە يە، - دەدى.

  ”ءبىر ميلليارد 800 ميلليون مۋ ەگىستىك جەردىڭ قىزىل سىزىعىن ساقتاۋ، 500 ميلليون مۋ سورتاڭ جەردى دە تولىق اشىپ پايدالانۋ كەرەك. ەگەر سورعا شىدامدى داقىل دامىسا، جۇڭگونىڭ استىق قامباسىن، جۇڭگونىڭ اس كەسەسىن قامتاماسىز ەتۋدە ماڭىزدى رول اتقاراتىن بولادى“، - دەدى باس شۋجي شابىتتاندىرىپ.

  اۋىل شارۋاشىلىعى جوعارى ساپالى، جوعارى ونىمدىلىكتى بولىپ قانا قالماستان، ونەركاسىپ تە جوعارى ساپالى دامۋ كەرەك.

  حۋاڭحى وزەنى الابى ەلىمىزدىڭ ماڭىزدى ەنەرگيا، حيميا ونەركاسىپ، شيكىزات جانە نەگىزدىك ونەركاسىپ بازاسى. 60 جىلدىڭ الدىندا حۋاڭحى وزەنىنىڭ تەڭىزگە قۇيار ساعاسىنداعى جەڭىس مۇناي الابىنىڭ بايقالۋىمەن جاڭا جۇڭگودا تاعى ءبىر رەتكى مۇناي بىرىككەن شايقاسى بوحاي جاعاسىندا ورىستەتىلدى.

  10 - ايدىڭ 21 - كۇنى تۇستەن كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ ارنايى وسى اراعا كەلىپ قىزمەت تەكسەردى، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزدى.

  ”ول جىلدارى ءبىز مۇنايدان كەدەي ەل بولاتىنبىز. جاڭا جۇڭگو قۇرىلعان العاشقى مەزگىلدە مۇناي بىرىككەن شايقاسىن جۇرگىزۋ سول كەزدە ەلىمىزدىڭ قات - قابات قۇرساۋلاۋ جاعدايىندا ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ ءومىر ءسۇرۋدى، ونەركاسىپتەنۋ قۇرىلىسىن جۇرگىزۋدى جۇزەگە اسىرۋ جونىنەن ماڭىزدى رول اتقاردى. ءبىزدىڭ مۇناي شەبىمىزدىڭ ەڭبەگى ەسەلى دە ەلەۋلى!“.

  تاسقىنداعان قىزۋ ىنتامەن تابيعاتپەن سايىسۋدان داۋىرمەن بىرگە العا ىلگەرىلەگەن عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋعا دەيىن بارلىعى مۇناي ونەركاسىبىنىڭ تيپ وزگەرتىپ شارىقتاپ دامۋىنا كۋا بولدى.

  جەڭىس مۇناي الابى بارلاۋ - اشۋ زەرتتەۋ مەكەمەسىندە عىلمي زەرتتەۋشىلەر باس شۋجيگە وزدەرى ءتۇيىندى تۇردە قامال الىپ جاتقان تاقتا تاس مۇنايىن بارلاۋ - اشۋ نىسانىن، سونداي - اق كومىر قىشقىل گازىن جيناۋ، پايدالانۋ جانە پەشەتتەپ ساقتاۋ سياقتى شەشۋشى تەحنيكالاردى تانىستىردى.

  ”جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى دامۋ دەگەنىمىز اۋقىمدىق بەتالىس، وعان ۇيلەسكەندەر وركەندەيدى“. باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”ءبىزدىڭ مۇناي ەنەرگياسى كاسىپ سالاسى جونىنەن ايتقاندا، كەلەسى باسقىش تەحنيكانى جوعارىلاتىپ، ءوندىرۋ قۋاتىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتۋ، وزىندىك قۇندى تومەندەتۋ، سونىمەن بىرگە جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى ەتىپ تيبىن وزگەرتۋ بەتالىسى بويىنشا، ەنەرگيا ۇنەمدەپ، كومىر قىشقىل گازىن تومەندەتۋ نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋ“.

