_ تۇڭعىش كەزەكتى جۇڭگو شينجياڭ حالىقتىق كوركەمونەر ماۋسىمىنىڭ باستالۋى جونىندە ەستەلىك

　　□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى جيا چۇنشيا

انار گۇلى اشىلىپ بەرەكەنى سومدادى، جىر شاشۋى دالانىڭ نۇرلاندىردى جۇڭحۋانى.

8 ـ ايدىڭ 20 ـ كۇنى ٴتۇن شىمىلدىعىن جامىلعان ٴۇرىمجى مادەنيەت ورتالىعى كوزدىڭ جاۋىن الىپ، قۇددى قيال الەمىندەگىدەي اسەم كورىندى. مادەنيەت جانە ساياحات مينيسترلىگى، اۆتونوميالى رايوندىق حالىق ۇكىمەتى، شينجياڭ ٴوندىرىس ـ قۇرىلىس بيڭتۋانى بىرلەسىپ ۇيىمداستىرعان ”داپ قاعىپ، ٴان شىرقايىق“ اتتى تۇڭعىش كەزەكتى جۇڭگو شينجياڭ حالىقتىق كوركەمونەر ماۋسىمى وسى ارادا باستالدى، ٴىشىنارا ولكە، اۆتونوميالى رايون، توتە قاراستى قالالاردان جانە شينجياڭ ٴوندىرىس ـ قۇرىلىس بيڭتۋانىنان كەلگەن 47 حالىقتىق كوركەمونەر ۇيىرمەسى، شامامەن 1800دەي حالىقتىق ونەرپاز تارتىمدى كونسەرت نومىرلەرىن الا كەلدى، كوركەمدىكتەن ورتاقتاساتىن حالىقتىق كوركەمونەردىڭ جاڭا سيمفونياسىن بىرگە ورىنداپ، مادەنيەت سەنىمى مەن ٴوزىن الۋەتتەندىرۋدىڭ داۋىرلىك كۇشتى ٴۇنىن اسقاقتاتتى.

ايبىنى اسقاق، ادامدى جەلپىندىرەتىن «تيانشانداعى بارابان ٴۇنى» اتتى بارابان بيىمەن وسى كەزەكتى كوركەمونەر ماۋسىمىنداعى ارالاپ ويىن قويۋدىڭ شىمىلدىعى اشىلدى. بۇل تۋىندى حالىقتىق ٴداستۇرلى سوقپالى مۋزيكا مەن شينجياڭنىڭ جەرگىلىكتى سوقپالى مۋزيكاسى ناعرانى ٴبىر تۇلعالاندىرىپ، قۋانىشتى راي، ويناقى ريتىم، العا باسۋ رۋحى ارقىلى جاڭا داۋىردەگى شينجياڭداعى ٴار ۇلت حالقىنىڭ جاراسىمدى، باقىتقا تولى كۇيىن ايگىلەدى.

مادەنيەت ادامدى باۋليدى، كوركەمونەر جۇرەكتەردى جالعايدى. حالىقتىق كوركەمونەر اسقار تاۋلاردان، دانگە تولى اتىزدان ٴنار الىپ، نەشە مىڭ جىلدىق تاريحي بارىستا الۋان ٴتۇرلى مادەنيەت ٴمانى مەن كوركەمونەر مانەرىن بويىنا جيناعان. تامىلجىعان حالىق انىنەن جاڭعىرعان بارابانعا، كىسىنى تىكسىندىرەتىن سەرىك ويىنىنان دۋماندى مەرەكەلىك ويىندارعا دەيىن، ”داپ قاعىپ، ٴان شىرقايىقتان“ ”كوپشىلىك بىرگە بيلەيىككە“ دەيىن... وزگەشە ەرەكشەلىككە يە حالىقتىق كوركەمونەر نومىرلەرى نەگىزگى ساحنا مەن قوسالقى ساحنادا الما ـ كەزەك قويىلىپ، جۇرت نازارىن اۋدارىپ، حالىقتىق ادەبيەت ـ كوركەمونەردىڭ ۇزاق ۋاقىتتان بەرى جاڭارعان كوركەمونەرلىك تارتىمدىلىعى مەن العا باسقان رۋحاني كۇشىن ايگىلەدى.

