”ويلاۋعا دا باتىلدىق ەتپەۋدەن“ ”ويلاماعانعا“ دەيىن

قۇلجا اۋدانىنداعى شارۋالار شارۋاشىلىق قۇرىپ، جۇمىستانىپ، تۇرمىستارىن بارعان سايىن جاقسارتا ٴتۇستى

تىلشىلەرىمىز ۋاڭ جىحۋا، ۋاڭ جۋان

قۇلجا اۋدانى بەلگىلى ونەركاسىپ باقشا رايونىنىڭ ماڭىنداعى تۇرعانجان ماقسۇمنىڭ اسحاناسىندا ٴار كۇنى تۇستە بوس ورىن قالمايدى، تازا دا رەتتى كيىنگەن قىزمەتكەرلەر قاربالاستىقتان مۇرىندارىنا سۋ جەتپەي جۇرەدى. 

16 مۋ جەرىن اينالىمعا سالعان تۇرعانجان تاۋىق باعۋدان باستاپ، ٴوزىنىڭ ”كاسىپ سالاسىن“ بىرتىندەپ دامىتتى. بۇل كۇندەرى اسحانا، ەرەن بازار، توڭازىتۋ قويماسى، باعىمشىلىق الاڭى جانە اۆتوماتتى ماشينا جۋۋ دۇكەنى سياقتىلاردى دەڭگەلەك اينالدىرىپ وتىرعان ول  40 نەشە ادامدى جۇمىستاندىرعان. بىلتىر تۇرعانجان اۋىلداعى جۇمىستاندىرۋدىڭ، شارۋاشىلىق قۇرۋدىڭ ۇلگىسى بولىپ سيلىق رەتىندە ٴبىر قوي العان بولاتىن. 

”مەنىڭ 5 اپەكەم بار، كىشكەنە كەزىمىزدە ٴبىر ۇيدەگى 8 جان تۇگەلدەي جالعىز اكەمنىڭ ەڭبەكاقىسىنا سۇيەنىپ كۇن كورەتىنبىز. ەسىمدە قالۋىنشا، قارىن توق بولىپ، وقۋعا بارۋىمىزدىڭ ٴوزى ۇلكەن باقىت ەدى، قازىرگى مىنا تۇرمىسىمىزدى ويلاۋعا دا باتىلىم بارمايتىن - دى. اۋقاتتانعاننان  كەيىن اۋىلداستارىم ٴۇشىن بىرەر ٴىس ىستەپ بەرۋ دە قيالىما كىرمەيتىن، - دەدى تۇرعانجان تەبىرەنە. بيىل قۇربان ايت كەزىندە ول ارنايى ٴبىر سيىر سويىپ، باقشا رايونىنداعى ۇيىنە قايتا الماعان جۇمىسشىلاردى باس قوسۋعا شاقىردى.

”مەن وسىندا تۋىپ، وسىندا ەسەيىپ - ەرجەتتىم، قوس قولىما سۇيەنىپ اتا مەكەنىم ٴۇشىن ازىن - اۋلاق جۇمىس ىستەپ بەرگەنىمدى ماقتانىش سەزىنەمىن“. وسى جىلدارى تۇرعانجان جەتىم ـ جەسىر قارتتاردان حال سۇراۋ، قيىنشىلىعى بار وقۋشىلارعا كومەكتەسۋ سياقتى الەۋمەتتىك يگىلىك قيمىلدارىنا بەلسەنە ات سالىسىپ، ٴىس جۇزىندىك ارەكەتى ارقىلى كورشى ـ قولاڭدارىنا قارىمجى قايتاردى.

تۇرعانجاننىڭ حيكاياسى − قۇلجا اۋدانىنداعى كوپتەگەن شارۋانىڭ باسقا سالاعا ويىسۋىنىڭ ىقشام كورىنىسى.

