ۋاڭ انرۇن

وتكەن عاسىردىڭ 80 ـ جىلدارىندا مىناداي ٴبىر حابار ادامداردى جەلپىندىردى: 1984 ـ جىلى 4 ـ ايدىڭ 2 ـ كۇنى ارميامىز بۇيرىق بويىنشا يۇننان ولكەسى ماليپو اۋدانىنىڭ لاۋشان، جىيىنشان وڭىرلەرىنە شاپقىنشىلىق جاساپ كىرگەن ۆيەتنام ارمياسىنا ٴوزىن قورعاپ قايتارما سوققى بەردى، 5 ـ ايدىڭ 15 ـ كۇنىنە دەيىن وسى ەكى ماڭىزدى جەردى ٴبىر جولدا قايتارىپ الدى. لاۋشان الدىڭعى شەبى وسىدان باستاپ ٴجۇز ميلليونداعان حالىقتىڭ جۇرەگىنە ۇيالادى.

يانجيدىڭ قايدۋ وزەنىنىڭ وڭتۇستىك جاعالاۋىنا ورنالاسقان بايىنعولين موڭعۇل اۆتونوميالى وبلىسى 2 ـ شىفان مەكتەبىندە مۋزيكا كلاسىنىڭ وقۋشىلارى ٴتىل ـ ادەبيەت وقىتۋشىسى بولعان مەنىڭ جوبالاۋىمدا جانە جەتەكشىلىگىمدە وزدەرى قۇراستىرىپ، وزدەرى ورىنداعان نومىرلەردى ماگنيتتى تاسپاعا ٴتۇسىرىپ، لاۋشان الدىڭعى شەبىندەگى نەگىزگى شابۋىل ليانىنا جولداپ بەردى. ويلاماعان جەردەن جارتى ايدان كەيىن، بەلگىلى ٴبولىمنىڭ ىستىق ىقىلاستى جاۋاپ حاتىن تاپسىرىپ الدىق، وندا ماگنيتتى تاسپانىڭ ارميامىزدىڭ جاۋىنگەرلىك جىگەرىن تاسقىنداتقاندىعى ايتىلىپتى. سونىمەن مەن بۇل ٴىس جونىندە 1000 نەشە ارىپتىك «ۇڭگىردەن كەلگەن جاۋاپ حات» اتتى ماقالا جازىپ، ٴارى ـ ٴسارى بولماي ـ اق «شينجياڭ گازەتىنە» جىبەردىم، ماقالا كۇتپەگەن جەردەن گازەتكە باسىلدى.

1988 ـ جىلى 8 ـ ايدىڭ 1 ـ كۇنى مەن شينجياڭ ٴوندىرىس ـ قۇرىلىس بيڭتۋانى 2 ـ شى پارتكومىنىڭ ورگان گازەتى _ «لۇييۋان گازەتىنە» اۋىستىم. وسى گازەتتىڭ سول كەزدەگى باس رەداكتورى نيە سىبو قولىمدى قىسىپ تۇرىپ: ”جىگىتىم، قارسى الامىز، سەنى «شينجياڭ گازەتىنەن» بايقاعان ەدىك!“، ـ دەدى.

سودان باستاپ مەنىڭ «شينجياڭ گازەتىمەن» سيلاستىعىم تەرەڭدەپ، كۇنى بۇگىنگە دەيىن جالعاسىپ كەلەدى.

2014 ـ جىلى 2 ـ ايدا «ادىلەت تارازىسىندا» اتتى ادەبي حابارىمدى جازىپ بولعاننان كەيىن، قايسى گازەت ـ جۋرنالعا جىبەرسەم بولار دەپ ٴارى ـ ٴسارى بولدىم. سول كەزدە ماقالادا جازىلعان شىحىزى قالالىق حالىق پروكۋراتۋراسى تۇرمە، پروكۋراتۋرا ٴبولىمىنىڭ بۇرىنعى پروكۋرورى جاڭ بياۋ جونىندەگى ۇگىت ٴۇنى تولاستاماعان ەدى، مەن قايتالاي تولعانۋ سيپاتىنداعى وسى ادەبي شىعارمانى قايسى گازەت ـ جۋرنالدىڭ حاۋىپ ـ قاتەرگە قاراماي باساتىندىعىن ٴداپ باسا المادىم. ويلاماعان جەردەن 4 ـ ايدىڭ 24 ـ كۇنى «شينجياڭ گازەتى» تۇتاس بەتكە «ادىلەت تارازىسىندا» اتتى ماقالانى جاريالادى، ونان سوڭ تيانشان سايتى الدىمەن كوشىرىپ جۇكتەدى، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى اقپارات سايتى سياقتى نەشە ونداعان سايت وسىعان ىلەسە كوشىرىپ جۇكتەپ، تاماشا ۇگىت ونىمدىلىگى جارىققا شىقتى. بەينە شالقار تەڭىزدە جارقىراعان ساۋلە كورگەندەي بولدىم، «شينجياڭ گازەتى» ٴدال وسى باعدار شام ەدى.

