شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ٴتىلشىسى تان چاڭ

دىڭ جۇڭشيانىڭ سۋرەتى

شينحۋا اگەنتتىگى تاراتقان

4 - مامىر جاستار مەرەكەسى قارساڭىندا ٴبىر توپ جاس كوماندير - جاۋىنگەر حۋنان ولكەسى يجاڭ اۋدانى ۋليڭ قالاشىعى دىڭجيا - ۋان قىستاعىنا كەلدى. دىڭ جۇڭشيانىڭ بايىرعى تۇراعىندا ولار شاعىن پارتيا ساباعىن تىڭداۋ، توڭكەرىستىك مادەني ەسكەرتكىشتەردى ەكسكۋرسيالاۋ، پارتياعا كىرگەندەگى سەرتىن قايتا ەسكە الۋ سىندى فورمالارمەن دىڭ جۇڭشيانىڭ شۇعىلالى ىزگى ىستەرىنەن ۇيرەنىپ، توڭكەرىستىك قۇرباندى ساعىنا ەسكە الدى.

«دىڭ جۇڭشيا جولداستىڭ توڭكەرىستىك تاريحىنان مەن توڭكەرىستىك اعا بۋىنداردىڭ بويىنداعى حاۋىپ - قاتەرلەرگە، بوگەتتەرگە مويىمايتىن، قان توگىپ قۇربان بەرۋدەن قورىقپايتىن، بار نيەتىمەن پارتيانىڭ توڭكەرىستىك ىستەرى ٴۇشىن كۇرەسۋدەن تىنبايتىن وسكەلەڭ پەيىلىن سەزىندىم». قارۋلى ساقشى حۋنان باس اترەتى چىنجوۋ تارماق اترەتى يجاڭ ورتا اترەتىنىڭ ورىنباسار بانجاڭى جياڭ زۋگو مىنالاردى ٴبىلدىردى: ارداگەر قۇربانداردىڭ رۋحىن بەلسەندىلىكپەن جالعاستىرىپ جانە اسقاقتاتىپ، ادالدىعىم مەن ىستىق قانىم ارقىلى مىندەت - بورىشىمدى امالياتتا ايگىلەيمىن.

دىڭ جۇڭشيا، 1894 - جىلى 10 - ايدا دۇنيەگە كەلگەن، حۋناننىڭ يجاڭىنان. 1914 - جىلى حۋنان جوعارى دارەجەلى شىفان مەكتەبىنە قابىلدانعان، 1917 - جىلى بەيجيڭ داشۋەسىنىڭ ادەبيەت فاكۋلتەتىنە قابىلدانىپ، كەيىن فيلوسوفيا فاكۋلتەتىنە اۋىسىپ وقىعان. 1919 - جىلى 4 - مامىر قوزعالىسىنا قاتىناسىپ، بەيجيڭ وقۋشىلار بىرلەستىگىنىڭ جالپى ىستەر القاسى مىندەتىن وتەپ، جاۋجيالوۋ عيماراتىن ورتەۋ ارەكەتىنە قاتىناسقان. 1920 - جىلى 3 - ايدا لي داجاۋدىڭ باسشىلىعىندا دىڭ جۇڭشيا، گاۋ جۇنيۇي قاتارلىلار باستاپ بەيجيڭ داشۋەسىنىڭ ماركسيزم ٴىلىمىن زەرتتەۋ قوعامىن ۇيىمداستىردى. سول جىلى 10 - ايدا ماركسيزم ٴىلىمىن زەرتتەۋ قوعامىنىڭ مۇشەلەرى تىرەك بولىپ، بەيجيڭدەگى كوممۋنيستىك پارتيانىڭ العاشقى مەزگىلدەگى ۇيىمىن قۇرۋدى باستاپ، لي داجاۋ شۋجي بولىپ، دىڭ جۇڭشيا جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ ەڭ ەرتەدەگى پارتيا مۇشەلەرىنىڭ بىرىنە اينالدى.

