− سوكتوگىس وتباسىنداعى 6 جاننىڭ كۇش جالعاپ شەكارانى قورعاعاندىعى جونىندە
ٴوز تىلشىلەرىمىز چىن يانپيڭ، سۋ مين، نۇركەلدى نۇراقىن ۇلى
2024 - جىلى 10 - ايدىڭ 1 - كۇنى، جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاندىعىنىڭ 75 جىلعا تولعان كۇنى. تاڭنىڭ العاشقى ساۋلەسى گىدىڭ تاۋىنىڭ باۋرايىنا نۇرىن توگىپ، بيڭتۋان 4 - شىسى 76 - تۋانىنىڭ بەلگىلى مىندەت وتەۋ پۋنكتىندەگى ”ەرلى - زايىپتىلار قاراۋىلحاناسى“ تاڭ نۇرىنا شومىلىپ تۇر. وسى ارادا سوكتوگىس وتباسىنداعى 3 جان مەملەكەت ٴانىن باياۋ شىرقادى، بەس جۇلدىزدى نارت قىزىل تۋ وتانىمىزدىڭ شەكاراسىندا جەلبىرەدى.
”بۇگىن ٴارقايسى مىندەت وتەۋ پۋنكتتەرىندەگى نەشە ٴجۇز شەكارا قورعاۋشى ٴبىر ۋاقىتتا، تۇرلىشە ورىندا مەملەكەت تۋىن بىرگە شىعارىپ، وتان انانىڭ تۋعان كۇنىنە قۇتتى بولسىن ايتتىق!“ دەدى سوكتوگىس.
تەڭىز دەڭگەيىنەن 2000 مەتر بيىك ٴۇستىرت، نولدەن تومەن 30℃ سۋىق
قوڭىر كۇزدە ىلەنىڭ بايتاق دالاسىنان جەمىس - جيدەكتىڭ حوش ٴيىسى اڭقىپ، قامبا استىققا تولىپ، بار الاپتان مول ٴونىمنىڭ بەلگىسى مەنمۇندالاپ تۇر. ال موڭعۇلكۇرەنىڭ باتىس وڭتۇستىگىندە اۋدان ورتالىعىنان 60 كيلومەتر قاشىقتىقتاعى گىدىڭ تاۋىنا سۋىق تۇسە باستاعان، ٴبىز بارۋدان ەكى كۇن بۇرىن بۇل اراعا قار جاۋىپتى. باتىس وڭتۇستىك تاۋ بەتكەيىنەن شىعىسقا قاراي ٴجۇرىپ، كوپ ۇزاماي - اق ”ەرلى ـ زايىپتىلار قاراۋىلحاناسى“ دەپ اتالعان شەكارا قورعاۋشىلاردىڭ مىندەت وتەۋ پۋنكتى كوزگە بىردەن شالىندى، بۇل ”قاراۋىلحانا“ شەكارا كۇزەتشىسى سوكتوگىس پەن جۇبايى بۇيا ەكەۋىنىڭ وسى ارادا 30 نەشە جىل تۇرمىس كەشىرگەن باسپاناسى. ٴدال قازىرگى كەزدە تاڭەرتەڭ ورنىنان تۇرعاندا اۋىزدان شىققان ىستىق لەپ لەزدە اپپاق تۇمانعا اينالادى، ەرتەلى - كەش ەلەكترلى جىلتقىشتى ىسكە قوسۋعا تۋرا كەلەدى.
كوگىلدىر اسپان استىندا ۇزىننان - ۇزاققا سوزىلعان گىدىڭ تاۋ سىلەمى ٴتىپتى دە ايباتتى كورىنەدى. تاۋ قويناۋىنداعى شەكارا قورعاۋ پۋنكتىندە 58 جاستاعى سوكتوگىس شەكارا قورعاۋشىلاردى باستاپ، قولىنا تۋ كوتەرىپ، شەكارانى شارلاپ، ٴتۇيىندى جول بولەكتەرىن بارلاپ، شەكارا قۇرىلعىلارىن تەكسەرىپ، شەكارا ٴبىرىنشى شەبىنىڭ ناقتى جاعدايىن يەلەيدى.