پارتيا گازەتىنىڭ جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋ رۋحى ماعان بەتالىس كورسەتتى. وسىدان كەيىن مەنىڭ «پروكۋرور جاڭ بياۋ» اتتى ەكى سەريالى راديو تەاترىم جەدەل جازىلىپ، كوپ وتپەي دىبىس جازۋ ساتىسىنا ٴوتتى. 2014 ـ جىلعى شينجياڭ راديو ادەبيەت ـ كوركەمونەر سيلىعىن باعالاۋدا «پروكۋرور جاڭ بياۋ» راديو تەاترى بويىنشا بىردەن ـ ٴبىر 1 ـ دارەجەلى سيلىققا يە بولىپ، «شينجياڭ گازەتىنىڭ» كورەگەندىگىن اقتادى.

وسىدان باستاپ مەنىڭ شىعارماشىلىقتاعى ىستىق ىقىلاسىم مەن كومەسكى قۋاتىم تاسقىنداپ، بوگەۋ بەرمەدى. «جاميلا جانە ونىڭ كەمەر قىستاعى»، «جەر سىلكىنىس بەلدەۋىندەگى ٴبىر شىنى ٴتاتتى سۋ»، «قاۋىننىڭ ٴتاتتى ٴدامىن حالىققا ارنايمىن» سياقتى ادەبي حابارلار «شينجياڭ گازەتىنىڭ» ”ىرىستى جەر“ قوسىمشا بەتىندە ىركەس ـ تىركەس جاريالانىپ، بەلگىلى ىقپال تۋدىردى.

ادامدى قۋانتاتىنى، «شينجياڭ گازەتى» العاش جاريالاعان ادەبي حابار تۋىندىلارىم ىلعي دا كينو، تەلە فيلم بولىپ ٴتۇسىرىلىپ وتىردى. «جاميلا جانە ونىڭ كەمەر قىستاعىنا» نەگىزدەلىپ وزگەرتىلىپ جاسالعان «جاميلا» اتتى كينوفيلم 23 ـ كەزەكتى شاڭحاي حالىقارالىق كينو فەستيۆالى كينو كانالى مەديالار نازار اۋدارۋ بولىگى ۇيىمداستىرۋ كوميسسياسىنىڭ ەرەكشە سيلىعىنا يە بولدى؛ «جەر سىلكىنىس بەلدەۋىندەگى ٴبىر شىنى ٴتاتتى سۋ» ٴتول شىعارماسىنا نەگىزدەلگەن «تىنىق سۋ، تەرەڭ اعىن» اتتى كينو سەريا 2023 ـ جىلعى اۆتونوميالى رايوندىق ادەبيەت ـ كوركەمونەردى سۇيەمەلدەۋ، شابىتتاندىرۋ قارجى نىسانى جاعىنان سۇيەمەلدەۋگە يە بولدى؛ «قاراۋىل مۇناراسىنداعى ٴومىر» ٴتول شىعارماسىنا نەگىزدەلگەن «قورعاۋشى» اتتى كينوفيلم ورتالىق تەلەۆيزياسىنىڭ كينو كانالىندا قويىلعاننان كەيىن، كورىلىمى نەداۋىر جوعارى بولدى.

ادەبيەت پەن كينوفيلم ٴبىر تۇلعا. «شينجياڭ گازەتى» ”تۇرمىسقا ىشكەرىلەي ارالاسۋ، حالىققا تامىر تارتۋ“ سىندى كوكتەم سۋىن جانداندىرىپ، شينجياڭ تاقىرىبىنداعى كينونىڭ وزگەشە تۇسكە ەنۋىنە دەم بەردى دەسەك اسىرىپ ايتقان بولمايمىز. ومىرىمدەگى باعدار شامداي «شينجياڭ گازەتى» ٴالى دە مەنىڭ بولاشاقتاعى شىعارماشىلىق جولىمدى نۇرلاندىرۋدا.

(اۆتور شينجياڭ جازۋشىلار قوعامى ادەبي حابار شىعارماشىلىق كوميتەتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى، مەملەكەتتىك 1 ـ دارەجەلى سەناريست)