_ 8 ـ كەزەكتى جۇڭگو _ ازيا ـ ەۆروپا كورمەسىنىڭ اسەرىنە نازار (3)

　　□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى حي حۇڭۋي

كەڭ ـ بايتاق ازيا _ ەۆروپا قۇرلىعىندا سەلبەستىك پەن العا باسۋدىڭ سيمفونياسى تولاستامادى.

6 ـ ايدىڭ 30 ـ كۇنى ”جىبەك جولىنىڭ جاڭا ورايى، ازيا _ ەۆروپانىڭ جاڭا ومىرشەڭدىگى“ نەگىزگى تاقىرىبىنداعى 8 ـ كەزەكتى جۇڭگو _ ازيا _ ەۆروپا كورمەسى ۇرىمجىدە جابىلدى.

”وسى كەزەكتى كورمە _ ساياسي قايراتكەرلەر مەن سيلى قوناقتاردىڭ دارەجەسى ەڭ جوعارى، كورمەگە، جينالىسقا قاتىناسقان كاسىپورىن، ساۋداگەر ەڭ كوپ، كورمەنىڭ تابىسى ەڭ مول، تاياۋ جىلداردان بەرى قوعامدىق ىقپالى ەڭ زور ٴبىر كەزەكتى كورمە بولدى“، ـ دەدى اۆتونوميالى رايوندىق ساۋدا ىستەرى مەڭگەرمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى لي شۋان.

　　سەلبەستىك تۇعىرىن ورناتىپ، دامۋدىڭ قۋاتىن توپتادى

”تايشيڭ ٴنومىرلى“ دۇنيە ٴجۇزى بويىنشا تۇڭعىش رەتكى تەمىر جول كوپىرىن اۋىستىرۋ سورەسى ٴبىر تۇلعالانعان ماشيناسى، ”مىڭشياڭ ٴنومىرلى“ دۇنيە ٴجۇزى بويىنشا ەڭ ۇلكەن تىك قۇدىق قازۋ ماشيناسى، سيفرلى ادام، ۆيرتۋالدى تاجىريبە وقىتۋ، سيفرلى، زەردەلى ماقتا، زەردەلى كەن، زەردەلى جاساۋ... وسى كەزەكتى كورمەدە جارقىراعان ”ٴىرى ەلدىڭ ماڭىزدى قارۋى“، دەربەس زەرتتەپ جاساعان ”زەردەلى جاساۋ“ جۇرتتى جالت قاراتتى.

جۇڭگو حۋانىڭ توبى شەكتى سەرىكتەستىگى ”同“ ٴارىبى فورماسىنداعى كورمە تۇعىرىندا يادرو ەنەرگياسى، سۋتەگى ەنەرگياسى، ەنەرگيا ساقتاۋ سياقتى ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالالارىنداعى ەڭ جاڭا جەتىستىكتەردى جان ـ جاقتى ايگىلەدى؛ جۇڭگو تەمىر جول قۇرىلىسى جارنا شەكتى سەرىكتەستىگى نازاردى جاڭاشا وندىرگىش كۇشكە شوعىرلاندىرىپ، نەشە ونداعان جوعارى دەڭگەيلى جابدىق اكەلىپ، جۇڭگونىڭ قۋاتتى جاساۋ كۇشىن ايگىلەدى.

”جاڭا ٴونىم، جاڭا تەحنيكا، جاڭا جوبانى ايگىلەيتىن ماڭىزدى تۇعىر“، ”جۇڭگو بازارىن كەڭەيتەتىن جاقسى ارنا“، ”اۋىس ـ كۇيىستىڭ، سەلبەستىك جاساۋدىڭ جاقسى تەرەزەسى جونىندە ىزدەنىس جاسادى“... دۇڭفاڭ ەلەكتر قۋاتى، جيڭدۇڭ، حاير سياقتى دۇنيەدەگى 500 ەگەي كاسىپورىن جانە جۇڭگوداعى 500 ەگەي كاسىپورىن قاتارىنان ورىن العان 37 كاسىپورىن وزدەرىنىڭ بىرەگەي ونىمدەرىن الا كەلىپ، وسى كەزەكتى كورمەنىڭ ”عىلىم ـ تەحنيكا كەلبەتىن“ كەڭىنەن ايگىلەدى.

