ٴوز تىلشىلەرىمىز جاڭ ليڭ، سۋ مين

ياسىن نۇرقوجا مەن ايەلى حىنانعا بارىپ جاڭ چييۇن وتباسىنداعىلارىمەن بىرگە تۇسكەن ەستەلىك سۋرەتتەردى كورۋدە.

 جاڭ چييۇن (ورتادا) مەن  ەرلى - زايىپتى ياسىن نۇرقوجالاردىڭ ەستەلىك سۋرەتى. 

     سۋرەتتەردى جاڭ ليڭ تۇسىرگەن 

”ٵي، چييۇن تاماق ٴىشتىڭ بە؟ بۇگىن قىزمەت ىستەپ جاتىرسىڭ با، جوق الدە دەمالدىڭ با؟“

” ’اكە‘، مەن جۇمىس ىستەپ جاتىرمىن. بۇگىن  سىزدەر جاققا جاڭبىر جاۋدى ما؟“

”جاڭبىر جاۋعان جوق. جالعىز ٴوزىڭ سىرتتا ٴجۇرسىڭ، تاماعىڭدى ۋاعىندا ٴىشىپ ٴجۇر! شارشاساڭ ۇيگە كەلىپ ٴبىر - ەكى كۇن دەمالىپ ال“.

    10 - ايدىڭ 19 - كۇنى تاڭعى استان كەيىن قۇلجا اۋدانى بايتوقاي قالاشىعىنىڭ جوعارعى تايىرجۇزى قىستاعىنداعى 71 جاستاعى قاريا ياسىن نۇرقوجا سانجىدا جۇمىس ىستەيتىن ”ۇلى“ جاڭ چييۇنگە تەلەفون جالعاپ، ونىمەن ىستىق ىقىلاسپەن امانداستى. ياسىن نۇرقوجا وتباسى ٴدال جاڭ چييۇننىڭ ىلەدەگى مەيىرىمدى جانۇياسى ەدى.

  11 جىلدان بەرى شينجياڭعا جۇمىس ىستەۋگە كەلگەن حىناندىق جىگىت جاڭ چييۇن مەيلى قاي جەردە جۇمىس ىستەسىن، ۋاقىتى بولسا بولعانى، ورايىن تاۋىپ ٴوزىنىڭ ۇيعۇر اكە ـ شەشەسىنە امانداسا باراتىن - دى.

ياسىن نۇرقوجا مەن جاڭ چييۇننىڭ تۋىستىق بايلانىسى 2013 - جىلى جازدا باستالعان - دى.  42 جاستاعى جاڭ چييۇن اتا مەكەنى حىنان ولكەسى شۇيچاڭ قالاسى يانليڭ اۋدانى مافاڭ اۋىلى يۋانپو قىستاعىنان شينجياڭعا كەلىپ، قۇرىلىس ورنىندا جۇمىس ىستەيدى. سول كەزدە ول جۇمىسشىلارمەن بىرگە جوعارعى تايىرجۇزى قىستاعىندا بەيقۇت ٴۇي سالىپ، حالىقتى اۋقاتتاندىرۋ ينجەنەرياسى قۇرىلىسىنا قاتىناسادى.

  ٴبىر كۇنى تۇستە جۇمىسشىلار تاماقتانىپ بولعان سوڭ جاتاقتا دەمالادى، جاڭ چييۇن جالعىز ٴوزى قىستاقتا سەيىلدەپ جۇرگەن - دى. ياسىن نۇرقوجانىڭ ەسىك الدىنان ٴوتىپ بارا جاتىپ، اۋلاداعى ورىكتىڭ قىپ - قىزىل بولىپ پىسكەنىن كورگەندە، قىزىققانىنان بىرنەشەۋىن ٴۇزىپ جەمەكشى بولادى. وسى كەزدە ياسىن نۇرقوجانىڭ ايەلى راناگۇل ميجيت اۋلادا قاربالاس جۇمىس ىستەپ جاتقان ەدى، بەيتانىس بىرەۋدىڭ كىرىپ كەلگەنىن كورگەن ول قىزۋ قارسى الادى.

”اپاي، ورىگىڭىزدەن جەسەم بولا ما؟“ جاڭ چييۇننىڭ ٴسوزىن راناگۇل ميجيت العاش ەستىگەن كەزدە تۇسىنە المادى. جاڭ چييۇننىڭ اعاشتاعى ورىكتى نۇسقاپ تۇرعانىن كورىپ، تۇسىنە قويعان ول كۇلىمسىرەي باس يزەدى.

