_ باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ شاندۇڭدا قىزمەت تەكسەرگەندىگى ٴارى كاسىپورىندار مەن ماماندار اڭگىمە ٴماجىلىسىن باسقارىپ اشقاندىعى جونىندە ەستەلىك
□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى جاڭ شياۋسۇڭ، جۋ جيچاي، حالىق گازەتىنىڭ تىلشىلەرى دۋ شاڭزى، ۋاڭ بيشۋە
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى ساياسي بيۋروسى 4 ـ ايدىڭ 30 ـ كۇنى ٴماجىلىس اشىپ، بيىل 7 ـ ايدا پارتيا 20 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ٴۇشىنشى جالپى ٴماجىلىسىن اشىپ، رەفورمانى اناعۇرلىم جاپپاي تەرەڭدەتۋ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋ ماسەلەسىن ٴتۇيىندى تۇردە اقىلداسۋدى ۇيعاردى.
ارادا ٴبىر ايعا جەتپەيىن ۋاقىتتا، باس شۋجي شي جينپيڭ ٴارى جەرگىلىكتى ورىنداردى ىشكەرىلەي ارالاپ قىزمەت تەكسەردى، تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ جۇرگىزدى، ٴارى رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ جونىندە پىكىر ـ ۇسىنىس تىڭدادى.
”پارتيا ورتالىق كوميتەتى كەلەلى شەشىم جاساعاندا، ماڭىزدى حۇجات شىعارعاندا تۇگەلدەي ىشكەرىلەي تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، ٴار جاقتىڭ پىكىرىن كەڭ كولەمدە تىڭدايدى، بۇل پارتيامىزدىڭ ەجەلدەن بەرگى ٴتاسىلى جانە تاڭداۋلى ٴداستۇرى“. باس شۋجي وسى ساپارىنىڭ تەرەڭ ٴمانىن وسىلاي ايقىن ايتتى.
شاندۇڭدا قىزمەت تەكسەرگەندە ”رەفورمانى اناعۇرلىم جاپپاي تەرەڭدەتۋدى قوزعاۋشى كۇش ەتىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ شاندۇڭ تاراۋىن قۇلشىنا جازۋدى“ باسا دارىپتەدى، ”رەفورمانى اناعۇرلىم جاپپاي تەرەڭدەتۋ، جوعارى دەڭگەيدە سىرتقا ەسىك اشۋدى ىلگەرىلەتۋ جاعىندا جۇرەكتىلىكپەن الدا جۇرۋگە“ ىنتالاندىردى؛ كاسىپورىندار مەن ماماندار اڭگىمە ٴماجىلىسىن باسقارىپ اشقاندا ”جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋ نەگىزگى تاقىرىبىمەن تىعىز بايلانىستىرىپ، رەفورمانى اناعۇرلىم جاپپاي تەرەڭدەتۋدى“ باسا دارىپتەدى.
جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ ايبىندى ساپارىن بەتكە الىپ، رەفورمانى اناعۇرلىم جاپپاي تەرەڭدەتۋدە جەلكەن جايۋعا جەل وڭىنان تۇرىپ، ساپارعا اق جول اشىلدى.
تەڭىزدى بەتكە الىپ قۇدىرەتتەنۋگە ۇمتىلۋ _
”جۇڭگونىڭ رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ جولى، ٴسوزسىز، تابىستى بولادى دەيتىن سەنىمدى بەكەمدەۋىمىز كەرەك“
تەڭىز ـ مۇحيتتى مەڭگەرىپ، تەڭىزدى بەتكە الىپ قۇدىرەتتەنۋگە ۇمتىلۋ _ جوعارى ساپالى دامۋ تاقىرىبىنىڭ ٴمانى، سونداي ـ اق رەفورما جاساۋدى، ەسىك اشۋدى جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ قاجەتتى تالابى.
3500 كيلومەتردەن اساتىن، شامامەن بۇكىل ەلدىڭ التىدان ٴبىرىن ۇستايتىن تەڭىز جاعالاۋى لەنياسى بار، ۇلكەندى ـ كىشىلى 26 پورت جاعالاي ورنالاسقان، ٴبىر توپ ىقپالدى تەڭىز ـ مۇحيت عىلمي زەرەتتەۋ قۇرىلىمدارى مەن جاڭالىق اشۋ تۇعىرلارى بار، تەڭىز ـ مۇحيت بايلىعى مول... باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ كوڭىلىندە تەڭىز ـ مۇحيت ٴىرى ولكەسى شاندۇڭدا ”تەڭىز ـ مۇحيتتى اشۋ سىندى وسى جۇمىستى تەرەڭدەتۋدىڭ، زورايتۋدىڭ تولىق شارت ـ جاعدايى بار“.
