حاۋ شياڭلي:
حالىقتى ٴدان ريزا ەتكەن «جاقسى شۋجي»
شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى ٴرايدا
قۇلاعىنان كەلەتىن قىسقا شاشتى، قارا تورى، كۇلەگەش، باۋىرمال... شاعانتوعاي اۋدانى جانكىسى اۋىلى جانكىسى قىستاعىندا، جەرگىلىكتى قىستاق تۇرعىندارىنان حاۋ شياڭلي جونىندەگى اسەرلەرىن سۇراساڭىز، ٴبارى دە جوعارىداعىنى ايتادى.
«كەي كەزدەرى وتباسىلاردى ارالاپ احۋال ۇعىسقانىمدا، قىستاقتاعى اپەكە - سىڭلىلەر ماعان كۇنگە كۇيىپ كەتىپسىڭ، كۇتىنبەيدى ەكەنسىڭ، بۇيتسەڭ تەز كارتەيىپ كەتەسىڭ دەيدى»، - دەدى حاۋ شياڭلي قارقىلداي كۇلىپ، - «قاپ - قارا دەگەن دەنساۋلىقتىڭ مىقتىلىعىنىڭ بەلگىسى، بۇل ماعان قىزمەتتەن قالعان بەلگى».
حاۋ شياڭلي شاعانتوعاي اۋدانى جانكىسى اۋىلى جانكىسى قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى. بيىل ول داڭقپەن پارتيا 20 - قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى بولىپ سايلاندى.
«جۋىقتان بەرى قىستاقتا اۆتونوميالى رايوننىڭ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدەگى ۇلگىلى قىستاق قۇرىلىسىن ىستەپ جاتىرمىز، لاس سۋدى ٴبىر جاقتى ەتۋ، ٴۇش رايوندى ٴبولۋ، كورىكتى اۋلا قۇرۋدىڭ ٴبارىن ٴوزىم قاداعالاۋىم كەرەك. قىستاق كادرلارى مەن قىستاق تۇرعىندارى دا بارىن سالىپ جاتىر، قىزمەتىمىز ٴساتتى ىلگەرىلەۋدە»، - دەدى حاۋ شياڭلي.
حاۋ شياڭلي جانكىسى قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى بولعاننان بەرى، قىستاقتىڭ ٴىرى - ۇساق شارۋالارىنىڭ بارىنە ول ٴوزى كىرىسىپ ىستەدى.
جانكىسى قىستاعى شاعانتوعاي اۋدان قالاشىعىنىڭ باتىسىندا 3 كيلومەتر جەردە، ەگىنشىلىكتى نەگىز ەتىپ، ەگىن، مال شارۋاشىلىعىن ۇشتاستىرعان قالا ماڭىنداعى قىستاق. بۇرىن جەرى قۇنارسىز، سۋ بايلىعى تاپشى بولعاندىقتان، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كىرىسى ٴبىرشاما تومەن بولاتىن.
2019 - جىلى حاۋ شياڭلي وسى قىستاقتىڭ پارتيا ياچەيكا شۋجيى بولدى. ول، ٴبىر جاعىنان، دارىندىلاردى ەنگىزىپ، قىستاق «ەكى كوميتەتى» القاسىن كۇشەيتسە؛ ەندى ٴبىر جاعىنان، وي جەلىسىن اشالاپ، نەگىزگى ساتى پارتيا ۇيىمىن جانداندىردى. قىستاقتىڭ ناقتى جاعدايىنا نەگىزدەلگەن حاۋ شياڭلي ٴوزى باس بولىپ «شاعانتوعاي اۋدانى جانكىسى اۋىلى جانكىسى قىستاعىنىڭ قىستاق جوباسىن» جاساپ، كەمەلدەندىردى. قىستاقتىڭ ورنىن بىلاي تۇراقتاندىردى: 219 - مەملەكەت تاس جولىنىڭ بويىندا بولۋدى ارقاۋ ەتىپ، اۋىل - قىستاق ەرەكشە ساياحاتىن، ەگىن، مال شارۋاشىلىعىن، وڭدەۋ كاسىبىن دامىتۋدى زور كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، جاڭالىق اشىپ، حالىقتىق سالت - سانانى سەزىنۋ، اس - سۋ، ٴدامدى تاعام، كورىنىس ٴوڭىرىن ساياحاتتاۋ، ەرەكشە ەگىمشىلىك، ەرەكشە باعىمشىلىق، اۋىل شارۋاشىلىعى قوسىمشا ونىمدەرىن وڭدەۋ، ساياحات ونىمدەرىن وڭدەۋ سياقتىلاردى ٴبىر تۇلعالاندىرعان «N+7+3+1» اۋىل - قىستاق ەكونوميكاسى جالپى تۇلعاسىن سومدادى.
«نە ىستەۋ كەرەك؟ قالاي ىستەۋ كەرەك؟ ەڭ اقىرىندا قانداي ونىمدىلىككە جەتۋ كەرەك؟ وسىنىڭ بارلىعىنا جۇيەلى جانە ۇزاق بولاشاقتىق جوبا قاجەت. ويداعىداي جوبالاپ، ٴبىر - بىرلەپ تاباندىلىقپەن قۇلشىنا ىستەسەك بولعانى»، - دەيدى حاۋ شياڭلي.
