شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ٴتىلشىسى جوۋ ميان

جۋىقتا حۋنان ولكەسى حۋايحۋا قالاسى شۇيپۋ اۋدانى جيڭيۇي مەكتەبىنەن داۋىستاپ كىتاپ وقىعان ۇندەر ەستىلەدى، «ٴوزىن تەجەۋ، كوپ ٴۇشىن ىستەۋ» دەگەن مەكتەپ ٴتالىمى وسى ايگىلى مەكتەپتىڭ وقۋ - وقىتۋ عيماراتىنا ورنەكتەلىپ سالىنعان. اناداي جەردەگى شۇيشۇي وزەنىنىڭ جاعاسىندا شياڭ جيڭيۇي جولداستىڭ ەسكەرتكىش سارايى تۇر.

ەسكەرتكىش سارايدىڭ ٴتۇسىندىرۋشىسى شياۋ يانپيڭ: «ٴار جولى جيڭيۇيدىڭ اڭگىمەسىن ايتقان سايىن جان دۇنيەم تازارىپ، ونىڭ ۇلىلىعى مەن رۋحىنىڭ كۇشىن سەزىنە تۇسەمىن»، - دەدى.

شياڭ جيڭيۇيدىڭ بۇرىنعى اتى شياڭ جۇنشيان، 1895 - جىلى حۋناننىڭ شۇيپۋىندا دۇنيەگە كەلگەن، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى قۇرىلعان كەزدەگى ماڭىزدى باسشىلاردىڭ ٴبىرى، تاڭداۋلى كوممۋنيزم جاۋىنگەرى، ادال پرولەتاريات توڭكەرىسشىسى، جۇڭگو ايەلدەر قوزعالىسىنىڭ جول سالۋشىسى جانە كوشباسشىسى.

شياڭ جيڭيۇي سول كەزدە تۇتاس شۇيپۋ اۋدانى بويىنشا مەكتەپكە ٴتۇسىپ وقىعان العاشقى قىز بالا ەدى، ول بالا كەزدەن جاڭاشا تاربيەنى قابىلدادى. 1912 - جىلى ول ۇزدىك ناتيجەمەن حۋنان ولكەلىك 1 - قىزدار شىفان مەكتەبىنە ەمتيحان بەرىپ وقۋعا ٴتۇسىپ، 2 جىلدان كەيىن جوۋنان قىزدار مەكتەبىنە اۋىسادى. بۇل جەردە شياڭ جيڭيۇي ساي چاڭمەن تانىسادى ٴارى وسى سەبەپتى ساي حىسىنمەن جانە ماۋ زىدۇڭمەن تانىس بولادى. ول ٴوزىنىڭ اتىن شياڭ جيڭيۇي دەپ وزگەرتەدى، بۇل ٴبىلىم ىزدەپ وتاندى قۇتقارۋدى ۇمىتپاۋ ٴۇشىن ٴارقاشان وزىنە دابىل قاعىپ وتىرۋ دەگەن ٴماندى بىلدىرەتىن - دى.

وقۋ تاۋىسقان سوڭ شياڭ جيڭيۇي شۇيپۋدا ۇل بالالار مەن قىز بالالاردى بىردەي قابىلدايتىن جاڭاشا مەكتەپ شۇيپۋ قىزدار مەكتەبىن قۇرىپ، «ٴوزىن تەجەۋ، كوپ ٴۇشىن ىستەۋ» دەگەندى مەكتەپ ٴتالىمى ەتىپ، جاڭا يدەيا تاراتۋعا دەن قويىپ، وقۋشىلاردىڭ دارالىعىنا قۇرمەت ەتەدى.

1919 - جىلى كۇزدە شياڭ جيڭيۇي ساي چاڭنىڭ ۇسىنىسىمەن چاڭشاعا اتتانىپ، فرانسياعا بارىپ جۇمىس ىستەي ٴجۇرىپ وقۋعا دايىندالادى، سونداي - اق شينمين عىلمي قوعامىنا كىرەدى. فرانسيادا وقىعان كەزدە، ول فرانسۋز ٴتىلىن جانە ماركسيزم - لەنينيزم نازاريالارىن ۇيرەنىپ، ساي حىسىننىڭ ماركستىڭ ەڭبەكتەرىن اۋدارۋىنا كومەكتەسەدى. ورتاق سەنىمدەگى ساي حىسىن ەكەۋى توڭكەرىستىك جۇبايلار بولىپ باس قۇرايدى. ساي حىسىننىڭ ىقپالىندا ول دەموكراتتان بىرتىندەپ تاباندى ماركسيزمشى بولىپ جەتىلىپ، پارتيا قۇرۋ قىزمەتىنە بەلسەنە ات سالىسادى.

