انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى

9 - ايدىڭ 12 - كۇنى، شىلان ەگەتىن ديقاندار شىلان ىرىكتەۋدە. قازىر كۇشار قالاسى ۇچا قالاشىعى كوكونىس جاڭا قىستاعىنداعى شىلان ءونىم الۋ مەزگىلىنە ءوتتى، شىلان ەگەتىن ديقاندار شىلاندارىن جەدەل ءۇزىپ بازارعا شىعارۋدا.

 سۋرەتتى ۋ لى تۇسىرگەن

　　ءجۇزىم، المۇرت، الما، ورىك، ءانجۇر، انار... ”جەمىس - جيدەك مەكەنى“ دەگەن تاماشا اتى بار شينجياڭدا جەمىس ورمانى ەگىلگەن جەر اۋدانى مولشەرمەن 18 ميلليون 500 مىڭ مۋ، بۇكىل ەلدەگى جەمىس ورمانى ەگىلگەن جەر اۋدانىنىڭ ％13ىن يەلەيدى، ول بۇكىل ەلدەگى نەگىزگى جەمىس ورمانى ءوندىرىس اۋماقتارىنىڭ ءبىرى. تالاي جىل ۇزدىكسىز ىشكەرىلەي قۇلشىنۋ ارقىلى سورتى الۋان ءتۇرلى ءارى ءارقايسىسىنىڭ ءوز باسىمدىقتارى بولۋ رايونىمىز جەمىس ورمانىنىڭ ”جاڭا، ساپالى، ەرەكشە“ بولۋ جولىمەن ءجۇرۋىنىڭ تەتىگىنە اينالدى.

　　شىلان − لوپ اۋدانىنداعى ءبىرىنشى ۇلكەن جەمىس كاسىپ سالاسى، بۇكىل اۋدان بويىنشا شىلان ەگىلگەن جەر اۋدانى 200 مىڭ مۋعا تايايدى، 10 مىڭنان استام شارۋا شىلان ەگۋ ارقىلى كىرىستەرىن ارتتىرىپ وتىر، سورتىن كوبەيتۋ لوپ اۋدانىنىڭ شىلان كاسىپ سالاسىنىڭ باسىمدىعىن ارتتىرۋدىڭ ماڭىزدى جولىنا اينالدى. جۇنزاۋ شىلانى، حۇيزاۋ شىلانى لوپ اۋدانىنىڭ ەكى ۇلكەن شىلان سورتى، وسى نەگىزدە بۇل اۋدان تەلىپ بۋدانداستىرۋ ارقىلى جاس كۇيىندە جەۋگە بولاتىن الما شىلان مەن كەپتىرىپ تە، جاس كۇيىندە دە جەۋگە بولاتىن ”چييۋەشيان“ سىندى ەكى جاڭا شىلان سورتىن جەتىلدىرىپ، شىلاننىڭ ەگۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتتى.

　　شىلان سورتىن الۋان تۇرلىلەندىرىپ قانا قويماي، رايونىمىزدىڭ جەمىس ورمانى ەگىمشىلىگى تۇگەل الۋان تۇرلىلەنۋگە بەت الىپ، ءجۇزىم، شينمەي، شيڭلي، شيە سياقتىلاردىڭ جاڭا سورتتارى ۇزدىكسىز جارىققا شىعىپ، ەگىلەتىن جەر اۋدانى ونىمدىلىكتىڭ قوزعاۋشىلىعىمەن بىرتىندەپ ۇلعايدى.

　　9 - ايدىڭ 10 - كۇنى جىڭ اۋدانىنىڭ تودوگ قالاشىعىنداعى داشيننۇڭ شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ ءجۇزىم ەگىمشىلىگى بازاسىندا، ءجۇزىم بۇتاقتارىندا قىزىل كۇلگىن ءتۇستى جۇزىمدەر سامسىپ تۇر، ارى - بەرى قايشالىسقان جۇمىسشىلار ەپپەن قيىپ، جيناپ، قوراپتاپ، تاسىمالداپ ءجۇر...

　　”كريمسون ءجۇزىمى جاڭا سورت، بيىل ءبىز 700 مۋدان استام جەرگە ەكتىك. وسى ەكى جىلدا، ۇزدىكسىز سىناقتان وتكىزۋ ارقىلى كريمسون ءجۇزىمى وسى اراعا ءساتتى تامىر تارتتى، ءونىمى دە وتە جاقسى بولدى“. وسى سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ جاۋاپتىسى حۋاڭ يىنشان بىلاي دەدى: تودوگ قالاشىعىنا ەگىلگەن كريمسون ءجۇزىمىنىڭ ءتۇسىمى جوعارى بولىپ قانا قويماي، ورتاشا قانت قۇرامى ％23تەن جوعارى بولعاندىقتان، بازاردا ايرىقشا قارسى الىنۋعا بولەنىپ وتىر.