2018 ـ جىلى 3 ـ ايدا مەملەكەتتىك ەكى ماجىلىستە باس شۋجي شي جينپيڭ شاندۇڭ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ باياندامانى قاراۋىنا قاتىناسقاندا ”تەڭىز ـ مۇحيت _ جوعارى ساپالى دامۋداعى ستراتەگيالىق ماڭىزدى جەر“ دەگەندى العا قويدى، ”تەڭىز ـ مۇحيتتى مەڭگەرۋگە اناعۇرلىم باسا ٴمان بەرۋ كەرەكتىگىن“، ”دۇنيە جۇزىندە بىرەگەي تەڭىز ـ مۇحيت پورتىن، كەمەلدى وسى زامانعى تەڭىز ـ مۇحيت كاسىپ سالاسى جۇيەسىن، جاسىل، باياندى تەڭىز ـ مۇحيت ەكولوگيالىق ورتاسىن جەدەل قۇرىپ، تەڭىز ـ مۇحيتتا قۋاتتى ەل قۇرىلىسىنا ۇلەس قوسۋ كەرەكتىگىن“ باسا دارىپتەدى.
6 جىل وتە شىقتى، شاندۇڭنىڭ ”دۇنيە جۇزىندە بىرەگەي تەڭىز ـ مۇحيت پورتىن جەدەل قۇرۋ“ سياقتى جاقتارداعى اياق الىسى قانداي؟ 5 ـ ايدىڭ 22 ـ كۇنى تۇستەن كەيىن، باس شۋجي شي جينپيڭ شاندۇڭدا قىزمەت تەكسەرگەندە الدىمەن حۋاڭحاي تەڭىزى بويىنداعى رىجاۋ پورتىنا كەلدى.
رىجاۋ پورتىنىڭ شىجيۋ پورت اۋماعىنداعى كەمەتۇراقتاعى كورمە تاقتاسىندا شاندۇڭنىڭ تەڭىز جاعالاۋىنداعى پورتتاردىڭ ورنالاسۋ قاريتاسى كورسەتىلگەن.
باس شۋجي شي جينپيڭ جاقىنداپ بارىپ، قاداعالاي تەكسەرىپ كوردى. بينجوۋ پورتى، دۇڭيىڭ پورتى، ۋيفاڭ پورتى، يانتاي پورتى، ۋيحاي پورتى، چيڭداۋ پورتى، رىجاۋ پورتى... تەڭىز جاعالاۋى لەنياسىن بويلاي شاندۇڭ تۇبەگىندە 7 ۇلكەن پورت ورنالاسىپتى.
شاندۇڭ پورت توبىنداعى جاۋاپتى جولداس باس شۋجيگە: وزدەرىنىڭ شاندۇڭ تۇبەگىندەگى ٴىرى پورتتاردى بىرىكتىرىپ، جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، سايكەسە دامىپ، 5 جىل ىشىندە قابىلداۋ ـ جونەلتۋ مولشەرى ٴۇرتىس 500 ميلليون توننالىق كەزەڭنەن ٴوتىپ عانا قويماي، عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ ناقتى قۋاتىنىڭ تىپتەن كورنەكتى كۇشەيگەندىگىن ايتتى.
اناداي جەردە اۆتوماتتاندىرىلعان جۇمىس اۋماعى قاربالاستىققا شومعان:
70 توننالىق 4 الىپ اسپا كران اسقاق بوي كوتەرىپ، كونتينەرلەردى جاعاداعى جۇك كەمەلەرىنەن مىقتاپ ٴىلىپ الىپ، شوفەرسىز كونتينەرلى جۇك كولىكتەرىنە ٴدال اپارىپ قويۋدا. سونان كەيىن كونتينەرلى جۇك كولىكتەرى تۇراقتى جەلىمەن قامبادا ساقتاۋ اۋماعىنا اۆتوماتتى ٴجۇرىپ باردى... جالپى بارىس ادامسىز مەڭگەرىلگەنىمەن، ٴتارتىپتى ٴجۇرىلىپ جاتتى.