تەمىر جول قۇرىلىسى اۋىر ونەركاسىپ شينجياڭ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ ورىنباسار باس ديرەكتورى جاڭ چۇنيۋان مىنانى ٴبىلدىردى: جۇڭگو _ ازيا _ ەۆروپا كورمەسى تۇعىرى كاسىپورىننىڭ جاساۋ جانە زەرتتەۋ ـ اشۋ قابىلەتىن ايگىلەۋمەن بىرگە، كاسىپورىننىڭ اناعۇرلىم كەڭ بازار اشۋىنا وراي ازىرلەدى.

كورمەدەن سىرت، كورمە تاعى تانىستىرۋ، كەڭەسۋ، ٴتۇيىلىستىرۋ، كەلىسىمگە قول قويۋدى نەگىز ەتكەن سەلبەستىك، اۋىس ـ كۇيىس جاساۋ تۇعىرىن قۇرىپ، 46 رەت ەرەكشەلىگى كورنەكتى، وزگەشەلىگى ايقىن ەل ىشىندىك، حالىقارالىق ساۋدانى جەبەۋ قيمىلىن وتكىزدى، جالپى كەلىسىم سوماسى 615 ميلليارد 552 ميلليون يۋان بولدى.

6 ـ ايدىڭ 27 ـ كۇنى تۇستەن كەيىن 8 ـ كەزەكتى جۇڭگو _ ازيا _ ەۆروپا كورمەسىنىڭ ”شينجياڭعا قارجى قوسۋ“ _ كاسىپ سالاسى سەلبەستىگىن تانىستىرۋ، ٴتۇيىلىستىرۋ جانە كەلىسىمگە قول قويۋ قيمىلى وتكىزىلىپ، سول جەردىڭ وزىندە مايداندا ساۋداگەر شاقىرىپ، قارجى ەنگىزىلەتىن 20 ٴتۇيىندى نىسان جونىندە شوعىرلى كەلىسىم جاسالدى.

شىنجىن قالاسى چيانحاي شىنحۋا قارجى قوسۋ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى ني حۇڭتاۋ بىلاي دەدى: وسى كەزەكتى كورمەدە سەرىكتەستىك 2 ميلليارد 800 ميلليون يۋان توقىماشىلىق نىسانىنا قارجى قوستى، ”نىسان سالىنىپ بولعاننان كەيىن، 1200 ادامدى جۇمىستانۋعا جەتەكتەيدى، ٴونىم قۇنى جىلىنا 3 ميلليارد يۋان اينالاسىندا بولادى. نىساننىڭ ىرگە تەبۋى تومەنگى اعارداعى ٴجىپ ٴيىرۋ، كەزدەمە توقۋ، گۇل باسۋ ـ بوياۋ سياقتى تۇتاس كاسىپ تىزبەگىن ۇزارتۋ جونىنەن بەلگىلى جەبەۋ رولىن اتقارادى“.

سەلبەستىك سالاسى جاعىندا، كورمەدەن ٴتىپتى دە كوپ جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالالارىنىڭ بەينەسىن كورۋگە بولادى. مىسالى، سيفرلى ەكونوميكا سالاسى، شەكارا اتتاعان ەلەكتروندى ساۋدا، سيفرلى فينانس، زەردەلى جاساۋ سياقتىلار سەلبەستىكتىڭ جاڭا قىزۋ تۇيىنىنە اينالىپ، ساۋدا مەن قارجى قوسۋدىڭ سيفرلانىپ، جاڭالانۋىن ىلگەرىلەتتى.

