بۇقارانىڭ جانىنداعى ”جارىق“ ەلشىسى، جانكۇيەرى

− مەملەكەتتىك ەلەكتر تورى موڭعۇلكۇرە اۋداندىق ەلەكترمەن قامداۋ سەرىكتەستىگى قالا رايونىن ەلەكترمەن قامداۋ ورنىنىڭ باستىعى امانتۇر يسامدين ۇلى جونىندە

مىڭ شيا (ٴوز ٴتىلشىمىز)

بيىل 49 جاستاعى امانتۇر يسامدين ۇلى مەملەكەتتىك ەلەكتر تورى موڭعۇلكۇرە اۋداندىق ەلەكترمەن قامداۋ سەرىكتەستىگى قالا رايونىن ەلەكترمەن قامداۋ ورنىنىڭ باستىعى. نەگىزگى ساتى ەلەكتر قىزمەتكەرى رەتىندە، ول 30 جىلدى ٴبىر كۇنگىدەي وتكىزىپ، سان مىڭداعان وتباسىن جارىقتاندىرىپ، ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ ماداق جىرىن بار ىنتا - پەيىلىمەن جازدى. 

11 - ايدىڭ 15 - كۇنى ٴىس ساپارمەن جياڭسۋدا جۇرگەن امانتۇر ”تۋىسى“ شيڭ گاڭ - ي قارتتىڭ ”كۇن سۋىتتى، قالىڭ كيىنىپ، دەنساۋلىعىڭا كوبىرەك كوڭىل ٴبول“ دەگەن تەلەفونىن قابىلداعاندا كوڭىلى جىلىپ سالا بەردى. 

”نەگىزگى ساتى ەلەكتر قىزمەتكەرى رەتىندە نەگىزگى مىندەتىم − ەلەكتر جەلىسىن شارلاۋ، بىتىراندى قونىستانعان قىستاق تۇرعىندارىنا مەرزىم بويىنشا ەلەكتر اقىسىن كىرگىزىپ بەرۋ، ەلەكتردەن پايدالانۋ ماسەلەسىن شەشۋ. بۇل سان مىڭداعان وتباسىنىڭ جارىقتان پايدالانۋىنا ساياتىن، جاۋاپكەرشىلىگى توتەنشە اۋىر قىزمەت“ دەدى امانتۇر.

موڭعۇلكۇرە اۋدانى − شالعاي، ٴۇستىرتتى، سۋىق رايون بولىپ، تەڭىز دەڭگەيىنەن ورتاشا بيىكتىگى 2000 مەتردەن اسادى، قىس ماۋسىمى 7 ايعا سوزىلادى. 2007 - جىلى امانتۇر موڭعۇلكۇرە اۋداندىق ەلەكترمەن قامداۋ سەرىكتەستىگى سارقوبى اۋىلدىق ەلەكترمەن قامداۋ ورنىنىڭ باستىعى بولىپ تاعايىندالادى، سودان بەرى دە تابانى كۇرەكتەي 10 جىل ىستەدى. بۇل اۋىلدىڭ جالپى جەر اۋماعى 400 شارشى كيلومەتردەن اسادى، قىستاق تۇرعىندارى بىتىراڭقى قونىستانعاندىقتان، كەيبىر وتباسىلارىنىڭ ارالىعى ٴبىر كيلومەتردەن اسادى؛ كەيبىر تۇرعىندار تاۋ اڭعارىندا تۇرادى، تاۋ جولى كۇدىر، قىستا قار قالىڭ جاۋاتىندىقتان، تەك ٴار كۇنى اتپەن بارىپ - كەلۋگە تۋرا كەلەدى دە بارلىق وتباسىنى ەلەكترمەن قامداۋ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋ وڭايعا سوقپايدى.