”بۇگىن مەملەكەت مەرەكەسى، مەن ٴۇش پۋنكتتىڭ پارتيا قۇرىلىسى جەتەكشىسىمىن، وسى ەرەكشە كۇندە كوپشىلىكتى باستاپ شەكارانى شارلاۋ − نەگىزگى تاقىرىپتىق پارتيا كۇنى قيمىلىمىزدىڭ ماڭىزدى مازمۇنى ٴارى ٴبىزدىڭ بۇلتارتپاس بورىشىمىز“ دەدى سوكتوگىس. ”شەكارانى ويداعىداي كۇزەتۋ، شارلاۋدى جاقسى ىستەۋ وتاندى قىزۋ ٴسۇيۋدىڭ، وتان انانىڭ تۋعان كۇنىن قۇتتىقتاۋدىڭ ەڭ جاقسى ٴتاسىلى“ دەدى ول.
76 - تۋان جۇڭگو مەن قازاقستان شەكاراسىنا ورنالاسقان، تەڭىز دەڭگەيىنەن ورتاشا بيىكتىگى 2000 مەتر، قىسى ۇزاق، كوكتەم مەن كۇزى تۇتاسقان، تاۋدى 6 اي بويى قار قىمتاپ جاتادى، ەڭ سۋىق كەزدە تەمپەراتۋرا نولدەن تومەن℃ 30 تان اسادى.
1983 - جىلى 17 جاستاعى سوكتوگىس اكەسىنىڭ شەكارانى قورعاۋ ”كۇش جالعاۋ تاياقشاسىن“ تاپسىرىپ الادى. 1990 - جىلى ايەلى بۇيا دا شەكارانى قورعاۋ قىزمەتىنە ات سالىسىپ، ەرلى - زايىپتى ەكەۋى شەكاراداعى كوركەم كارتيناعا اينالدى.
”ۇيلەنگەنىمىزگە 34 جىل بولدى، زەينەتكە شىققانىما دا بىرنەشە جىل بولدى، ٴبىراق وتاعاسى ۇل - قىزدارىمەن بىرگە مىندەت اتقارۋ پۋنكتىندە مىندەت اتقارىپ جۇرگەندە، مەنىڭ ليانگە قايتىپ كەتۋىمنىڭ نە ماعىناسى بولماق، سول ٴۇشىن دە ولارعا باستان - اياق سەرىك بولىپ كەلەمىن“. بۇيا قازىر دە تاۋلىك بويى جۇبايىمەن بىرگە شەكارانى شارلايتىن ارناۋلى شەكارا قورعاۋشى.
ٴىس جۇزىندە، گىدىڭ تاۋىنىڭ ەتەگىندەگى ”ەرلى - زايىپتىلار قاراۋىلحاناسىنان“ نەبارى 4 كيلومەتر قاشىقتىقتاعى 76 - تۋاننىڭ 1 - ليانىندە سوكتوگىس پەن بۇيانىڭ ۇزاق ۋاقىت بويى بوس تۇراتىن بىرنەشە اۋىز كەرپىش ٴۇيى بار، بۇل ولاردىڭ قارا شاڭىراعى، ٴۇي بولعاندارىنا 30 جىلدان اسسا دا، ولار وسى قارا شاڭىراعىنا جىلىنا 4 - 5 رەت عانا ورالادى، سونىڭ وزىندە تۇنەمەستەن - اق پۋنكتكە قايتا قايتىپ كەتەدى.
سوكتوگىس شەكارا شارلاعان العاشقى جىلداردا، شەكارا شارلاۋدىڭ شارت ـ جاعدايى وتە جاپالى بولدى، مىندەت وتەۋ پۋنكتىندە ەلەكتر دە، سۋ دا جوق، اۋىز سۋدى 2 كيلومەتر قاشىقتىقتاعى شەكارا قورعانىس ليانىنەن اكەلەتىن، قىستا قالىڭ قار تاۋدى قىمتاپ تاستايتىندىقتان، قار سۋىن اۋىز سۋعا پايدالاناتىن، بۇل ارادا ىستىق تاماق ىشە الماۋ ەكىنىڭ بىرىندە كەزدەسەتىن قالىپتى جاعداي.
