انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى گى يوۋجۇن 9 ـ ايدىڭ 4 ـ كۇنى موريدان حابارلايدى. 9 ـ ايدىڭ 4 ـ كۇنى تۇستەن بۇرىن موري وزەنى الاڭى دىر ـ دۋمانعا بولەنىپ، ٴار ۇلت كادر ـ بۇقاراسى مەن شار تاراپتان كەلگەن سيلى قوناقتار سالتاناتپەن جينالىس وتكىزىپ، موري قازاق اۆتونوميالى اۋدانى قۇرىلعاندىعىنىڭ 70 جىلدىعىن بىرگە قۇتتىقتادى. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۇلت كوميتەتى، مەملەكەتتىك ۇلت ىستەرى كوميتەتى قۇتتىقتاۋ تەلەگرامماسىن جولدادى.

موري _ بايىرعى جىبەك جولىنداعى ماڭىزدى وتكەل، تيانشان تاۋىنداعى ساحارا مادەنيەتىنىڭ، ەگىنشىلىك مادەنيەتىنىڭ باستى وشاقتارىنىڭ ٴبىرى. 1954 ـ جىلى موري قازاق اۆتونوميالى اۋدانى قۇرىلىپ، سودان باستاپ موري تاريحتىڭ جاڭا ٴداۋىرىن باستادى.

70 جىلدان بەرى پارتيانىڭ ۇلت ساياساتىنىڭ نۇر ـ شۇعىلاسىندا، موري قازاق اۆتونوميالى اۋدانىنداعى ٴار ۇلت حالقى ىنتىماقتاسا كۇرەس جۇرگىزىپ، جەر ـ سۋدى جايناتىپ، ٴتۇرلى ىستەردە تاريحي سيپاتتى سەكىرۋدى جۇزەگە اسىرىپ، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدا تاريحي سيپاتتى تابىستارعا قول جەتكىزىپ، ىنتىماقتى، جاراسىمدى، گۇلدەنگەن، باي، وركەنيەتتى، العا باسقان، تىنىش ٴومىر، شات ـ شادىمان تىرشىلىك كەشىرگەن ايبىندى داستاندى بىرگە جازدى. موري قازاق اۆتونوميالى اۋدانىنىڭ وڭىرلىك ٴوندىرىس جالپى ٴونىم قۇنى 2009 ـ جىلى تۇڭعىش رەت ٴبىر ميلليارد يۋاننان استى، 2022 ـ جىلى ” 10 ميلليارد يۋاندىق“ وتكەلدەن ٴوتتى، 2023 ـ جىلى 12 ميلليارد 400 ميلليون يۋانعا جەتىپ، اۋدان قۇرىلعان كەزدەگىدەن 12 قاتتالىپ، جىلدىق ورتاشا ارتۋى %11.7كە جەتتى.

جاڭا داۋىرگە قادام باسقاننان بەرى موري قازاق اۆتونوميالى اۋدانى جىگەرلەنە ۇمتىلىپ، جاڭا ەنەرگيا ارقىلى 1 ـ، 2 ـ، 3 ـ كاسىپتىڭ توعىسا دامۋىنا جەتەكشىلىك ەتىپ، ەكونوميكالىق دامۋدا تاماشا وزگەرىستەرگە قول جەتكىزدى. بۇكىل شينجياڭدا اۋدان دارەجەلى جاڭا ەنەرگيانىڭ جوسپارداعى گەنەراتور اگراگاتىنداعى ەڭدى، بەكىتكەن سيىمدىلىقتاعى ەڭدى، سالىنىپ جەلىگە قوسىلۋداعى ەڭدى جاراتىپ، جىلدىق تاراتقان ەلەكتر مولشەرى 10 ميلليارد كيلوۆات ساعاتقا جەتتى. بۇكىل رايوندا جاڭا ەنەرگيا كاسىپ سالاسى ورنالاسىمىن ەڭ ەرتە جوسپارلاعان، كاسىپ سالاسى تىزبەگى ەڭ كەمەلدى، دامۋ تاجىريبەسى ەڭ كەمەلدى اۋدانعا اينالدى.

جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋ _ جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ ۇلت قىزمەتىن جانە ۇلتتار وڭىرىندەگى ٴتۇرلى قىزمەتتىڭ نەگىزگى جەلىسى. موري قازاق اۆتونوميالى اۋدانى نەگىزگى جەلىنى مىقتاپ ارقاۋ ەتىپ، ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تۋىسقانداي ەتەنە بولۋىن، ٴوزارا قارايلاسۋىن جەبەپ، نيەتتەستەر جىرىن بىرگە ورىنداپ، ىنتىماقتى، جاراسىمدى اسا جاقسى جاعدايدى بەكەمدەدى جانە دامىتتى. 2014 ـ جىلى موري قازاق اۆتونوميالى اۋدانىنا مەملەكەتتىك كەڭەس جاعىنان ”مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعىنداعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى كوللەكتيۆ“ اتاعى بەرىلدى، 2023 ـ جىلى ”اۆتونوميالى رايوندىق ۇلتتار ىنتىماعىنداعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگى اۋداندى“ تابىسپەن قۇردى.

”موري قازاق اۆتونوميالى اۋدانىنىڭ دامۋى، العا باسۋى _ جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ەڭسە كوتەرۋدەن، بايۋدان قۇدىرەتتەنۋگە دەيىنگى ۇلى شارىقتاۋىنىڭ جاندى دا ىقشام كورىنىسى، مۇنى باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ شينجياڭعا قامقورلىعىنان، سۇيىسپەنشىلىگىنەن جانە پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شىنايى قامقورلىعىنان بولە قاراۋعا بولمايدى. ’تيانشان باۋرايىندا جاتقانىمىزبەن، جۇرەگىمىز پارتيا ورتالىق كوميتەتى دەپ سوعادى‘، بۇل موريداعى ٴار ۇلت ۇلاندارىنىڭ كوممۋنيستىك پارتياعا العىس ايتقان ەڭ شىنايى لەبىزى“، ـ دەدى موري قازاق اۆتونوميالى اۋداندىق پارتكومنىڭ شۋجيى جاڭ حۇي.

مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۇلت كوميتەتىنىڭ، مەملەكەتتىك ۇلت ىستەرى كوميتەتىنىڭ قۇتتىقتاۋ ۇيىرمەسى، اۆتونوميالى رايوننىڭ قۇتتىقتاۋ ۇيىرمەسى، موري قازاق اۆتونوميالى اۋدانىنا باعىتتامالى كومەكتەسەتىن فۋجيان ولكەسى جاڭجوۋ قالاسىنىڭ، نانپيڭ قالاسىنىڭ قۇتتىقتاۋ ۇيىرمەسى، سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ قۇتتىقتاۋ ۇيىرمەسى جينالىسقا قاتىناسىپ قۇتتىقتادى.