اپتانىڭ سوڭعى كۇندەرىنىڭ بىرىندە امانتۇر ەلەكترمەن قامداۋ ورنىندا كەزەكشىلىك مىندەت وتەپ وتىرعان ەدى، ول كورشى اۋىلداعى تۇرعىننىڭ ’قاتە جالعانعان ەلەكتر لەنياسىن جوندەپ بەرسەڭىز‘ دەگەن تەلەفونىن تاپسىرىپ الادى. بۇل تۇرعىننىڭ ۇيىنە ەلەكتر شۇعىل قاجەت ەكەنىن بىلگەن ول اۆتوكولىكپەن دەرەۋ بارىپ، كىنارات شىققان ەلەكتر ايىرىپ - قوسقىشتى جوندەپ بەرەدى. 

ۇستازىنىڭ بۇل ارەكەتىنىڭ بايىبىنا بارا الماعان قىزمەتتەسى مۇرال قىزايبەك ۇلى: ”ۇستاز، بۇل اۋىل ٴبىزدىڭ قىزمەت وتەۋ كولەمىمىزدە ەمەس قوي، تەلەفوندى ٴوزى قاراستى اۋىلعا جوتكەپ بەرسەڭىز دە بولادى عوي؟“ دەيدى. سوندا امانتۇر: ”تۇتىنۋشى قاتتى ابىرجىپ تۇر ەكەن، ونى ٴوزى قاراستى اۋىلعا جوتكەپ ٴتۇسىندىرىپ، ودان ولار ورنىن تۇراقتاندىرىپ بولعانشا قانشا ۋاقىت كەتەدى. ٴبارى دە تۇتىنۋشى، ٴويتىپ، سەنىكى - مەنىكى دەپ وتىرساق ٴجون بولماس“ دەيدى.

امانتۇردىڭ بۇقارانىڭ ەلەكتردەن پايدالانۋ قاجەتىن دەن قويا شەشكەن ىزگى ىستەرى ساناپ تاۋىسقىسىز. قىس ماۋسىمىنداعى بوران - شاشىنعا، نولدەن تومەن 40 سەلتسي گرادۋستىق قاقاعان ايازعا قاراماي، اتقا ٴمىنىپ ەڭ شالعايداعى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ۇيىنە بارىپ، ەلەكتر اقىسىن ۋاعىندا كىرگىزىپ بەرىپ،  كۇدىر تاۋ جولىن بويلاپ ەلەكتردەن پايدالانۋ ماسەلەسىن شەشتى، ٴتۇن ورتاسىندا بۇقارانىڭ ۇيىنە بارىپ ەلەكتردەن پايدالانۋ  بارىسىنداعى كىناراتتى ٴبىر جاقتى ەتتى، قىستاق تۇرعىندارى قاجەت ەتسە بولعانى، ول بار ىنتا - پەيىلىمەن قاجەتىنەن شىقتى. ول تاعى قىزمەتتەستەرىن تۇتىنۋشىلاردىڭ قورعاۋ سىمىن اۋىستىرۋىنا تيەك ورناتۋىنا كومەكتەسۋگە، بەيقۇت ۇيگە مىندەتتى تۇردە سىم تارتۋعا باستاپ باردى ٴارى ٴوز قالتاسىنان اقشا شىعارىپ، ەرەكشە قيىنشىلىعى بار وتباسىلارىنىڭ ەلەكتردەن پايدالانۋ ماسەلەسىن شەشتى. اۋىل ـ قىستاقتاعى حاۋىپسىزدىك كومەسكى قاتەرىن جويۋ ٴۇشىن، ول قىزمەتتەستەرىنە باستاماشى بولىپ، جوبا جاساپ، اۋىل ـ قىستاقتىڭ ەلەكتر قۋاتىن ولشەۋ سىمىن قورعايتىن قوراپتىڭ سىرتقى كۇشتىڭ بۇلدىرۋىنە وڭاي ۇشىراۋ ماسەلەسىن شەشتى. سونىمەن بىرگە، ول ٴار جىلى ەلەكتردەن حاۋىپسىز پايدالانۋ بىلىمدەرىن مەكتەپ اۋلاسىنا، قىستاقتارعا، اترەتتەرگە جەتكىزۋ قيمىلىن ۇيىمداستىرۋعا تاباندى بولدى.