بيىل جىل باسىنان بەرى قۇلجا اۋدانىنىڭ اماناتتاپ باسقارۋعا بەرگەن جانە اينالىمعا سالعان جەر كولەمى 600 مىڭ مۋدان اسىپ، 60 مىڭنان استام اۋىل - قىستاق ەڭبەككۇشى ەگىس جۇمىسىنان قولدارىن بوساتتى. ەندەشە وسى ەڭبەككۇشتەر قالاي ورنالاستىرىلدى؟ قۇلجا اۋدانى كاسىپ سالاسى ورنالاسۋىن ۇزدىكسىز رەتتەپ، اۆتونوميالى رايوننىڭ ”10 ٴىرى كاسىپ سالاسى شوعىرى“ قۇرىلىسىن ارقاۋ ەتىپ، ساپالى كاسىپورىنداردى ٴتۇيىندى تۇردە ەنگىزىپ، جۇمىستاندىرۋعا جەتەكشىلىك ەتۋ قۋاتى كۇشتى، ەڭبەككۇش شوعىرلانعان كاسىپ سالالارىن دامىتۋدى كورنەكتىلەندىرىپ، كاسىپ سالاسىنىڭ زورايۋىنا سۇيەنىپ، جەرگىلىكتى ورىننىڭ جۇمىستاندىرۋ ٴورىسىن ۇزدىكسىز كەڭەيتتى.

جەردى اينالىمعا سالعاننان كەيىن قۇلجا اۋدانىنداعى كوپتەگەن شارۋالار شارۋاشىلىق قۇرىپ، جۇمىستانۋدىڭ ٴدامىن تاتتى. تۇرپانجۇزى قالاشىعى ورتا تۇرپانجۇزى قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ٴدىلحۇمار تاۋاكەلدىڭ بالاسى ەندى عانا ٴبىر جاسقا كەلگەن ەدى،  ول بيىل 3 ـ ايدا اۋدانداعى كاسىپ باقشاسى رايونىنا كەلىپ جۇمىس ىستەپ، ايىنا 8000 يۋاننان 10 مىڭ يۋانعا دەيىن كىرىس كىرگىزدى. ونىڭ تانىستىرۋىمەن قىستاقتان 10 نەشە اپەكەلى - ٴسىڭلى زاۆودقا جۇمىسقا ورنالاسىپ، وتباسى ايەلىنەن ونەركاسىپ جۇمىسشىسىنا اينالىپ، تۇرمىستارىن دا زور دامۋشىلىقتار بولدى.

جياڭسۋدىڭ شينجياڭعا باعىتتامالى كومەكتەسۋ بايلىعىنا سۇيەنگەن قۇلجا اۋدانى جەڭىل ونەركاسىپ كاسىپ سالاسى باقشاسىن بار كۇشپەن قۇرىپ، 27 كاسىپورىندى ىرگە تەبۋگە باۋراپ، 5000 نان استام ورنىقتى جۇمىس ورنىمەن قامدادى. سونىمەن بىرگە، كەن بايلىعى باسىمدىلىعىن ساۋلەلەندىرىپ، التىن كەنى، كومىر كەنى، كومىر حيميا ونەركاسىبى سياقتى كاسىپورىنداردى دامىتىپ، 3500 دەن استام ادامدى جۇمىستاندىردى. قىرۋار شارۋا جەردەن ازات بولىپ، تاجىريبەسى مەن باتىلدىعىنا سۇيەنىپ، اناعۇرلىم كەڭ ٴورىستى شارۋاشىلىق قۇرىپ، جۇمىستاندى.

قۇلجا قالاسىنىڭ دۋماندى التىشۋار كوشەسى كورىنىس ٴوڭىرىنىڭ قارسىسىندا ”جىبەك جولى قىناسى“ دەگەن اسحانا ادامعا لىق تولعان. اسحانا قوجايىنى ما جىگاڭ قۇلجا اۋدانى سادىقجۇزى اۋىلىنىڭ جوعارعى سادىقجۇزى قىستاعىنان كەلگەن. بۇل − قۇلجا اۋدانى بويىنشا ەڭ ەرتە  جەردى كولەمدى اينالىمعا سالعان اۋىل ـ قالاشىق بولاتىن. 2012 - جىلدان باستاپ تۇتاس اۋىلداعى جەردىڭ %80 ى شوعىرلى اينالىمعا سالىنعان. ما جىگاڭ وتباسى جەرىن اينالىمعا سالعاننان كەيىن ول شەشەسىمەن بىرگە قۇلجا قالاسىنان اسحانا اشتى.

تيجارات جۇرگىزۋگە شەبەر، وي جەلىسى جاڭا بولعاندىقتان، ونىڭ شاعىن اسحاناسى بىرتىندەپ دامىپ 6 اسحاناسى بار تىزبەكتى اس - سۋ كاسىپورنىنا اينالىپ، 100 دەن استام ادامدى جۇمىستاندىرىپ وتىر. 