  جاڭا تەحنيكالاردىڭ اماليات بارىسىندا قولدانىلۋ احۋالىن سول جەردىڭ وزىندە ءبىلۋ ءۇشىن، باس شۋجي شي جينپيڭ دۇڭيىڭ قالاسىنىڭ لايجوۋۋانىنا ورنالاسقان جەڭىس مۇناي الابىنىڭ لايجوۋۋان 113 - رايونىنا كەلىپ، تەمىر ساتىمەن 10 نەشە مەتر بيىك بۇرعىلاۋ تەكشەسىنە شىعىپ، جابدىقتىڭ جۇمىس جۇرگىزۋ احۋالىن كورىپ، بۇرعىشىلار بولمەسىنە كىرىپ، جۇمىس ىستەپ جاتقان مۇناي جۇمىسشىلارىمەن ىقىلاستى تۇردە اڭگىمەلەستى.

  ”قۇرىش ادام ۋاڭ جينشيدىڭ سول كەزدە قولىنا ۇستاعانى ۇلكەن تۇتقا ەدى، قازىرگى اۆتوماتتاندىرىلعان جابدىقتار مەن قىزمەت شارت - جاعدايىنا قاراڭىزدارشى“، - دەدى باس شۋجي ءسۇيىنىپ.

  تەڭىز سامالى ەسىپ، ماشينالار گۇرىلدەپ تۇر.

  باس شۋجي شي جينپيڭ كوتەرىڭكى داۋىسپەن كوپشىلىكتى جىگەرلەندىردى: ”مۇناي ەنەرگياسى قۇرىلىسىنىڭ ەلىمىز جونىنەن ءمانى زور، جۇڭگو جاساۋ كاسىبىندەگى ءىرى ەل رەتىندە، ناقتى ەكونوميكانى دامىتىپ، ەنەرگيانىڭ كەسەسىن، ءسوز جوق، ءوز قولىندا ۇستاۋى كەرەك. سىزدەردىڭ تاعى دا سۇبەلى ناتيجە شىعارۋلارىڭىزدى، تاعى دا جاڭا ۇلەس قوسۋلارىڭىزدى ءۇمىت ەتەمىن!“

كوكەيىنە تۇيگەن ىستەر ءۇشىن

− ”سىزدەردىڭ تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تىرشىلىك كەشىرگەندەرىڭىزدى كورىپ ەرەكشە ءسۇيىندىم“

  حۋاڭحى وزەنى شاندۇڭدا جوڭكىلە تەڭىزگە قۇيىلۋدان بۇرىن وزەن ارناسى باتىس وڭتۇستىكتەن شىعىس سولتۇستىككە بۇرىلادى، ونىڭ ۇستىنە وزەن ارناسى جەر بەتىنەن بيىك بولعاندىقتان، سەڭ تاسقىنى وڭاي تۋىلادى. ”3 جىل اقشا جيناۋ، 3 جىل تەكشە جاساۋ، 3 جىل ءۇي سالۋ، 3 جىل قارىز قايتارۋ“، بۇل كەزىندە حۋاڭحى وزەنى قايراڭدى وڭىرىندەگى تۇرعىنداردىڭ ماشاقاتتى تۇرمىسىنىڭ ناعىز بەينەسى بولاتىن.

  وتكەن عاسىردىڭ 70 - جىلدارىندا دۇڭيىڭ قالاسى حۋاڭحى وزەنىنىڭ بۇرىنعى تاسقىن ىركۋ اۋماعىنداعى بۇقارا مەملەكەتتىڭ ۇندەۋىنە ءۇن قوسىپ، حۋاڭحى وزەنىنىڭ جاعالاۋ بوگەنىندەگى تەكشەگە كوشىپ بارىپ قونىستاندى. 2013 - جىلدان باستاپ دۇڭيىڭ قالاسى تەكشەدەگى 66 قىستاققا تۇرعىن ۇيلەردى شاعىپ كوشىرۋ، جاڭالاۋ جۇرگىزدى، قازىر 3 ورنالاستىرۋ الەۋمەتتىك اۋماعى سالىنىپ بولدى.

