بيىل 2914 ٴۇي سالۋ جوسپارلاندى

ىلە وبلىسى قامتاماسىزداندىرۋ سيپاتتى جالعا بەرىلەتىن تۇرعىن ٴۇي قۇرىلىسىن جوعارى ساپامەن ىلگەرىلەتتى 

ٴتىلشىمىز يۇڭ شۇيفىڭ، ەرىكتى تىلشىلەر جاڭ يان، حۋاي جيچاۋ حابارلايدى. سوڭعى جىلداردان بەرى ىلە وبلىسى جاڭا قالا تۇرعىندارى، جاستار سياقتى قاۋىمنىڭ تۇرعىن ٴۇي قيىنشىلىعى ماسەلەسىن شەشۋدەن باستاپ كىرىسىپ، جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ىستەپ، قالا جاعدايىنا قاراي شارا قولدانىپ، قامتاماسىزداندىرۋ سيپاتتى جالعا بەرىلەتىن تۇرعىن ٴۇي قۇرىلىسىن جوعارى ساپامەن ىلگەرىلەتىپ، ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ باسپانالى بولۋ ارمانىن بىرتىندەپ جۇزەگە اسىردى.

قالا - قالاشىقتاندىرۋ اياق الىسىنىڭ جەدەلدەۋىنە جانە جىلجىمالى حالىق سانىنىڭ ارتۋىنا بايلانىستى، قالاعا كىرىپ جۇمىس ىستەۋشىلەر، جاڭادان كاسىپتەنگەن ستۋدەنتتەر سياقتى جاڭا قالا تۇرعىندارىنىڭ، جاستاردىڭ تۇرعىن ٴۇي قيىنشىلىعى ماسەلەسى كۇن سايىن كورنەكتىلەنە تۇسكەن - دى. بيىل جىل باسىنان بەرى، قۇلجا قالاسى نازاردى جاڭا قالا تۇرعىندارى، جاستار سياقتى قاۋىمنىڭ  ”باسپانالى بولۋ جاعىنداعى قيىن تۇيىندەرگە“ اۋدارىپ، قامتاماسىزداندىرۋ سيپاتتى جالعا بەرىلەتىن تۇرعىن ٴۇيدىڭ 1 - مەرزىمدىك نىسانى بويىنشا 1008 ٴۇي سالۋ نەگىزىندە، باسپانالى بولۋدى قامتاماسىزداندىرۋ قىزمەتىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، بيىل 2 - مەرزىمدىك نىسانداعى 1148 ٴۇيدىڭ قۇرىلىسىن باستادى.

8 ـ ايدىڭ 21 ـ كۇنى 2 - مەرزىمدىك قۇرىلىس ورنىندا ٴتىلشى 400 دەن استام جۇمىسشىنىڭ تارتىپپەن جۇمىس ىستەپ جاتقانىن، ٴتۇرلى جۇمىس تارتىپتەرىنىڭ جوعارى ونىمدىلىكپەن ۇشتاسقانىن، ٴىشىنارا عيماراتتاردىڭ سالىنىپ بولىپ توبەسىنىڭ جابىلعانىن، جۇمىسشىلاردىڭ بولمەلەردىڭ قابىرعالارىن قالاۋ جانە قۇبىر جەلىلەرىن تارتۋ جۇمىستارىن ىستەپ جاتقانىن كوردى. ”تۇرعىن ٴۇي“ مەن ”جايلى قونىستىڭ“ بىردەي تياناقتانۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋ ٴۇشىن، قۇرىلىس اترەتى ساپا وتكەلىن قاتاڭ يگەرىپ، نەگىزگى تۇلعالىق قۇرىلىمداردىڭ قۇرىلىسىن تارتىپپەن ىلگەرىلەتۋدەن قامال الۋمەن بىرگە، جەر استى قۇبىرلارىن جاتقىزۋ، جول تاعانىن تەگىستەۋ سياقتى سايكەستى ينجەنەريالاردى دا قاتار ىلگەرىلەتتى.

