汉文 ىلە اقپارات تورابىنا حوش كەلدىڭىزدەر!
وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار مال، قۇستىڭ اسىل تۇقىمىن جەتىلدىرۋ جۇيەسىن قۇرىپ، مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋداعى «وزەكتى بۋىندى» نىعايتتى
2022-05-31 11:47:53     كورىلىم:رەت كەلۋ قاينارى:ىلە گازەتى  جاۋاپتى رەداكتور:گۇلدەن ماقسات قىزى

ٴتىلشىمىز دۋ لەي حابارلايدى. اسىل تۇقىم − مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ «وزەكتى بۋىنى»، مال شارۋاشىلىعىن باياندى، ورنىقتى، ساپالى دامىتۋ ٴۇشىن، ٴسوز جوق، اسىل تۇقىمدى تىرەك ەتۋ كەرەك. تاياۋ جىلداردان بەرى وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار ٴوندىرۋ، ٴوسىرۋ، وقىتۋ، زەرتتەۋ توعىسقان، جەتىلدىرۋ، جالپىلاستىرۋ ٴبىر تۇلعالانعان وسى زامانعى مال، قۇستىڭ اسىل تۇقىمىن جەتىلدىرۋ جۇيەسىن قۇلشىنا قۇرىپ، شينجياڭداعى، ٴتىپتى، بۇكىل ەلدەگى ماڭىزدى مال، قۇستىڭ اسىل تۇقىمىن جەتىلدىرۋ بازاسىنا اينالدى، ىلە جىلقىسى، شينجياڭ قوڭىر سيىرى جانە قازاق قويى، شينجياڭ بيازى ٴجۇندى قويى، ىلە اق شوشقاسى سياقتى تاڭداۋلى مال، قۇس تۇقىمىن جەتىلدىرۋ بازالارى وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار مال شارۋاشىلىعىنىڭ ساپالى دامۋىنا بەرىك نەگىز قالادى. 

5 - ايدىڭ 19 - كۇنى تەكەس اۋدانى قاراتوعاي قالاشىعى داعىنبەل قىستاعىنىڭ كوكتەۋلىگىندە تۇستەرى ٴبىرىڭعاي، سەمىز قازاق قويلارى توپ - توبىمەن جايىلىپ جاتتى. «بۇل قويلار − تەكەس اۋدانىنداعى قازاق قويلارىنىڭ وزەكتى توبىنىڭ ٴبىر بولەگى، 2004 - جىلدان باستاپ تەكەس اۋدانى قازاق قويلارىنىڭ وزەكتى توبى قۇرىلىسىن مىقتى يگەردى. تاياۋ جىلداردان بەرى قازاق قويىنىڭ وزەكتى توبى قۇرىلىسى مەن قازاق قويىن سۇرىپتاۋ، جەتىلدىرۋ قىزمەتىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتۋ ارقىلى قازىر اۋدان وڭىرىندەگى قازاق قويىنىڭ ەت ٴتۇسىمى بۇرىنعىمەن سالىستىرعاندا ٴار تۇياعىنا 3 - 5 كيلوگرام جوعارىلادى» دەدى تەكەس اۋداندىق مال شارۋاشىلىعىن، مال شيپاگەرلىگىن دامىتۋ ورتالىعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى، مەڭگەرۋشىسى ايدار قوجانتاي ۇلى.

ايدار قوجانتاي ۇلى: «وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار ورتالىقتىڭ، اۆتونوميالى رايوننىڭ مال شارۋاشىلىعىنىڭ اسىل تۇقىم ينجەنەرياسىمەن ۇشتاستىرىپ، تولىمدى باعىلعان ٴاربىر قوشقار مەن زاپاس ساۋلىققا جەكە - جەكە مىڭ يۋان جانە 500 يۋان قوسىمشا قاراجات بەردى. سونىمەن بىرگە، تەكەس اۋداندىق ۇكىمەت قازاق قويىنىڭ وزەكتى توبىنداعى ٴار ساۋلىققا 20 يۋان، جاي توبىنداعى ٴار زاپاس ساۋلىققا 10 يۋان قوسىمشا قاراجات بەرىپ، قازاق قويىن اسىلداندىرۋ قىزمەتىن ٴونىمدى ىلگەرىلەتتى» دەپ تانىستىردى.