امانتۇر مەن 70 نەشە جاستاعى شيڭ گاڭ ـ ي قارتتىڭ ۇلتتار ىنتىماعى حيكاياسىن تۇتىنۋشىلارعا قىزمەت وتەۋ قيمىلى بارىسىنداعى ٴبىر رەتكى كەزدەيسوقتىقتان باستاۋعا تۋرا كەلەدى. ٴبىر جولى امانتۇر قاريانىڭ ۇيىنە ەلەكتر جولىنداعى كىناراتتى جوندەگەلى بارعاندا ونىڭ بالا - شاعاسى جوق ەكەنىن، جالعىز ٴوزى تۇرمىس كەشىرەتىنىن بىلەدى. وسىدان باستاپ، امانتۇر قاريانىڭ ۇيىنە ۇنەمى بارىپ، ەت، كوكونىس سياقتى تۇرمىستىق قاجەتتى بۇيىمداردى جەتكىزىپ بەرەدى. مەرەكە - مەيرامداردا قاريانىڭ ۇيىنە بارىپ تاماق جاساپ بەرىپ، بىرگە شوشىرە جەيدى؛ مەرەكە - مەيرامداردا قارتقا جاڭا كيىم - كەشەك، جاڭا توسەك جاپقىش الىپ بەرىپ، وعان مەرەكەلىك بۇيىم ازىرلەيدى... قارتتىڭ جۇزىنەن كۇلكى ەسىپ، دەنساۋلىعى دا جاقسارىپ، كەزىككەندەرگە ٴوزىنىڭ قازاق تۋىسىن ماقتايدى.

2018 ـ جىلى امانتۇر نىلقى اۋدانى قاراسۋ اۋىلى ۇلكەن قاراسۋ قىستاعىنا بارىپ قىستاقتا تۇرۋ قىزمەتىنە قاتىناسادى. قىستاقتا تۇرعان 2 جىلدان استام ۋاقىتتا، ول بار ىنتا ـ پەيىلىمەن بۇقارالىق قىزمەتكە كىرىسىپ كەتكەندىكتەن، ۇيىنە بىرنەشە ايدا ارەڭ ٴبىر - اق رەت قايتادى.

قىستاق تۇرعىنى ما لانحۋانىڭ دەنساۋلىعى ناشار، تۇرمىسىندا قيىنشىلىق بار بولاتىن، ەكى رەت شيپاحاناعا جاتىپ ەمدەلگەن كەزدە امانتۇر ىلگەرىندى - كەيىندى ونىڭ ەمدەلۋ قاراجاتىنىڭ جەتىسپەۋ قيىنشىلىعىن شەشۋىنە كومەكتەسەدى، ونىڭ ۇستىنە وعان ٴۇي مايعا الىپ بەرىپ، قوزعاۋشى كۇش ەلەكترىن جالعاپ، اسحانا اشىپ بەرگەندىكتەن، ونىڭ ساۋداسى بارعان سايىن جاقسارادى. قىستاق تۇرعىنى قانات تۇردىقوجا ۇلىنىڭ قورا ـ قالتقىسىن سالۋعا قارجى كەمشىل ەكەنىن بىلگەن سوڭ امانتۇر اقشا بەرە تۇرىپ، ونىڭ باعىمشىلىق كولەمىن كەڭەيتۋىنە كومەكتەستى. قىستاق تۇرعىنى امەت ايسانىڭ جاڭا جەمىس باقشاسىن سۋارۋعا ەلەكتر قاجەت بولعاندا، امانتۇر وسىنداعى ەلەكترمەن قامداۋ ورىنىنداعىلاردى ناق مايداندى تەكسەرۋگە ۇسىنىس ەتىپ، ەلەكترمەن قامداۋ جوباسىن سەلبەسىپ جاساپ، ەلەكتردەن پايدالانۋ قاجەتىن شەشتى. ٴبىر قىستاق تۇرعىنى رۋحاني اۋرۋعا شالدىعىپ، تۇرمىسىن ٴوزى باسقارا الماي قالعاندا، امانتۇر وعان ىرىقتىلىقپەن كومەكتەسىپ شاشىن الدىرىپ، جۋىندىرىپ، تاماق جەتكىزىپ، ٴۇيىن تازالاپ بەردى. امانتۇر تاعى سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەگەن قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ەگىس جۇمىستارىن ىستەۋىنە كومەكتەسىپ، ۇيىندەگى قارتتارىنا، بالالارىنا قامقورلىق جاساپ، قىستىق كومىر جەتكىزىپ بەردى... بۇقاراعا قىزمەت وتەۋدەگى، ۇلتتار ىنتىماعىن قورعاۋداعى وسىنداي  ”ۇساق ىستەردى“  امانتۇر ەشقاشان توقتاتقان ەمەس.

