汉文 ىلە اقپارات تورابىنا حوش كەلدىڭىزدەر!
كۇيتۇن: ومىرشەڭدىككە تولى، دامۋى ارىندى قالا
2022-06-24 10:43:02     كورىلىم:رەت كەلۋ قاينارى:ىلە گازەتى  جاۋاپتى رەداكتور:جازيرا بولاتباي قىزى

ما چىڭلۋ، ياڭ جيڭ - ي (ٴوز تىلشىلەرىمىز)


بۇل جەردە كوشە بويلارىنداعى اعاشتاردىڭ تاجىلەرى ٴوزارا تۇتاسقان، ساياسىندا جۇرگەن ادامدار بەينە تابيعي وتتەگى قامباسىندا جۇرگەندەي سەزىنەدى؛ بۇل ارادا باقشالارداعى اعاش كوپىرلەر دوڭەس كەلەدى، كوپىردە تۇرىپ، دۋماندى كەشكى بازارعا كوز جۇگىرتە الاسىز؛ بۇل ارادا الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ جۇمىس ٴبىتىرۋى، قىزمەت وتەۋى وسىزاماندانعان، قولايلى بولىپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ اقىل - پاراسات جەتىستىكتەرى ايگىلەنگەن...

بۇل ارا − جىبەك جولىنداعى مەرۋەرت دەپ اتالعان كۇيتۇن قالاسى. 

اقىل - پاراسات ەنەرگياسىن تاراتىپ، قالانى ٴتىپتى دە زەردەلىلەندىردى

6 - ايدىڭ 13 - كۇنى ساعات 7 دەن 30 مينۋت وتكەندە كۇيتۇن قالاسى بەيجيڭ جولى ٴمالى باسقارماسى يىڭبيڭيۋان الەۋمەتتىك اۋماعى رۇنزى شاعىن اۋماعىنىڭ تۇرعىنى ۋاڭ حۇڭ بۇرىنعىداي شاعىن اۋماق قاقپاسى الدىنداعى قولايلى دۇكەنگە كوكونىس ساتىپ الۋعا كەلدى. بۇل اراداعى قىزمەتكەرلەر ٴالى جۇمىسقا شىقپاعانىمەن، ۋاڭ حۇڭنىڭ كوكونىس ساتىپ الۋىنا ىقپال جاساي قويعان جوق. 

جەمىس - جيدەك، كوكونىستى بالعىن كۇيىندە ساتۋ زەردەلى شكابى قولايلى دۇكەننىڭ سىرتىنا ورنالاستىرىلعان، ۋاڭ حۇڭ قول تەلەفونىن الىپ شىعىپ، ٴۇنحات ارقىلى شكاپتاعى ەكى ولشەمدى سيفردى جايمالاپ، ٴۇنحات ارقىلى كوكونىستى تاڭداي باستادى. بۇل ساتۋ شكابىنا اۋىرلىق كۇش يندۋكسيالىق جۇيەسى ورناتىلعان، ەسىك اشىلعاننان كەيىن العان ٴاربىر زاتتى جۇيە اۆتوماتتى تۇردە تارازىعا تارتىپ، اقشاسىن ەسەپتەيدى، جالپى بارىسىنا 5 مينۋتقا جەتپەيتىن ۋاقىت جۇمسالادى. 