وسى بىرنەشە جىلدا، جانكىسى قىستاعى 5. 7 كيلومەتر جولعا اسفالت جاتقىزىپ، 5. 1 كيلومەتر كوشەنى جاسىلداندىرىپ، جاڭادان 5. 1 كيلومەترلىك مادەنيەت قابىرعاسىن تۇرعىزىپ، جارىقتاندىرۋ شامىنان 138 ىن ورناتىپ، 72 تازا دارەتحانانى وزگەرتىپ سالىپ، 1500 توننادان اساتىن قوقىر - قوقسىقتى تازالاپ، 6000 شارشى مەتر جەرگە رەڭدى كەرپىش جاتقىزدى... ٴسويتىپ، قىستاقتىڭ بەت - بەينەسى شىت جاڭا تۇسكە ەندى.
مادەنيەت الاڭى سالىنىپ ٴبىتتى، جول شامدارى جارقىراپ تۇر، قىستاقتىڭ بەت - بەينەسى كوركەيدى. كاڭلى باقشاسى، اۋىل شارۋاشىلىعىن تاماشالاۋ باقشاسى، ەلەكتروندى ساۋدا تۇعىرى جانە «70 -، 80 -» جىلداردىڭ اسەرىن سەزىنۋ باقشاسىن بىرلەستىرىپ، مادەنيەت - ساياحات بىرلەستىرىلگەن جانكىسى قىستاعى ساۋدا، كوڭىل اشۋ شەڭبەرىن قۇرىپ، ساياحاتشىلاردى تاماقتانۋ، جاتىن ورىن، جولاۋشىلاۋ، ساياحات، تاربيە، كوڭىل اشۋ ٴبىر تۇلعالانعان مادەنيەت - ساياحات جاڭا كەشىرمەسىمەن قامداپ، «كورۋگە، ەستۋگە، ەكسكۋرسيالاۋعا، تاتىپ كورۋگە، تۇرۋعا بولاتىن» ساياحات - مادەنيەت ٴتۇيىنىن جاپپاي تۇلعالادى. بۇرىنعى قالا ماڭىنداعى قىستاق بۇگىنگى كۇندە ينتەرنەتتەگى جۇلدىزدى قىستاققا اينالدى.
«قازىر قىستاقتا جۇرسەم، كوڭىلىم ەرەكشە جادىراپ، قانشا شارشاسام دا تاتيتىنداي سەزىلەدى»، - دەدى حاۋ شياڭلي كۇلە سويلەپ.
حاۋ شياڭليدىڭ باسشىلىعىندا، جانكىسى قىستاعى كاسىپ سالاسى تىزبەگىن، فاكتور تىزبەگىن ٴۇرتىس ۇزارتىپ، مۇددەلىك ۇشتاسۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن وڭدەيتىن جەتەكشى كاسىپورىنداردى باۋلىپ جانە ەنگىزىپ، ونىمدەردىڭ قوسىمشا قۇنىن ۇزدىكسىز ارتتىرىپ، ەگىنشى - مالشى بۇقاراسىنىڭ كىرىسىن جوعارىلاتتى. شاعانتوعاي اۋدانى شينبوشين ەگىن، مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋ شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى 6 ميلليون يۋان قارجى قوسىپ، جانكىسى قىستاعىندا سابان - توپان تۇيىرشىك جەم وڭدەۋ زاۆودىن قۇرىپ، جىلدىق تۇيىرشىك جەم ٴوندىرۋ قۋاتىن 3000 تونناعا جەتكىزىپ، ەگىنشىلىك وڭىرىندە باعىمشىلىقتى جالپىلاستىرۋدى قولايلى قىزمەت وتەۋمەن قامدادى.
«حاۋ شۋجيدىڭ باستاۋىندا، قىستاعىمىزدا وتە زور وزگەرىستەر تۋىلدى، ٴبىزدىڭ تۇرمىسىمىز كۇننەن - كۇنگە شالقىپ كەلەدى». جانكىسى قىستاعىنىڭ تۇرعىنى تيان گايليڭ ٴوزىنىڭ سىرتتا تالاي جىل ەڭبەكتەنگەندىگىن، 2020 - جىلى قىستاقتا حالىقتىق تۇسەلحانا قۇرۋ جولعا قويىلعاندىعىن كورىپ، اۋىلعا قايتىپ يگىلىك قۇرۋعا بەكىگەندىگىن ايتتى. «مەن قىستاق تۇرعىنىنان ساياحات كاسىپكەرىنە اينالدىم، سالت - سانالىق قىزمەت وتەۋ، كورپە - جاستىق جيناۋ سياقتى نەگىزدىك قىزمەتتەن باستاپ ىستەدىم، قازىر ساياحاتشىلارعا ساپالى قىزمەت وتەي الامىن، ٴاربىر قادام ىلگەرىلەۋىمنىڭ ٴبارى دە حاۋ شۋجيدىڭ جانە باسقا دا قىستاق كادرلارىنىڭ قولداپ - قۋاتتاۋى مەن كومەكتەسۋىنەن ايىرىلا المايدى».
«2022 - جىلى ٴبىز قىستاق تۇرعىندارىنىڭ جان باسىندىق تازا كىرىسىن 25 مىڭ 800 يۋانعا جەتكىزۋگە كۇش سالىپ وتىرمىز. ٴبىز قۇلشىنۋ ارقىلى بۇل نىسانانى، ٴسوز جوق، جۇزەگە اسىرا الاتىندىعىمىزعا سەنەمىز، اۋەلى، بۇل نىسانادان دا اسىرۋىمىز مۇمكىن» دەدى حاۋ شياڭلي نىق سەنىممەن.