سۋرەتتە: ىلە وزەنى سازدىعىنا كەڭىستىكتەن كوز جىبەرگەندە.                            شى گۇڭجيڭ فوتوسى

ەرىكتى تىلشىلەر ساي ليچىن، شى گۇڭجيڭ، بايىرتا حابارلايدى. 8 ـ ايدىڭ 13 ـ كۇنى  قورشاعان ورتا شۋىلىن باقىلاۋ ـ تەكسەرۋ قىزمەتكەرى ٴابيدا زاكىر قۇلجا شەكارا ەكونوميكالىق سەلبەستىك رايونى بەيجيڭ جولى شىجيجيايۋان تۇرعىندار اۋماعىنداعى جولدا ناقتى ورىندا باقىلاۋ ـ ولشەۋ جۇرگىزدى، ولشەنگەن شۋىل ٴمانى 66.7 دەتسيبەل بولىپ، مەملەكەتتىڭ دىبىس ورتاسى ساپا ولشەمىنىڭ 4a تۇرىندەگى تالابىنا ۇيلەستى.

سوڭعى جىلدارى ىلە وبلىستىق ەكولوگيالىق ورتا مەكەمەسىنىڭ قۇلجا قالالىق بولىمشە مەكەمەسى اۋا ساپاسىن زەردەلىلەندىرىپ باقىلاۋ - ولشەۋدى ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، جوعارى عىلىم - تەحنيكالىق ٴتاسىل مەن ٴىرى ساندى مالىمەت مودەلىنە تالداۋ جاساۋدان پايدالانىپ، بۇكىل قالانىڭ ٴارقايسى تۇيىندەرىندەگى اۋا ساپاسىن دەر كەزىندە باقىلاۋ - مەڭگەرۋدى جانە دالمە - ٴدال باسقارۋدى جۇزەگە اسىردى. مۇنداي عىلىم - تەحنيكا ارقىلى قۋات ۇستەگەن قورشاعان ورتانى قورعاۋ ٴادىسى باقىلاۋ - ولشەۋدىڭ ونىمدىلىگى مەن دالدىگىن جوعارىلاتىپ، قورشاعان ورتا ماسەلەسىنە دەر كەزىندە ات سالىسۋعا جانە ونى ٴبىر جاقتى ەتۋگە پارمەندى تىرەك ازىرلەدى.

ۇعىسۋعا قاراعاندا، قۇلجا قالاسى 2023 ـ جىلى 10 مىڭ 71 وتباسىن تازا جىلۋمەن قامداپ، 35 توننا جانە ودان تومەن كومىر جاعىلاتىن تۇراقتى قىسىمدى 140 پار قازانىن قاتاردان قالدىرىپ، 65 توننادان جوعارى كومىر جاعىلاتىن پار قازانداردى لاستاۋشى زاتتاردى بارىنشا از شىعاراتىن ەتىپ جاڭالاۋدى جاپپاي ورىنداعان. بۇل شارالار اتموسفەرا ورتاسىن كورنەكتى جاقسارتقان، 2024 - جىلى 1 - ايدان 7 - ايعا دەيىن قۇلجا قالاسىنىڭ ورتا اۋا ساپاسى جاقسى بولعان كۇن سانى 201 كۇنگە، ساپالى بولۋ مولشەرى %94.4 كە جەتكەن، PM2.5 پەن PM10 نىڭ ورتاشا قويۋلىعى وتكەن جىلدىڭ سايكەس مەزگىلىندەگىدەن جەكە - جەكە %33.9 جانە %27.5 تومەندەگەن.

اتموسفەرا ورتاسىن وڭاۋمەن بىرگە، سۋ ورتاسىنىڭ، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ كولەمدىك لاستانۋىنان ساقتانۋ جانە ونى جونگە سالۋ كۇشەيتىلدى. 3 - لاس سۋدى ٴبىر جايلى ەتۋ زاۆودى جاڭادان ىسكە قوسىلىپ، اۋىز سۋ قاينارىنىڭ سۋ ساپاسى مەن ىلە وزەنىنىڭ قۇلجا بولەگىنىڭ سۋ ساپاسى مەملەكەتتىك ولشەمگە جەتتى؛ حيميالىق تىڭايتقىشتىڭ مولشەرىن ازايتىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ قيمىلىن ورىستەتىپ، ەگىستىككە پايدالانىلاتىن سۋلياۋ جارعاقتىڭ جيناپ الىنۋ مولشەرى مەن سابان - توپاننىڭ ٴونىمدى پايدالانىلۋ مولشەرىن جوعارىلاتىپ، توپىراق پەن سۋ ساپاسىن قورعادى.