  كوشىرىلگەن بۇقارانىڭ تۇرعىن ءۇي، تۇرمىس شارت - جاعدايى قانداي؟ تۇراقتى كىرىسى بار ما؟ باس شۋجي ايرىقشا كوڭىل ءبولدى.

  10 - ايدىڭ 21 - كۇنى تۇستەن بۇرىن باس شۋجي شي جينپيڭ اۆتوكولىكپەن ءبىر ساعاتقا تاياۋ ۋاقىت ءجۇرىپ، 3 ورنالاستىرۋ الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ ءبىرى بولعان دۇڭيىڭ قالاسى كىنلي رايونى دۇڭجي قالاشىعىنىڭ ياڭمياۋ الەۋمەتتىك اۋماعىنا كەلىپ، كادرلار مەن بۇقاراعا امانداسىپ، ولاردان حال سۇرادى.

  قاتار - قاتار عيماراتتار رەتتى ءتىزىلىپ، سەمەنت جولدىڭ ەكى جاعى جاسىل جەلەك جامىلىپ تۇر، پارتيا ىستەرى جانە بۇقارالىق قىزمەت قيمىل ورتالىعى، بالاباقشا، قارتتار كۇتىمحاناسى، تازالىق بولمەسى، دەنە شىنىقتىرۋ بولمەسى، جاستار مەن ورەندەر ءۇيى، ەرەن بازار سياقتىلاردىڭ ءبارى بار ەكەن.

  ”نەگىزدىك قۇرىلعىلاردىڭ ءبارى تولىق ەكەن“، - دەدى باس شۋجي كورە ءجۇرىپ.

  الەۋمەتتىك اۋماقتاعى قارتتار اسحاناسىندا تۇسكى تاماق دايىن بولدى: كارتوپ سالىپ پىسىرىلعان قابىرعا، ءبايساي - دۋفۋ سورپاسى، نەگىزگى تاعام موما ەكەن.

  الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ شۋجيى جاڭ مايرۇڭ باس شۋجيگە بىلاي دەدى: الەۋمەتتىك اۋماقتاعى 60 جاستان اسقان قارتتاردىڭ ءبارى كەلىپ تۇسكى اس ىشەدى، ءار رەت ەكى قۋىرماش بەرىلەدى، ءار كۇنگى تاماق ۇقسامايدى، ءبىر رەتكى تاماق 10 يۋان عانا، ەڭ تومەنگى تۇرمىسى قامتاماسىزداندىرىلاتىنداردان، بەستە قامتاماسىزداندىرىلاتىن قارتتاردان تەك ءبىر يۋان عانا الىنادى.

  ”كارتوپ قوسىپ اسىلعان تاۋىق ەتى، اسقاباق قوسىپ قۋىرىلعان ەت، قوي ەتى سورپاسى... تاعامدار جاقسى، قورەكتىگىنىڭ قامتاماسىزدىعى بار ەكەن!“، - دەدى تام قابىرعاسىنداعى اس تىزىمدىگىن كورگەن باس شۋجي كۇلىمسىرەي سويلەپ.

  كوشىرىلگەن ەكەن، ورنىقتىرىلۋى، بايي الاتىن بولۋى كەرەك.

  ءشوپ توقىما مانەرلەۋ سەلبەستىك كووپەراتيۆىندە قامىستان كىتاپ سورەسىن توقيتىن تۇرعىن ليۋ اييىڭ باس شۋجيدى كورىپ ەرەكشە تەبىرەندى. ءۇيىنىڭ جانىنداعى وسى قىزمەتتى ليۋ اييىڭنىڭ ىستەگەنىنە 3 جىلداي ۋاقىت بولعان. ”مىنا كىتاپ سورەسى ەبدەيلى، مانەرى تاماشا ەكەن!“، - دەدى باس شۋجي ماقتاپ.

  ليۋ اييىڭ باس شۋجيگە وسى شەبەرلىگىنىڭ ارقاسىندا اي سايىن 1500 يۋاننان استام اقشا تاۋىپ وتىرعاندىعىن ايتتى.