1920 - جىلى 4 - ايدان باستاپ دىڭ جۇڭشيا ۇزاق ۋاقىت بويى بەيجيڭ چاڭشيندياندا جۇمىسشىلار قوزعالىسىمەن اينالىسىپ، جۇمىسشىلار ەڭبەكپەن ٴبىلىم بەرۋ مەكتەبىن جۇرگىزىپ، جۇمىسشىلار ۇيىمىن قۇرىپ، سولتۇستىكتەگى جۇمىسشىلار قوزعالىسىنا قىرۋار تىرەكتى كۇش تاربيەلەپ بەردى. 1922 - جىلى 5 - ايدىڭ 1 - كۇنى ول چاڭشينديان جۇمىسشىلارىنىڭ ۋاكىلى رەتىندە گۋاڭجوۋدا اشىلعان 1 - رەتكى مەملەكەتتىك ەڭبەك قۇرىلتايىنا قاتىناسىپ، جۇڭگو ەڭبەك ۇجىمى شۋجيبۋىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ سايلاندى. سول جىلى 7 - ايدا ول پارتيانىڭ 2 - قۇرىلتايىنا قاتىناسىپ، پارتيا 2 - قۇرىلتايى جارناماسى مەن پارتيانىڭ دەموكراتيالىق توڭكەرىس تۇعىرناماسىن جاساۋعا قاتىناسىپ، ورتالىق كوميتەتتىڭ مۇشەسى بولىپ سايلاندى. كوپ وتپەي ول تاعى ىلگەرىندى - كەيىندى جۇڭگو سوتسياليستىك جاستار وداعى ورتالىق كوميتەتى اتقارۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى، كوميتەت باستىعى بولىپ سايلانىپ، «جۇڭگو جاستارى» جۋرنالىن شىعارۋعا ات سالىستى. 1923 - جىلى ول لي داجاۋدىڭ تانىستىرۋىمەن گومينداڭ مەن كوممۋنيستىك پارتيا بىرلەسىپ باسقاراتىن شاڭحاي داشۋەسىن قۇرۋعا ات سالىسىپ، جالپىلىق ىستەر باستىعى بولىپ تاعايىندالدى. 1925 - جىلى جۇڭحۋا مەملەكەتتىك باس جۇمىسشى ۇيىمى قۇرىلعاننان كەيىن باس حاتشى ٴارى ۇگىت ٴبولىمىنىڭ باستىعى مىندەتىن وتەپ، گۋاڭجوۋدا قالىپ قىزمەت ىستەدى، كوپ وتپەي ايگىلى گۋاڭجوۋ - شياڭگاڭ زور جۇمىس تاستاۋىن ۇيىمداستىرۋعا ات سالىستى جانە باسشىلىق ەتتى.

ۇلى توڭكەرىس ساتسىزدىككە ۇشىراعان قىسىلتاياڭ كەزەڭدە ول نانچاڭدا قارۋلى كوتەرىلىس جاساۋدى باتىل دارىپتەدى ٴارى ورتالىق جاعىنان جيۋجياڭعا جىبەرىلىپ، لي ليسان، تان پيڭشان، يە تيڭ، نيە رۇڭجىن قاتارلىلارمەن جيىن اشىپ، جاعدايعا تالداۋ جاساپ، ۇسىنىستاردى ورتاعا قويدى. ىلە - شالا پارتيانىڭ 7 - تامىز ماجىلىسىنە قاتىناسىپ، ٴماجىلىس تۇراقتاندىرعان جەر رەفورماسىن جۇرگىزۋ جانە قارۋلى كوتەرىلىس باعىتىن باتىل قولداپ، ورتالىقتىڭ ۋاقىتشا ساياسي بيۋروسىنىڭ كانديدات مۇشەسى بولىپ سايلاندى. 1928 - جىلى 3 - ايدا ماسكەۋگە بارىپ، قىزىل جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەر ينتەرناتسيونالى 4 - رەتكى ۋاكىلدەر قۇرىلتايىنا قاتىناسىپ، جۇڭحۋا مەملەكەتتىك باس جۇمىسشى ۇيىمىنىڭ قىزىل جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەر ينتەرناتسيونال ۋاكىلى بولىپ تاعايىندالدى.

1930 - جىلى 7 - ايدا دىڭ جۇڭشيا ماسكەۋدەن شاڭحايعا قايتىپ كەلدى. كوپ وتپەي ورتالىق ونى ورتالىقتىڭ ۋاكىلى رەتىندە حۋنان، حۋبەي، شي - ان بازاسىنا جىبەرىپ، حۋنان، حۋبەي، شي - ان ەرەكشە كوميتەتىنىڭ شۋجيلىگىنە، قىزىل ارميا 2 - جۇنتۋانىنىڭ (كەيىن قىزىل 3 - ارمياسى بولىپ وزگەردى) جىڭۋيلىعىنا، الدىڭعى شەپ كوميتەتىنىڭ شۋجيلىگىنە، ورتالىق توڭكەرىستىك اسكەري ىستەر كوميتەتىنىڭ مۇشەلىگىنە تاعايىنداپ، حى لۇڭ، جوۋ يچۇندەرمەن بىرگە حۋنان، حۋبەي، شي - انداعى قارۋلى كۇرەستەرگە باسشىلىق ەتتى. 1932 - جىلى شاڭحايعا قايتىپ كەلىپ، جاسىرىن كۇرەستى جالعاستىرىپ، مەملەكەتتىك قىزىل ٴوزارا كومەكتەسۋ باس قوعامىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، قوسىمشا پارتيا - وداق شۋجيى مىندەتىنە تاعايىندالدى.