رەفورما جاساعاننان، ەسىك اشقاننان كەيىن، رىجاۋ پورتى ٴداۋىر تولقىنىندا قايراتتانا جەلكەن جايىپ، سوڭىنان دامىعانىمەن الدىعا ٴوتىپ، تەز ارادا ”ەڭ جاس“ 500 ميلليون توننا دەڭگەيىندەگى پورت، الەمدەگى تۇڭعىش جاعا بويلاعان اشىق ۇلگىدەگى بۇكىلدەي اۆتوماتتاندىرىلعان كونتينەرلى كەمەتۇراق بولىپ جەتىلىپ، جىلدىق زات قابىلداۋ ـ جونەلتۋ مولشەرى دۇنيە جۇزىندە 7 ـ ورىنعا شىقتى.
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”رىجاۋ پورتى رەفورما جاساعاننان، ەسىك اشقاننان كەيىن قۇرىلعان، ٴتۇرلى جالپىلىق فاكتورلار شوعىرلانىپ، ساپالىلانىپ، تىڭنان كوتەرىلىپ، ماڭىزدى پورتقا اينالدى. سىزدەر رەفورما جاساۋدىڭ، ەسىك اشۋدىڭ اتويشىسىسىزدار. مۇنان جۇڭگونىڭ رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ جولى، ٴسوزسىز، تابىستى بولادى دەيتىن سەنىمدى بەكەمدەۋىمىز كەرەك“.
ٴىرى ەل ۇستاسى جاڭ ليانگاڭ شاندۇڭ پورت توبى بۇكىلدەي اۆتوماتتاندىرىلعان كەمەتۇراق قۇرىلىسى جاڭالىق اشۋ ۇجىمىنىڭ سەركەسى. ول باس شۋجيگە بىلاي دەدى: باستابىندا تاجىريبەمىز جوق بولدى، ەۆروپانىڭ اۆتوماتتاندىرىلعان كەمەتۇراعىن ەكسكۋرسيالاماق بولعانىمىزبەن، ولار كولىكتەن ٴتۇسىپ سۋرەتكە تۇسىرۋىمىزگە رۇقسات ەتپەدى. ٴبىز ٴوز كۇشىمىزگە سۇيەنىپ، ٴوزىمىزدى الۋەتتەندىرىپ، ٴبىز جۇڭگولىقتاردىڭ ٴوزىنىڭ اۆتوماتتاندىرىلعان كەمەتۇراعىن قۇرۋ ٴۇشىن قايراتقا ٴمىنىپ تىنباي تالپىندىق.
”جان قيارلىقپەن ىستەگەنمەن كوڭىلدەگىدەي ورىندالۋى ەكىتالاي، جان قيارلىقپەن ىستەمەسەك كوڭىلدەگىدەي ورىندالمايتىندىعى داۋسىز!“ ٴدال وسىنداي رۋحپەن جاڭ ليانگاڭ ۇجىمدى باستاپ تالاي قيىن وتكەلدەردەن قامال الىپ، جۇمساق، قاتتى بولشەك جابدىقتارىن بۇكىلدەي وتاندىق ونىمگە اينالدىرۋدى جۇزەگە اسىردى ٴارى قاتىستى تەحنيكالاردى ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ بويىنداعى ەلدەرگە دەيىن جالپىلاستىردى، ”تاياۋدا ەۆروپانىڭ پورتتارى ٴبىزدى ’تاجىريبە ۇيرەتىپ، ۇلگى كورسەتۋگە دە‘ ۇسىنىس ەتتى“.
”بۇل ٴداستۇرلى كاسىپ سالاسىن جاڭالاپ دارەجەسىن ٴوسىرۋ ارقىلى دا جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى دامىتۋعا بولاتىندىعىن ۇعىندىرادى. ٴىرى ەلدەن قۋاتتى ەلگە بەت الۋدا وسى وتكەلدەن، ٴسوزسىز، ٴوتىپ، دەربەس جاڭالىق اشۋ جولىمەن ٴجۇرۋىمىز كەرەك“. باس شۋجي: ”سىزدەر زور ۇلەس قوستىڭىزدار، ەڭبەك ەرلەرى رۋحىن، ۇستا رۋحىن ايگىلەدىڭىزدەر“، ـ دەدى ماقتاپ.
شىعاناقتا كوك تولقىن شىمىرلايدى. باس شۋجي شي جينپيڭ جاعاعا كەلىپ، الىسقا كوز تاستادى.
الىستاعى كەمەتۇراقتا دۇنيە ٴجۇزىنىڭ جەر ـ جەرىنەن كەلگەن 10 مىڭ توننالىق جۇك كەمەلەرى رەتىمەن توقتاپ، پورتتىڭ شار تاراپپەن تۇتاسقان ايبىندى ساۋلەتىن ايگىلەپ تۇر.