سادىقجۇزى اۋىلدىق پارتكومنىڭ شۋجيى يۇي حايشيا ساندى مالىمەتتەن پايدالانىپ تىلشىگە وسى اۋىلدىڭ بەلسەندى وزگەرىسىن اتاپ كورسەتتى: ”جەردى اينالىمعا سالۋ ەڭبەككۇشتى ازات ەتىپ، اس - سۋ كاسىبىن، كولەمدەنگەن تاسىمال كاسىبىن نەگىز ەتكەن 2 - رەتكى جۇمىس ٴبولىسى ارناسىن قالىپتاستىردى. بۇقارانىڭ كىرىسى جاپپاي 2 ەسەلەندى، بىلتىر اۋىل بويىنشا شارۋالاردىڭ كىسى باسىندىق كىرىسى 26 مىڭ 704 يۋانعا جەتىپ، وبلىس بويىنشا 1 - ورىندى يەلەدى“.

تۇرپانجۇزى اۋىلى ورتا تۇرپانجۇزى قىستاعىنداعى ٴراشيت كەستەشىلىك زاۆودىنىڭ سەحىندا ماشينالار گۇرىلدەپ، جۇمىسشىلار تاپسىرىستى دەن قويا دايىنداۋدا. 2018 ـ جىلى قىستاق تۇرعىنى راحىمان ۇسەن جەرگىلىكتى ۇكىمەتتىڭ سۇيەمەلدەۋىندە، 2 ميلليون يۋاننان استام قارجى قوسىپ، وسى كەستەشىلىك زاۆودىن قۇرعان - دى. بىرنەشە جىلدىق دامۋ ارقىلى كاسىپورىن جەرگىلىكتى ورىندا ەداۋىر تانىمال بولىپ، 30 نەشە ايەلدىڭ ”ٴۇيىنىڭ ماڭىندا“ جۇمىستانۋىنا جەتەكشىلىك ەتتى.

تۇرپانجۇزى اۋىلىنىڭ تومەنگى تۇرپانجۇزى قىستاعىنا بارعاندا، قىستاق تۇرعىنى حالبۋي ايسا وتباسىنىڭ بىلتىر بەزەندىرىلگەن اۋلاسى رەتتى دە ادەمى بولىپ، كوپتەگەن قالا تۇرعىندارىنىڭ اۋلاسىنان اسىپ تۇسكەنىن كوردىك. ”ۇلكەن ۇلىم قارامايلى مۇناي الابىندا قىزمەت ىستەيدى، ايلىق ەڭبەكاقىسى 8000 يۋاننان اسادى؛ ەكىنشى ۇلىم اۋدان قالاشىعىندا شاشتارازحانا اشادى، كۇيەۋىم ۇساق - تۇيەك جۇمىس ىستەيدى، مەن ۇيدە باسقالاردىڭ بالاسىن باعامىن، ٴبىر ٴۇيلى جاننىڭ جىلدىق كىرىسى 200 مىڭ يۋاننان اسادى، تۇرمىسىمىزدى باقىتتى سەزىنەمىن“ - دەدى حالبۋي جۇزىنەن كۇلكى ٴۇيىرىپ.

قىزمەت ورنى مەن جەكە ادامداردى دالمە ـ ٴدال سايكەستىرۋ ٴۇشىن، قۇلجا اۋدانى جۇمىستاندىرۋدى كەڭەيتۋ مەن ساپانى جوعارىلاتۋعا تەڭ ٴمان بەرۋدەن جازباي، 20 مىڭنان استام بىتىراندى جۇمىس ىستەۋشىلەردى وقۋ تاريحى، قابىلەتى، ونەرى بويىنشا A، B، C، D  سىندى ٴتورت تۇرگە ٴبولىپ، ادام كۇشى بايلىعى ينفورماتسيا قامباسىن قۇردى. سونىمەن بىرگە، ەڭبەككۇش دەلدالدارىن دانەكەر ەتىپ، تۇرلەر بويىنشا شارا قولدانىپ، ۇكىمەت، بازار، ەڭبەكشى سىندى ٴۇش جاقتىڭ كوپىرىن سالىپ، جوعارى ساپالى جۇمىستانۋدى كۇش سالا جەبەدى.