كۇيتۇن قالالىق ۇكىمەتتىڭ زور كۇشپەن سۇيەمەلدەۋىندە جەمىس - جيدەك، كوكونىستى بالعىن كۇيىندە ساتۋ زەردەلى شكابى بۇكىل قالاداعى الەۋمەتتىك اۋماقتارعا جالپىلاستىرىلىپ، قالا تۇرعىندارىنىڭ جاقسى باعاسىنا يە بولدى. كۇيتۇن قالالىق زەردەلى قوجالىق تۇعىرى بۇكىل قالاداعى 66 شاعىن اۋماقتى قامتىپ، ٴىرى ساندى مالىمەتتەن پايدالانىپ، بۇكىل قالاداعى 44 قوجالىق سەرىكتەستىگىنىڭ ساندى مالىمەت كورسەتكىشىن باقىلاپ - باسقارادى، قول تەلەفونمەن اقى تاپسىرۋ، جەلىدە تالاسىپ ساتىپ الۋ، مامانداردان كەڭەس الىپ، دياگنوز قويدىرۋ جانە ٴىرى ساندى مالىمەت ارقىلى ساپار ەستەلىگى كارتوچكاسىن تەكسەرۋ سياقتى حالىققا قولايلى 28 ٴتۇرى بار، تۇرعىندار ۇيىنەن اتتاپ شىقپاي - اق قول تەلەفون ارقىلى ەتەنە قىزمەت وتەۋدەن يگىلىكتەنە الادى. 

كۇيتۇن قالاسى جاسىل جەلەك جامىلعان مەرۋەرت ىسپەتتى، رۇنمينحى ەكولوگيالىق باقشاسى، جينشيۋيۋان كورىنىس رايونى سياقتىلار قالا تۇرعىندارىنىڭ تاماقتان كەيىنگى تاماشا سەيىل - سەرۋەن ورنىنا اينالدى.

«جىبەك جولى ازيا مەن ەۆروپانى ۇلاستىرادى، سىمسىز توراپ ٴۇمىت جەتكىزەدى ...» 6 - ايدىڭ 15 - كۇنى ساعات 11 دەن 30 مينۋت وتكەندە كۇيتۇن قالاسى ەرەنتاۋ باقشاسىنداعى جاپ - جاسىل بولىپ بىتىك وسكەن كامفورا اعاشىنىڭ تۇبىندە 78 جاستاعى لي چۇنشىڭ قاريا مەن بىرنەشە كونە دوسى ىرحۋ تارتىپ، «كۇيتۇن، مەنىڭ سۇيىكتى مەكەنىم» ٴانىن شىرقادى. سول كۇنى كۇيتۇن قالاسىنىڭ ەڭ جوعارى تەمپەراتۋراسى 31 سەلتسي گرادۋس بولسا دا، باقشادا سالقىن سامال ەسىپ، جانعا جايلى بولىپ تۇردى.

قالا باۋ - باقشالارىن نەگىزگى تۇلعا، اۋلا، شاعىن اۋماق، كوشەلەردى جاسىلداندىرۋدى قوسىمشا ەتكەن باۋ - باقشالى قالا جۇلگەسىن قالىپتاستىرۋ ٴۇشىن، كۇيتۇن قالاسى ينجەنەريالىق ورمان ٴوسىرۋ، مىندەتتى اعاش ەگۋ جانە قوعامدانعان ورمان ٴوسىرۋدى ۇشتاستىرۋ ٴتاسىلى ارقىلى، جاسىلداندىرۋدى جوبالاۋ، قۇرىلىستى شاعىپ كوگالداندىرۋ، ۆەرتيكال جاسىل جامىلعى ورناتۋ، شاعىن اۋماقتاردى جاسىلداندىرۋ، بوس جەرلەردى جاسىلداندىرۋ سياقتى شارالاردى قولدانىپ، قالانىڭ باتىس رايونىندا ورمان ٴوسىرۋ، سولتۇستىك رايونىندا ەكولوگيالىق ورمان جەتىلدىرۋ، وڭتۇستىك رايونىندا بەل توعان ەكولوگيالىق قالتقىسىن قالىپتاستىرۋ قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، قالانىڭ جاسىل ەكولوگيالىق ورتاسىن قالىپتاستىردى.