”ٴبارىمىز كۇرەسكەرمىز، بۇرىننان قازىرگە دەيىن كۇرەس جاساپ وسىنشاما شۇعىلالى تابىسقا قول جەتكىزدىك. بولاشاق نىسانامىز وتە ايقىن، وتە ۇلى، ونى جۇزەگە اسىرۋ ٴۇشىن ۇزدىكسىز تىڭعىلىقتى ىستەپ كۇرەس جۇرگىزۋىمىز كەرەك. وسىنداي سەنىم مەن جىگەر بولۋى كەرەك، بىرگە قۇلشىنايىق!“ باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ٴسوزى كەمەتۇراق جۇمىس باسىنداعى پورت عىلىم ـ تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىن، جۇمىس جۇرگىزۋشىلەرىن، تەڭىز تاسىمالى قىزمەتكەرلەرىن ەكپىندەي ىلگەرىلەۋگە جىگەرلەندىردى.
جاسىل جەلەك جامىلعان جاسىل جول _
”رەفورمانى يگەرۋ، دامۋدى جەبەۋ ٴتۇبىن قۋعاندا حالىقتىڭ ٴتىپتى دە جاقسى تۇرمىس كەشىرۋى ٴۇشىن بولىپ تابىلادى“
حۋاڭحاي تەڭىزى جاعالاۋىندا وڭتۇستىكتەن سولتۇستىككە قاراي سوزىلىپ جاتقان، 28 كيلومەتردەي ۇزىندىقتاعى ياڭگۋاڭ تەڭىز جاعالاۋى جاسىل جولى كورىنىس تۇعىرى، سپورتتىق جاياۋلار جولى، ساياحاتشىلار تىنىعۋ الاڭى سياقتى قۇرىلعىلار ورنالاستىرىلىپ، قالا تۇرعىندارى مەن ساياحاتشىلار سەيىل ـ سەرۋەن قۇراتىن، دەمالاتىن ٴتۇيىندى ات بايلار جەرگە اينالدى.
سوڭعى جىلدارى تەڭىز جاعالاۋى قالاسى رىجاۋ تەڭىز جاعالاۋى لەنياسى ەكولوگياسىن قورعاۋدى، قالپىنا كەلتىرۋدى بار كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، مادەنيەت پەن ساياحاتتىڭ دامۋىن دەمەپ، كوگىلدىر تەڭىزدى، اشىق اسپاندى باعالى بايلىققا اينالدىردى.
كوك زەڭگىر تەڭىز اسپانى، تولاسسىز تولقىن ٴۇنى، جاسىل جاعا، اق قۇم. 5 ـ ايدىڭ 22 ـ كۇنى تۇستەن كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ ياڭگۋاڭ تەڭىز جاعالاۋى جاسىل جولىنا بارىپ قىزمەت تەكسەردى، تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ جۇرگىزدى.
جەرگىلىكتى ورىنداعى جاۋاپتى جولداس باس شۋجيگە جاسىل جولدى سالۋ بارىسىندا ”اۋەلگى ەكولوگيا“ نەگىزگى اۋەنىن باستان ـ اياق دايەكتىلەندىرۋگە تاباندى بولعاندىقتارىن ٴارى جول بويىنداعى بوس قالعان سۋ شايانىن باعۋ كولشىگى، تىڭ جەر سياقتى ەكولوگياسى ٴالسىز جەرلەردى ٴتۇيىندى قالپىنا كەلتىرىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتىپ، تال ـ تەرەك، بۇتا ـ بۇرگەن ەگىپ، تەڭىز ـ مۇحيت ەكولوگيالىق جۇيەسىنىڭ بۇتىندىگى مەن تابيعيلىعىن بارىنشا قالپىنا كەلتىرگەندىكتەرىن، قورعاعاندىقتارىن ايتتى.
ۆەلوسيپەد اۋەسكەرلەرى، توي سۋرەتىنە تۇسكەن عاشىقتار، زىرىلداۋىق ويناعان بالالار، قول ۇستاسىپ سەيىلدەپ جۇرگەن قارتتار... باس شۋجي جاسىل جولمەن جاياۋ ٴجۇرىپ تەڭىز جاعالاۋى لەنياسىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ، قالپىنا كەلتىرۋ جاعدايىن تەكسەرىپ كوردى، قالا تۇرعىندارىمەن جانە ساياحاتشىلارمەن ٴالسىن ـ ٴالى ىقىلاسپەن امانداستى.
