2023 - جىلى 6 - ايدىڭ 19 - كۇنى اۆتونوميالى وبلىستىق 15 - كەزەكتى حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ 8 - ماجىلىسىندە جاسالدى

اۆتونوميالى وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى زاڭ - ٴتۇزىم كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشى مۇشەسى جاڭارسىن نۇراش ۇلى

قازىر «ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ ۇلتتاردىڭ ارالاسۋىن، ىشتەسۋىن، توعىسۋىن جەبەۋ ەرەجەسىنىڭ (جوبا)» جاسالۋ احۋالى جونىندە تومەندەگىدەي تۇسىنىك جاسايمىن:

ٴبىرىنشى، زاڭ شىعارۋدىڭ اتقارىمدىلىعى جانە قاجەتتىلىگى

ۇلتتار ىنتىماعى − ٴار ۇلت حالقىنىڭ جان تامىرى. پارتيا 18 ـ قۇرىلتايىنان بەرى، باس شۋجي شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى ۇلت قىزمەتىنە، اسىرەسە، ۇلتتار ىنتىماعى قىزمەتىنە وسكەلەڭ ٴمان بەرىپ كەلەدى، باس شۋجي شي جينپيڭ تالاي رەت ماڭىزدى ٴسوز سويلەپ، ماڭىزدى نۇسقاۋ بەرىپ، شينجياڭنىڭ قازىرگى جانە بۇدان بىلايعى ٴبىر مەزگىلدەگى ۇلت قىزمەتىنە ايقىن بەتالىس كورسەتىپ، ٴتۇبىرلى بويسۇنۋ ولشەمىن ازىرلەپ بەردى. ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى ورىن قۇرۋ قىزمەتىن زاڭ بويىنشا قامتاماسىز ەتۋ جانە جەبەۋ ٴۇشىن، شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتى 2021 ـ جىلى «شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى رايون قۇرۋ ەرەجەسىن» شىعارىپ، بۇكىل رايونىمىزدىڭ ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعى بويىنشا ۇلگىلى ورىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتۋىنە پارمەندى زاڭدىق تىرەك ازىرلەدى. 

ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ قازىرگى جالپى حالىق سانى 2 ميلليون 916 مىڭ ادام، قازاق، حانزۋ، ۇيعۇر، حۇيزۋ، موڭعۇل، سىبە سياقتى 47 ۇلت بار. كوپ ۇلت شوعىرلى قونىستانعان رايون رەتىندە، ۇلتتار ىنتىماعى قىزمەتىن جاقسى ىستەۋ توتەنشە ماڭىزدى. اۆتونوميالى وبلىستىق پارتكوم باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ۇلت قىزمەتىن كۇشەيتۋ جانە جاقسارتۋ جونىندەگى ماڭىزدى يدەياسىن تولىق، دالمە - ٴدال، جاپپاي دايەكتىلەندىرۋگە باستان ـ اياق تاباندى بولىپ، نازاردى جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋ نەگىزگى جەلىسىنە شوعىرلاندىرىپ، ٴمانىن تەرەڭدەتۋ، فورماسىن بايىتۋ، ادىسىندە جاڭالىق اشۋ سياقتى بۋىنداردان باستاپ كىرىسىپ، ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى ورىن قۇرۋ قىزمەتىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتتى. 2021 - جىلى ىلە وبلىسى تاعى دا «مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى وبلىس» اتاعىن الدى، قۇلجا قالاسى، نىلقى اۋدانى، قورعاس اۋدانى، توعىزتاراۋ اۋدانى، كۇيتۇن قالاسى، شيحۋ قالاسى، بۋىرشىن اۋدانىنا «مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى رايون» اتاعى بەرىلدى. تاجىريبەلەردى قورىتىندىلاپ، جەتىستىكتەردى بەكەمدەپ، قىزمەتتى تەرەڭدەتىپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن جاندى، ناقتى، ٴونىمدى تۇردە بەكەمدەۋ ٴۇشىن، قازىرگى جاقسى تاجىريبەلەردى، جاقسى ادىستەردى سارالاپ، سۇرىپتاپ، بەكەمدەپ، «ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىندا ۇلگىلى رايون قۇرۋدى جەبەۋ ەرەجەسىن» جاساپ، زاڭمەن باسقارۋ ارناسىندا جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋدىڭ ٴار جاقتاعى قىزمەتتەرىن ىلگەرىلەتىپ، اۆتونوميالى وبلىستىڭ ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعى قىزمەتىنىڭ تەرەڭدەۋىن، ناقتىلانۋىن زاڭ بويىنشا قامتاماسىزداندىرۋ جانە جەبەۋ قاجەت بولدى. وسى سەبەپتى، وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتى زاڭ - ٴتۇزىم كوميتەتىنىڭ ماجىلىسىندە تالقىلاپ ٴارى وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتى مەڭگەرۋشىلەر ٴماجىلىسىنىڭ قاراۋىنا جولداپ، وبلىستىق پارتكومنىڭ تەكسەرىپ ماقۇلداۋىمەن «ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىندا ۇلگىلى رايون قۇرۋدى جەبەۋ ەرەجەسى» زاڭ شىعارۋ نىسانىن وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ 2023 - جىلعى زاڭ شىعارۋ جوسپارىنا رەتتەۋدى ۇيعاردى.