”كورمەدە كەلىسىم جاسالعان نىساندار جاسىل كەن كاسىبى سياقتى جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپتەرگە سايادى، ٴوڭىردىڭ جالپى ەكونوميكالىق دامۋىنا تاماشا نەگىز قالادى“. اقسۋ ايماقتىق ساۋدا ىستەرى مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى حوۋ ميڭپيڭ بىلاي دەدى: كورمە اياقتاعاننان كەيىن، قىزمەت وتەۋدى اناعۇرلىم كۇشەيتىپ، ارناۋلى ادام ورنالاستىرىپ سوڭىنا ٴتۇسىپ قىزمەت وتەپ، نىسانداردىڭ تەز ارادا تياناقتانىپ، وندىرىسكە قوسىلۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتەمىز.

　　سەلبەستىك سالاسىن كەڭەيتىپ، كۇشتى ماگنيت كۇشىن جارىققا شىعاردى

بەلورۋسسيانىڭ ماروجنيى، وزبەكستاننىڭ اسپا كىلەمى، گانانىڭ قولونەر بۇيىمدارى... كورمەنىڭ حالىقارالىق كورمە رايونىنا كىرگەندە، دۇنيەنىڭ جەر ـ جەرىنەن كەلگەن تاۋارلار كوزدىڭ جاۋىن الادى.

”كورمەگە قاتىناسۋ ارقىلى جۇڭگو بازارىمەن اناعۇرلىم ويداعىداي ٴتۇيىلىسۋدى ٴۇمىت ەتەمىن“. كورمەگە تۇڭعىش رەت قاتىناسقان گانالىق ساۋداگەر پاسكار كىفي بىلاي دەدى: جۇڭگو بازارى مەن قاريدارلاردىڭ قاجەتىن تولىق تۇسىنگەندە عانا، جەرگىلىكتى قاجەتكە جاقىن، باسەكەلىك باسىمدىققا يە اناعۇرلىم كوپ ٴونىم جوبالاۋعا بولادى.

وسى كەزەكتى كورمەگە جالپى 50 مەملەكەت، ٴوڭىر جانە حالىقارالىق ۇيىم، ەل ىشىنەن 30 ولكە، اۆتونوميالى رايون، توتە قاراستى قالا، شينجياڭ ٴوندىرىس ـ قۇرىلىس بيڭتۋانى جانە اۆتونوميالى رايوننىڭ 14 ايماق، وبلىس، قالاسى قاتىناستى، كورمەگە، ماجىلىسكە قاتىناسقان كاسىپورىن 3200دەن استى. مۇنىڭ ىشىندە بانگلادەش، ۋرۋگۆاي، سەربيا سياقتى مەملەكەتتەر مەن رايوندار تۇڭعىش رەت وبراز كورمە رايونىن قۇردى.

دۇنيە قاريتاسىن اشساق، ەلىمىزدىڭ ورتا ازيانى، باتىس ازيانى جانە ەۆروپانى تۇتاستىراتىن ەڭ قولايلى قۇرلىق جولى ارناسى شينجياڭدا ەكەندىگىن كورەمىز. سوڭعى جىلدارى شينجياڭ ەسىك اشۋ تورابى مەن تىرەگىن بەكەمدەپ، سىرتقا ەسىك اشۋدىڭ ۇلكەن ارناسىن كەڭەيتىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتتى، باتىسقا ەسىك اشۋ الدىڭعى شەبىنىڭ رولى كۇن سايىن كورنەكتىلەنىپ، ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ وزەكتى رايونىنىڭ بازار ماگنيت كۇشى پارمەندى تۇردە جارىققا شىقتى.

جۇڭگو _ ازيا _ ەۆروپا كورمەسى تەك ەكونوميكا سەلبەستىك تۇعىرى عانا ەمەس، ونان دا ماڭىزدىسى، وڭىرلەردىڭ ٴبىر تۇلعالانۋىن ىلگەرىلەتىپ، وركەنيەتتەردىڭ اۋىس ـ كۇيىسىن، ٴوزارا ۇلگى الۋىن جەبەپ، بىرگە كوركەيىپ ـ گۇلدەنۋدى، دامۋدى جۇزەگە اسىراتىن قۋاتتى قوزعاۋشى كۇش قاينارى.