تەڭىز حالىققا قايتارىلدى، كورىنىس حالىققا قايتارىلدى، ەكولوگيانى قورعاۋ كوپتەگەن ونىمدىلىك اكەلدى.
قالا تۇرعىندارى سەيىل ـ سەرۋەن قۇرىپ، دەنە شىنىقتىرىپ تۇرمىس ساپاسىن جوعارىلاتتى، ساياحات ەكونوميكاسى دا كوركەيە ٴتۇستى. 2023 ـ جىلى رىجاۋ قالاسى جالپى 53 ميلليون 330 مىڭ ساياحاتشى (رەت) قابىلداپ، الدىڭعى جىلداعىدان %66.5 ارتتى، ساياحات كاسىپ سالاسىنىڭ ارتقان قۇنى %25.7 ارتىپ، GDPدا ۇستاعان ارا سالماعى %5.1كە جەتتى.
جاسىل جولدىڭ شەتىندەگى شاعىن الاڭدا قالا تۇرعىندارى مەن ساياحاتشىلار تۇس ـ تۇستان كەلىپ، باس شۋجيگە دابىرلاي امانداستى.
باس شۋجي شي جينپيڭ كوپشىلىككە بىلاي دەدى: ”ەكولوگيالىق ورتا جاقسى بولسا، بۇقارانىڭ ناقتى باقىت سەزىمى ارتا تۇسەدى. جاسىل جول قۇرىلىسى جاراتىلىستىق كورىنىس پەن جاساندى قۇرىلعىلاردى ويداعىداي ۇشتاستىرىپتى، قالا تۇرعىندارىنىڭ قاجەتىنەن شىعۋ _ جۇرت كوڭىلىنە جاعاتىن ٴىس.
كوز الدىندا اسىر سالعان بالالارعا قاراپ تۇرىپ، باس شۋجي ايرىقشا قۋاندى: ”قازىرگى ۇرپاق وتە باقىتتى. ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسى جۇزەگە اسقان كەزدە، ولار دا ەسەيىپ ـ ەرجەتەدى. جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋىمىزدا جاس بۋىن تىرەكتى كۇش سانالادى. بۇقارانىڭ باقىتتى تۇرمىسى ەڭبەكپەن كەلەدى. ناقتى ىستەۋ ارقىلى كۇرەس جۇرگىزىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ تۇرمىسىن بارعان سايىن جاقسارتۋىمىز كەرەك“.
جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدا حالىق تۇرمىسى ەڭ ماڭىزدى. رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدە حالىق بارىنەن جوعارى تۇرادى. بۇل جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ اۋەلگى ماقساتى، سونداي ـ اق جاڭا جورىقتا رەفورما جاساۋعا، ەسىك اشۋعا تاعى اتتانۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشى، اتتانۋ ٴتۇيىنى.
5 ـ ايدىڭ 23 ـ كۇنى تۇستەن كەيىن شاندۇڭ ولكەسىنىڭ جينان قالاسىندا اشىلعان كاسىپورىندار مەن ماماندار اڭگىمە ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ ىشكەرىلەي بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”رەفورمانى يگەرۋىمىز، دامۋدى جەبەۋىمىز ٴتۇبىن قۋعاندا حالىقتىڭ ٴتىپتى دە جاقسى تۇرمىس كەشىرۋى ٴۇشىن بولىپ تابىلادى. پارتيا 18 ـ قۇرىلتايىنان كەيىن مەن حالىقتى بارىنەن جوعارى قويۋعا تاباندى بولۋ، حالىقتى وزەك ەتۋگە تاباندى بولۋ كەرەكتىگىن، حالىقتىڭ تاماشا تۇرمىسقا تالپىنىسى ٴبىزدىڭ كۇرەس نىسانامىز ەكەندىگىن العا قويدىم، مۇنى، ٴسوز جوق، رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ جالپى بارىسىندا، ٴار جاعىندا تياناقتاندىرۋىمىز كەرەك“.
جەل وڭىنان تۇرىپ، جەلكەن جايىلدى _
”وسى رەتكى رەفورمانى جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋ نەگىزگى تاقىرىبىمەن تىعىز بايلانىستىرامىز“
”پارتيا 20 ـ قۇرىلتايىنان كەيىن مەن رەفورمانى اناعۇرلىم جاپپاي تەرەڭدەتۋ ماسەلەسى جونىندە باستان ـ اياق وي جۇگىرتىپ كەلەمىن. رەفورما جاساعاننان، ەسىك اشقاننان كەيىن پارتيانىڭ ٴار كەزەكتى ٴۇشىنشى جالپى ٴماجىلىسى رەفورمانى زەرتتەدى. وسى رەتكى رەفورمانى ٴبىز جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋ نەگىزگى تاقىرىبىمەن تىعىز بايلانىستىرامىز“.