شەكارا شارلاعاندا، بۇلىنگەن تەمىر تور بولسا، ٴوزى جوندەدى؛ شەكارا ەسكەرتكىشىنىڭ جازۋلارى وشكىندەسە قايتا جاڭالادى؛ ٴشوپ شاۋىپ، مال باعۋعا كەلگەن مالشىلار بولسا، ٴجون - جاعدايىن سۇراستىرىپ، ولاردى شەكتەلگەن رايوننان شەگىنۋگە ناسيحاتتادى؛ تۇنگى شارلاۋدا قاسقىر، جابايى شوشقا سياقتى اڭداردى ۇنەمى جولىقتىرادى...
ٴبىر كۇندە ٴتورت ماۋسىمدى باستان كەشىرەدى، ۇستىرتتە وتتەگى جەتىسپەيدى، جىل بويى جەل ازىناعان ورتادا قىزمەت اتقارادى... وسىنداي سۋىق ورتادا قىزمەت اتقارعان ەرلى - زايىپتى ەكەۋى ۋاقىت ۇزارا كەلە رەۆماتيزمگە شالدىعادى. اۋا رايى شىڭىلتىر كۇندەرى بۋىندارى مەن بەل ومىرتقاسى بەينە ينە شانشىعانداي اۋىرادى. 2019 - جىلى سوكتوگىستىڭ بەل ومىرتقا اۋرۋى قوزعالىپ، ٴجۇرۋى دە قيىنعا سوعادى. ٴبىراق وپەراتسيادان كەيىن دە دەمالماي، مىندەت وتەۋ پۋنكتىنە قايتىپ كەلەدى.
ۇزاق ۋاقىتتىق رەۆماتيزم سالدارىنان سوكتوگىستىڭ ون ساۋساعى تەگىس جازۋعا كەلمەيدى. سوندىقتان ٴار جولى مەملەكەت ٴانى شىرقالىپ، مەملەكەت تۋىنا قۇرمەت بىلدىرگەندە، ول ٴپىشىنى وزگەرگەن وڭ قولىنىڭ ساۋساقتارىن ازەر جازاتىن - دى.
140 مىڭ كيلومەترلىك جول، 300 جۇپ اياق كيىم
شەكارا شارلايتىن جولدىڭ كوبى يەن وڭىردە، ٴبىراق سوكتوگىس شەكارانى قورعاۋ بەكىمىنەن ەشقاشان اينىعان ەمەس، ۇنەمى شاي - شالاڭىن الىپ، شاۋگىمىن ارقالاپ جولعا شىعادى. ”ەسىك الدىندا تۇرىپ، باسىڭدى كوتەرسەڭ بولعانى، گىدىڭ ەسكەرتكىشىن كورە الاسىڭ. شەكارانى قورعاۋ بارىسىندا مەيلى قانشا الىستا جۇرسەك تە، گىدىڭ ەسكەرتكىشىنە قاراي جۇرسەك بولعانى، ۇيگە قايتا الامىز“. ٴار جولى شەكارانى شارلاعاندا جالعىزسىراعان كەزدە، سوكتوگىس گىدىڭ تاۋىنا شىعىپ، گىدىڭ ەسكەرتكىشىنە كوز تاستايدى. ول جونىنەن العاندا، بۇل ارا الدەقاشان ونىڭ ”جانۇياسىنا“ اينالعان. وسى ”جانۇيا“ ٴۇشىن ول بارىن ارنادى.
1997 - جىلى ەلىمىز جۇڭگو - قازاقستان شەكاراسىندا شەكارا بەلگىسىن ورناتتى، تاۋ جولى قۇلاما ٴارى ادىرلى بولعاندىقتان اۆتوكولىك قاتىناۋ مۇمكىنشىلىگى جوق ەدى، شەكارا بەلگىسىن جانە سەمەنت، قۇم - شاعىل ماتەريالدارىن بەلگىلەنگەن ورىنعا جەتكىزۋ قيىن ماسەلەگە اينالدى. ”مەن بارمىن، سىزدەر الاڭسىز بولىڭىزدار، مەن سىزدەرگە كومەكتەسىپ جۇك تاسىپ بەرەمىن“ دەدى سوكتوگىس نىق سەنىممەن. وسىدان كەيىن ول اتىن جەتەلەپ بەس قىردان اسىپ، سەگىز وزەننەن ٴوتىپ، ەكى اي ۋاقىت جۇمساپ، شەكارا ەسكەرتكىشى مەن سەمەنت، قۇم - شاعىل ماتەريالدارىن بەلگىلەنگەن ورىنعا جەتكىزدى.