ەكىنشى، جاسالۋ بارىسى 

1. قامتاماسىزدىقتى كۇشەيتىپ، زاڭ ـ ەرەجە دايىنداۋدى ويداعىداي ىستەدىك. زاڭ شىعارۋدىڭ ٴارقايسى بۋىندارىنىڭ ٴوزارا سايكەسۋىن، زاڭ شىعارۋ اياق الىسىنىڭ ٴتارتىپتى ىلگەرىلەتىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ ٴۇشىن، 2023 - جىلى 2 - ايدىڭ 20 - كۇنى اۆتونوميالى وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ سالاعا جاۋاپتى باسشىلارى وبلىستىق حالىق ۇكىمەتى، حالىق قۇرىلتايىنىڭ قاتىستى قىزمەت قۇرىلىمدارى، وبلىستىق ۇلت، ٴدىن ىستەرى مەكەمەسى، تۇرعىن ٴۇي جانە قالا قۇرىلىسى مەكەمەسى، وقۋ - اعارتۋ مەكەمەسى سياقتى تاراۋلارعا باستاماشى بولىپ، زاڭ شىعارۋ جونىندە بايلانىس جاساۋ، سايكەستىرۋ ٴماجىلىسىن اشىپ، وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ، وبلىستىق حالىق ۇكىمەتىنىڭ سالاعا جاۋاپتى باسشىلارى گرۋپپا باستىعى بولعان، قاتىستى تاراۋلاردىڭ جاۋاپتىلارى مۇشە بولعان «قوس گرۋپپا باستىعىندىق» باسشىلىق گرۋپپاسىن قۇرىپ، ۇيىمدىق قامتاماسىزداندىرۋدى كۇشەيتىپ، قىزمەت جوباسىن قالىپتاستىرىپ، زاڭ شىعارۋ نىساناسى مەن اياق الىسىن بەلگىلەپ، زاڭ شىعارۋ قىزمەتىن رەسمي باستادىق. ەرەجە دايىنداۋ زاڭ شىعارۋداعى باستى بۋىن، زاڭ - ەرەجە دايىنداۋدىڭ ساپاسىن جوعارىلاتۋ ٴۇشىن، وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ وقۋ - اعارتۋ، عىلىم - تەحنيكا، مادەنيەت، دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەت كوميتەتى وبلىستىق حالىق ۇكىمەتىنىڭ ۇلت، ٴدىن ىستەرى تاراۋىمەن سەلبەسىپ، جازۋ، جەتەكشىلىك ەتۋ قىزمەتىنە ىشكەرىلەي ات سالىسىپ، قىزمەت اياق الىسىن كۇش بىرىكتىرە وتىرىپ ىلگەرىلەتتى.  2023  - جىلى 4 - ايدىڭ 26 - كۇنى، وبلىستىق حالىق ۇكىمەتى 15 - كەزەكتى حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ 7 - ماجىلىسىنە «ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى رايون قۇرۋدى جەبەۋ ەرەجەسىن (جوبا)» جانە ونىڭ تۇسىندىرمەسىن قاراۋعا ۇسىندى.  