ۇيعۇر اجەيدىڭ ىستىق ىقىلاسى مەن اشىق - جارقىندىعى جاڭ چييۇندى ىڭعايسىزداندىرعانداي بولدى. جاڭ چييۇن ەكى تال ورىكتى ابايلاي ٴۇزىپ الىپ تاتىپ كورمەكشى بولعاندا، راناگۇل ميجيت ۇيىنەن ٴبىر سۋلياۋ دوربا الىپ شىعىپ، وعان ٴبىر دوربا ورىك ٴۇزىپ بەردى. جاڭ چييۇن المايتىندىعىن بىلدىرگەنىمەن، راناگۇل ميجيت وعان كۇلىمسىرەي تۇرىپ ۇناماي ونىڭ قولىنا ۇستاتادى. جاڭ چييۇن ىڭعايسىزدانا ورىكتى الىپ، قۇرىلىس ورنىنىڭ جاتاعىنا قايتىپ كەلەدى. ٴبىر جولعى كەزدەيسوق جۇزدەسۋدەن كەيىن راناگۇل ميجيتتىڭ مەيىرلى دە باۋىرمال كۇلكىسى جاڭ چييۇننىڭ ەسىنەن كەتپەي قويدى.

بىرنەشە كۇننەن كەيىن جاڭ چييۇن بايتوقاي قالاشىعىنا جۇمىس بىتىرۋگە بارادى، قايتاردا كۇن كەش بولىپ كەتەدى. قايتۋعا ماشينا تابا الماعاندىقتان، جاياۋ قايتۋعا ٴماجبۇر بولادى. جارىم جولعا كەلگەندە ارت جاعىنان كەلگەن ٴبىر ماشينا سيگنال بەرىپ ونىڭ الدىنا كەلىپ توقتايدى.

”قايدا باراسىڭ؟ وسىنشاما قاراڭعى تۇندە نەگە ماشيناعا وتىرمادىڭ؟“ دەپ شوفەر تەرەزەنى ٴتۇسىرىپ سۇرادى.

”كەش قايتىپ ەدىم ماشينا شىقپادى“ دەپ جاۋاپ بەردى جاڭ چييۇن.

”ماشيناعا شىق، مەن سەنى جەتكىزىپ قويايىن“. كوزدەگەن جەرگە جەتكەننەن كەيىن شوفەر ودان قالاي دا اقشا العىسى كەلمەدى. 

مۇنداي كەزدەيسوقتىق بولار ما، بۇل شوفەر ٴدال بىرنەشە كۇننىڭ الدىندا جاڭ چييۇنعا ورىك بەرگەن راناگۇل ميجيتتىڭ كۇيەۋى − ياسىن نۇرقوجا ەدى.

كەلەسى كۇنى جاڭ چييۇن ياسىن نۇرقوجا وتباسىنا ارنايى كەلىپ العىس ايتتى. ياسىن نۇرقوجا مەن ايەلى جاڭ چييۇندى ىستىق ىقىلاسپەن قارسى الىپ، تاماق ٴىشىپ كەتۋگە الىپ قالدى.

جاڭ چييۇننىڭ جۋىقتان بەرى جايسىزدانىپ شيپاحاناعا بارماي جۇرگەنىن ەستىگەن ياسىن نۇرقوجا ابىرجىپ، ونى بايتوقاي قالاشىعى شيپاحاناسىنا اپارىپ ەمدەتەدى. ەكى كۇننەن كەيىن جاڭ چييۇننىڭ دەنساۋلىعى جاقسى بولماعانىن كورگەن ياسىن نۇرقوجا ماشيناسىن ايداپ  ونى قۇلجا قالاسىنا ەمدەتۋگە الىپ كەلەدى.

”سول كەزدە ’اكەمنىڭ‘ مەنى قۇلجا قالاسىنا ەمدەتۋگە الىپ كەلگەندەگى ابىرجىعان بەينەسىن كورگەنىمدە، اسەرلەنگەنىمنەن جىلاپ جىبەردىم. بەيتانىس ٴبىر ادامنىڭ ماعان تۋىسقانداي كوڭىل بولەتىنىن ويلاماپپىن“.

جاڭ چييۇن وتكەن ىستەردى ەسكە العاندا شەكسىز مەيىرگە بولەندى.