كاسىپورىندار مەن ماماندار اڭگىمە ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ: ”كوپشىلىكتىڭ پىكىرلەرى مەن ۇسىنىستارىن بەتپە ـ بەت تىڭداماقپىن، اقتارىلا سويلەڭىزدەر“، ـ دەپ تۋ باستا ماقساتتى ۇعىندىردى.
ٴماجىلىس الاڭىندا مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىنداردىڭ، حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ، شەتەل قارجىلاندىرعان كاسىپورىنداردىڭ، شياڭگاڭ، اۋمىن، تايۋان قارجىلاندىرعان كاسىپورىنداردىڭ، ارنايىلانعان، كەمەلدەنگەن، ەرەكشەلەنگەن، جاڭاشالانعان ”شاعىن قۋاتتى“ كاسىپورىنداردىڭ، جەكە ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەردىڭ ۋاكىلدەرى، ەكونوميكا سالاسىنان كەلگەن ماماندار مەن وقىمىستىلار، قاتىستى تاراۋلار مەن جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ جاۋاپتى جولداستارى بولدى.
حالىقتىق كاسىپورىنداردان كەلگەن 2 ۋاكىل ىلگەرىندى ـ كەيىندى لەبىز ٴبىلدىرىپ، ۋادەلەسىپ العانداي حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ نازاردى نەگىزگى كاسىپكە شوعىرلاندىرۋىن، ىشكى قۋاتتى جەتىلدىرۋىن جەبەۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن تىلگە تيەك ەتتى _
2019 ـ جىلعى مەملەكەتتىك ەكى ٴماجىلىس كەزىندە باس شۋجي شي جينپيڭ فۋجيان ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ باياندامانى قاراۋىنا قاتىناسقاندا، ٴوزىن ”كاسىپورىن قۇرۋدا، كاسىپ ىستەۋدە تەك ازىن ـ اۋلاق اقشا تابۋ عانا ماقسات ەمەس. شىنايى، زەيىن ـ زەردەنى شوعىرلاندىرا وتىرىپ ناقتى ٴىس ىستەۋ _ بورىش“، ـ دەپ ىنتالاندىرعانى انتا دەنە تاربيە بۇيىمدارى توبى شەكتى سەرىكتەستىگى القالار مەكەمەسىنىڭ ٴتوراعاسى ديڭ شىجۇڭنىڭ ٴالى ەسىندە. ديڭ شىجۇڭ رەفورمانى تەرەڭدەتۋ ارقىلى شارۋاشىلىق، ساۋدا ورتاسىن اناعۇرلىم ساپالىلاندىرىپ، عىلىم ـ تەحنيكا ارقىلى ٴداستۇرلى كاسىپ سالاسىن جاڭالاپ، دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ، حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ تىڭعىلىقتى دامۋ سەنىمىن بەكەمدەۋدى ۇسىندى.
جىجياڭ چۋانحۋا توبى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ القا باستىعى شۇي گۋانجۇي سوزىندە بىلاي دەدى: جۇڭگونىڭ حالىقتىق كاسىپورىندارىنىڭ ورتاشا عۇمىرى ٴبىرشاما قىسقا، بۇل ادامدى قاتتى اشىندىرادى. ول مەملەكەت دەڭگەيىندە حالىقتىق كاسىپورىن سەرىكتەستىكتەرىن باسقارۋ جاعىنداعى باعالاۋ جانە قولداۋ جۇيەسىن ورناتۋ جونىندە ىزدەنىس جاساپ، حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ اقاۋسىز دامۋىنا دەم بەرۋدى ۇسىندى.
2 ۋاكىلدىڭ كوزقاراسى جونىندە باس شۋجي شي جينپيڭ مىنانى ٴبىلدىردى: ”تامىر تەرەڭ بولسا، جاپىراق جايقالا وسەدى، نەگىزگى تامىر بەرىك بولۋ كەرەك، بۇل كاسىپورىنشىلار رۋحىنىڭ ٴبىر ٴتۇرلى بەينەسى“.