1922 - جىلدىڭ باسىندا وتانعا ورالعان شياڭ جيڭيۇي شاڭحايدا جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا مۇشە بولادى. 7 - ايدا ول شاڭحايدا وتكىزىلگەن جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ 2 - رەتكى مەملەكەتتىك قۇرىلتايىنا قاتىناسىپ، ورتالىق كوميتەتتىڭ مۇشەسى بولىپ سايلانىپ، ورتالىق كوميتەت ايەلدەر ٴبولىمىنىڭ العاشقى باستىعى مىندەتىن وتەيدى. وسىدان سوڭ، ول كوپ رەتكى جۇمىس تاستاۋ كۇرەسىنە قاتىناسادى جانە باسشىلىق ەتەدى. 1925 - جىلى 10 - ايدا شياڭ جيڭيۇي جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ جىبەرۋىمەن ماسكەۋدەگى شىعىس ەڭبەكشىلەرى كوممۋنيزم داشۋەسىنە وقۋعا بارادى. 1927 - جىلى 4 - ايدا وتانعا ورالعان ول جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى حانكوۋ قالالىق پارتكوم ۇگىت بولىمىنە جانە ولكەلىك باس جۇمىسشى ۇيىمىنا قىزمەتكە بولىنەدى. 7 - ايدا ۋاڭ جيڭۋي توڭكەرىستەن بەت بۇرىپ، زور توڭكەرىس جەڭىلىسكە ۇشىرايدى، ايتكەنمەن شياڭ جيڭيۇي تاباندىلىقپەن اق تەررورلىق قاپتاعان ۋحاندا قالىپ، استىرتىن كۇرەستى جالعاستىرا بەرەدى. ول: ۋحانداعى 3 قالاشىق پارتيامىزدىڭ ماڭىزدى بەكىنىسى، كوپتەگەن ماڭىزدى جاۋاپتى جولداستار قۇربان بولدى، مەن كەتىپ قالسام، جاۋ الدىندا دارمەنسىزدىك كورسەتكەندىك بولادى، مەنىڭ كەتۋىمە، استە، بولمايدى!، - دەيدى.

1928 - جىلى 3 - ايدىڭ 20 - كۇنى شياڭ جيڭيۇي ساتقىنداردىڭ وپاسىزدىعىنان باقىتقا قارسى تۇتقىنعا تۇسەدى. اباقتىدا جاۋ بارلىق ايلا - ٴتاسىلدى قولدانسا دا ونىڭ اۋزىنان پارتيا تۋرالى ەشقانداي قۇپيالىق الا المايدى.

1928 - جىلى 5 - ايدىڭ 1 - كۇنى كەرتارتپاشىلار جۇمىسشىلار تابىنىڭ مەرەكەسى كۇنى شياڭ جيڭيۇيدى ولتىرەدى. جازا الاڭىنا بارا جاتقاندا ول جول بويى ٴور داۋىسپەن ۇرانداپ، بار قايراتىمەن اقتىق ٴسوزىن سويلەيدى، گومينداڭ جاندارىمدارى ساسىپ، جاۋىزدىقپەن ونىڭ اۋزىنا قيىرشىق تاس نىعاپ، اۋزىن قايىس بەلبەۋمەن اۋىزدىقتاپ تاستايدى، اۋزىنان قان اتقاقتاعان شياڭ جيڭيۇي 33 جاسىندا ەرلىكپەن قۇربان بولادى.

«ۇلى جيڭيۇي، ەرجۇرەك جيڭيۇي، سەن ولگەن جوقسىڭ، سەن ماڭگى ولمەيسىڭ! سەن ساي حىسىننىڭ سۇيىكتىسى عانا ەمەس، جۇڭگو پرولەتارلارىنىڭ ماڭگىلىك سۇيىكتىسىسىڭ!». قارالى حاباردى ەستىگەن ساي حىسىن ايبىندى جىگەرمەن «شياڭ جيڭيۇي جولداستىڭ ٴومىر بايانىن» جازىپ، تەرەڭ ساعىنىشىن بىلدىرەدى.

1939 - جىلى يان - اندا 8 - ناۋرىز ايەلدەر مەرەكەسىن اتاپ ٴوتۋ جينالىسىندا، ماۋ زىدۇڭ شياڭ جيڭيۇيدىڭ بۇكىل ومىرىنە: «ول ايەلدەردىڭ ازاتتىعى، ەڭبەكشى قاۋىمنىڭ ازاتتىعى، كوممۋنيزم ىستەرى ٴۇشىن ٴومىر بويى كۇرەس جۇرگىزدى» دەپ جوعارى باعا بەرەدى.

شياڭ جيڭيۇيدىڭ توڭكەرىستىك رۋحى اتا مەكەنىندە جالعاستىرىلىپ، اسقاقتاپ، ٴار ۇرپاق شۇيپۋلىقتاردى دامىلسىز كۇرەس جۇرگىزۋگە ىنتالاندىرىپ كەلەدى.

سول جىلداردا شياڭ جيڭيۇي قۇرعان شۇيپۋ قىزدار مەكتەبىنىڭ اتى جيڭيۇي مەكتەبى بولىپ وزگەرىپ، ونىڭ سوناۋ جىلداردا جازعان مەكتەپ ٴانى مەكتەپ اۋلاسىندا ٴار كۇنى شىرقالىپ كەلەدى: «ساباقتاستار، دايىن بول، ٴبىز ايەلدەر قاۋىمى ٴۇشىن، نۇر شۇعىلا شاشايىق!»

شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 13 - كۇنى چاڭشادان بەرگەن حابارى