بۇل مىڭ جىلدى اتتاپ وتكەن مادەنيەت تىلدەسۋى _

اسەم دولان مۇقامىنىڭ ىرعاعىمەن قىزۋ مەرەيگە تولى ٴبىر توپ جاس قىز ـ جىگىتتەر ەكپىندى بيگە باستى. «التىن دولان» ٴبيى دولان مۇقامى نەگىزىندە جاسامپازدىقپەن وزگەرىس ەنگىزىلىپ، جاڭالىق اشا دامىعان، ادامداردىڭ كورىكتى مەكەنگە سۇيىسپەنشىلىگىن، بولاشاق تۇرمىسقا تالپىنىسىن جاندى ايگىلەدى؛ بەيجيڭنىڭ ”جيڭيۇن حۋاساي“ اتتى كوشپەلى كونسەرتى بەيجيڭ قالاسىنىڭ بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارى نىسانى ”نانگۋان جۋما“ جانە ”ۋچاۋزى“ سىندى ەكى ٴتۇرلى ٴداستۇرلى حالىقتىق كوركەمونەر ويىندارى فورماسىنان قۇرالعان، ول جەرگىلىكتى حالىقتىق ەرەكشەلىككە يە، بەيجيڭ حالىقتىق كوركەمونەرىنىڭ تەرەڭ ٴمانىن ايگىلەيدى؛ 22 جاس جىگىت ورىنداعان سايىسكەرلىك ونەرى «شاۋلين ايبىنى» شاۋلين ونەرىندەگى مۇلگۋ، جۇدىرىق، كۇش، سايىسكەرلىك جانە ەرەن ونەردى ٴبىر تۇلعالاندىرىپ، ٴاربىر ارەكەتتەن كۇش ـ قۋات تاسقىندادى؛ قادانى ساحنا قۇرالى ەتىپ، ىزگى تىلەكتى جانە كوركەمدىكتى ايگىلەگەن «جاڭعىر باتىرلارىنا ماداق» بيىندە جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ تەرەڭ اسەرى ايگىلەندى...

بۇل بارلىق گۇل شەشەك اتقان مادەنيەت سالتاناتى _

سىڭعىرلاعان بامبۋك سىرىقتىڭ ۇرعىلاعان داۋىسىمەن جانە اسەرلى مۋزيكامەن بىرگە، ۇلتتىق كيىم كيگەن قىز ـ جىگىتتەر بامبۋك سىرىقتىڭ اشىلىپ ـ جابىلعان ارالىعىندا ەپتىلىكپەن الدىعا ٴجۇرىپ، قايتا شەگىنىپ، سەكىرىپ، اينالىپ، ومىرشەڭدىك كۇشكە جانە شاتتىققا تولى بولىپ، حايناننىڭ «بامبۋك سىرىق ٴبيىنىڭ» وزگەشە تارتىمدىلىعىن ايگىلەدى؛ سانشيدىڭ ٴبيى «گۇلدى شاتىر سۇيىسپەنشىلىگى» اسەم ٴبي كەلبەتى، كوركەم كورىنىس ارقىلى ٴبيشى مەن گۇلدى شاتىر ٴبىر تۇلعالانىپ، ادەمى كورىنىس قالىپتاستىردى؛ شاڭحايداعى فىڭشيانىنان كەلگەن شىراق اينالدىرۋشىلار قولدارىنا بيىك شامدى الىپ، ساحنادا اۋناپ، سىلكىپ، ارەكەتى ىركىلىسسىز ٴارى ىرعاقتى بولىپ، ەرەن ونەرىن ايگىلەدى؛ جىجياڭنىڭ ٴبيى «چاڭشيڭ باييەلۇڭ» جۇڭگونىڭ ٴداستۇرلى ايداعار ويناتۋ ويىنىن ايداعار بيىنە اينالدىرىپ، كول بەتى شىمىرلاپ جاتقانداي، شامگۇل جاپىراعىنىڭ تەربەلۋى، شامگۇل جايقالا اشىلۋى، ٴتۇستى كوبەلەكتەر سامعاۋى، جياۋلۇڭنىڭ سۋدا اسىر سالۋى سياقتى ارەكەتتەر ارقىلى چاڭجياڭنىڭ وڭتۇستىگىندەگى سۋلى مەكەننىڭ كەلبەتىن ايگىلەدى...