كۇدىر تاۋ جولىندا شەكارانى شارلاۋ جولىندا كەزدەيسوق جاعدايدىڭ تۋىلۋىنان ساقتانۋ قيىن. 2000 - جىلى 9 - ايدىڭ 20 - كۇنى ٴتۇن ورتاسىندا گىدىڭ تاۋىندا نوسەر جاۋادى، سول شاقتا سوكتوگىس بۇرىنعىداي اتقا ٴمىنىپ شارلاۋ جۇرگىزۋدە ەدى، باتپاقتى تاۋ جولىندا ونىڭ اتى توسىننان تايىپ جىعىلىپ، ٴوزى اتتىڭ استىندا قالىپ، وڭ جاق اياعىن مەرتىكتىرىپ الادى، سول كەزدە ونىڭ اياعىن شەگەلەگەن بولات تاقتا كۇنى بۇگىنگە دەيىن ونىڭ دەنەسىندە، كۇن سۋىتقاندا نەمەسە قىس ماۋسىمىندا ونىڭ وڭ اياعى شانىشقاقتاپ قاقساپ اۋىرادى.
شەكارانى شارلاعان 41 جىلدان بەرى، سوكتوگىس ورتا ەسەپپەن جىلىنا 7 - 8 جۇپ اياق كيىم توزدىرادى، گىدىڭ تاۋىنىڭ ەتەگىندەگى ٴاربىر شەكارا بەلگىسىندە، ٴاربىر ساي - سالادا ونىڭ ايشىقتى ٴىزى قالدى، ونى جەرگىلىكتى ارميا مەن حالىق شەكاراداعى ”جاندى كارتا“ دەپ اتادى. ”مەن جالپى 300 جۇپ اياق كيىم توزدىردىم“ دەدى ول كۇلىمسىرەي.
76 - تۋاننىڭ ورنىقتىلىقتى قورعاۋ، جالپىلىق جونگە سالۋ شەكارا قورعانىس ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ياڭ چيلۇڭ كەزىندە سوكتوگىس جونىندە مىناداي ەسەپ جاساعان بولاتىن: ”سوكتوگىس ٴار كۇنى 10 دا 12 ساعات شارلاۋ جۇرگىزەدى، وسىلاي ەسەپتەگەندە، ول 41 جىلدىق شەكارانى شارلاۋ ساپارىندا 140 مىڭ كيلومەتردەن استام جول باستى دەۋگە بولادى“.
41 جىلدا سوكتوگىس نەشە ونداعان ٴار ۇلت شەكارا قورعاۋشىلارىن تاربيەلەپ، شەكارا سىزىعىنا جاقىنداعان 100 دەن استام ادامدى كەرى قايتۋعا ناسيحاتتاپ، شەكارادا جايىلعان نەشە ٴجۇز مالدى كەرى قايىرىپ، شەتەلگە ساياتىن ۋاقيعا تۋدىرمادى.
قىزمەت بەينەسى ۇزدىك بولعاندىقتان، سوكتوگىس ىلگەرىندى - كەيىندى 30 نەشە رەت «تاڭداۋلى شەكارا قورعانىس قىزمەتكەرى»، «تاڭداۋلى شەكارا قورعاۋشى»، «تاڭداۋلى پارتيا مۇشەسى» سياقتى داڭقتى اتاقتارعا يە بولدى. 2019 - جىلى 76 - تۋان پارتكومى جاعىنان مىندەت وتەۋ پۋنكتىنىڭ پارتيا قۇرىلىسى جەتەكشىسى بولدى؛ 2021 - جىلى ورتالىق وركەنيەت كەڭسەسى جاريالاعان 3 - ايداعى «جۇڭگوداعى ىزگى جاندار تىزىمدىگىنە» تاڭدالدى.