”فۋجياندا، جىجياڭدا قىزمەت ىستەگەن كەزىمدە، اياق كيىم، باس كيىم، كيىم ـ كەشەك جاعىنداعى حالىقتىق كاسىپورىندار وتە كوپ بولاتىن. ەڭ العاشقى شيكىزات وڭدەۋدى نەگىز ەتۋدەن قازىرگى ٴوز ماركاسىن جاراتۋعا، ونان سوڭ حالىقارالىق ماركادان اسىپ تۇسۋگە دەيىن مەن وسى تىڭنان كوتەرىلگەن كاسىپورىنداردىڭ زەيىن ـ زەردەنى شوعىرلاندىرا وتىرىپ، باستان ـ اياق بار ىنتا ـ پەيىلىمەن نەگىزگى كاسىپتى كۇشەيتۋگە كۇش سالعانىن بايقادىم“.
”ەگەر كاسىپورىن قۇرىلعانىنا بىرنەشە جىل بولماي جاتىپ كۇيرەسە، وندا ٴبىزدىڭ وسى زامانعى كاسىپ سالاسىن دامىتۋىمىز، جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى جەتىلدىرۋىمىز دە باياندى بولمايدى. كاسىپورىندار ىشكى قۋاتىن ويداعىداي جەتىلدىرۋى كەرەك“، ـ دەدى باس شۋجي.
جۇڭگو قوعامدىق عىلىمدار اكادەمياسىنان كەلگەن مامان جاڭ بين وڭىرلىك وندىرگىش كۇشتەردىڭ ورنالاسىمىن ساپالىلاندىرۋ، ”ىشكى باسەكە ۇلگىسىندەگى“ ٴبىر تەكتىلەنگەن باسەكەدەن ساقتانۋ جونىندە ايالداعاندا، باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردىڭ ٴمانى جونىندە اناعۇرلىم كوپ ىشكەرىلەي تالقى جۇرگىزۋگە بولادى. جاڭاشا وندىرگىش كۇش جاڭادان گۇلدەنگەن شارۋاشىلىقپەن تەڭ دارەجەدە مە، جوق پا؟ ٴداستۇرلى شارۋاشىلىقتى جاڭالاۋدىڭ، دارەجەسىن ٴوسىرۋدىڭ ٴوزى دە جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى دامىتا الادى. ”جاڭا ٴۇش تۇرلىگە“ عانا قادالىپ الۋعا بولمايدى، دۇرمەككە ىلەسۋگە، جابىلا باستاپ، اياقسىز تاستاۋعا بولمايدى، ٴسوز جوق، جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ىستەۋ، ٴارقايسىسىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى بولۋى كەرەك“.
باس شۋجي وتكەن ىستەردى ەسكە الىپ بىلاي دەدى: ”جىڭديڭدا قىزمەت ىستەگەن كەزىمدە ەكونوميست يۇي گۋاڭيۋان سول كەزدەگى جۇڭگونىڭ ەكونوميكالىق قۋاتى مەن شارت ـ جاعدايىندا وسىزامانداندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋدىڭ ’كەدەي امالىن‘ كوبىرەك ويلاستىرۋ كەرەك دەگەن ۇعىمدى ورتاعا قويدى. مەن ’كەدەي امالدىڭ‘ سوڭىنا ’جەرگىلىكتى ٴادىستى‘ اتاپ ايتقاندا، جەرگىلىكتى ورىنعا ۇيلەسەتىن ٴادىستى قوستىم، كولەمدى ٴارى كەمەلدى بولۋى قاجەتسىز“.
رەفورما مەن ەسىك اشۋ ٴبىرىن ـ ٴبىرى تولىقتاپ، ٴبىرىن ـ ٴبىرى جەبەيدى. جوعارى دەڭگەيدە سىرتقا ەسىك اشۋعا تاباندى بولۋ مەن تەرەڭ قاتپارلى رەفورمانى ىلگەرىلەتۋ جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ ۇلى امالياتى بارىسىندا بىرلىككە كەلەدى.
اڭگىمە ماجىلىسىندە گەرمانيا بوش (جۇڭگو) قارجى قوسۋ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باس جوراسى شۇي داچۋان كاسىپورىننىڭ ٴبىلىم مەنشىك ۇقىعىنىڭ جۇڭگودا ٴونىمدى قورعالۋى جونىندەگى حيكايانى ٴبولىستى ٴارى شەتەل قارجىلاندىرعان كاسىپورىنداردىڭ شارۋاشىلىق ـ ساۋدا ورتاسىن ساپالىلاندىرۋ جونىندە ۇسىنىس ـ پىكىر بەردى.
