انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى ٴپاريزات ابدۇل

”بيىل مەن ەككەن انار ’انار پاتشاسى‘ اتاعىن الدى، 9 ـ ايدىڭ 30 ـ كۇنى وتكىزىلگەن 2 ـ كەزەكتى ’پيالما ٴتاتتى انارى پىستى‘ اتىنداعى مادەنيەت ـ ساياحات قيمىلىندا مەن 48 مىڭ يۋان اينالاسىندا انار جانە انار شىرىنىن ساتتىم. بيىل وتباسىمىزدىڭ 22 مۋ جەرىندەگى اناردان مەجەمەن 160 مىڭ يۋان اينالاسىندا كىرىس كىرگىزەمىز، تاعى 120 توننا انار ساتىپ الىپ، ٴۇرىمجى قالاسى، كورلا قالاسى، قۇلجا قالاسى سياقتى جەرلەرگە ساتۋدى جوسپارلاپ وتىرمىن...“ 10 ـ ايدىڭ 1 ـ كۇنى تىلشىمەن بيىلعى انار تۋرالى اڭگىمەلەسكەندە گۇما اۋدانى پيالما اۋىلى ۇتاڭ قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ٴيۇسۇپ جەليلدىڭ قۋانىشى قوينىنا سيمادى.

سولتۇستىك ەندىك 37 گرادۋسقا ورنالاسقان، تاكلاماكان ٴشولىنىڭ وڭتۇستىك جيەگى، جىلى قوڭىرجاي بەلدەۋ قۇرلىقتىق قۇرعاق كليمات، جابىسقاق قۇمدى توپىراقتى نەگىز ەتكەن جەر... وسى جەلىلەس جيىنتىقتار سەبەبىنەن پيالما اۋىلىنىڭ ٴتورت ماۋسىمى پارىقتى، كۇن نۇرىنىڭ ٴتۇسۋى كۇشتى، قۇرعاق، جاڭبىر از، كۇندىز بەن تۇنگى تەمپەراتۋرا پارقى زور، اناردىڭ ٴوسىپ ـ جەتىلۋىنە توتەنشە ۇيلەسەدى، سوندىقتان ”جۇڭگو انار مەكەنى“ اتاعىنا يە بولعان.

پيالما اۋىلىنىڭ انار ٴوسىرۋ تاريحى ۇزاق، وڭتۇستىك شينجياڭ وڭىرىندەگى شوعىرلى تۇتاستىرىلا انار ەگىلەتىن ماڭىزدى ٴوندىرىس ٴوڭىرىنىڭ ٴبىرى. ”وتكەن عاسىردىڭ 80 ـ جىلدارىنان باستالعان اۋىلدا كولەمدەنگەن انار ەگۋ قازىرگە دەيىن جالعاسىپ، تۇتاس اۋىلداعى %92 اناردى شارۋالار وزدەرى ەگىپ كەلەدى. انار ەگەتىن وتباسىلارى كوپ جىل ەڭبەكتەنۋ ارقىلى ورمان جەمىسىن ەگۋ، باپتاۋ تەحنيكاسىن يگەرىپ، ’تاجىريبەسىز ادامنان’ ‘جەرگىلىكتى مامانعا‘ اينالدى“، ـ دەدى پيالما اۋىلدىق پارتكومنىڭ شۋجيى لۋ جىدۇڭ.

لۋ جىدۇڭ بىلاي دەپ تانىستىردى: ٴار جىلى انار ەگەتىن وتباسىلار تۇگەلدەي 3 رەتتەن جوعارى اۋىل شارۋاشىلىق قولدانىلمالى تەحنيكا كۋرسىنا قاتىناسىپ، انار ەگۋ، عىلمي باپتاۋ تەحنيكاسىن ۇيرەنىپ، يگەرەدى، مىسالى، قىس، كوكتەم ەكى ماۋسىمدا انار بۇتاعىن كومۋ، كوكتەمدە ”گۇلىن قورعاۋ“، جازدا ”جەمىسىن قورعاۋ“، بۇتاۋ سياقتىلاردى ۇيرەنەدى، گۇما اۋداندىق اۋىل شارۋاشىلىق، اۋىل ـ قىستاق مەكەمەسى قاجەتكە قاراي ارناۋلى ادامداردى اتىز باسىنا بارىپ جەتەكشىلىك ەتۋگە جىبەرەدى. انار ەگەتىن وتباسىلار شىجىق، قوي كوڭى، تاۋىق ساڭعىرىعى سياقتى مال، ٴۇي قۇستارىنىڭ كوڭىن ارالاستىرىپ اشىتقاننان كەيىن اۋلا تىڭايتقىشى ەتىپ پايدالانىپ، ٴونىمنىڭ جاسىلدىعىنا، ساپاسىنا شىنايى كەپىلدىك ەتەدى.

”قازىر تۇتاس اۋىلدا انار ەگەتىن %80 وتباسى ’جەرگىلىكتى مامانعا‘ اينالدى“، ـ دەدى لۋ جىدۇڭ.