كۇيتۇن قالاسى ىلگەرىندى - كەيىندى 84 ورىندا باۋ - باقشالى جاسىل جەر قۇردى، قازىر قالا رايونىندا جەر اۋماعى مىڭ مۋدان اساتىن 3 ەكولوگيالىق باقشا بار بولىپ، جاسىلدانۋ مولشەرى %43 كە جەتكەن. وسى باقشاداعى جاسىل القاپتارعا الۋان ٴتۇرلى، تۇرلىشە مادەنيەت فورماسى مەن مازمۇنىن ايگىلەيتىن 112 الەۋمەتتىك تازالىق ٴۇيى سالىنىپ، قالا تۇرعىندارىنىڭ دارەتحانادان پايدالانعان كەزدە دە جۇلدىز دارەجەلى قىزمەت وتەۋدەن يگىلىكتەنۋىنە جانە مادەنيەت بوياۋىن سەزىنۋىنە مۇمكىندىك جاسالدى.

2015 - جىلدان باستاپ كۇيتۇن قالاسى «دارەتحانا توڭكەرىسىن» جۇرگىزدى. كۇيتۇن دەنەتاربيە ورتالىعى قاقپاسىنىڭ شىعىس جاعىنداعى بەسىنشى كەڭىستىك قالا كىتاپحاناسى كۇيتۇن قالاسىنىڭ «دارەتحانا توڭكەرىسىنىڭ» ۇلگىسى، بۇل ارانىڭ كەڭىستىگى وتە كەڭ، الەۋمەتتىك دارەتحانا يقۋاتىنا يە بولۋدان سىرت، ساقتالعان كىتاپتارى دا مول، ادامداردىڭ دەمالىپ، كىتاپ وقۋىنا بولادى.

بىرگە جونگە سالىپ، بىرگە قۇرىپ، بىرگە يگىلىكتەنىپ، قوعامدىق جونگە سالۋدىڭ نەگىزگى يقۋاتىن جاقسارتتى

قاتار قويىلعان ورتاق پايدالاناتىن ۆەلوسيپەدتەر، جىلتىلدايتىن جۇرگىنشىلەر جولى، جاناسۋسىز قوقىر - قوقسىق تاسىمالداۋ ساندىعى، اۆتوماتتى اۆتوموبيل جۋۋعا قىزمەت وتەۋ پۋنكتتەرى، قارتتاردىڭ قولىنا تاعىلعان زەردەلى بىلەزىك... وسى سياقتى تۇرمىستاعى ۇساق - تۇيەك ىستەردەن دە عىلىم - تەحنيكانىڭ ابزالدىعىن اڭعارۋعا بولادى.

6 - ايدىڭ 16 - كۇنى تۇستەن بۇرىن كۇيتۇن قالاسى ىنتىماق ٴمالى باسقارماسى پارتيا قىزمەت كوميتەتى جينچياۋلي الەۋمەتتىك اۋماعىندا پارتيا قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىنىڭ، حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىنىڭ، ساياسي كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ حالىققا قولايلى قابىلداۋ كۇنى قيمىلىن ورىستەتتى، ىنتىماق ٴمالى باسقارماسى، جۇڭگو تەلەگرابى كۇيتۇن قالالىق بولىمشە سەرىكتەستىگى، قۇبىر سۋ سەرىكتەستىگى، بازاردى باقىلاۋ - باسقارۋ مەكەمەسى سياقتى ورىنداردىڭ قىزمەتكەرلەرى، حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرى جانە قاراستى رايونداعى زاڭ اقىلشىلارى، قوجالىق قىزمەت وتەۋ سەرىكتەستىكتەرىنىڭ قىزمەتكەرلەرى قيمىلعا قاتىناستى.

قيمىلدا «پارتيا قۇرىلتايى ۋاكىلدەرى، حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرى، ساياسي كەڭەس مۇشەلەرى» جۇرتتىڭ ارىز - ارمانىن مۇقيات تىڭداپ، 27 قولامتالى، قيىن ماسەلەنى  جيناپ، 3 ماسەلەنى ناق مايداندا شەشتى، قالعان ماسەلەلەردى تۇگەلدەي تاپسىرىپ الىپ، شەكتى ۋاقىت ىشىندە ٴبىر جاقتى ەتىپ، دەر كەزىندە جاريالايتىن بولدى.