امانتۇردىڭ اۋىل ـ قىستاققا قىزمەت وتەۋ ٴۇشىن باسپاعان تاۋ ـ وزەندەرى، بارماعان وتباسى قالمادى. سارقوبى اۋىلىنىڭ نەگىزگى ساتىلارىندا قىزمەت ىستەگەن 10 جىلدا ول 10 مىڭ كيلومەتردەن استام ەلەكترمەن قامداۋ لەنياسىن شارلاپ، 468 شارشى كيلومەتر اۋماقتاعى ەلەكترمەن قامداۋ قۇرىلعىلارىن كوكەيىندە بەرىك ساقتاپ، ەلەكتر جابدىقتارىن قورعاۋدىڭ جاندى كارتاسى دەپ اتالدى؛ ول 5000 رەتتەن استام بۇقارانىڭ وتباسىنا دەيىن بارىپ قىزمەت وتەدى، 6000 كۇننەن استام ۋاقىت حاۋىپسىز ٴوندىرىس جۇرگىزۋ جانە قىزمەت وتەۋ بارىسىندا ونىڭ ۇستىنەن ەشقانداي ارىز - شاعىم تۇسپەدى. ول قاراستى اۋماعىنداعى ”مەيىر جەتكىزۋ“  ەلشىسى بولۋعا دەن قويىپ، ەلەكترمەن قامداۋ ورنىنىڭ ”مەيىر جەتكىزۋ ەرەن بازارىن“ قۇرىپ، 40 نەشە وقۋشىعا قارجىلاي كومەك بەرىپ، 300 رەتتەن استام مەيىر باعىشتاپ كومەك بەردى.

امانتۇر 2019 ـ جىلى مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى جەكەگە كورسەتىلسە، 2020 ـ جىلى 5 ـ ايدا شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ 2020 ـ جىلعى مەملەكەتتىك ەڭبەك وزاتتىعىنا كورسەتىلىپ، 2020 ـ جىلى 11 ـ ايدا ”مەملەكەتتىك ەڭبەك وزاتى “  اتاعى بەرىلدى، 2023 ـ جىلى 9 ـ ايدا 2023 ـ جىلعى 2 ـ توقسانداعى ”جۇڭگوداعى ىزگى جاندار تىزىمدىگىنە“ (كاسىپتى قادىرلەپ، ۇلەس قوسۋ) تاڭدالدى.

امانتۇر  بار ىنتا - پەيىلىمەن ٴار ۇلت بۇقاراسىمەن تەرەڭ دوستىق ورناتىپ، بۇقارانىڭ جۇرەگىندەگى تۋعا اينالىپ، ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ مەيىر ـ شاپاعات حيكاياسىن جازدى.

امانتۇر (سولدا) تۇتىنۋشىلارعا قىزمەت وتەۋدە.  (سۇحپاتتاسۋشى قامداعان)