گازەتىمىزدىڭ جيناق حابارى. (تىلشىلەرىمىز حان شاشا، دۋ لەي، ەرىكتى ٴتىلشى اكۋ). جۋىقتان بەرى شاپشال سىبە اۆتونوميالى اۋدانى جەكە اقپارات قۇرالى بولعان ”اۋىل شارۋاشىلىعى سۋلاندىرىلعان اۋىل - قىستاق (ديقانداردىڭ قولعاناتى شياۋ - ي)“ اتتى حاباردىڭ نەگىزگى تاراتۋشىسى شياۋ - ي تۇسىرگەن گۋتتۋينيا جونىندەگى قىسقا بەينەجازبا ينتەرنەتتە تەز تارالىپ، توراپتاستاردىڭ قىزۋ تالقىسىنا اينالدى. كوپتەگەن توراپتاس: ”شينجياڭدا گۋتتۋينيا ەگۋگە بولا ما ەكەن؟ نە ٴۇشىن شينجياڭنىڭ گۋتتۋينياسى ٴدامدى بولادى؟“ دەپ تاڭدانا ٴسوز قالدىردى.

2 ـ ايدىڭ 25 ـ كۇنى ٴتىلشى شاپشال اۋدانى شاپشال قالاشىعى مىڭحور قىستاعى كوكونىس كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ باس القاسى ۋان داچۇنمەن بىرگە گۋتتۋينيا ەگىلگەن جىلىجايعا كەلىپ، جايقالا وسكەن گۋتتۋينيانى كوردى.

كوپ جىلدان بەرى ۋان داچۇن كوكونىس ەگۋمەن شۇعىلدانىپ كەلگەن - دى. 2024 ـ جىلى 5 ـ ايدا شاپشال اۋدانى انديڭ قىستاعى كوكونىس ەگۋ بازاسى گۋتتۋينيانى ٴساتتى ەگىپ تابىسقا جەتتى.

”ٴبىز نەگىزىنەن تيانچي، ٴبيدايىق، جالبىز، قويان ٴشوپ، قىزىل جوڭىشقا، ٴتاتتى كارتوپ، بالدىرعان كوكونىس، جۇرەك قورەكتەندىرەتىن كوكونىس، ورگانيكالىق بۇيرا كوكونىس سياقتى كوپ ٴتۇرلى كوكونىستەردى ەكتىك. سەلبەستىك كووپەراتيۆىمىز ەرەكشە كوكونىستەردى، جاسىل كوكونىستەردى ەگىپ، عىلمي باسقارۋ ارقىلى تۇتىنۋشىلاردى مويىنداتتى. قازىر كووپەراتيۆتە جيىنى كوكونىس ەگەتىن 32 وتباسى بار، جىلدىق ساتىلىم سوماسى 8 ميلليون يۋاننان اسادى. بيىل ٴبىز تاعى دا سارى اسجۋا، كۇزدىك شەكىلدەۋىك، روزمارين، قۇم جۋا سياقتى جاڭا سورتتاردى ەنگىزىپ، ٴبىراز ۋاقىتتان كەيىن بازارعا شىعارماقشىمىز“، ـ دەدى ۋان داچۇن.

”ٴبىز ٴار كۇنى كوكونىس ٴۇزىپ، ونى قالتالاپ ساتامىز، جىل بويى ٴبىر تىنبايمىز، بۇل جەردە وسىرىلگەن ەرەكشە جاسىل جاپىراقتى كوكونىستەردى ورتا ەسەپپەن ٴار جولى 8 رەت ٴۇزىپ الامىز، اسىرەسە، جاپ ـ جاسىل ٴبيدايىقتى 15 رەت ٴۇزىپ الامىز، قولمەن ۇزگەن كوكونىستەرىمىز ەرەكشە قارسى الىنۋدا“، ـ دەدى انديڭ قىستاعىنىڭ كوكونىس جىلىجاي بازاسىنداعى ديقان ۋي يىڭچىڭ.

ۋي يىڭچىڭ تىلشىگە: بۇرىن ٴبىزدىڭ ۇيدە ەكى جىلىجاي عانا بار بولاتىن، جىلدىق كىرىسىمىز 30 مىڭ يۋاننان اسپايتىن، قازىر 7 جىلىجايدىڭ جىلدىق كىرىسى 200 مىڭ يۋانعا جەتەدى. ەرەكشە كـوكونىس ەگىمشىلىگى كىرىسىمىزدى ارتتىردى، - دەپ ەسـەپ كورسەتتى.

ۋان داچۇن بىلاي دەدى: بۇرىن ٴبىز ەككەن كوكونىستەردىڭ ٴتۇرى ٴبىرشاما جالاڭ، بازارداعى باسەكەلىك قۋاتى ٴالسىز بولاتىن، قازىر گۋتتۋينيا، ٴبيدايىق، قويان ٴشوپ، بۇرشاق، جالبىز سياقتى ەرەكشە سورتتاردى جەتىلدىرىپ، كوكونىس كاسىپ سالاسىنىڭ باسەكەلىك قۋاتىن ارتتىردىق.

ٴبىز ەگىمشىلىك كولەمىن ۇزدىكسىز ۇلعايتىپ، ٴونىم مولشەرى مەن ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ەرەكشە كوكونىستەردى شاپشال اۋدانىنىڭ تاماشا تانىسقىسىنا اينالدىرۋعا قۇلشىنامىز.