كورمەنىڭ ٴارقايسى كورمە سارايىنان كۇشاردىڭ كۇسان مۋزيكا ـ ٴبيى جانە ساماۋىر ٴبيى، IP وبرازدى ”سۇيكىمدى كۇسان“ قۋىرشاعى سياقتى شينجياڭنىڭ ”ٴان ـ ٴبي مەكەنى“ ەكەندىگىن ايگىلەيتىن بەلگىلەردى كورۋگە بولادى؛ تاعى مالايزيا، گانا، قازاقستان سياقتى ەلدەردىڭ ايرىقشا ەرەكشەلىككە يە مادەنيەت كونسەرتتەرىن، حالىقتىق كوركەمونەردى ايگىلەيتىن قيمىلدار كورەرمەندەرگە تالاي مايدان سالتاناتتى كونسەرت سيلادى ٴارى ازيا _ ەۆروپا مادەنيەتىنىڭ الۋان تۇرلىلىگىن جانە باۋراۋ قۋاتىن ايگىلەدى.

مالايزيا كورمە سارايىندا ”مەملەكەت دارەجەلى ٴبيشى“ اسەم كيىنىپ مۋزيكاعا ىلەسە بيگە باستى. ”كورمەدەن پايدالانىپ، ٴتىپتى دە كوپ جۇڭگولىقتىڭ مالايزيانىڭ كوپ نەگىزدى مادەنيەتىن ٴتۇسىنۋىن ٴۇمىت ەتەمىز“، ـ دەدى مالايزيا ساياحات مەكەمەسىنىڭ قىزمەتكەرى كروستينا . حۋاڭ، ولار وسى رەتكى كورمەگە ” 12مەملەكەت دارەجەلى ٴبيشى“ اكەلىپ، سول جەردە ٴبي بيلەپ، ەكى ەلدىڭ گۋمانيتارلىق اۋىس ـ كۇيىسىن تەرەڭدەتۋدى ٴۇمىت ەتتى.

”جۇڭگو _ شەتەل مادەنيەت كورمە اپتالىعى“ كورەرمەندەرگە تارتىمدى مادەنيەت سالتاناتىن سيلادى، تاڭداۋلى تەاتر نومىرلەرى قويىلىمى، اسەمونەر كورمەسى جانە ەرەكشە ساياحات قويىلىمى سياقتىلار ارقىلى جۇڭگو مەن شەتەل وركەنيەتىنىڭ اۋىس ـ كۇيىسىن، ٴوزارا ۇلگى الۋىن جەبەپ، جاندى، تاڭداۋلى كوركەمونەر جەتىستىگىنەن پايدالانىپ، دۇنيە جۇزىنە ”ۇلتتار تاتۋ، كوركەمونەر گۇلدەنگەن، مادەنيەتى اشىق“ شينجياڭ وبرازىن ايگىلەپ جانە جەتكىزىپ، گۋمانيتارلىق اۋىس ـ كۇيىس جاساعان، مادەنيەتى توعىسقان، حالىق تىلەگى توعىسقان جاڭا جاعداي قالىپتاستىرۋدى بەلسەندى ىلگەرىلەتتى.

　　دامۋ ورايىنان بىرگە يگىلىكتەنىپ، سەلبەستىك جاساۋدىڭ جاڭا تاراۋىن جازدى

”بۇل جەردەن مەن اشىق تا جاعىمدى جۇڭگونىڭ شينجياڭىن كوردىم، سونىمەن بىرگە كوپتەگەن ساۋدا ورايىن دا بايقادىم“. امەريكا كاليفورنيا شتاتى بارستوۋ قالاسىنىڭ قالا باستىعى پاۋەل كۋرتەناي بىلاي دەدى: بيىل 9 ـ ايدا وتباسىمداعىلاردى ەرتىپ شينجياڭدى ارالاپ كورەمىن، كەلەر جىلى ۇيىرمە قۇراپ شينجياڭعا كەلىپ، سەلبەستىك جاساۋدى اقىلداسامىن.