سوڭعى جىلداردان بەرى، قۇلجا قالاسى جاسىل ەكولوگيالىق قالتقى ينجەنەرياسىن بار كۇشپەن اتقارىپ، ەگىستىك جەردى قايتارىپ، ورماندى قالپىنا كەلتىرۋ، مال باعۋدى شەكتەپ، جايىلىمدى قالپىنا كەلتىرۋ، سازدىقتى قالپىنا كەلتىرۋ سياقتى نىسانداردى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتتى. قازىرگە دەيىن 15 مىڭ 304 مۋ جەرگە اعاش ەگىپ، ورمان وتىرعىزىپ، 9 مىڭ 333 مۋ جەردەگى ازعىنداعان ورماندى قالپىنا كەلتىردى؛ تۇتاس قالا بويىنشا 40 اكىمشىلىك قىستاقتى جاسىلداندىرىپ، 5866 مۋ جەردى تىڭنان جاسىلداندىردى؛ ازعىنداعان 50 مىڭ مۋ جايىلىم ەكولوگياسىن قالپىنا كەلتىرۋ، 50 مىڭ مۋ جايىلىمدى قورشاۋ، 20 مىڭ مۋ جەردەگى ۋلى، زياندى ٴشوپتى جويۋدى ورىندادى. ىلە وزەنى مەملەكەتتىك سازدىق باقشاسىنىڭ نەگىزدىك قۇرىلعىلارىنىڭ دەڭگەيىن، دارەجەسىن جوعارىلاتىپ، كولەمى 1000 مۋعا جەتەتىن تارتىلعان سازدىقتى قالپىنا كەلتىرىپ، سازدىق ەكولوگياسىن ۇزدىكسىز جاقسارتتى.

تەكسەرۋدە كورسەتىلۋىنشە، قازىر قۇلجا قالاسىنداعى سازدىقتار اۋماعىندا مەملەكەتتىك 1 - دارەجەلى قورعالاتىن حايۋاناتتاردان اق قۇيرىق تەڭىز بۇركىتى، بۇركىت سياقتى سيرەك كەزدەسەتىن باعالى تۇرلەر بولىپ قالماستان، مەملەكەتتىك 2 - دارەجەلى قورعالاتىن حايۋاناتتاردان سۇيەل تۇمسىقتى اققۋ، قىزىل سۇڭقار، ۇزىن قۇلاق جاپالاق سياقتى قۇستار دا وسى ارادا ەمىن - ەركىن سامعاپ جۇرەدى ەكەن. سونىمەن بىرگە، اۆتونوميالى رايونداعى ٴتۇيىندى قورعالاتىن  جانە ”ٴۇش تىزىمدىككە ەنگەن“ سامۇرىق باس شۇرەگەي ۇيرەك، قۇزعىن، اق قۇتان سياقتىلار دا وسى ارانى مەكەندەگەن.

قۇلجا قالالىق ورمان شارۋاشىلىعى جانە جايىلىم مەكەمەسى ورمان شارۋاشىلىعىنداعى زياندى ورگانيزمدەردەن ساقتانۋ جانە ونى تىزگىندەۋ، كارانتيندەۋ مەكەمەسىنىڭ باستىعى ليۋ بيڭ بىلاي دەدى: وسى بىرنەشە جىلدا ىلە وزەنى الابىنداعى جابايى حايۋاناتتار توبىنىڭ سانى ۇزدىكسىز ارتتى، فاڭساۋحۋ سازدىعىنداعى سىبىرلاق اققۋ جىل ون ەكى اي وسى ارانى مەكەندەيتىن بولدى، سونداي - اق جابايى ەلىكتىڭ جارىققا شىعۋى ەكولوگيالىق ورتانىڭ كورنەكتى جاقسارعاندىعىن اڭعارتقانداي.