  ”قازىر الەۋمەتتىك اۋماقتاعىلاردىڭ ءبارى قىزمەتتەن الاڭدامايدى، جاستار سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەيدى، قارتتار جاقىن ماڭدا ۇساق - تۇيەك شارۋا ىستەيدى، كوپتەگەن جۇمىستار ءبىزدى كۇتىپ تۇر، تاعى ورتا جاستاعىلارعا، قارتتارعا ارنالعان تازالىقشىلىق، كۇزەتشىلىك سياقتى الەۋمەتتىك يگىلىك سيپاتتى جۇمىس ورىندارى بار“، - دەدى جاڭ مايرۇڭ ءبىر جاعىنان تولىقتاي سويلەپ.

  الەۋمەتتىك اۋماق تۇرعىنى شۇي جيانفىڭنىڭ ۇيىنە بارعاندا باس شۋجي شي جينپيڭ 3 جاتىن بولمەسى، 2 قوناق بولمەسى بار ءۇيدى كورىپ شىعىپ: ”ءۇيدىڭ ساپاسى جاقسى ما؟“، - دەپ سۇرادى.

  ”ەرەكشە جاقسى!“

  شۇي جيانفىڭ جاۋاپ قايتارا ءجۇرىپ كونە سۋرەتتەردى الىپ شىعىپ، ۇيلەرىنىڭ 2 رەت كوشكەن اڭگىمەسىن ايتتى: 1978 - جىلى اكەلەرىمىز كەزىندە مەملەكەتتىڭ ۇندەۋىنە ءۇن قوسىپ، قايراڭدى وڭىردەن فاڭتاي قىستاعىنا كوشىپ كەلىپتى، سول كەزدە 4 بولمەلى جاتاعان تام ءۇي بولاتىن؛ 2016 - جىلى ۇكىمەتتىڭ قارجىلاي كومەكتەسۋىمەن 70 نەشە مىڭ يۋاننان استام عانا اقشا جۇمساپ، 120 شارشى مەتر كەلەتىن عيمارات ۇيگە كوشىپ كىردىك.

  ”اكە - شەشەمىز وسىنشاما جاقسى عيماراتقا كوشىپ كىرەرىمىزدى ويلاماعان ەكەنبىز، وزگەرىس توتەنشە زور، ءتۇس كورگەندەي بولدىق دەيتىن. كوممۋنيستىك پارتياعا شىن جۇرەكتەن العىس ايتامىز!“.

  الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ الاڭىندا شاپالاق ۇندەر، الاقايلاعان داۋىستار كوتەرىلىپ، بۇقارانىڭ جۇزىنەن باقىت كۇلكىسى ەستى.

  ”پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان كەيىن مەن حۋاڭحى وزەنىنىڭ قايراڭدى وڭىرىنەن كوشىرۋ، قۇرۋ ماسەلەسىنە كوڭىل ءبولدىم. كوشىرۋ، كوشىرىپ قۇرۋدى جاپپاي ورىستەتۋ كەرەمەت ءىس بولدى“، - دەدى باس شۋجي اۋىلداستارعا، - ”سىزدەردىڭ تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تىرشىلىك كەشىرگەندەرىڭىزدى كورىپ ەرەكشە ءسۇيىندىم“.

  ”كوممۋنيستىك پارتيا نە ىستەيدى؟ حالىق ءۇشىن قىزمەت ىستەيدى، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرادى، سوندىقتان ءبىز ۇنەمى قايسى ىستەردى جاقسى ىستەۋىمىز، قايسى جۇمىستاردى، ءسوز جوق، قادامدى جەدەلدەتە جاقسى ىستەۋىمىز كەرەكتىگىنە قاراۋىمىز كەرەك، حۋاڭحى وزەنىن ويداعىداي جونگە سالۋ وسىنىڭ ىشىندەگى ءبىر ءىرى ءىس بولىپ تابىلادى“.

  (شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 10 - ايدىڭ 23 - كۇنى جيناننان بەرگەن حابارى)