كورمە كەزىندە پاۋەل كۋرتەناي امەريكا _ جۇڭگو ەلەكتروندى ساۋدا ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندەگىلەردى باستاپ كەلىپ تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، اۋىس ـ كۇيىس جاسادى.

پاۋەل كۋرتەناي مىنالاردى ٴبىلدىردى: حالىقتىق اۋىس ـ كۇيىس _ جۇڭگو مەن امەريكا اۋىس ـ كۇيىسىنىڭ ىرگە تاسى، قاتىستى كاسىپورىندار مەن ساۋدا قوعامىنىڭ رولىن ساۋلەلەندىرىپ، جۇڭگونىڭ شينجياڭىمەن دوستىق اۋىس ـ كۇيىستى جانە ٴوزارا تيىمدىلىك جاساپ، سەلبەسۋدى جەبەپ، جۇڭگو مەن امەريكا اراسىندا ٴتىپتى دە كوپ بايلانىس، سەلبەستىك كوپىرىن سالامىز، سونىمەن بىرگە جۇڭگونىڭ شينجياڭىندا شىنايى كورگەن ـ بىلگەندەرىمىزدى ٴتىپتى دە كوپ اداممەن بولىسەمىز.

كورمەگە قاتىناسقان لاوستىق ساۋداگەر چىن تيان ”جۇڭگو بىلگىرى“، وسى رەت كورمەگە كەلىپ قاتىناسۋدا تەك سەلبەستىك جاساۋعا تالپىنىپ قانا قويماي، بىرنەشە قوعامنىڭ باستىعى مىندەتىن قوسىمشا وتەيتىن ول جۇڭگولىق ساۋداگەرلەرگە لاوستىڭ بازارىنا ”باراتىن“ جول كورسەتۋدى ويلاپ وتىر.

”ٴبىر جاعىنان، كاسىپورىننىڭ تاپسىرماسىن ارقالاپ، جۇڭگو بازارىندا ٴتىپتى دە جاقسى ٴورىس اشتىق، ەندى ٴبىر جاعىنان، ساۋداگەر شاقىرىپ، قارجى ەنگىزدىك“. چىن تيان بىلاي دەدى: سەلبەستىك جاساسقاندا عانا، تەڭ يگىلىككە كەنەلۋگە بولادى.

تاۋ اسىپ، وزەندەردەن ٴوتىپ، دۇنيە ٴجۇزىن بەتكە الدى. سىرتقا ەسىك اشۋ ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ وزەكتى رايون قۇرىلىسىنا ۇزبەي جالىندى كۇش ۇستەپ، جاڭا وراي سيلادى.

ماجىلىسكە قاتىناسقان شەتەلدىڭ سيلى قوناقتارى مەن كورمەگە قاتىناسقان ساۋداگەرلەر وسى كەزەكتى كورمەدە جابال مىنالاردى ٴبىلدىردى: جۇڭگونىڭ شينجياڭىمەن بىرگە سىرتقا ەسىك اشۋدىڭ، دامۋدىڭ جاڭا ورايىنان تەڭ يگىلىكتەنىپ، ازيا _ ەۆروپا سەلبەستىگىنىڭ جاڭا ٴورىسىن بىرگە اشىپ، گۇلدەنىپ ـ كوركەيۋدىڭ، دامۋدىڭ تىڭ بولاشاعىن بىرگە جاراتۋدى قالايمىز.

وسى كەزەكتى كورمەمەن ٴبىر ۋاقىتتا جۇڭگو _ قازاقستان جەرگىلىكتى ورىندار سەلبەستىك تالقى مىنبەرى وتكىزىلدى، وسى كەزەكتى تالقى مىنبەرى جۇلگەسىندە تاعى جۇڭگو _ قازاقستان كاسىپورىندارىنىڭ ٴتۇيىلىسۋ، اۋىس ـ كۇيىس جاساۋ ٴماجىلىسى وتكىزىلىپ، ەكى جاقتىڭ كاسىپورىن ۋاكىلدەرى ەكونوميكا ـ ساۋدا، عىلىم ـ تەحنيكا، مادەنيەت، ساياحات، ەنەرگيا، حاۋىپسىزدىك سياقتى سالالاردا ىشكەرىلەي اۋىس ـ كۇيىس جاسادى جانە سەلبەستىك كەڭەسىن وتكىزدى، ەكونوميكا ـ ساۋدا، قارجى قوسۋ، ساياحات، اۋىل شارۋاشىلىعى سياقتى سالالاردا جالپى 17 ٴتۇرلى سەلبەستىك كەلىسىمىنە قول قويدى.