تاياۋ جىلداردان بەرى كۇيتۇن قالاسى نەگىزگى ساتى پارتيا ۇيىمىنىڭ نەگىزگى ساتىنى جونگە سالۋعا جەتەكشىلىك ەتۋىنىڭ ونىمدىلىگى مەن ساپاسىن جاپپاي جوعارىلاتىپ، بۇقارانىڭ ٴوزىن ٴوزى جونگە سالۋ، ٴوزىن ٴوزى باسقارۋ ومىرشەڭدىك كۇشىن قاۋلاتىپ، ەگجەي - تەگجەيلىلەندىرىپ باسقارۋداعى ۇلگى قالا قۇرۋ ورەسىن جوعارىلاتۋدى توڭىرەكتەي وتىرىپ، «پارتياعا ىلەسۋ، ەرىكتى بولۋ، قوسىمشا ٴنومىر جيناۋ، قىزمەت وتەۋدەن يگىلىكتەنۋ» ۇستانىمىندا تاباندى بولىپ، «كۇيتۇن» اۆانگاردتارى تۇعىرىنىڭ ۇيىمداستىرۋ، جۇمىلدىرۋ باسىمدىعىن ساۋلەلەندىرىپ، ەكپىندىلەر ۇلگى كورسەتەتىن، جەتەكشىلىك ەتەتىن، بۇقارا جان - جاقتىلى قاتىناساتىن، پارتيا قۇرىلىسىن بىرگە باسقارىپ، بىرگە قۇرىپ، بىرگە يگىلىكتەنەتىن قىزمەت ۇلگىسىن قالىپتاستىرىپ، نەگىزگى ساتىنى جونگە سالۋ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋدى جەبەدى.

كۇيتۇن قالاسى پارتيا قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋ قىزمەتىندە ۇزدىكسىز ىزدەنىس جاساپ، جاڭالىق اشىپ، «كۇيتۇن اۆانگاردتارى» تۇعىرىن زەرتتەپ اشىپ، جالپىلاستىرىپ، قولدانىپ، تۇتاس قالاداعى 63 مەكەمە ورىن (تاراۋ)، 7 ٴمالى باسقارماسى (اۋىل)، 45 الەۋمەتتىك اۋماقتاعى (قىستاق) پارتيا ۇيىمدارىنىڭ وزەكتىك رولىن ساۋلەلەندىرىپ، 413 ەرىكتى قىزمەت وتەۋ ۇيىمىن قۇرعان، بۇعان 55 مىڭ 238 ادام تىركەلىپ پايدالانىپ، جەلىدە ٴنومىر جيناۋ، جەلى سىرتىندا قىزمەت وتەۋدى جۇزەگە اسىرىپ، نەگىزگى ساتىنى وڭاۋدىڭ ىشكى قوزعاۋشى كۇشىن جانداندىردى.

كۇيتۇن قالالىق قالا باسقارۋ مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى حۋا جىحۇڭ بىلاي دەدى: «كۇيتۇن قالالىق قالا باسقارۋ مەكەمەسى ۇكىمەتتىڭ الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ ورتالىعىن تىرەك ەتىپ، <سيفرلى قالا باسقارۋ + N> سىندى  جونگە سالۋ ۇلگىسىن جاساپ اتقاردى، زات اينالىمى تورابى، ٴىرى ساندى مالىمەت، جاساندى زەردە، 5G جىلجىمالى حابارلاسۋى سياقتى وزىق تەحنيكالاردى تىرەك ەتىپ، قالانى باسقارۋ، حالىق تۇرمىسىنا قىزمەت ەتۋ، قوعامدىق جونگە سالۋ، ەكولوگيالىق ورتا سياقتى قالا اينالىمىن باسقارۋ - قىزمەت وتەۋگە قاتىستى ينفورماتسيا جۇيەسىن بىرىكتىرىپ، ينفورماتسيانىڭ ٴوزارا ۇلاسۋىن، تۇتاسۋىن جاپپاي جۇزەگە اسىرىپ، بىرگە قۇراتىن، بىرگە باسقاراتىن، بىرگە يگىلىكتەنەتىن قوعامدىق جونگە سالۋدىڭ جاڭا ۇلگىسىن ورناتىپ، قالانى جونگە سالۋدى وسى زامانداندىرۋدى ۇزدىكسىز جەبەۋگە كۇشتى تىرەك ازىرلەپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ باقىت سەزىمى مەن ريزا بولۋ دارەجەسىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتتى».