ۇستىرتتەگى جىلى كەرپىش ۇيدە سوكتوگىس وتباسىنداعىلار مىندەت وتەۋ پۋنكتىندەگى شەكارا قورعاۋشىلارمەن قوعام حاۋىپسىزدىگى حالىق ساقشىلارىمەن بىرگە «مەن جانە مەنىڭ وتانىم» ٴانىن شىرقاپ، جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاندىعىنىڭ 75 جىلدىعىن قارسى الدى.
4 ۇرپاقتىڭ 70 جىلدىق تاباندىلىعى
ەڭ العاشقى جەر ۇيدەن قورا - قالتقىمەن بىرگە سالىنعان جاتاعان ۇيگە دەيىن، ودان قازىرگى جاڭا كەرپىش ۇيگە جەتكەنگە دەيىن، شاعىن مىندەت وتەۋ پۋنكتى 4 ۇرپاقتىڭ تاباندىلىعىنا كۋا بولدى.
جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننان باستاپ، گىدىڭ تاۋىنىڭ ەتەگىندە، سۇمبە وزەنىنىڭ جاعاسىندا بىرنەشە عانا وتباسى بار ەدى، وسىنداعى تۇرعىندار مەملەكەت شەكاراسىن قورعاۋدى وزدەرىنىڭ بورىشى دەپ ٴبىلدى. كوپ وتپەي، جەرگىلىكتى ورىندا تۇراتىن اسكەري بولىمدەر 76 - تۋاننىڭ شەكارا قورعانىس لەنياسىندا قاراۋىل ورنىن قۇردى، سوكتوگىستىڭ اتاسى الاش شەكارانى قورعاۋشى بولۋدى ىرىقتىلىقپەن ٴوتىندى ٴارى ٴۇيىن شەكارا سىزىعىنىڭ جانىنا ورنالاستىردى، اتاپ ايتقاندا، بۇل قازىرگى سوكتوگىس ەرلى - زايىپتىلار تۇرعان ”ەرلى - زايىپتىلار قاراۋىلحاناسى“. وسىلايشا الاش جاڭا جۇڭگونىڭ ٴبىرىنشى ۇرپاق شەكارا قورعاۋشىسىنا اينالدى.
سوكتوگىستىڭ ۇيىندەگى بۇرىنعى سۋرەتتەر ادامدارعا وسى وتباسىنىڭ داڭقتى حيكاياسىنان سىر شەرتەدى. ٴبىز تىلشىلىك بارىسىندا وسى سۋرەتتەردەن الاشتىڭ شەكارا قورعانىس جاۋىنگەرلەرىمەن بىرگە پارتيالىلىق تاربيە العان كورىنىسنە كۋا بولدىق. 1978 - جىلى الاش اتاي ناۋقاستانىپ، شەكارانى قورعاۋدىڭ كۇش جالعاۋ تاياقشاسىن ۇلى ناناعا تاپسىرىپ بەرەدى. الاش ۇلىنا: ”ٴبىز تۇرعان جەر وتان شەكاراسى، ونى باتىل قورعاۋىمىز كەرەك، مەن قارتايدىم، ەندى بۇل مىندەتتى ساعان تاپسىرامىن، سەن قارتايعاندا نەمەرەمە تاپسىراسىڭ، شەكارانى قورعاۋ بورىشىن، ٴسوز جوق، ۇرپاقتان ـ ۇرپاققا جالعاستىرۋىمىز كەرەك“ دەيدى.
نانا اكەسى الاش تاپسىرعان مىندەتتى قابىلداپ، شەكارا قورعاۋشى بولادى.
نانا ايلار اۋناپ، جىلدار جىلجىعان سايىن اكەسىنىڭ تاپسىرماسىن ەستە بەرىك ساقتاپ، اكەسىنىڭ ٴىزىن باسىپ، تاعى دا تالاي جىل ەڭبەك ەتەدى. ۋاقىت شىركىن، دامىلسىز العا ىلگەرىلەپ، نانانىڭ دا قارا شاشى اعارىپ، دەنساۋلىعى دا سىر بەرە باستايدى، ۇزاق جۇرۋگە ٴال دارمەنى كەلمەيدى. الايدا شەكارانى شارلاۋدى توقتاتۋعا بولمايدى.