تاياۋ جىلداردان بەرى وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار ورتالىقتىڭ اسىل تۇقىم قوسىمشا قاراجاتى، سيىر، قوي ساتۋداعى ٴىرى اۋدانداردى سيلاۋ، جىلقى شارۋاشىلىعى جانە شينجياڭ قوڭىر سيىر تابىنى، اۆتونوميالى رايوننىڭ وسى زامانعى مال شارۋاشىلىق كاسىپ تەحنيكا جۇيەسى جانە اۆتونوميالى وبلىستىڭ جىلقى شارۋاشىلىعىن ساپالى دامىتۋ ارناۋلى سۇيەمەلدەۋ قارجىسى سياقتى نىسانداردى اتقارۋ ارقىلى مال، قۇستىڭ اسىل تۇقىمىن جەتىلدىرۋ جۇيەسى قۇرىلىسىن ۇزدىكسىز بەكەمدەدى. سونىمەن بىرگە، ٴوزى زەرتتەگەن مال، قۇستى جوعارى ٴونىمدى ٴوسىرۋ تەحنيكاسى، جاڭا تۇقىم جۇيەسىن جەتىلدىرۋ تەحنيكاسى، اقاۋسىز باعىمشىلىق تەحنيكاسى سياقتى عىلىم - تەحنيكا جەتىستىكتەرىن ەنگىزۋ، قابىلداۋ ارقىلى مال، قۇس تۇقىمىن جەتىلدىرۋدىڭ وزەكتى الاڭى، ۇلگى كورسەتۋ الاڭى، باعىمشىلىق كاسىپورنى، وتباسىلىق مال فەرماسى جانە ەگىنشى - مالشى باعىمشىلىق وتباسىلارى اراسىندا ۇلگى كورسەتۋدى جالپىلاستىردى. مال مەن قۇستىڭ اسىل تۇقىم جۇيەسى ۇزدىكسىز كەمەلدەنىپ، بازار باسەكەسى وبيەكتىسى كۇن سايىن زورايىپ، مال، قۇس تۇقىمدارىنىڭ وندىرگىش كۇشى مەن سورتتى تۇقىم جەتىلدىرۋ دەڭگەيى ۇزدىكسىز جوعارىلادى. 

2021 - جىلدىڭ سوڭىندا وبلىسقا توتە قاراستى ورىنداردا ٴبىر مەملەكەت دارەجەلى سويىس سيىر وزەكتى تۇقىم جەتىلدىرۋ الاڭى، ٴبىر اۆتونوميالى رايون دارەجەلى سويىس سيىر وزەكتى تۇقىم جەتىلدىرۋ الاڭى، 9 اۆتونوميالى رايون دارەجەلى تۇقىمدىق مال، قۇس فەرماسى؛ 2 جىلقى سفەرماسىن توڭازىتۋ كاسىپورنى، ٴبىر قوي سفەرماسىن توڭازىتۋ كاسىپورنى؛ مال، قۇس باعىمشىلىعىن ولشەمدەندىرۋدەن ۇلگى كورسەتەتىن مەملەكەت دارەجەلى 15 فەرما، اۆتونوميالى رايون دارەجەلى 10 فەرما، اۆتونوميالى وبلىس دارەجەلى 34 فەرما، اۆتونوميالى وبلىس دارەجەلى 50 وتباسىلىق مال فەرما قۇرىلدى. جىلقى، سيىر، قوي تۇقىمىن اسىلداندىرۋ شاماسى جەكە - جەكە %44 كە، %78 كە، %54 كە جەتكەن، اسىل تۇقىمدى مال فەرمالارى، سونداي - اق بىرلەسىپ تۇقىم جەتىلدىرۋ فەرمالارى، سەلبەستىك كووپەراتيۆتەرى جانە وتباسىلىق مال فەرمالارى جىلىنا 3 مىڭ 500 اسىل تۇقىمدى بۇقامەن، 10 مىڭ اسىل تۇقىمدى قوشقارمەن، ٴبىر مىڭ 300 اسىل تۇقىمدى ايعىرمەن قامداعان.

موڭعۇلكۇرە جىلقى فەرماسى قوڭىر سيىر ٴوسىرۋ ورتالىعى − وبلىس دارەجەلى سويىس سيىر تۇقىمىن وزەكتى جەتىلدىرۋ الاڭى، 2015 - جىلى قۇرىلعاننان بەرى شينجياڭ قوڭىر سيىرىنىڭ سويىسقا ىستەتىلەتىن تۇقىم جۇيەسىن جەتىلدىرۋدى تۇراقتاندىردى ٴارى تۇقىم جەتىلدىرۋدىڭ وزەكتى توبىن قۇرىپ، شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىق داشۋەسىنىڭ پروفەسسورلار ۇيىرمەسىن تۇقىم جەتىلدىرۋ جوباسىن جاساۋعا ۇسىنىس ەتىپ، باسقارۋ ۇيىرمەسى مەن تۇقىم جەتىلدىرۋ كاسىپتىك - تەحنيكالىق قوسىنىن قۇرعان. قازىر بۇل ورتالىقتا قولدا بار شينجياڭ قوڭىر سيىرى 391 باس بولىپ، ٴار جىلى باعىمشىلىقپەن شۇعىلدانۋشىلاردى 50 بۇقامەن قامداپ، 2500 دەن استام سيىردى اسىل تۇقىممەن ۇرىقتاندىرۋ مىندەتىن ورىندايدى. 

موڭعۇلكۇرە جىلقى فەرماسى قوڭىر سيىر ٴوسىرۋ ورتالىعىنىڭ جاۋاپتىسى ٴتالىباحۇن ەراحۇن تىلشىگە بىلاي دەدى: موڭعۇلكۇرە جىلقى فەرماسى قوڭىر سيىر ٴوسىرۋ ورتالىعى قۇرىلعاننان بەرى جيىنى 200 دەن استام اسىل تۇقىمدى بۇقا جەتىلدىردى. تۇقىم جەتىلدىرۋ ورتالىعى الداعى 5 جىلدا قولداعى بۇقا سانىن 800 گە جەتكىزۋ نىساناسىن ورىندايدى، سول كەزدە ٴار جىلى باعىمشىلىقپەن شۇعىلداناتىن وتباسىلاردى 150 اسىل تۇقىمدى بۇقامەن قامداپ وتىرادى.