وڭىرلىك ابزالدىقتى ساۋلەلەندىرىپ، كاسىپتەردىڭ شوعىرلى، جوعارى ساپالى دامۋىن جەبەدى

قاتىناس ىركىلىسسىز بولسا، بارشا كاسىپ گۇلدەنەدى. مەملەكەت تاس جولى 312 - لەنياسى مەن 217 - لەنياسىنىڭ تۇيىلىسكەن جەرىنە ورنالاسۋى، ازيا - ەۆروپا 2 - قۇرلىق كوپىرىنىڭ وسى ارادان ٴوتۋى كۇيتۇندى شينجياڭنىڭ باتىس سولتۇستىك بولەگىندەگى بارلىق شەكارا وتكەلدەرىنە ىقپال جاسايتىن مۇمكىندىككە يە ەتىپ، «شىعىسپەن بىرلەسىپ، باتىسقا شىعاراتىن، باتىستان ەنگىزىپ، شىعىسقا جەتكىزەتىن» جانە وڭتۇستىك - سولتۇستىك شينجياڭدى تۇتاستىراتىن كورنەكتى جاراتىلىستىق باسىمدىققا يە ەتتى.

كۇيتۇندەگى باجىسى كەشىرىم ەتىلگەن زات اينالىم ورتالىعى 2013 - جىلى مەملەكەتتىك كەدەن باس مەكەمەسى، قازىنا مينيسترلىگى، باجى باس مەكەمەسى، شەتەل قارجىسىن باسقارۋ مەكەمەسى سياقتى ٴتورت مينيسترلىك، كوميتەت جاعىنان بەكىتىلىپ قۇرىلعان.

بيىل 2 - ايدا كۇيتۇندە تۇڭعىش «تەمىر جولداعى جۇردەك پويەز» جۇڭگو - ەۆروپا كەزەكشى پويەزى قاتىنادى، بۇل كەدەن باس مەكەمەسى اتقارعان «تەمىر جولداعى جۇردەك پويەز» كاسىبىنىڭ شينجياڭ ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ كۇيتۇن قالاسىندا تۇڭعىش ىرگە تەبۋى بولىپ، كۇيتۇن قالاسىنىڭ سىرتقا باعىتتالعان ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنىڭ تىڭ تاراۋىن باستادى. جابىق كۇيدەگى باسقارۋ جۇرگىزىلگەلى كۇيتۇن - گرۋزيا حالىقارالىق زات تاسىمال كەزەكشى پويەزى جانە كۇيتۇن - قىرعىزستان، تاجىكستان، قازاقستان، رەسەي سياقتى جۇڭگو - ەۆروپا كەزەكشى پويەزى 200 رەتتەن استام ٴساتتى قاتىناپ، شەكارادان جالپى تاسىمالدانىپ شىعارىلعان زات ٴبىر ميلليون توننادان اسىپ، قۇنى 700 ميلليون امەريكا دوللارىنا جۋىق بولعان.

شيجياڭنىڭ باتىس بولەگىندەگى مەرۋەرت باجى كەشىرىم ەتىلگەن زات اينالىمى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ ورىنباسار باس ديرەكتورى حوۋ رۇيگاڭ بىلاي دەدى: «كۇيتۇن قالالىق پارتكوم مەن قالالىق ۇكىمەتتىڭ جەتەكشىلىگىندە، باجى كەشىرىم ەتۋ تۇعىرىنىڭ رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، 1 - ايدىڭ 1 -كۇنىنەن قازىرگە دەيىن شەتەلگە زات تاسىمالدايتىن كەزەكشى پويەزدى 16 رەت جونەلتتىك، تاعى 20 كەزەكشى پويەز دايىندىق ۇستىندە».