1983 - جىلى سوكتوگىس اكەسىنىڭ شەكارا قورعاۋ مىندەتىن جالعاستىرىپ، ٴوزىنىڭ شەكارا قورعاۋ ٴومىرىن باستايدى.
سوكتوگىس بالا كەزىندە ۇنەمى اتاسىنان قاھارمانداردىڭ اڭگىمەسىن تىڭداپ ەرجەتەدى. چيڭ پاتشالىعى داۋىرىندەگى شەكارانى قورعاۋ قاھارمانى ايۇيشيدىڭ باتىرلاردى باستاپ از كۇشپەن كوپ جەڭىسكە جەتىپ، بۇلىكتى تىنىشتاندىرىپ، وتان تۇتاستىعىن قورعاعان حيكاياسى سوكتوگىسكە تەرەڭ اسەر قالدىرادى. بۇل ونىڭ ەڭ العاش قابىلداعان وتانشىلدىق تاربيەسى ەدى، بۇل ونىڭ كوڭىل تۇكپىرىنە اسقاق ارماننىڭ تۇقىمى بولىپ سەبىلگەن بولاتىن.
ۇرپاقتارى وتباسى تاربيەسىن كوكەيدە بەرىك ساقتاپ، اتاسىنىڭ ٴۇمىتىن جەردە قالدىرمادى.
سوكتوگىس پەن ايەلى بۇيانىڭ ىقپالىندا، قىزدارى چولومىڭ جوعارى مەكتەپتى بىتىرگەن سوڭ 76 - تۋانعا قايتىپ كەلىپ، اكە - شەشەسىمەن بىرگە شەكارا قورعاۋشى بولادى، بەينەسى ۇزدىك بولعاندىقتان، 2022 - جىلى 3 - ايدا بيڭتۋان 4 - شىسىنىڭ «ەڭ ارداقتى شەكارا قورعاۋشى» داڭقتى اتاعىنا يە بولادى.
چولومىڭ جات جۇرتتىق بولعان سوڭ، بيىل 4 - ايدا سوكتوگىستىڭ ۇلى، شىحىزى داشۋەسىنەن وقۋ تاۋىسقان ايىنگى تۋعان جەرى گىدىڭ تاۋىنىڭ ەتەگىنە قايتىپ كەلىپ، سوكتوگىس اۋلەتىندەگى جاس ۇرپاق شەكارا كۇزەتشىسىنە اينالدى.
اتاسى اكەسىنە، اكەسى وعان شەكارانى قورعاۋ مىندەتىن تاپسىردى. بۇگىنگى كۇنگە دەيىن، سوكتوگىس وتباسىنداعى 4 ۇرپاق ٴبىر اۋلەتتەن 6 ادام شەكارا قورعاۋشى بولىپ، شەكارانى قورعاۋ بورىشى ۇرپاقتان ـ ۇرپاققا جالعاستى.
داستۇرگە مۇراگەرلىك ەتتى، وتاندى قورعاپ، تىنىشتىقتى ساقتادى
76 - تۋان − كوپ ۇلت قونىستانعان تۋان - الاڭ، ٴار جىلى كوشى - قون كەزىندە مال كوپ، جول جاعدايى ناشار بولعاندىقتان، مالشىلار وسى كەزدە نەشە ون كيلومەتر جول باسۋعا 5 دە 6 كۇن ۋاقىت جۇمسايتىن.
”ٴار جولى كوشى - قونداعى مالشىلار ەسىك الدىنان وتكەندە، اتام ۇنەمى مەشكە مازداتا وت جاعىپ، بۋى بۇرقىراعان ٴسۇتتى شاي ازىرلەپ، مالشىلاردى شايگە شاقىراتىندىعى انىق ەسىمدە“ دەدى سوكتوگىس بالالىق شاعىن ەسكە الىپ. كەيدە مالشىلاردىڭ قويى قوسىلىپ كەتكەندە، ٴبولۋ قيىنعا سوعادى، وسى سەبەپتى مالشىلار ٴوزارا جاڭجالداسىپ قالاتىن، مۇندايدا اتام ورتاعا شىعىپ: ”ٴبارىمىز ٴبىر ٴۇيلى جانبىز، كوپشىلىك جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، ىنتىماقتاسقاندا عانا، ٴارقانداي ماسەلەنى شەشۋگە بولادى“ دەيتىن، سونىمەن كوپشىلىكتىڭ جۇزدەرىنەن كۇلكى ەسىپ، قول الىسىپ تاتۋلاساتىن.
ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ التىن ٴدانى سوكتوگىس پەن ونىڭ ۇرپاقتارىنىڭ جۇرەك تۇكپىرىنە تەرەڭ تامىر تارتتى.
76 - تۋاننىڭ مىندەتتى ۇگىتشىسى رەتىندە، سوكتوگىس ٴوزى جاۋاپتى بولعان شەكارا قورعاۋشىلارىنا شىنايىلىق، ادالدىق تاربيەسىن جۇرگىزىپ قانا قويماي، توڭىرەكتەگى مالشىلاردى مەملەكەت ٴۇشىن شەكارا قورعاۋ قابىلەتىن ۇزدىكسىز كۇشەيتۋگە بەلسەنە جەتەكتەدى.
شەكارا توپىراعىندا تۋىلىپ، ”ەرلى - زايىپتىلار قاراۋىلحاناسىندا“ ەسەيىپ - ەرجەتكەن ايىنگى كىشكەنتايىنان اكەسىمەن بىرگە شارلاۋ جۇرگىزىپ، جول بارلاۋ، جەر جاعدايىن تەكسەرۋ سياقتى ادىستەردى ۇيرەنەدى، اكەسىنىڭ ونەگەسى وعان تەرەڭ ىقپال جاسايدى.
”قايتا ورالۋدى تاڭداعاندا شىنىندا ٴارى ـ ٴسارى بولدىم“ دەدى ايىنگى شىن سىرىن بىزبەن ٴبولىسىپ. ول سول كەزدەگى كوڭىل تولعانىسىن بىلايشا ساباقتادى: ”شەشەم زەينەتكە شىعىپ، اپەكەم ۇزاتىلعاننان كەيىن، اكەم ماعان: ’2 جىلدان كەيىن مەن دە زەينەتكە شىعامىن، شەكارانى قورعاۋ مىندەتى وسىمەن اياقسىز قالسا بولمايدى، ٴسوز جوق، جالعاستىراتىن ادام بولۋ كەرەك‘ دەدى. وسى ٴسوزدى ايتقاندا، اكەمنىڭ بەينەسىنەن تورىعۋشىلىقتى بايقاعانداي بولدىم، ٴبىراق سوزىنەن بەرىك بەكىمى مەنمۇندالاپ تۇردى. نەشە كۇن تولعانعاننان كەيىن، مەن اقىرى بيڭتۋان 4 - شىسىنىڭ كوكدالا قالاسىنداعى وقىتۋشىلىق قىزمەتىمنەن شەگىنىپ، قايتىپ كەلىپ، شەكارا قورعاۋشىلار قوسىنىنا قوسىلدىم، قايتىپ كەلگەن ەكەنمىن، ٴسوز جوق، جاقسى ىستەۋگە بەكىدىم“.
”بىرنەشە كۇننىڭ الدىندا تەلەۆيزوردان اكەممەن بىرگە پامير ۇستىرتىندەگى بايەكە كەلدىبەك وتباسىنىڭ 3 ۇرپاق بويى كۇش جالعاپ شەكارانى قورعاعان حيكاياسىن كوردىم، سول شاقتا مەن اكەمە قالجىڭداپ: ’ولارعا قىزىعامىن، كۇندەردىڭ بىرىندە بايەكە سياقتى حالىق قورعاۋشىسى بولامىن‘ دەدىم. اكەم ماعان: ’بالام، وندا قىزمەتىڭدى جاقسى ىستە، قۇلشىنساڭ اقىرى ناتيجە شىعادى‘ دەپ شابىتتاندىردى“ دەدى ايىنگى.