شاپشال قالاشىعى مىڭحور قىستاعىنداعى كوكونىس كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆى ەڭ العاشقى 6 وتباسىنان دامىپ قازىر 32 وتباسىنا جەتتى، مۇندا قازىر 200 جىلىجاي بار، ەرەكشە ەگىمشىلىك كاسىبىنىڭ كولەمدەنگەن، ولشەمدەنگەن دامۋى كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋى مەن اۋىل ـ قىستاقتى كوركەيتۋدىڭ ٴوزارا توعىسۋىنا جەبەۋ بولىپ، اۋىل ـ قىستاقتى كوركەيتۋگە پارمەندى قوزعاۋشى كۇش ۇستەدى.

وسىدان كەيىن ٴتىلشى شاپشال اۋدانى سورتتى تۇقىم الاڭى شينلياڭ كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ باس القاسى ما چىڭلايدىڭ جىلىجايىنا بارىپ، پاميدور ساباعىنىڭ قاۋلاي ٴوسىپ كەلە جاتقانىن كوردى.

ما چىڭلاي تولىق سەنىممەن بىلاي دەپ تانىستىردى: بۇل جاڭا سورتتى پاميدور تۇقىمى، ٴبىز جاڭا سورتتاردى جەتىلدىرۋدى سىناق ەتىپ جانە جالپىلاستىرىپ، جىلىجايدىڭ پايدالانۋعا بەرىلۋ قارقىنىن جەدەلدەتتىك.

ۇعىسۋعا قاراعاندا، سورتتى تۇقىم الاڭى كوكونىس ەگۋ بازاسىندا 423 كۇن نۇرى جىلىجايى بار بولىپ، مۇندا نەگىزىنەن پاميدور، بالدىركوك، قىزىل بۇرىش سياقتى كوكونىستەر ەگىلگەن، وسى ارقىلى توڭىرەكتەگى قىستاق تۇرعىندارىنان 200 دەن استام ادامنىڭ جۇمىستانۋ ماسەلەسىن شەشىپ، بۇقارانىڭ كىرىسىن ارتتىرۋعا بولادى ەكەن.

ما چىڭلاي بىلاي دەدى: ”بيىلعى ەگىلگەن %80 كوكونىسكە تاپسىرىس بەرىلدى، بۇلار نەگىزىنەن قيار، پاميدور، قىزىل بۇرىش سياقتىلار. 3 - ايدىڭ باس شەنىندە 423 جىلىجايعا تۇگەلدەي كوكونىس ەگۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. سونىمەن بىرگە، ٴبىز ٴار جىلى كوكونىس تۇرلەرىن جاڭالاپ وتىرامىز. بيىل تاعى دا جاڭا سورت ەنگىزىپ، سىناق رەتىندە ۇلگى كورسەتىپ، شارۋالارعا ناقتى ەكونوميكالىق ونىمدىلىك جاراتپاقشىمىز.

تەكەس اۋدانى قۇجىرتى موڭعۇل اۋىلى العا جاڭا قىستاعىنىڭ قۇرىلعىلى اۋىل شارۋاشىلىق بازاسىندا ٴتۇرلى ماۋسىمدىق كوكونىستەر ىركەس ـ تىركەس پىسىپ بازارعا شىعارىلدى.

ەگىنشى ما شيۋليڭ بىلاي دەدى: ”ٴبىز ەككەن اسقاباق بازارعا شىعارىلۋ الدىندا تۇر، ٴار كيلوگرامىنىڭ ساتىلىم باعاسى 3 يۋان بولادى. پاميدور مەن بۇرشاق تا جەمىس بەردى، مەجەمەن 20 كۇننەن كەيىن بازارعا شىعارۋعا بولادى. ٴبىز قۇرىلعىلى اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ ارقىلى قالتامىزدى قالىڭداتپاقپىز“.

ىلە وبلىسى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ەگىمشىلىك قۇرىلىمىن ونان ارى ساپالىلاندىرىپ، قۇرىلعىلى اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋدى باستان ـ اياق شارۋا وتباسىلارىنىڭ كىرىسىن ورنىقتى ارتتىراتىن كاسىپ رەتىندە مىقتاپ يگەرىپ، ەگىمشىلىك وتباسىلارىن ٴداستۇرلى ەگىمشىلىك ۇلگىسىن وزگەرتۋگە جەتەكتەپ، قۇرىلعىلى اۋىل شارۋاشىلىعىن، سەيىل ـ سەرۋەن اۋىل شارۋاشىلىعىن زور كۇشپەن دامىتىپ، وسىزاماندانعان اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم ـ تەحنيكاسى مەن ەگىمشىلىك تەحنيكاسىنان پايدالانىپ، شارۋالاردى ەرەكشە ەگىمشىلىككە سۇيەنىپ كىرىستى ارتتىرىپ، اۋقاتتانۋعا بىرتىندەپ جەتەكتەدى.

شاپشال اۋدانى شاپشال قالاشىعى مىڭحور قىستاعىنداعى كوكونىس كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ قىزمەتكەرلەرى قويان ٴشوپ ۇزۋدە.                                  سۋرەتتى حان شاشا،  دۋ لەي تۇسىرگەن