2. نەگىزگى ساتىعا ىشكەرىلەي بارىپ، زاڭ ـ ەرەجە جونىندە ناقتى تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ جۇرگىزدىك. وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ زاڭ - ٴتۇزىم كوميتەتى «ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى رايون قۇرۋدى جەبەۋ ەرەجەسىن (جوبا)» جانە ونىڭ تۇسىندىرمەسىن تاپسىرىپ العاننان كەيىن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ ۇلتتار ىنتىماعى قىزمەتى ساياساتتارى مەن اۆتونوميالى رايوننىڭ قاتىستى زاڭ - ەرەجەلەرىن ۇيرەنىپ، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ 2021 - جىلى ورتالىقتىڭ ۇلت قىزمەتى ماجىلىسىندە اتاپ كورسەتكەن ”ٴسوز جوق، ۇلتتاردىڭ كەڭ كولەمدە ارالاسۋىن، ىشتەسۋىن، توعىسۋىن جەبەپ، ۇلتتاردىڭ مۇرات، سەنىم، سۇيىسپەنشىلىك، مادەنيەت جاعىنداعى ىنتىماعىن، بىرلىگىن جەبەۋ كەرەك“ بايىمداۋىنىڭ رۋحىن ۇيرەنۋ ارقىلى، اسىرەسە، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ 26 - رەتكى جەرگىلىكتى زاڭ شىعارۋ قىزمەتى ٴماجىلىسىنىڭ رۋحىنا تۋرالانىپ، جاڭا داۋىردەگى جەرگىلىكتى زاڭ شىعارۋدىڭ ”شاعىن كىرىسۋ ٴتۇيىنى“، ”شاعىن، تەز، يكەمدى بولۋ“ تالابى بويىنشا، ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنىڭ مەملەكەت دەڭگەيىندە ماكرولىق ساياسات بار ەكەنىن، اۆتونوميالى رايون دەڭگەيىندە ارناۋلى جەرگىلىكتى زاڭ - ەرەجە بار ەكەنىن ەسكەرىپ، جەرگىلىكتى زاڭ شىعارۋدا جوعارى زاڭدى قايتالاماۋ پرينسيبىن ۇستانىپ، اۋدان، قالالارعا، اۋىل - قالاشىقتارعا، مالىلەرگە، الەۋمەتتىك اۋماقتارعا (قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنە) بارىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋدىڭ ناتيجەسىمەن ۇشتاستىرىپ، زاڭ شىعارۋ نىسانىنىڭ اتىن «ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ ۇلتتاردىڭ ارالاسۋىن، ىشتەسۋىن، توعىسۋىن جەبەۋ ەرەجەسىنە» وزگەرتۋ پىكىرىن دەر كەزىندە العا قويىپ، تۇراقتى كوميتەت ٴماجىلىسىنىڭ قاراپ ماقۇلداۋىنان وتكىزدىك.

3. ”ٴۇش رەت جيىنعا سالىپ، ٴۇش رەت تومەننەن پىكىر الىپ“ زاڭ - ەرەجەنى ەگجەي - تەگجەيلى قارادىق. ەرەجەنىڭ اتى وزگەرتىلگەننەن كەيىن وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى زاڭ - ٴتۇزىم قىزمەتى كوميتەتى زاڭ - ٴتۇزىم كوميتەتىنىڭ قاراۋ پىكىرىنە نەگىزدەلىپ، ەرەجەنىڭ قۇرىلىمى، مازمۇنى، ٴتۇزىم جوباسى سياقتىلارعا زور دارەجەدە وزگەرىس ەنگىزدىك، زاڭ شىعارۋ قىزمەت قاعيداسى بويىنشا، وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ زاڭ - ٴتۇزىم كوميتەتى ىلگەرىندى - كەيىندى 2023 - جىلى 4 - ايدىڭ 26 - كۇنى جانە 6 - ايدىڭ 19 - كۇنى اۆتونوميالى وبلىستىق 15 - كەزەكتى حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ 7 -، 8 - رەتكى ەكى ٴماجىلىسىنىڭ قاراۋىنا ۇسىندىق. وسى قاراۋ پىكىرلەرىنە ساي، ەرەجەگە قايتا - قايتا وزگەرىس ەنگىزۋ نەگىزىندە، تاعى وسى رەتكى تۇراقتى كوميتەت قۇرامىنداعىلاردىڭ 3 رەتكى جيىندا قاراۋىنا ۇسىندىق. ٴار كەزەكتى ماجىلىستەر قاراپ ورتاعا قويعان پىكىرلەردى زاڭ - ٴتۇزىم قىزمەت كوميتەتى ٴبىر - بىردەن سارالاپ شىققاننان كەيىن زاڭ - ٴتۇزىم كوميتەتىنىڭ قاتىستى ماماندارمەن مۇقيات اقىلداسىپ، قابىلداۋعا بولاتىن - بولمايتىندىعىن بەلگىلەۋىنە ٴارى سەبەبىن تۇسىندىرۋگە، ۇيلەسىمدى ۋاقىتتا تۇراقتى كوميتەت جيىنىندا ٴبىر - بىردەن جاۋاپ قايتارۋىنا تاپسىردىق. قاجەت بولعاندا بۇقارامەن نەگىزگى ساتىنىڭ ٴبىرىنشى شەبىنە تاعى دا ىشكەرىلەي بارىپ، قاتىستى قىزمەتتەرگە تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، اماليات بارىسىندا قيىن ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ ٴتۇزىمىن قاراستىردىق. ”ٴۇش رەت جيىنعا سالىپ، ٴۇش رەت تومەننەن پىكىر الىپ“، ۇزدىكسىز تولىقتاۋ، كەمەلدەندىرۋ ارقىلى ەرەجە ٴبىرشاما پىسىپ - جەتىلدى.