قازىر شەكارا قورعاۋشىلارىنىڭ تۇرمىسى الاش اتايدىڭ كەزىندەگىدەن الدە قايدا جاقسى، شەكارا لەنياسىنا باراتىن تاس جول جاسالدى، سونداي ـ اق مىندەت وتەيتىن ٴاربىر بەكەتكە شارلاۋ كولىگى ورنالاستىرىلدى، اۆتوكولىكپەن شارلاۋ جاياۋ شارلاۋدىڭ ورنىن باستى. جاڭا
دان سالىنعان تاس كەرپىش، بەتون قۇرىلىمدى مىندەت اتقارۋ پۋنكتىندە ەلەكتر دە، ينتەرنەت تە بار. ونىڭ ۇستىنە جاقىنعى جىلداردان بەرى مەملەكەت قوسىمشا قاراجاتتى ۇزدىكسىز ارتتىرعاندىقتان، شەكارا قورعاۋشىلارى ايىنا 2000 يۋان قوسىمشا قاراجات الادى، كوڭىلدەرى الاڭسىز. ”سوندىقتان پارتيانىڭ مەيىرىنە العىس ايتىپ، شەكارانى جاقسى قورعاپ، جاۋاپكەرشىلىكتى ويداعىداي ارقالايمىز“ دەدى بيىل 24 جاسقا شىققان شەكارا قورعاۋ قوسىنىنىڭ تىرەكتىسى ايىنگى.ايىنگى ورنىقتىلىقتى ساقتاپ، شەكارانى قورعاۋ قىزمەتىن جاقسى ىستەۋدەن سىرت، پارتيانىڭ ۇلت نازارياسى مەن ساياساتىن ۇيرەنۋدەن جازباي، قولى بوساي قالسا گىدىڭ ەسكەرتكىشى كورىنىس وڭىرىندە مىندەتتى ٴتۇسىندىرۋشى بولدى. ٴبىز تىلشىلىك ىستەگەن كۇنى بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىنەن ٴبىر توپ ساياحاتشى كەلىپ گىدىڭ ەسكەرتكىشىن ەكسكۋرسيالادى، ايىنگىنىڭ تۇسىندىرمەسى دە ۇعىنىقتى بولدى، ول گىدىڭ ەسكەرتكىشىن تانىستىرىپ، وتاندى ٴسۇيىپ، شەكارانى قورعاۋدىڭ، ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ اسەرلى حيكاياسىن ٴتىپتى دە كوپ ادامعا جەتكىزدى.
بيىل ”1 - تامىز“ قارساڭىندا، ايىنگى 4 - شىسى كوكدالا قالاسىنداعى ”سايىسكەرلىك جانە 2024 - جىلعى حالىق جاساعى جارىسىندا“ اعا جۇلدەگەر بولىپ، وسى داڭقتى شەكارا قورعاۋشى وتباسىنا تاعى ٴبىر تىڭ قۋانىش سيلادى.
گىدىڭ ەسكەرتكىشىنىڭ الدىندا تۇرىپ، قارسىداعى تاۋ بەتكەيىنە كوز جىبەرسەڭىز، تاستان قالاپ جازىلعان ”ەگىن ەگۋ − كۇزەت، مال باعۋ − شارلاۋ“ دەگەن جازۋدى كورەسىز، ”مىنە بۇل بيڭتۋان رۋحىنىڭ شىنايى بەينەسى، مەن اتا - بابالارىمىزدىڭ ٴىزىن باسىپ، شەكارا قورعاۋدى باستان - اياق جالعاستىرامىن“ دەدى ايىنگى. سوكتوگىستىڭ اتاسىنان باستاپ، ٴبىر ٴۇيلى جان 4 ۇرپاق جۇڭگو ـ قازاقستان شەكاراسىندا تابان تىرەپ تۇرىپ، شەكارا قورعانىس اسكەرلەرىمەن ٴبىر ٴۇيلى جانداي ەتەنە بولىپ، سول جەردەگى ٴار ۇلت اعا ـ باۋىر، اپەكە ـ سىڭلىلەرمەن تاتۋ ـ ٴتاتتى وتۋدە.
ولار بولعاندىقتان گىدىڭ تاۋىنىڭ ەتەگى، سۇمبە وزەنىنىڭ جاعاسى بەينە قۇرىش قامال ىسپەتتى ٴتىپتى دە ايباتتى كورىنەدى.
سۋرەتتە: سوكتوگىس وتباسىنداعىلار شارلاۋ جۇرگىزۋدە. سۋ مين فوتوسى