قۇلجا قالاسىنىڭ قامتاماسىزداندىرۋ سيپاتتى جالعا بەرىلەتىن تۇرعىن ٴۇي قۇرىلىسىنىڭ 2 - مەرزىمدىك نىسانىنىڭ جاۋاپتىسى تۇرسىنجان امۇت بىلاي دەپ تانىستىردى: بۇل عيماراتتار نەگىزىنەن ٴۇيى جوق وتباسىلاردىڭ، جاڭا جاستاردىڭ جانە جاڭا قىزمەتكەرلەردىڭ قونىستانۋ ورتاسىن جاقسارتۋعا پايدالانىلادى، 9 - ايدىڭ ورتا شەنىندە، بارلىق عيماراتتاردىڭ توبەسى جابىلىپ، اشەكەيلەۋ، جىلۋ جۇيەلەرىن ورناتۋ مەن سىلاق قۇرىلىستارى قاتار جۇرىلەدى. جوسپار بويىنشا 2027 - جىلى 8 - ايدىڭ 30 - كۇنى قۇرىلىس جۇمىستارى اياقتاپ پايدالانۋعا بەرىلەدى.

  قۇلجا قالاسى 2021 ـ جىلى قامتاماسىزداندىرۋ سيپاتتى جالعا بەرىلەتىن تۇرعىن ٴۇي قۇرىلىسىن باستادى، 1 - مەرزىمدەگى 1008 ٴۇي جوسپار بويىنشا بيىل 10 ـ ايدا وتكىزىپ بەرىلەدى؛  2 - مەرزىمدىك نىسان قۇلجا قالاسى شينسۇن جولىنىڭ شىعىسى، سىچۋان جولىنىڭ وڭتۇستىگىندە بولىپ، بۇل جالپى 1148 ٴۇي، قازىر 2 - مەرزىمدىك نىساننىڭ نەگىزگى تۇلعالىق ينجەنەرياسىنىڭ %80 ى ورىندالدى؛ 3 - مەرزىمدىك نىساننىڭ دا ورنى تاڭدالىپ بولدى. اتالعان نىساندار سالىنىپ بولعاننان كەيىن، قۇلجا قالاسىنىڭ تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىزداندىرۋ جۇيەسى ونان ارى كەمەلدەنىپ، قالانىڭ جوعارى ساپالى دامۋى مەن قوعامنىڭ جاراسىمدىلىعىنا، ورنىقتىلىعىنا حالىق تۇرمىسى قۋاتىن ۇستەيدى.

كۇنەس اۋدانى قامتاماسىزداندىرۋ سيپاتتى تۇرعىن ٴۇي قۇرىلىسىن سالۋدى حالىقتى وزەك ەتكەن دامۋ يدەياسىن امالياتتا ايگىلەۋدىڭ ماڭىزدى دانەكەرى ەتىپ، جوعارى دەڭگەيدە جوبالاپ، ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ ىلگەرىلەتىپ، ”تۇراتىن باسپاناسى بولۋ، باسپاناسى جايلى بولۋداي“ ناقتى ونىمدىلىك ارقىلى ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تۇراقتى باسپانا جاعىنان پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ مەيىرىن سەزىنۋىنە مۇمكىندىك جاسادى.

كۇنەس اۋدانى گۋاڭميڭ جولى الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ تۇرعىنى جاڭ شۋيىڭ مەن جۇبايى بۇرىن تۇرعان عيماراتتا ليفت بولماعاندىقتان، ەكى قاريانىڭ عيماراتتان ٴتۇسىپ - شىعۋى قيىن ماسەلەگە اينالعان - دى. كۇنەس اۋدانى ٴاشىم داڭعىلىنداعى قامتاماسىزداندىرۋ سيپاتتى جالعا بەرىلەتىن تۇرعىن ٴۇي شاعىن رايونى سالىنىپ، پايدالانۋعا بەرىلگەننەن كەيىن، الەۋمەتتىك اۋماق قىزمەتكەرلەرى دەرەۋ قارياعا ليفتپەن شىعاتىن تۇرعىن ٴۇي  ٴوتىنىش ەتىپ بەرەدى.