　　ءجۇزىم ەگىمشىلىگىنىڭ ونىمدىلىگى بارعان سايىن جاقسارعانىن كورگەن سوڭ، جەرگىلىكتى ورىنداعى كوپتەگەن شارۋا وتباسىلارى ىركەس - تىركەس ءجۇزىم ەگىمشىلىگى قاتارىنا قوسىلدى. 2011 - جىلى حۋاڭ يىنشاننىڭ باستاماشى بولۋىمەن 40تان استام ءجۇزىم ەگەتىن باعبان وتباسى جىڭ اۋدانى داشيننۇڭ شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىن قۇرىپ، بىرلەسە دامىپ، جاڭا سورت ەنگىزىپ، ءبىر تۇتاس ەگىمشىلىك ۇلگىسىن، تەحنيكاسىن جانە باسقارۋ ولشەمىن قولدانىپ، ءجۇزىم سورتىن، ساپاسىن ونان ارى جوعارىلاتىپ، بازار سۇرانىسىن دا بارعان سايىن ۇلعايتتى.

　　”قازىر جىڭ اۋدانىنداعى ءجۇزىم ەگىلەتىن جەر اۋدانى 7500 مۋدان اسادى. سوڭعى جىلدارى جىڭ اۋدانى بازار قاجەتىن تياناق ەتىپ، جەرگىلىكتى سورتتى جاقسارتۋ مەن جاڭا سورت ەنگىزۋدى كۇشەيتىپ، 50دەن استام ءجۇزىم سورتىن قامتىعان بايلىق باعىن قالىپتاستىردى. ەگۋ، باعىپ - باپتاۋ، ساقتاۋ تەحنيكاسى سياقتىلارعا باۋلۋدى، جەتەكتەۋدى كۇشەيتۋ ارقىلى ءجۇزىمدى قاۋىرت كەزگە شوعىرلاندىرماي بازارعا شىعارۋدى جۇزەگە اسىرىپ، ساتۋ مەرزىمىن ۇزارتتى. سونىمەن بىرگە، ەرەكشە ەگىمشىلىك پەن تىنىعىپ سەرۋەندەۋدى ۇشتاستىرۋعا شابىتتاندىرىپ، ’ساياحات + اۋىل شارۋاشىلىعى‘ توعىسپالى دامۋىن ىلگەرىلەتىپ، شارۋالاردىڭ كىرىستەرىن ارتتىرىپ، بايۋىنا بەرىك نەگىز قالادى“، - دەدى جىڭ اۋدانى الاقات كاسىپ سالاسىن دامىتۋ ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى جاۋ يۇيليڭ.

　　سورتتىڭ الۋان تۇرلىلەنۋىنىڭ ىلگەرىلەتۋىمەن، جەمىس ورمانى ونىمدەرىن قامبادا ساقتايتىن، جاس كۇيىندە ساقتايتىن جانە وڭدەيتىن زور توپتاعى جەتەكشى كاسىپورىندار تيانشان الابىندا ىرگە تەۋىپ، ەرەكشە جەمىس ورمانىنىڭ ”زور وزگەرىسىن“ جۇزەگە اسىردى: جاڭعاق جاڭعاق مايىنا، جاڭعاق پەپتيدكە، ءانجۇر جەمىس توسابىنا جانە جەمىس قاعىنا اينالدى، ورىك قاعى مەن جاڭعاق ءدانى قوسىلىپ ينتەرنەتتە تانىمال قوسىمشا تاعامعا اينالدى، شىرعاناق سۋسىنعا جانە كاپسۋلاعا اينالدى...

　　2008 - جىلى قۇرىلعان شينجياڭ دامو سىلۋ حۇڭلين جەمىس شارۋاشىلىعى شەكتى سەرىكتەستىگى جەمىس ورمانىن ەگۋ، وڭدەۋ، ساتۋ ءبىر تۇلعالاندىرىلعان كاسىپورىن، جىلىنا 3000 توننا اينالاسىندا كەپتىرىلگەن جەمىس وڭدەيدى، بۇكىل ەل كولەمىندە 200دەن استام ناقتى ساتۋشىنى جەتىلدىردى، سونىمەن بىرگە جيڭدۇڭ، تاۋباۋ، فۋپين 832 سياقتى تۇعىرلاردا ينتەرنەت جەلىسىندە ساتۋ ارناسىن قۇرىپ، جىلدىق ساتۋ سوماسى 25 ميلليون يۋان اينالاسىندا بولدى.