پيالما اۋىلى جايتاش قىستاعىنىڭ تۇرعىنى نۇراحمەت ابدۇرەحيم تانىمالى ”جەرگىلىكتى ماماننىڭ“ ٴبىرى.

نۇراحمەتتىڭ ۇيىنە بارعاندا، اۋلاداعى بوس جەرگە تولىسا پىسكەن انارلار دەن قويا ٴتىزىلىپ، ۇلكەن ـ كىشىلىگىنە، رەڭىنە، سونداي ـ اق جارىلعان ـ جارىلماعانىنا قاراي ۇقىپتىلىقپەن تۇرلىشە دارەجەگە ٴبولىنىپ قاتار ـ قاتار رەتىمەن تىزىلگەنىن كوردىك. قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كەيبىرى اناردى قوراپتاپ جاتسا، كەيبىرى ارتقى اۋلاسىنداعى اناردى ٴۇزىپ ابىگەر ەكەن، بارلىعىنىڭ قاربالاستىقتان مۇرىندارىنا سۋ جەتپەي جاتىپتى.

”كوكتەمدە انار بۇتاعىن قازىپ شىعارعاننان، توپىراقتى سۋارىپ، تىڭايتقىش بەرىپ باپتاۋعا دەيىن، ونان گۇلىن، جەمىسىن سۇيىلتقانعا دەيىن اۋىلدا اتىزدى باپتاۋ ٴبىر تۇتاس جۇرىلەدى“. انار تۋرالى ٴسوز بولعاندا، نۇراحىمەتتىڭ سوزدەرىنەن ماقتانىش بايقالادى. ونىڭ وتباسى 15 مۋ جەرگە انار ەكتى، انار جيناعان وسى بىرنەشە كۇندە ٴار كۇنى 20 نەشە ادامدى كومەكتەسۋگە جالدادى، قازىر 20 مىڭ يۋان كىرىس كىرگىزدى، 15 مۋ جەردەگى اناردان مەجەمەن 120 مىڭ يۋان اينالاسىندا كىرىس كىرگىزەدى.

نۇراحىمەت بىلتىر انار ساتقان اقشاسىمەن قىزىن كولىك جۇرگىزۋ كۋرسىنا قاتىناستىرعانىن، بيىل انار ساتقان اقشامەن قىزىنا ماشينا اپەرمەكشى ەكەنىن ايتتى.

انار شارۋاشىلىعى شارۋالاردى كىرىستەرىن ارتتىرۋعا باستاپ، شارۋالاردىڭ تۇرمىسى بارعان سايىن جاقساردى. قازىر پيالما اۋىلىندا انار ەگىلگەن جەر كولەمى 24 مىڭ مۋعا جەتتى، ٴار وتباسىنا ورتاشا ەسەپپەن 12 مۋدان تۋرا كەلەدى، مۋ باسىندىق ٴونىم 800 _ 700 كيلوگرام. 2023 ـ جىلى پيالما ٴتاتتى انارىنىڭ ٴونىم مولشەرى 14 مىڭ 700 تونناعا جەتىپ، جالپى ٴونىم قۇنى 147 ميلليون يۋان بولىپ، انار ەگۋ كىرىسى شارۋالاردىڭ جان باسىندىق جالپى كىرىسىنىڭ شامامەن %82.3ىن يەلەدى.

قىپ ـ قىزىل انار جاقسى تۇرمىسقا جەتكىزدى. انار ەگىمشىلىگىن جاقسى ىستەۋدەن تىس، كاسىپ سالاسى تىزبەگىن ۇزارتۋ دا ماڭىزدى.

سول ٴۇشىن، پيالما اۋىلى جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي انار كاسىپ سالاسىن زور كۇشپەن دامىتىپ، انار شىرىنى، انار شارابى، انار توسابى وندىرىسىنەن انار مادەنيەتىنە، ساياحاتىنا دەيىنگى 1 ـ، 2 ـ، 3 ـ كاسىپتى توعىستىرۋدى جەبەپ، ”پيالما ٴتاتتى انارى“ تانىسقىسىن بارعان سايىن جارقىراتتى.

”پيالما ٴتاتتى انارىن“ كەلەسى قادامدا قالاي زورايتىپ، كۇشەيتۋگە بولادى؟ لۋ جىدۇڭ بىلاي دەدى: تۇتاس اۋىلدا الدەقاشان تۇلعالاعان 4 تاڭداۋلى انار عىلىم ـ تەحنيكاسىنان ۇلگى كورسەتۋ باقشاسىنا سۇيەنىپ، اناردى كاسىپ سالالاندىرىپ دامىتۋدى جەتەكتەپ، اناردى جىنتىكتەي وڭدەۋ، ساتىلىم ارناسىن كەڭەيتۋ، اۋىل ـ قىستاق مادەنيەت ـ ساياحاتىن توعىستىرۋ جاعىندا كۇش سالىپ، اناردىڭ شىن مانىندە ”التىن جەمىسكە“ اينالۋىنا مۇمكىندىك جاسايمىز.