قۇلجا قالاسىنان قايتىپ كەلگەننەن كەيىن جاڭ چييۇن ياسىن نۇرقوجا وتباسىندا كۇتىمدەلەدى. وسى مەزگىلدە ياسىن نۇرقوجانىڭ وتباسى وعان ەرەكشە كوڭىل ٴبولىپ، وتباسى مەيىرىن توگەدى.

”’اكە - شەشەم‘ ماعان كەرەمەت جاقسى قارايدى، بۇل دا ٴوز ٴۇيىم ەمەس پە؟“

دەنساۋلىعى قالپىنا كەلگەن سوڭ، جاڭ چييۇن ياسىن نۇرقوجا مەن ونىڭ جۇبايىنا: ”قالاساڭىزدار، سىزدەردى ’اكە - شەشە‘ دەپ اتايىن، سىزدەردىڭ ۇلدارىڭىز بولايىن“ دەيدى.

جاڭ چييۇننىڭ اكە - شەشەسىنىڭ ەرتە قايتىس بولعانىن، ىلەدە تۋىس - تۋعاندارى جوق ەكەنىن ويلاعاندا ياسىن نۇرقوجا مەن جۇبايى بۇعان قۋانا قوسىلدى. سودان باستاپ ولاردىڭ ٴبىر ۇلى بولدى. اكە - شەشەسىنەن ايرىلعان جاڭ چييۇننىڭ دە ۇيعۇر اكە - شەشەسى بار بولدى.

ياسىن نۇرقوجا اۆتوكولىك جۇرگىزەتىندىكتەن كوبىندە ۇيدە تۇرمايدى. قۇرىلىس ورنىنان دەمالعان كەزدە جاڭ چييۇن ۇيىنە بارىپ ”شەشەسىمەن“ اڭگىمەلەسىپ، ٴۇي شارۋاسىنا كومەكتەسەدى. ەگىس جۇمىسىنىڭ قاربالاس كەزىندە ول ”ىنىسىمەن“ جانە ”سىڭلىسىمەن“ بىرگە ”شەشەسىنە“ ىلەسىپ اتىزعا بارىپ ەگىس جۇمىستارىن ىستەيدى. اۋەلى قولىنان اعاششىلىق كەلەتىن جاڭ چييۇن ٴبىر شىنى ـ اياق ىشكابىن جاساپ ”شەشەسىنە“ تارتۋ ەتەدى.

”اتام جاڭ چييۇن اعايدى وتە جاقسى كورەدى، ونى ىسكەر، مىنەزى جاقسى دەپ ماقتاپ، جانىنا جاقىن تارتادى“ دەدى ياسىن نۇرقوجا ۇلىنىڭ نەمەرە قىزى زۇلميرا سايداحىمەت تىلشىگە.

ۋاقىتتىڭ وتۋىمەن بۇل ەرەكشە سۇيىسپەنشىلىك قويۋلاي ٴتۇستى.

2013 ـ جىلى قىستا جاڭ چييۇن جوعارعى تايىرجۇزى قىستاعىنداعى جۇمىسىن اياقتاپ حىنانعا قايتىپ كەتەدى. ول ياسىن نۇرقوجا مەن ونىڭ جۇبايىن حىناندا كوكتەم مەرەكەسىن وتكىزۋگە تالاي رەت ۇسىنىس ەتتى ٴارى ولارعا مەكەن - جايىن انىقتاپ ايتىپ بەرەدى.

ياسىن نۇرقوجا دا ۇلىنىڭ اتا مەكەنىنىڭ قانداي ەكەنىن كورگىسى كەلەتىن - دى. 2014 - جىلى 1 - ايدىڭ ورتا شەنىندە ول حىناننىڭ جىڭجوۋ قالاسىنا باراتىن پويەزعا وتىردى. ياسىن نۇرقوجا جولعا شىعۋدان بۇرىن جاڭ چييۇن جىڭجوۋ پويەز بەكەتىنە بارىپ ”اكەسىن“ قارسى الماقشى بولدى. ال ياسىن نۇرقوجا ”ۇلىنىڭ“ جول - جونەكەي اقشا جۇمساۋىن قالاماي، وعان تەلەفون جالعاپ: ”مەنىڭ ٴبىر دوسىم جىڭجوۋدا تۇرادى، پويەزدەن تۇسكەننەن كەيىن الدىمەن سوعان بارامىن، ٴبىر كۇننەن كەيىن ساعان بارامىن، سەن مەنى پويەز بەكەتىنەن كۇتپەي - اق قوي“ دەپ الداپ قويادى.

