ليۋ ميڭشۋان (ٴۇرىمجى)

اۋدارعان: بەرىك وقاباي ۇلى

 شينجياڭ تەڭىز - مۇحيتتان ەڭ شالعاي جەر. بۇل جەر اۋىزعا الىنسا ادامداردىڭ ەسىنە الدىمەن ٴشول دالا، جاپان ٴتۇز، جايىلىم، قارلى تاۋلار تۇسەدى، شينجياڭدى بالىقپەن بايلانىستىراتىندار تىم از.

ٴدال وسى ساتتە قارامايلىدان بۋرىلتوعايعا جول الدىق، ماقساتىمىز بۋرىلتوعاي اۋدانىندا وتكىزىلەتىن قىسقى بالىق اۋلاۋ مەرەكەسىنە قاتىناسۋ. قاڭتاردىڭ قاقاعان ايازى، تەمپەراتۋرا نولدەن تومەن جيىرما نەشە گرادۋسقا تومەندەگەن، ۇشى قيىرسىز قارلى دالاداعى اپپاق قار كىرشىكسىز، ەشقانداي بىلعانىشسىز.

بۋرىلتوعاي اۋدانى التاي ايماعىنا قاراستى، التايدىڭ سۋى مول، ەرتىس وزەنى، ۇلىڭگىر كولى، بۋىرشىن وزەنى، قىران وزەنى بار، ال ەڭ ۇلكەن تۇشتى كول ۇلىڭگىر وسى بۋرىلتوعاي اۋدانىندا. جەرگىلىكتى ادامدار ۇلىڭگىر كولىن حايزى دەپ اتايدى، ول جۇڭگوداعى ەكىنشى ۇلكەن ىشكى قۇرلىقتىق تۇشتى كولدىڭ ٴبىرى، شينجياڭداعى بوستان كولىنەن قالسا ەكىنشى ۇلكەن بالىق شارۋاشىلىعى بازاسى، «ٴشول دالاداعى بالىق مەكەنى» دەگەن اتى بار. شينجياڭداعى ماڭىزدى بالىق شارۋاشىلىعى بازاسى بولعان ۇلىڭگىر كولىندە بايقال قايرانى، الابۇعا، قيعاش ٴتىستى تابان بالىق، شىعىس تابان بالىعى سياقتى ونداعان بالىق تۇرلەرى بار.

ساپالى سۋىق سۋ بالىعى مول بولعاندىقتان، ۇلىڭگىر كولىنىڭ جاعالاۋى ايگىلى بالىق بازارىنا اينالعان، ارلى - بەرلى اعىلعان جولاۋشىلار بۇل جەرگە كەلگەندە، كولىكتەن ٴتۇسىپ دامىلداپ، بالىق بازارىن ارالايدى نەمەسە بۇل جەردىڭ بالىق قوناعاسىسىنان ٴدام تاتادى. بالىق قوناعاسىسىن مەن دە جەپ كورگەم، ۇستەلدەگى ون نەشە ٴتۇرلى تاعام تۇگەلدەي بالىق ەتىنەن دايىندالعان، ٴتۇرى كوپ بولىپ قالماستان، جاسالۋ ادىستەرى دە ٴار الۋان. مايعا قۋىرعان بالىق، بۋعا پىسىرعان بالىق، قانت سىركەسىنە شىلاعان بالىق، شىرىندى بالىق، تيىن بالىق، قىزارتىپ بىقتىرىلعان بالىق سياقتى تاعام تۇرلەرى كوپ، ماعان ەڭ تەرەڭ اسەر قالدىرعانى ۇلكەن بالىقتىڭ قۇيرىعىنان قۋىرىپ دايىندالعان بۇل تاعام شىنىندا وزگەشە ەكەن.

ۇلىڭگىردىڭ بالىقتارىن قيالداپ كەلە جاتىپ، كول جاعاسىنا قالاي كەلگەنىمدى بىلمەي قالدىم. بالىق اۋلاۋ مەرەكەسى بولىپ جاتقان جەردە ادامداردىڭ بارعان سايىن كوبەيگەنىن اينالاعا توقتاعان اۆتوكولىكتىڭ كوپتىگىنەن بىلۋگە بولادى، بارلىق جەردە ٴيىن تىرەسكەن ادام، ٴار الۋان اكسەنتتە سويلەگەنىنە قاراپ، ولاردىڭ ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىگىنەن كەلگەنىن بايقايسىز، كۇن وتە ىزعارلى، ادامداردىڭ ٴبارى قىمتانىپ قالىڭ كيىنىپ العان، بۋرىلتوعاي اۋدانىنىڭ قىسقى بالىق اۋلاۋ مەرەكەسى 2005 - جىلدان باستاپ وتكىزىلگەننەن بەرى بۇل جەردە ٴار جىلى سان مىڭداعان ساياحاتشى قابىلدانىپ، بۇل مەرەكە التاي ايماعىنىڭ قار - مۇز ساياحاتىنىڭ ايگىلى تانىسقىسىنا اينالعان.