باس شۋجي شي جينپيڭ مىنالاردى ٴبىلدىردى: ”ٴبىز ٴادىل باسەكە ورتاسىن قالىپتاستىرۋعا كۇش سالامىز، شەتەل قارجىلاندىرعان كاسىپورىن بولعاندىعى سەبەپتى ونى جۇڭگو بازارىنان ىعىستىرىپ شىعارمايمىز. ٴبىزدىڭ اشىق ەسىگىمىز بارعان سايىن ايقارا اشىلادى“.
ۋاكىلدەردىڭ لەبىز ٴبىلدىرۋى ٴبىر جارىم ساعاتتان استى، باس شۋجي شي جينپيڭ ٴالسىن ـ ٴالى ەستەلىك الىپ، قايتا ـ قايتا ٴسوز قىستىرىپ، سۇراۋ سۇراپ، ناقتى جاعدايدى ۇعىسىپ، ىشكەرىلەي پىكىر اۋىستىرىپ، جاۋاپ قايتاردى، ٴماجىلىس زالىنان قىزۋ دا جالىندى، بۇكپەسىز، ناقتى بەينە بايقالدى.
كوپشىلىكتىڭ لەبىزىن تىڭداعاننان كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ ماڭىزدى ٴسوز سويلەپ، رەفورمانى اناعۇرلىم جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ ۇلى جوباسىن قالاي جاساۋ جونىندە ستراتەگيالىق جەتەكشىلىك ەتتى:
رەفورما نەگىزگى تاقىرىبىمەن تىعىز بايلانىستىرۋ _ جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋ جاڭا جورىقتا بۇكىل پارتيانىڭ، بۇكىل ەل حالقىنىڭ اقىل ـ پاراساتى مەن كۇش ـ قۋاتىن ۇيىستىراتىن تۋ، سونداي ـ اق تابيعي تۇردە رەفورمانى اناعۇرلىم جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ نەگىزگى تاقىرىبى؛
رەفورمانىڭ ٴتۇيىنىن كورنەكتىلەندىرۋ _ ەكونوميكالىق ٴتۇزىلىس رەفورماسىن ىلگەرىلەتۋدىڭ ٴتۇيىنى ناقتى ونىمدىلىكتە، رەال قاجەتتى نەگىزگە الىپ، ەڭ كوكەي تەستى ىستەردەن باستاپ مىقتى يگەرىپ، امالياتتىق ماسەلەلەردى شەشۋ بارىسىندا نازاريادا جاڭالىق اشۋدى تەرەڭدەتۋ، تۇزىمدە جاڭالىق اشۋدى ىلگەرىلەتۋ كەرەك؛
قۇن بەتالىسىن مىقتى يگەرۋ _ حالىق تۇرمىسىنا شۇعىل قاجەتتى، حالىق كوكسەگەن رەفورما شارالارىن كوبىرەك شىعارىپ، حالىق تۇرمىسىنا يگىلىك اكەلەتىن، جۇرت جۇرەگىن جىلىتاتىن، حالىق قالاۋىنان شىعاتىن ناقتى ىستەردى كوبىرەك ٴبىتىرىپ، رەفورمانىڭ حالىق بۇقاراسىن اناعۇرلىم مول تابىس سەزىمىنە، باقىت سەزىمىنە، حاۋىپسىزدىك سەزىمىنە بولەۋىنە مۇمكىندىك جاساۋ كەرەك؛
ٴادىس ـ امالعا ٴمان بەرۋ _ رەفورمادا كۇشىنەن قالدىرۋ دا، ورناتۋ دا بولادى، ونىڭ زاڭدىلىعىن يگەرگەندە از كۇشپەن كوپ جۇمىس بىتىرۋگە بولادى، زاڭدىلىعىن تابا الماعاندا كوپ كۇش جۇمساپ تا ٴىستى تىندىرۋعا بولمايدى، اۋەلى، كەرى ىقپال تۋدىرادى. تۋراشىلدىقتان اينىماي جاڭالىق اشۋعا تاباندى بولىپ، جۇيەلى شوعىرلاندىرۋعا اناعۇرلىم ٴمان بەرۋ، جوسپارلاۋعا ٴمان بەرۋ، تياناقتاندىرۋعا ٴتىپتى دە ٴمان بەرۋ كەرەك...
ٴماجىلىس زالىندا شاپالاق ٴۇنى كوتەرىلدى. جۇڭگونىڭ رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋىندا تاعى دا تىڭ پاراق اشىلادى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 ـ ايدىڭ 25 ـ كۇنى جيناننان بەرگەن حابارى)