جاڭ چييۇن بۇعان سەنەدى. ياسىن نۇرقوجا جالعىز ٴوزى جىڭجوۋدان 100 نەشە كيلومەتر جول باسىپ ونىڭ ەسىك الدىنا كەلگەندە جاڭ چييۇن ٴارى اشۋلانادى ٴارى تاڭقالادى.

جاڭ چييۇننىڭ وتباسىنداعىلار الىستان كەلگەن ”اكەسىن“ ەرەكشە ىقىلاسپەن كۇتىپ الادى ٴارى كورشىلەرىن ۇيىنە شاقىرىپ، كوپشىلىككە شينجياڭنان كەلگەن ۇيعۇر اكەسىن تانىستىرادى. شينجياڭعا ۇقسامايتىنى، حىناندا قىستا ۇيدە پار بولمايدى ەكەن، تەمىر پەش تە ىلۋدە ٴبىر  كەزدەسەدى ەكەن. جاڭ چييۇن ”اكەسىنىڭ“ توڭىپ قالۋىنان الاڭداپ، ەلەكترلى جىلىتقىش ساتىپ اكەلىپ ”اكەسىنىڭ“ بولمەسىنە قويىپ بەرەدى.

2015 - جىلى 2 - ايدا ەسكىشە كۇنتىزبە بويىنشا كوكتەم مەرەكەسى قارساڭىندا ياسىن نۇرقوجا ايەلىن ەرتىپ حىنانعا تاعى دا ”ۇلىنا“ امانداسا بارادى. جاڭ چييۇن وتباسىنداعىلار ولاردى ەرتىپ جەرگىلىكتى كورىنىس تۇيىندەرىن ارالاپ، كوڭىلدى ساتتەردى بىرگە وتكىزدى.

وسىدان كەيىن جاڭ چييۇن شينجياڭعا كەلىپ جۇمىس ىستەسە، ياسىن نۇرقوجا مەن ايەلى ونىڭ جۇمىس ىستەيتىن جەرىنە بارىپ كورىپ جۇزدەسىپ، ول جەردە بىرنەشە كۇن تۇرادى. جاڭ چييۇن دە ۋاقىت شىعارىپ تايىرجۇزى قىستاعىنا بارىپ ”اكە - شەشەسىنە“ امانداسىپ تۇرادى. بيىل 6 ـ ايدىڭ 8 ـ كۇنى جاڭ چييۇن سانجىدان ارنايى كەلىپ، ”ٴىنى“، ”قارىنداسىمەن“ بىرگە ”اكە ـ شەشەسىنە“ سەرىك بولىپ دۋان ـ ۋ مەرەكەسىن وتكىزەدى.

”جاسىم ۇلعايدى، ۇيدەن ۇزاپ شىعا المايمىن. ’ۇلىمدى‘ ساعىنعاندا وعان تەلەفون جالعايمىن“. ياسىن نۇرقوجا بىلاي دەدى: ”مەن ونىڭ سانجىدا جۇمىس ىستەيتىنىن بىلەمىن، ول قايدا جۇرسە دە بۇل ماڭگى ونىڭ ٴۇيى“.

ياسىن نۇرقوجانىڭ ۇيىندە ”ۇلى“ جاڭ چييۇنگە ارناپ سالىنعان ٴبىر بولمە بار، ونىڭ قابىرعاسىنا ولاردىڭ ٴۇيىنىڭ توپتىق سۋرەتى ىلىنگەن. كوزدى اشىپ - جۇمعانشا 10 نەشە جىل وتە شىقتى، ۇلتتان، وڭىردەن اتتاعان وسى سۇيىسپەنشىلىك ۋاقىت وتكەن سايىن قادىرلى بولىپ بارادى.

سۇحباتتان سوڭعى ەستەلىك

تىلشىلىك اياقتالايىن دەگەندە ياسىن نۇرقوجا اقساقال تىلشىگە: ”ەلىمىز بەينە الىپ بايتەرەككە ۇقسايدى، ٴار ۇلت حالقى وسى بايتەرەكتىڭ جاپىراعى“ دەدى.

بۇتاقتار بىتىك وسكەندە عانا جاپىراقتار جايقالادى. ٴبىز تىعىز ىنتىماقتاسىپ، كەڭ كولەمدە ارالاسىپ، ىشتەسىپ، توعىسىپ، ىنتىماقتاسا كۇرەس جۇرگىزگەندە عانا بىرگە گۇلدەنىپ ـ كوركەيە الامىز.