”جۇڭگو _ ازيا _ ەۆروپا كورمەسى تاعى ەكى ەلدىڭ الەمدىك ەكونوميكانىڭ باياندى ارتۋىن اناعۇرلىم قامتاماسىز ەتۋگە، ەكونوميكا ـ ساۋدا ىقپالداستىعىنىڭ ’جاڭا ارتۋ ٴتۇيىنىن‘ تۇلعالاۋعا، ٴوزارا پايدا جەتكىزۋ سەلبەستىگىن ىلگەرىلەتۋگە ماڭىزدى ۇلەس قوسادى“، ـ دەدى قازاقستاننىڭ ورىنباسار زۇڭليى جۇمانعارين.

ٴوزارا تۇتاسسا بىرگە العا باسادى، تۇيىق بولسا بىرگە كەرى شەگىنەدى. 8 ـ كەزەكتى جۇڭگو _ ازيا _ ەۆروپا كورمەسىنىڭ تابىسپەن وتكىزىلۋى _ جۇڭگو شينجياڭىنىڭ ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ وزەكتى رايون قۇرىلىسىن جوعارى ساپالى ىلگەرىلەتۋىنىڭ، ازيا _ ەۆروپا التىن ارناسى مەن باتىسقا ەسىك اشۋدىڭ الدىڭعى شەبىن كۇش سالا تۇلعالاۋىنىڭ ناقتى بەينەسى ٴارى جۇڭگونىڭ ازيا _ ەۆروپا ەلدەرىمەن وڭىرلىك سەلبەستىكتى تەرەڭدەتۋىنىڭ جاندى بەينەسى. جۇڭگو _ ازيا _ ەۆروپا كورمەسىن تەرەزە ەتە وتىرىپ، جۇڭگونىڭ سىرتقا ەسىك اشۋدى كەڭەيتۋگە، دۇنيە جۇزىمەن ەكونوميكا ـ ساۋدا قارىم ـ قاتىناسىن كۇشەيتۋگە تاباندى بولۋ تىلەگىن جەتكىزىپ، كوپ جاقتىلىق جانە حالىقارالىق سەلبەستىك جونىندەگى ۋادەسىن ايگىلەدى.

لي شۋان مىنانى ٴبىلدىردى: تاجىريبەلەردى مۇقيات قورىتىندىلاپ، جۇڭگو _ ازيا _ ەۆروپا كورمەسىن ۇزدىكسىز جوعارى ساپامەن ويداعىداي وتكىزىپ، ٴتىپتى دە كوپ ەل ٴىشى ـ سىرتىنداعى سيلى قوناقتاردى جانە كاسىپورىن سالاسىنداعى دوستاردى كورمەگە، ماجىلىسكە قاتىناسۋعا باۋراپ، جۇڭگو _ ازيا _ ەۆروپا كورمەسى سىندى وسى ماڭىزدى تەرەزە جانە تۇعىر ارقىلى شينجياڭنىڭ ٴتىپتى دە كەڭ كولەمدە، ٴتىپتى دە كەڭ سالادا، ٴتىپتى دە تەرەڭ ساتىدا ىشكە، سىرتقا ەسىك اشۋىن ىلگەرىلەتىپ، ازيا _ ەۆروپا وڭىرىندەگى ەلدەرمەن ناقتى ىستەر سەلبەستىگىن تەرەڭدەتىپ، جۇڭگو مەن ازيا _ ەۆروپا وڭىرىندەگى ەلدەردىڭ بىرگە دامۋىنا شينجياڭ ۇلەسىن قوسامىز.