تاياۋ جىلداردان بەرى وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار شينجياڭنىڭ ٴىشى - سىرتىنداعى عىلمي زەرتتەۋ ورىندارىمەن، ساپالى تۇقىم جەتىلدىرۋ كاسىپورىندارىمەن بىرلەسىپ، مەملەكەتتىك سويىس سيىر، قوداس كاسىبى تەحنيكا جۇيەسى ىلە جالپىلىق سىناق پۋنكتى، اۆتونوميالى رايوندىق ٴسۇت شارۋاشىلىعى كەلەلى ارناۋلى نىسانى، جىلقى ٴوندىرىسىنىڭ شەشۋشى تەحنيكاسىن جيناقتاۋ جانە جالپىلاستىرۋ، ۇلگى كورسەتۋ، سويىس قوي شارۋاشىلىعىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋداعى شەشۋشى تەحنيكالاردى زەرتتەۋ جانە ۇلگى كورسەتۋ، سونداي - اق قازاق قويىنىڭ سويىسقا ىستەتىلەتىن جاڭا تۇقىمىن جەتىلدىرۋ سياقتى عىلمي زەرتتەۋ نىساندارىن ۇيىمداستىرىپ اتقاردى. «شينجياڭ قوڭىر سيىرى مەكەنىن»، «تۇلپار مەكەنىن» ۇزدىكسىز زورايتىپ، كۇشەيتىپ، شينجياڭ قوڭىر سيىرىنىڭ ساۋىنعا، سويىسقا پايدالانىلاتىن ەكى تۇقىمىن جەتىلدىرىپ، نەگىزىنەن قالىپتاستىرىپ، وسى توپتاعى سيىردىڭ باسىن 5 مىڭنان اسىردى؛ ىلە جىلقىسىنىڭ بايگەگە قوسىلاتىن، سويىسقا پايدالانىلاتىن جانە ساۋىلاتىن تۇقىمى العاشقى ادىمدا قالىپتاسىپ، ىلە جىلقىسىنىڭ وزەكتى توبىنىڭ مولشەرىن 2 مىڭ 200 باستان اسىردى؛ قوس بۇلشىق ەت گەنى بار قازاق قويىنىڭ سويىسقا پايدالانىلاتىن جاڭا تۇقىمىن جەتىلدىرىپ، قازاق قويىنىڭ سويىستىق جاڭا تۇقىمىنىڭ وزەكتى توبىنىڭ مولشەرىن 3 مىڭ 500 تۇياقتان اسىردى. سونىمەن بىرگە، ەرەكشەلىككە يە مال، قۇس ونىمدەرىنەن ىلە شىبار ۇيرەگى، ىلە تاۋىعى سياقتى تۇقىم قاينارىن اشىپ، مال، قۇس تۇقىمىنىڭ بايلىعىن اشۋ جانە قورعاۋ، پايدالانۋ جۇيەسى نەگىزىنەن ورناتىلدى.

عىلمي جوبالاۋ، ساتىعا ٴبولىپ اتقارۋ ارقىلى ابزالدىققا، ەرەكشەلىككە يە مال، قۇس تۇقىمىن جەتەكشى ەتىپ، وبلىسقا توتە قاراستى ورىندار مال شارۋاشىلىق رايوندارىندا شينجياڭ قوڭىر سيىرىن، قازاق قويىن سۇرىپتاپ جەتىلدىرۋدى نەگىز، بيازى ٴجۇندى قوي ٴوندىرىسىن قوسىمشا ەتىپ، ەگىنشىلىك رايوندارى مەن قالا ماڭى وڭىرلەرىندە گولشتەين ساۋىن سيىرىن، سيممەنتال سيىرىن جانە كوپ تولدەيتىن سويىس قويىن نەگىز، جۇمىرتقالايتىن قۇستاردا قوڭىر تاۋىقتى نەگىز، اق قابىقتى جۇمىرتقا تاۋىعىن، قىزعىلت قابىقتى جۇمىرتقا تاۋىعىن قوسىمشا، سويىس قۇستاردا قۇس ەتىنىڭ مولشەرىن ارتتىرۋدى نەگىز ەتكەن وڭىرلىك كاسىپ جاعدايىن قالىپتاستىردى. وڭىرلىك ورنالاستىرۋ اناعۇرلىم ساپالىلانىپ، ارنايىلانعان ٴوندىرىس جاعدايى العاشقى ادىمدا قالىپتاسىپ، دامۋ ەرەكشەلىگى اناعۇرلىم كورنەكتىلەنىپ، مال شارۋاشىلىق سورتىنىڭ وڭىرلىك ورنالاسۋىن دامىتۋ ۇلگىسى بىرتىندەپ قالىپتاستى.