بيىل كۇيتۇن باجى كەشىرىم ەتىلگەن زات اينالىم ورتالىعى وي جەلىسىن كەڭەيتىپ، بەلسەنە جاڭالىق اشىپ، ىرىقتىلىقپەن بايلانىس جاساپ، الدىنا بارىپ قىزمەت ەتىپ، زاتتاردى تەكسەرۋ، زات اينالىمى، تيەۋ - ٴتۇسىرۋ، قامبادا ساقتاۋ، ىندەتتەن ساقتانۋ، زارارسىزداندىرۋ سياقتى ٴتۇرلى قىزمەت وتەۋدى ويداعىداي ىستەپ، زاتتىڭ كۇيتۇن باجى كەشىرىم ەتىلگەن زات اينالىمى ورتالىعىنا حاۋىپسىز، ٴساتتى جەتكىزىلۋىنە كەپىلدىك ەتىپ، كاسىپورىنداردىڭ تيجارات قاجەتىن شىنايى قاناعاتتاندىرىپ، كاسىپورىنداردىڭ قامبادا ساقتاۋ جانە قارجى اينالىم جاعىنداعى ٴىس جۇزىندىك قيىنشىلىقتارىن شەشتى.

«باقشا رايونىنداعى ىشكى تەمىر جول ارناۋلى تاسىمال لەنياسى مەن مەملەكەتتىڭ لانجوۋ - شينجياڭ تەمىر جولىنىڭ رەليسى تۇتاستىرىلعان، زات تاسىمالدايتىن پويەزدەر وسى اراعا كەلگەندە رەليستەرگە ٴبولىنىپ قاتىنايدى، 5 لەنياداعى رەليس زاتتاردى ۇقساماعان رايونداعى زات الاڭىنا جەتكىزەدى. كۇنىنە از بولعاندا ٴبىر رەت تەمىر جول ارناۋلى پويەزى جۇرگىزىلىپ، ەڭ كوپ بولعاندا 48 ۆاگون، ەڭ از بولعاندا دا 20 ۆاگون تيەلەدى» دەدى 6 - ايدىڭ 14 - كۇنى كۇيتۇن قالالىق شينياكى ونەركاسىپ - ساۋدا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى دۋ بوۋىن جالپى ۇزىندىعى 7 كيلومەتر كەلەتىن تەمىر جول ارناۋلى تاسىمال لەنياسىن تانىستىرىپ.

ٴتىلشى كەڭ كوسىلگەن جۇك الاڭىندا 100 دەن استام ماقتا ماياسىنىڭ رەت - رەتىمەن تىزىلگەن ەرەكشە ايبىندى كورىنىس كوردى. ٴبىر كيلومەترگە جۋىق كۇتۋ رايونى ايالداماسىندا جۇمىسشىلار اۆتوموبيلمەن جۇك جەتكىزۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋدە، ٴاربىر تاي  نىعىزدالعان ماقتانى جولاقتى ٴنومىر ارقىلى ساپاسىن ايىرۋعا بولادى. ماقتادان تىس، جۇگەرى، قىزاناق قويمالجىڭى سياقتى شينجياڭنىڭ ەرەكشە اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرى بۇكىل ەلدىڭ جەر ـ جەرىنە ساتىلىپ، وڭىردەگى اۋىل شارۋاشىلىعىنا، اۋىل ـ قىستاققا، شارۋالارعا قىزمەت وتەپ، شينجياڭنىڭ ەرەكشە اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىنىڭ زات اينالىمىنىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتەدى.