ۇلىڭگىر كولىندە قىسقى بالىق اۋلاۋدىڭ تاريحى ۇزاق. كەڭ كوسىلگەن كول بەتىندە ٴتۇستى تۋلار جەلبىرەپ، ۇستىنە قالىڭ تون، اياعىنا قونىشتى ەتىك كيگەن بالىقشىلار «تاساتتىق بەرۋ»، «توردى وياتۋ» سياقتى سالتتاردى وتكىزۋگە دايىندالادى، بۇل قىستا بالىق اۋلاۋ مەرەكەسىنىڭ ٴداستۇرلى سالتى، نەگىزگى تاقىرىبى بالىقشىلاردىڭ تۇرمىسىنىڭ باي - باقىتتى بولۋىنا تىلەك ٴبىلدىرۋ، بۇگىنگى ۇلكەن تورعا مول تابىس تىلەۋ.

سالت اياقتاعان سوڭ، بالىقشىلار ەڭ الدىمەن اتا - باباسىنان مۇرا بولعان سۇڭگىمەن مۇزدى ويىپ، مىڭ مەترلىك ۇزىن توردى مۇزدىڭ استىنا باياۋ جىبەرەدى، ونان كەيىن شۇباتىلعان توردى بىرتىندەپ جازىپ، اينالاسى نەشە مىڭ شارشى مەترگە سوزىلعان تور شەبىن قالىپتاستىرادى. ون مىڭنان استام ادام تاماشالاعان مايداندا تىنىشتىق ورنادى، ادامداردىڭ اۋىزى - مۇرنىنان ىستىق بۋ بۇرقىرايدى، اندا - ساندا بالىقشى جىگىتتەردىڭ ايعايى مەن شىعىرعا (توردى وراپ جينايتىن اسپاپ) ورناتىلعان ماتوردىڭ داۋىسى ەمىس - ەمىس ەستىلەدى، توردى مۇز استىنا جىبەرۋ مەن تارتىپ جيناپ الۋدىڭ باس - اياعىنا دەيىن بەس ساعاتتان ارتىق ۋاقىت كەتەدى. ۇلكەن توردى سۇيرەپ مۇز بەتىنە شىعارعان كەزدە بارلىق ادام سىلتىدەي تىنا قالدى. توردى تارتىپ شىعارا باستاعاندا، كوپشىلىك الاقايلاپ اينالا دۋمانعا بولەندى، تور ىشىندە شورشىعان الۋان ٴتۇرلى بالىقتاردى كورگەندە، بالىقشىلاردىڭ جۇزىنە كۇلكى ٴۇيرىلىپ، ريزاشىلىعىن بىلدىرسە، بالىق اۋلاۋدى تاماشالاعان ساياحاتشىلار تاڭىرقاي ايعايلاستى.

تور جينالىپ بولعان سوڭ، بالىقشىلار ونىڭ ىشىنەن باس بالىقتى ىزدەي باستايدى، سالماعى شامامەن جيىرما - وتىز كيلوگرام كەلەتىن ەرەكشە ۇلكەن سازان بالىقتى ەكى ادام زورعا كوتەرەدى. باس بالىقتى باسەكەلەستىرىپ ساتۋ مايدانى دۋمانعا بولەنىپ، ادامداردىڭ ايعاي - شۋى تالايعا دەيىن تولاستامادى، سوڭىندا بۇل بالىق 390 مىڭ يۋاندىق باعامەن ساتىلعاندا، بۇكىل الاڭداعىلار تاڭىرقاي ايعايعا باستى. تانىستىرۋعا قاراعاندا، باس بالىقتى باسەكەلەستىرىپ ساتۋدان تۇسكەن قارجى بالىق شارۋاشىلىعىن دامىتۋ، شاباق بالىق ساتىپ الۋ، باسقارۋ شارت - جاعدايىن جاقسارتۋ سياقتى جۇمىستارعا جۇمسالادى ەكەن. بالىق بايلىعىن قورعاۋ ٴۇشىن بۋرىلتوعاي اۋدانى بالىق اۋلاۋعا تيىم سالۋ ٴتۇزىمىن شىعارعان، اۋداندىق سۋ ونىمدەرى مەكەمەسىندەگى جولداستاردىڭ تانىستىرۋىنشا، بالىق اۋلاۋعا تيىم سالۋ ٴتۇزىمى اتقارىلعاننان بەرى ۇلىڭگىر كولىندە بالىقتىڭ سانى قاۋىرت ارتىپ، ٴتۇرى مولايعان، اسىرەسە كول رايونىنداعى بالىق بايلىعى ٴونىمدى قورعالعان.

قىسقى بالىق اۋلاۋ مەرەكەسى اياقتاعان سوڭ ساياحاتشىلار ىركەس - تىركەس قايتا باستادى، ۇلىڭگىر كولىندە تىنىشتىق ورناپ، قار قىمتانىپ مۇز قۇرسانعان كول بەتى كوز جەتكىسىز قارلى دالامەن تۇتاسىپ، جەر مەن كوك ٴبىر تۇسكە ەندى، مۇلگىگەن ۇلىڭگىر كولى تاعى ٴبىر بالىق اۋلاۋ ماۋسىمىنىڭ كەلۋىن كۇتىپ جاتقان سياقتى.