جاڭ شۋيىڭ تىلشىگە بىلاي دەدى: ”ەكەۋىمىزدىڭ دە اياعىمىز ونشا جاقسى ەمەس، بۇرىن الەۋمەتتىك جالعا بەرىلەتىن ۇيدە تۇرعاندا عيماراتتان ٴتۇسىپ - شىعۋ قيىن بولاتىن. بۇل جەرگە كوشىپ كەلگەننەن كەيىن، مۇنداعى ۇيلەر وتە جاقسى، جابدىقتارى تولىق، ەڭسەلى دە ۇلكەن، جالاقىسى دا ارزان ەكەنىن بايقادىم“.

”كۇنەس اۋدانى قامتاماسىزداندىرۋ سيپاتتى تۇرعىن ٴۇي قۇرىلىسىن باستان ـ اياق ماڭىزدى حالىق تۇرمىسى ينجەنەرياسى رەتىندە يگەرىپ، بۇقارانىڭ تۇرعىن ٴۇي قيىنشىلىعى ماسەلەسىن كۇش سالا شەشتى. قازىر اۋدان قالاشىعىندا الەۋمەتتىك جالعا بەرىلەتىن 1266 ٴۇي بار بولىپ، بارلىعى پايدالانۋعا بەرىلدى“ - دەدى كۇنەس اۋداندىق تۇرعىن ٴۇي جانە قالا - اۋىل قۇرىلىسى مەكەمەسى تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىزداندىرۋ كەڭسەسىنىڭ كادرى ۋاڭ جۇندۇڭ. ول بىلاي دەپ تانىستىردى: ”اۋداننىڭ قامتاماسىزداندىرۋ سيپاتتى جالعا بەرىلەتىن تۇرعىن ٴۇي قۇرىلىسى دا ورنىقتى ىلگەرىلەتىلۋدە، قازىر اۋدان بويىنشا قامتاماسىزداندىرۋ سيپاتتى جالعا بەرىلەتىن تۇرعىن ٴۇي 735 كە جەتتى، مۇنىڭ 216 سى پايدالانۋعا بەرىلدى، قالعان 519 ٴۇيدى بيىل جىل سوڭىنان بۇرىن پايدالانۋعا بەرۋ جوسپارلاندى. كەلەسى قادامدا اۋدان قامتاماسىزداندىرۋ كولەمىن ونان ارى كەڭەيتىپ، اناعۇرلىم كوپ بۇقارانى دامۋ جەتىستىكتەرىنەن بىرگە يگىلىكتەندىرەدى.

بيىل ىلە وبلىسىنىڭ قامتاماسىزداندىرۋ سيپاتتى جالعا بەرىلەتىن تۇرعىن ٴۇي قۇرىلىسى 2 مىڭ 914 بولىپ، نەگىزىنەن قۇلجا قالاسىندا، كۇنەس اۋدانىندا جانە قۇلجا باقشا رايونىندا سالىناتىن بولعان، قازىر 1712 ٴۇي سالىنىپ، جۇمىس باستاۋ مولشەرى %59 بولىپ، 40 ميلليون يۋان قارجى قوسىلعان.

”باسپانادان الاڭداۋدان“ ”باسپانالى بولۋعا“، ونان ”جايلى قونىسى بولۋعا“ دەيىن، ىلە وبلىسى قامتاماسىزداندىرۋ سيپاتتى جالعا بەرىلەتىن تۇرعىن ۇيلەردى قالام، حالىق تۇرمىسىنا قاتىستى سۇيىسپەنشىلىكتى سيا ەتىپ، ىلەنىڭ بايتاق دالاسىندا ٴار ۇلت بۇقاراسى تىنىش ٴومىر، شات - شادىمان تىرشىلىك كەشىرەتىن، ٴبىر نيەتپەن ارماندى ورىندايتىن كوركەم كارتينا سالدى.