«جۇكتىڭ ٴبىر ٴبولىمى جىڭ ارقىلى الاتاۋ ساعاسى شەكارا وتكەلىنە، ەندى ٴبىر ٴبولىمى ىلەنىڭ قورعاس وتكەلىنە جەتكىزىلەدى» دەدى دۋ بوۋىن. ول تاعى بىلاي دەدى: «ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول» قۇرىلىسىنا قىزمەت وتەۋدى جانە توعىسۋدى جەدەلدەتۋ ٴۇشىن، كاسىپورىنىمىز جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى بويىنداعى ەلدەرمەن جانە قالالارمەن سەلبەستىكتى كۇشەيتىپ، سىرتقى ساۋدا يمپورت ـ ەكسپورت كاسىبىن كەڭەيتىپ، ەسىك اشۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ، سولتۇستىك شينجياڭ وڭىرىندەگى حالىقارالىق زات جيناۋ - جونەلتۋ ورتالىعى مەن ارنا تورابىن قۇلشىنا قۇرادى».

بيىل جىل باسىنان بەرى، كۇيتۇن ـ مايتاۋ ەكونوميكالىق ـ تەحنيكالىق اشۋ رايونى جەرگىلىكتى ابزالدىققا تولىق سۇيەنىپ، جاڭا ماتەريال كاسىپ باقشا رايونىن دانەكەر ەتىپ، ٴتۇرلى فاكتورلاردىڭ شارت ـ جاعدايىن ساپالىلاندىرىپ، بىرىكتىرىپ، شوعىرلاندىرىپ جانە ٴبىر تۇلعالاندىرىپ دامىتۋ ۇلگىسى بويىنشا، پولي اممياك ەستەر ونىمدەرى سياقتى حيميا ونەركاسىپ جاڭا ماتەريالدارىن ٴتۇيىندى دامىتىپ، ىدىرايتىن سۋلياۋ سياقتى ماتەريالدىق حيميا ونەركاسىبىن، سونداي ـ اق جان ـ جاقتى پايدالانىلاتىن كاسىپتەردى قوسىمشا دامىتتى.

تاياۋدا كۇيتۇن ـ مايتاۋ ەكونوميكالىق ـ تەحنيكالىق اشۋ رايونى كۇيتۇننىڭ شىعىسىنداعى ەرەكشە كاسىپ باقشاسىنا ورنالاسقان شينجياڭ حىشانجۇيلي حيميا ونەركاسىپ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ 2 ـ مەرزىمدىك جىلىنا 400 مىڭ توننا MDI ٴوندىرۋ نىسانى تارتىپپەن سالىنا باستادى، 2023 ـ جىلى وندىرىسكە قوسىلادى.

MDI پولي امياك ەستەرىن وندىرەتىن ماڭىزدى ماتەريال، تەحنيكالىق قۇرامى مەن قوسىمشا قۇنى ٴبىرشاما جوعارى حيميا ونەركاسىپ ونىمدەرى. MDI نىسانىنىڭ تياناقتانۋى وڭىرلىك حيميا ونەركاسىپ كاسىپ تىزبەگىن كەمەلدەندىرىپ، وڭىرلىك مۇناي حيميا كاسىبىنىڭ دامۋ دەڭگەيىن بارىنشا جوعارىلاتىپ، وڭىرلىك ەكونوميكانىڭ دامۋىن بارىنشا جەبەپ، وڭىرلىك شارۋاشىلىقتىڭ جاڭا ماتەريال، جوعارى مولەكۋلا سياقتى جوعارى، جاڭا سالالارعا قاراي بۇرىلىس جاساۋىن جەدەلدەتەدى. قاتىستى كاسىپ نىساندارى سالىنعاننان كەيىن، مەجەمەن 55 ميلليارد يۋان قارجى قوسىلعان، 73 ميلليارد يۋاندىق ٴونىم قۇنىنا يە پولي اممياك ەستەر تۇتاس كاسىپ تىزبەگىندىك جاڭا ماتەريال كاسىپ باقشاسى قالىپتاسادى.