1933 - جىلى 5 - ايدا دىڭ جۇڭشيا شاڭحايدا قىزمەت ىستەپ جۇرگەندە تۇتقىندالا سالىسىمەن ساتقىندار جاعىنان سالاۋاتى اشكەرەلەنەدى. جياڭ جيەشى بۇدان حابارلى بولعاننان كەيىن ٴوزى تىكە تەكتەيدى ٴارى دىڭ جۇڭشيانى دەرەۋ نانجيڭ گومينداڭ جاندارىمدار قولباسشىلىق شتابى تۇرمەسىنە اپارۋعا بۇيرىق تۇسىرەدى. تۇرمەدە ول كوممۋنيستەردىڭ مىزعىماس سەنىمى جانە بولاتتاي جىگەرىمەن جاۋدىڭ مول اقشامەن شىرعالاۋىنا جانە راقىمسىز قيناپ، قورلاۋىنا توتەپ بەرەدى. ول تۇرمەدە جاسىرىن پارتيا ياچەيكاسىنىڭ جاۋاپتىسىنا بىلاي دەيدى: «كوپشىلىككە مىنانى ايت، دىڭ جۇڭشيانىڭ سۇيەگىن ورتەپ جىبەرسە دە، دىڭ جۇڭشيا ٴبارىبىر كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسى».

1933 - جىلى 9 - ايدىڭ 21 - كۇنى نانجيڭنىڭ يۇيحۋاتاي جازا الاڭىندا دىڭ جۇڭشيا «گومينداڭ كەرتارتپاشىلارىن جوعالتايىق!»، «جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى جاساسىن!»، «دۇنيە ٴجۇزى پرولەتارلارى بىرىگىڭدەر!» دەگەن ۇراندى اسقاقتاتا ايعايلاپ تۇرىپ ەرلىكپەن قۇربان بولدى، سول كەزدە 39 جاستا بولاتىن.

«دىڭ جۇڭشيا يجاڭ سىندى وسى قىزىل توپىراقتا جارىققا شىققان سانسىز قاھارمان ۇل - قىزداردىڭ ۇزدىك ۋاكىلى، يجاڭ حالقىنىڭ ماڭگىلىك ماقتانىشى»، - دەدى يجاڭ اۋداندىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، اۋدان اكىمى جاڭ رۇنحۋاي. دىڭ جۇڭشيانى ەسكە الۋ ٴۇشىن يجاڭ اۋدانى 1994 - جىلى جۇڭشيا الاڭىن سالدى ٴارى ونىڭ مىس ٴمۇسىنىن تۇرعىزدى. ٴار جىلى چيڭميڭ كەزىندە جەرگىلىكتى پارتكوم، ۇكىمەت كادر مەن بۇقارا، وقۋشىلار ۋاكىلدەرى قاتارلىلاردى گۇل قويىپ، ازا بىلدىرۋگە ۇيىمداستىرادى.

دىڭ جۇڭشيانىڭ بايىرعى تۇراعى مەملەكەتتىك ٴتۇيىندى مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرىن قورعاۋ ورنى، حۋنان ولكەسىنىڭ 1 - توپتاعى وتانشىلدىق تاربيە ۇلگى كورسەتۋ بازاسى. 2020 - جىلى 10 - ايدا يجاڭ اۋدانى دىڭ جۇڭشيانىڭ بايىرعى تۇراعىنىڭ دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ، جاڭالاۋ ينجەنەرياسىن باستاپ، بايىرعى تۇراقتى جوندەدى، قورعادى ٴارى دىڭ جۇڭشيا جولداستىڭ ومىرىندەگى ىزگى ىستەرى كورمە ٴۇيى سىندى قۇرىلعىلاردى جاڭادان جاسادى، قۇرىلىس مەجەمەن بيىل جىل سوڭىندا اياقتايدى.

(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 9 - كۇنى چاڭشادان بەرگەن حابارى)