ٴۇشىنشى، باستى مازمۇندارى

ەرەجە تاراۋ، تاراۋشالارعا بولىنبەدى، جيىنى 19 تارماق، نەگىزىنەن مىناداي مازمۇندارعا سايادى:

1. زاڭ شىعارۋ ماقساتى، قولدانىلۋ كولەمى، قىزمەت پرينسيبى ايقىندالدى. (1 - تارماقتان 3 - تارماققا دەيىن)

2. اۋدان دارەجەلىدەن جوعارى حالىق ۇكىمەتتەرى مەن ونىڭ قاتىستى فۋنكتسيالىق تاراۋلارى، اۋىل - قالاشىقتار، ٴمالى باسقارمالارى، قىستاق كوميتەتى، تۇرعىندار كوميتەتى، كاسىپورىن، ٴىسورىندارى، قوعامدىق ۇيىمدار جانە باسقا دا ۇيىمدار، ازاماتتار سياقتى ٴتۇرلى سۋبيەكتىلەردىڭ ۇلتتاردىڭ ارالاسۋىن، ىشتەسۋىن، توعىسۋىن جەبەۋ جاعىنداعى جالپى تۇلعالىق مىندەت - جاۋاپكەرشىلىك تالابى بەلگىلەندى. (4 - تارماق)

3. ٴار دارەجەلى حالىق ۇكىمەتتەرىنىڭ مىناداي 9 جاقتاعى ناقتى قىزمەت جاۋاپكەرشىلىگى ناقتىلاندى: ٴبىرىنشى، ۇلتتاردىڭ ٴوزارا كىرىككەن قوعامدىق قۇرىلىمى مەن الەۋمەتتىك اۋماق ورتاسىن قۇرۋ؛ ەكىنشى، ٴوزارا كىرىككەن مادەنيەت تەكشەسىن قۇرۋ؛ ٴۇشىنشى، ٴوزارا كىرىككەن ەكونوميكانىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتۋ؛ ٴتورتىنشى، ۇلتتار، ارميا مەن جەرگىلىكتى ورىندار، ارميا (ساقشى) مەن حالىق، بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىندار، ىلەدە تۇراتىن ورىندار (كاسىپورىندار)، شينجياڭعا كومەكتەسەتىن ولكە، قالالار مەن جەرگىلىكتى ورىندار اراسىندا ارالاسۋ، ىشتەسۋ، توعىسۋ قيمىلىن بىرگە ورىستەتۋ؛ بەسىنشى، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋ تاربيەسىن حالىقتىق وقۋ - اعارتۋعا، كادرلار وقۋ - اعارتۋىنا ەنگىزىپ، قوعامدىق وقۋ - اعارتۋ جۇيەسىن ورناتۋ؛ التىنشى، جوعارى، ورتا تەحنيكۋم مەكتەپتەرىنىڭ ۇلتتاردىڭ ارالاسۋىن، ىشتەسۋىن، توعىسۋىن ورىستەتۋ تاقىرىبىن زەرتتەۋ - تالقىلاۋ جانە وتانشىلدىق تاربيە بازاسىنىڭ جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋدى ايگىلەيتىن ماتەريالداردى جيناۋ، رەتتەۋ جانە كورمەگە قويۋىنا قولداۋ كورسەتۋ؛ جەتىنشى، جاستار مەن ورەندەردىڭ ”نەگىز قالاۋ“ ينجەنەرياسىن اتقارۋدى ىلگەرىلەتۋ؛ سەگىزىنشى، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىنىڭ ينتەرنەت كەڭىستىگىن كەڭەيتۋ، بەكەمدەۋ؛ توعىزىنشى، ”11 گە جەتكىزۋ“ قيمىلىن دانەكەر ەتىپ، ۇلتتاردىڭ ارالاسۋىن، ىشتەسۋىن، توعىسۋىن ىلگەرىلەتۋ. (5 - تارماقتان 16 - تارماققا دەيىن)

4. باعالاۋ، ماداقتاۋ جانە سيلاۋ بەلگىلەندى. (17 - تارماق). 

5. زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىك بەلگىلەندى. (18 - تارماق)

جوبا مەن جوعارىداعى تۇسىندىرمەنى قاراپ شىققايسىزدار.