ماقتا مول شىعاتىن «التىن اتىراۋ» رايونىندا ٴبىر توپ ماقتا مايىن وندىرەتىن ماشينالاسقان كاسىپورىن بارلىققا كەلدى. 6 ـ ايدىڭ 14 ـ كۇنى شينجياڭ يىنلي ماقتا  مايى ماشينالاسقان شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ ٴوندىرىس سەحىندا، كاسىپورىن ٴوزى زەرتتەپ جوبالاعان ٴوندىرىس جابدىقتارى وندىرىسكە قوسىلىپ جۇمىس جۇرگىزدى، بۇل سەرىكتەستىكتىڭ بازاردىڭ قاجەتىنە ساي، ٴوندىرىس قۇرىلىمىن ساپالىلاندىرۋىنىڭ ەڭ جاڭا امالياتى.

بۇل كاسىپورىن عىلىم - تەحنيكانى قاستەرلەپ، شەكتى قارجىنى تەحنيكالىق جابدىق پەن عىلىم - تەحنيكالىق زەرتتەۋ - اشۋعا ىستەتىپ، ٴار جىلى زەرتتەۋ - اشۋعا 1 - 2 ميلليون يۋان جۇمساپ، تەحنيكادا ۇزدىكسىز جاڭالىق جاراتتى. زەرتتەپ جاسالعان قاباتتامالى ماقتا  ۇرىعىن تازالاۋ ماشيناسى مەن قاباتتامالى ارا ٴتىستى قىسىم ماشيناسى ماشينامەن تەرىلگەن ماقتا ساپاسىن قولمەن تەرىلگەن ماقتانىڭ ساپا ورەسىنە جەتكىزە الادى.

كۇيتۇن ـ مايتاۋ ەكونوميكالىق ـ تەحنيكالىق اشۋ رايونىندا قازىر 122 ونەركاسىپ كاسىپورنى بار، ول ەلەكتر، توقىماشىلىق، مەتاللۋرگيا، مۇناي، حيميا ونەركاسىبى، جابدىق جاساۋ، اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرىن جىنتىكتەي مانەرلەۋ سياقتى كاسىپتەردى قامتيدى، 2021 ـ جىلى اشۋ رايونىنىڭ ونەركاسىپ جالپى ٴونىم قۇنى 23 ميلليارد 226 ميلليون يۋانعا جەتىپ، بىلتىرعى ۇقساس مەزگىلدەگىدەن %23.99 ارتقان؛ ونەركاسىپتىڭ ارتقان قۇنى 6 ميلليارد 761 ميلليون يۋانعا جەتىپ، بىلتىرعى ۇقساس مەزگىلدەگىدەن %12.37 ارتىپ، جالپى تۇلعالىق جاقتان ورنىقتى ارتۋ، ورنىقتىلىق بارىسىندا ىلگەرىلەۋ سىندى دامۋ جاعدايىن ساقتاپ، ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا بەرىك نەگىز قالادى.

بۇرىن بۇل ارا ٴشول دالا بولاتىن، قازىر قالانى باۋ ـ باقشالاندىرۋ، كاريدورلاردى سايالىلاندىرۋ، اۋلانى باۋ ـ باقشاعا اينالدىرۋ سىندى باۋ ـ باقشالى قالا جۇيەسى العاشقى ادىمدا قالىپتاستى، كەزىندەگى ٴشول دالا قالاسى «شىت جاڭا بەينەگە ەندى»، كەمەلدەنگەن ٴارى ۇلاسپالى قالانىڭ جاسىل تۇرمىس تورابى مەن دۋماندى نىسان قۇرىلىسى كۇيتۇن سىندى وسى ٴبىر جاس قالانىڭ وركەنيەت وزگەرىسىنە كۋا بولىپ، قونىستانۋعا قولايلى ورتاسىنىڭ دارىندىلار مەن قارجى قوسۋشىلاردى باۋراۋ قۋاتى كۇن سايىن كورنەكتىلەنىپ، ابزال كاسىپتەرى كۇشەيتىپ، قالا حالقىن دامۋدىڭ پايداسىنان يگىلىكتەندىرىپ، كۇيتۇن قالاسىن كاسىپ سالاسى شوعىرلانعان، ەكولوگياسى كوركەم، قونىستانۋعا، شارۋاشىلىققا قولايلى ومىرشەڭ قالاعا اينالدىردى.