بۇل ەكپىندەي ىلگەرىلەۋ كۇشىن ۇيىستىراتىن كونسەرت _

ايباتتى ويانعان ارىستان بيشىلەردىڭ مەڭگەرۋىندە ارىستاننىڭ ايباتىن ٴدال ٴوز قالپىندا، جاندى بەينەلەدى، گۋاڭدۇڭنان كەلگەن گاۋجۋاڭ ارىستان ويىنى ليڭناندىقتاردىڭ باتىلدىقپەن جاڭالىق اشاتىن، اۋقىم ۇردىسىنەن قالمايتىن شادىمان كۇيىن ايگىلەدى؛ سايىسكەرلىك، سەرىك ويىنى، ٴبي، پىشىندەۋ، مۋزيكا ٴبىر تۇلعالانعان جياڭشي يۇڭشيڭىنىڭ قالقان بيىندە لۇڭمىن شارشى توبى، جىلان شارشى توبى، ٴتورتبۇرىش شارشى توبى سياقتى 8 شارشى توپ قامتىلىپ، ەرلىكپەن سايىساتىن، ىنتىماقتاسا ىلگەرىلەيتىن رۋحتى ايگىلەدى؛ حالىقتىق مۋزيكا اسپاپتارىمەن قوسىلىپ ورىندالعان «ىلە تۇلپارى» جان تەبىرەنتەرلىك اۋەن جانە باي ريتىممەن شينجياڭنىڭ جاراتىلىستىق كورىنىسى مەن تۇلپارلاردىڭ جۇيتكىگەن كورىنىسىن سۋرەتتەدى؛ بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارىن جالعاستىرۋشىلاردان، ادەبيەت ـ كوركەمونەر اۋەسكەرلەرىنەن، شارۋالاردان جانە سىرتتاعى جۇمىسكەرلەردەن قۇرام تاپقان حىڭشان بەل بارابان اترەتى بەل باراباندى بەلدەرىنە قيسايتا بايلاپ، بارابان تاياقشاسىن ۇستاپ، بەلدەرىن ٴيىپ ادىمداي باسىپ، ويناق سالىپ بيگە باسىپ، «بارابان داۋىسىمەن گۇلدەنگەن زاماندى قارسى الدى» ٴاپ ـ ٴسات تە تۇتاس الاڭدى دۋمانعا بولەدى...

كوركەمونەر ماۋسىمى كوركەمونەر سالتاناتى، حالىقتىڭ مەرەكەسى، اسىرەسە، بىرگە يگىلىكتەنەتىن تۇعىر. حالىقتىق كوركەمونەر الما ـ كەزەك كورسەتىلىپ، سول مايدانداعى كورەرمەندەر كوز ايدىن بولىپ، قۇلاق قۇرىشىن قاندىردى. ”ٴۇيىمىزدىڭ جانىندا مۇنداي تاماشا حالىقتىق كوركەمونەر كونسەرتىن تاماشالاي الۋ شىنىندا جان سۇيىنتەدى“! ـ دەدى كونسەرتتى تاماشالاعاننان كەيىن كورەرمەن وسمان ھامۇت اۋىز جاپپاي ماقتاپ.

تۇڭعىش كەزەكتى حالىقتىق كوركەمونەر ماۋسىمى قيمىلىنىڭ مازمۇنى باي، فورماسى الۋان، مادەنيەت، كوڭىل اشۋ، ٴدامدى تاعام، زات ساتىپ الۋ، ساياحات سياقتىلاردى ارقاۋ ەتە وتىرىپ مەملەكەتتىك مادەنيەت جاسامپازدىعى جارمەڭكەسى، شينجياڭ بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارى بازارى، شينجياڭ جازۋشىلىق ٴماجىلىسى شينجياڭ ٴدامدى تاعامدار بازارى، نەگىزگى تاقىرىپتىق ”ەسىل داۋرەن“ قيمىلى، ”شينجياڭ ٴبيىن بىرگە بيلەيىك“ ىقپالداستىق سەزىنۋ قيمىلى سياقتىلاردى ورىستەتىپ، ٴار ۇلت بۇقاراسىن كەڭ كولەمدە ات سالىسۋعا جەتەكتەپ، كوپشىلىكتىڭ ٴان شىرقاپ، ٴبي بيلەپ، قيمىلداۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، شينجياڭداعى ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ مادەنيەت تابىس سەزىمىن ۇزدىكسىز كۇشەيتتى.

”تۇڭعىش كەزەكتى كوركەمونەر ماۋسىمى حالىقتىق كوركەمونەر نومىرلەرىن سارالاۋ، كورمەلەپ قويۋ، ارالاپ قويۋ سياقتى فورمالار ارقىلى بۇكىل ەل حالىقتىق كوركەمونەرى اۋىس ـ كۇيىس تۇعىرىن ورناتىپ، بۇكىل ەلدەگى تاڭداۋلى حالىقتىق كوركەمونەردى ەنگىزۋگە، بۇكىل شينجياڭنىڭ تاڭداۋلى حالىقتىق كوركەمونەرىن شىعارۋعا ۇيىمداستىرىپ، جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ ناقتى زات، ناقتى كورىنىس، ناقتى ٴىس ارقىلى شينجياڭدى نارلەندىرۋىنە مۇمكىندىك جاساپ، ۇلتتاردىڭ كەڭ كولەمدە ارالاسۋىن، جاپپاي ىشتەسۋىن، تەرەڭدەي توعىسۋىن جەبەپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋدىڭ شينجياڭ امالياتىن ناقتى، جاندى، ٴونىمدى ىلگەرىلەتتى“، ـ دەدى اۆتونوميالى رايوندىق مادەنيەت جانە ساياحات مەڭگەرمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ مۇشەسى، ورىنباسار مەڭگەرمە باستىعى ما شۇيگو.