قۇلجا اۋداندىق پارتكومنىڭ شۋجيى ليۋ شىنيڭ تەرەڭ اسەرلەنە بىلاي دەدى: ”شارۋالار − دامۋداعى ’1 - ٴنومىرلى شەبەرلەر‘، جۇمىستاندىرۋ − حالىق تۇرمىسىنداعى ’1 - ٴنومىرلى ينجەنەريا‘. وسى نەگىزدىك ماسەلەنى ويداعىداي شەشۋدىڭ ٴوزى ماڭداي الدى ٴىرى ٴىستى شەشكەندىك بولىپ تابىلادى“.

شارۋالاردىڭ جۇمىستانۋ ىنتاسىن قوزعاۋ ٴۇشىن، قۇلجا اۋدانى اۋدان، اۋىل، قىستاق سىندى ٴۇش دارەجەلى ىقپالداستىقتى قولدانىپ، قارامايلى، تيانجين، فۋجيان سياقتى جەرلەرگە بارىپ، جوعارى ساپالى جۇمىستانۋدىڭ  ٴبىر توپ تيپتەرىن تاڭدادى. ٴتۇرلى قورىتىندى جيىنى، اڭگىمە ٴماجىلىسى سياقتىلار ارقىلى 300 دەن استام جۇمىستانعان تيپتەردى ماداقتاپ، ۇگىتتەپ، 600 مىڭ يۋاننان استام زاتتىق قۇرال جابدىق تاراتىپ، بۇقارانىڭ جۇمىستانۋ كوزقاراسىنا ٴونىمدى بۇرىلىس جاسادى.

بيىل سانجى قالاسى يۋانسۋ زەردەلى تاڭبالاۋ ينتەرنەت تەحنولوگياسى قىزمەت كەڭسەسى قۇلجا اۋدانىنا ىرگە تەۋىپ، D 3 نۇكتەلەردى بۇلتتا ورنەكتەۋ نىسانىن قابىلدادى. ”وسى قىزمەت كەڭسەسىنىڭ ىرگە تەبۋى اۋدانىمىزدىڭ ساندى مالىمەتتى تاڭبالاۋ كاسىبىندەگى بوستىقتى تولتىردى“ - دەدى قۇلجا اۋداندىق ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ مەكەمەسى جۇمىستاندىرۋ كەڭسەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ما ۋيلۇڭ. وسى جاڭا كاسىپ كۇيىن سۇيەمەلدەۋ ٴۇشىن، بۇل اۋدان كاسىپتىك - تەحنولوگيالىق مەكتەبىنەن 4000 شارشى مەترلىك ساندى مالىمەتتى تاڭبالاۋ قىزمەت ورنىن اشىپ، مەجەمەن 200 جۇمىس ورنىن ازىرلەپ، ىلە وبلىسىنىڭ ساندى مالىمەتتى تاڭبالاۋ كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىنا نەگىز قالادى. ”بۇل جەردىڭ ساۋداگەر شاقىرۋ ساياساتى وتە جاقسى، جۇمىس ورنى مەن جابدىقتاردى ٴبىر جىلعا تەگىن بەرىپ وتىر، بيىل جوعارى، ورتا تەحنيكۋم مەكتەپتەردەن وقۋ تاۋىساتىن وقۋشىلاردى 2 جىلدىق قوعامدىق قامسىزداندىرۋ قوسىمشا قاراجاتىنان يگىلىكتەندىرەدى“. سەرىكتەستىكتىڭ جاۋاپتىسى ما شۇنكى بىلاي دەدى: ”ساندى مالىمەتتى تاڭبالاۋ كاسىپ سالاسى جاستاردى باۋرايتىن جاڭا ساحنا، ونىڭ بولاشاعى نۇرلى“.

بيىل جىل باسىنان بەرى قۇلجا اۋدانىنىڭ جەرى كەڭ كولەمدە اينالىمعا سالىنعاننان كەيىن اۋىل ـ قىستاقتان 60 مىڭنان استام ەڭبەككۇش باسقا سالاعا ويىسىپ جۇمىستاندى. اتىزدان سەحقا بەت العاندا، جەردى اينالىمعا سالۋدىڭ پايداسى شارۋالاردىڭ تىڭ تۇرمىسىنا شەكسىز مۇمكىندىك جانە ناقتى باقىت جاراتۋدا.

سۋرەتتە: كەستەشىلىك زاۆودىنىڭ جۇمىسشىلارى تاپسىرىس بويىنشا جۇمىس جۇرگىزۋدە.    ۋاڭ جۋان فوتوسى