　　قازىر حوتان ايماعىندا جەمىس ورمانى ونىمدەرىن وڭدەيتىن، قامبادا جاس كۇيىندە ساقتايتىن 342 كاسىپورىن جانە سەلبەستىك كووپەراتيۆى بار، جىلدىق وڭدەۋ، جاس كۇيىندە ساقتاۋ مولشەرى 100 مىڭ توننادان اسادى. ”حوتان يۇيزاۋ“، ”پيامان انارى“ سياقتى ءبىر توپ وڭىرلىك الەۋمەتتىك ماركا قۇرىپ، ەرەكشە، ساپالى جەمىس ورمانى ونىمدەرى گۋاڭجوۋ، بەيجيڭ، تيانجين، شاڭحاي سياقتى جەرلەردە كۇسەت ساتىلدى. وڭىرلەندىرىپ ورنالاستىرۋ، ولشەمدەندىرىپ ءوندىرۋ، كاسىپ سالالاندىرىپ ساۋدا جۇرگىزۋ جانە ماركالاندىرىپ جوسپارلاۋ - ساتۋ سىندى دامۋ ارناسىن العاشقى قادامدا قالىپتاستىردى.

　　سورتتىڭ الۋان تۇرلىلەنۋى جەمىس ورمانى ونىمدەرىنىڭ ساتىلۋ ارناسىن كەڭەيتتى. جەر - جەر ”ينتەرنەت جەلىسىندە + ينتەرنەت جەلىسىنەن تىس“ ءوزارا ۇشتاستىرىلعان ساتۋ ءادىسىن سىناقتان وتكىزىپ، جەمىس ورمانى ونىمدەرىن وندىرىلگەن جەردەن الىستارعا جىبەردى.

　　9 - ايدىڭ 5 - كۇنى اقچي اۋدانى شىرعاناق جيناۋدى باستاۋ ءراسىمىن جانە 2 - كەزەكتى ”نۇڭشينچيڭ“ شىرعاناق جيناۋ جارىسى قيمىلىن وتكىزدى. سوڭعى جىلدارى اقچي اۋدانى شىرعاناق ەگىمشىلىگى كولەمىن ۇزدىكسىز كەڭەيتتى، بيىل 65 مىڭ مۋ جەرگە شىرعاناق ەگىلدى، 2000 توننا اينالاسىندا ءونىم بەرەتىندىگى مەجەلەنىپ وتىر.

　　اقچي اۋدانى قۇلانسارىق اۋىلى جىلدىز قىستاعىنىڭ تۇرعىنى جاپپار نۇناحۇننىڭ شىرعاناق ەككەنىنە 5 جىل بولدى، ءتۇسىمى جىل سايىن جوعارىلاپ كەلەدى، ءۇزىپ الىنعان شىرعاناق تىكەلەي شينجياڭ جۇڭكى شىرعاناق عىلىم - تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگىنە جەتكىزىلىپ، ءوندىرىس جەلىسىندە وڭدەلۋ ارقىلى ۇساق جيدەك جەمىس شىرعاناق تالقانىنا، شىرعاناق توسابىنا اينالادى، بيىل وسى سەرىكتەستىك تاعى شىرعاناق شايى سياقتى جاڭا ونىمدەردى زەرتتەپ جاسادى.

　　ەگەر جاڭا ءونىم شىرعاناقتىڭ جاڭا كاسىپ كۇيى دەسەك، ەندەشە، جاڭا ساتۋ جولى ءانجۇردىڭ جاڭا تاقىرىبى بولىپ تابىلادى.

　　ازوت گازىنان پايدالانىپ جاس كۇيىندە ساقتاۋ، وعان قوسا سۋىق تىزبەكپەن تاسىمالداۋ ارقىلى قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ ءانجۇرىن تىكەلەي شاڭحاي، بەيجيڭ، شىنجىن سياقتى جەرلەرگە ساتۋعا بولادى. اتۇش قالاسى ازاق قالاشىعى ازاق قىستاعىنداعى ءانجۇر ەگەتىن باعبان حالچىحان ابدۇكەرىم بىلاي دەدى: ”بۇرىن ءانجۇردى تاسۋ قيىن ەدى، قازىر جاڭا تەحنيكا، جاڭا ءتاسىل بار، ءانجۇرىمىز بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىنە ساتىلاتىن بولدى“.

　(ءتىلشى ءپاريزات ابدۇل، قاتىناسقان تىلشىلەر جاڭ جىلي، سۇڭ يا - ۋىن، سۇڭ ۋيگو)